Praca socjalna - pomaganie w usamodzielnianiu się, adresatami są ludzie niewydolni, wskazywanie tego, że do działań pracownika socjalnego potrzebne są odpowiednie kwalifikacje.
Praca socjalna dotyczy przede wszystkim:
- jak zdobyć środki
- jak zaspokoić codzienne potrzeby
- funkcje w roli ojca, matki
Praktyka pracy socjalnej - jest profesjonalną pomocą we wzbogacaniu zdolności odbudowywaniu zdolności, tworzeniu warunków społecznego funkcjonowania jednostki, grupy, społeczności.
Funkcjonowanie społeczne - jest wywiązaniem jednostki wobec społeczeństwa, wobec siebie, wobec rodziny. Pozwala na zaspokajanie potrzeb kulturowych, bezpieczeństwa, przynależności, emocjonalnych.
Pomoc społeczna-zorganizowana działalność różnych podmiotów umożliwiając jednostkom ludzkim i grupom społecznym przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych. Zapobieganie tym sytuacjom i inicjowanie samopomocy.
Pomoc profesjonalna - w funkcjonowaniu społecznym może być nastawiona na działania eliminujące jednostkowe problemy, odbudową, rehabilitacją tych czynności, które zostały naruszone, organizowanie i dostarczanie usług przed wystąpieniem problemu, profilaktyka.
Pomoc w praktyce - dostarczanie nowych technik, zachowań pomocy rzeczowej, a także dzielenie się swoimi wartościami akceptowanymi przez społeczeństwo.
Formy pracy socjalnej (działań wspierających, które mogą być krótko lub długoterminowe):
Ratownictwo - (pomoc doraźna), np. pomoc dla powodzian, bezdomnych, rozpoznanie warunków i natychmiastowe działanie, takiej pomocy doświadczają nie tylko niewydolni, ale wszyscy ci, którzy potrzebują natychmiastowej pomocy.
Opieka - to czynność świadczona w tych wszystkich sytuacjach życiowych w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym układem wydarzeń losowych nie umieją albo nie mają dość siły alby samodzielnie przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności. Opiekun przyjmuje niejako odpowiedzialność za podopiecznego. Odpowiedź na bezradność jednostek i rodzin w obliczu nie pokonanych dla nich trudności powodowanych przez takie przyczyny jak wielodzietność, długotrwała choroba, destrukcja rodziny, aspołeczne zachowanie się członka rodziny, np. domy dziecka, domy seniorów.
Kompensacja- Wg. Radlińskiej - planowe wyrównywanie braków uzupełnienie zastępowania niepomyślnych składników sytuacji osobistej lub grupowej stwarzanie normalnych warunków życia wzmacnianie osób słabych za pośrednictwem silnych. Wyrównując oraz uzupełniając procesy selekcji biologicznej kompensacja nie powinna ograniczać się do pomocy w zaspakajaniu potrzeb lecz także do wprowadzenia sił i wartości tkwiących w środowisko niewidzialnym. Wg. Kamińskiego - wyrównywanie braków środowiskowych utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy i zastąpienie ich sytuacjami normalnymi zaspokajającymi potrzeby ludzkie: kompensacja naturalna (przebiega samoistnie), kompensacja społeczna (zaplanowanie, poprzedzone działaniami diagnostycznymi i prognostycznymi).
Terapia(interwencja) - pewien system działań stosowany tylko wobec osób chorych ale także tych z zaburzeniami rozwoju lub poszukujących rozwiązań sytuacji trudnych. Zadaniem terapii jest usuwanie braków oraz zagrożeń tkwiących w jednostce.
terapia pedagogiczna-to zarówno specjalistyczna działalność wychowawczo-dydaktyczna prowadzona wobec osób niepełnosprawnych jak i ostatnie fazy psychoterapii.
Interwencja socjalna - zmierza ona do poznania zmian, wzbogacenia, ulepszenia funkcjonowania społeczności.
Pomoc - to działanie, które częściowo przejmują na siebie kluby seniora, pacjenta, dopomagają w rozwoju tym osobom, które nie radzą sobie ze swoim funkcjonowaniem społecznym w pewnym zakresie.
Funkcje pracy socjalnej: Podstawowe funkcje pracy socjalnej
1. Odnawianie zdolność - przywracaniu osłabionego funkcjonowania społecznego można wyróżnić dwa aspekty kuracyjne i rehabilitacyjne. Aspekty kuracyjne mają na celu wyeliminowanie czynników, które spowodowały załamanie funkcjonowania, natomiast aspekty rehabilitacyjne kierują się na reorganizację i odbudowe interakcji przykładem przywrócenia zdolności może być, np. pomoc w zdobyciu aparatu słuchowego. Aspekt rehabilitacyjny polegałby na pomocy dziecku by psychicznie zaakceptowało aparat słuchowy.
2. Zapewnienie środków - aspekty zapewnienia zasobów indywidualnych i zbiorowych w celu zwiększenia skuteczności funkcjonowania społecznego dzielą się na rozwojowe i edukacyjne. Aspekty rozwojowe mają na celu zwiększenie skuteczności istniejących zasobów społecznych lub pełny rozwój osobistych zdolności do interakcji społecznej, np pomoc w rozumieniu się małżonkom. Aspekty edukacyjne ma na celu zapoznanie opinii publicznej z konkretnymi warunkami i zapotrzebowaniem na nowe lub zmienione zasoby społeczne, np. publiczne pogadanki.
3. Prewencja - zapobieganie społecznej dysfunkcji obejmuje wczesne wykrywanie, hamowanie i eliminowanie warunków i sytuacji mogących przeszkadzać w społecznym funkcjonowaniu. Dwoma głównymi działaniami są tu: niedopuszczanie do problemów w interakcji między jednostkami, a grupami oraz prewencja patologii społecznych. Są wzajemnie powiązane i współuzależnone.
Cele pracy socjalnej:
- Ratownicze - zapewnienie podstawowych warunków do życia tym, którzy zostali ich pozbawieni
- Kompensacyjny - zaspokajanie potrzeb indywidualnych, których jednostki nie mogą zaspokoić we własnym zakresie.
- Ochronny - minimalizowanie negatywnego wpływu czynników, które mogą ulec zmianie
- Promocyjny - wspomaganie w rozwiązywaniu problemów i zmienności w celu pomocy jednostkom grupom w osiągnięciu bardziej satysfakcjonującego poziomu życia.
Założenia i zasady praktyki pracy socjalnej
1. Założenie ontologiczne mówiące o rozwoju człowieka, jednostki i społeczeństwa, każdy człowiek się rozwija, poprzez edukacje, socjalizacje w kierunku pozytywnym wartościowym, dzięki doświadczeniu człowiek się rozwija. Człowiek jest aktywnym podmiotem kształtującym swój los i los otoczenia społecznego, a nie przedmiotem, o którym decydują siły nadprzyrodzone. Aktywności ze strony jednostki, dążenie do rozbudzenia odpowiedzialności, obowiązku, a także szanuje prawa. Człowiek rozwija się przez całe życie i całe życie polega wpływom środowiska jest ich kreatorem dzięki podmiotowości. To założenie bardzo mocno ukierunkowuje działania praktyki socjalnej, przywołanie aktywności, rozwoju, odpowiedzialności za siebie. Praca ze społecznością, działanie, tworzenie więzi, porozumiewania się (rozwoju).
2. Założenie epistemologiczne (poznania) - podkreśla rangę poznawania człowieka i rzeczywistości społecznej przez pewne doświadczenia ma ono przełożenie na praktyki w pracy socjalnej. Do działań praktycznych potrzebne są poznanie jednostki i jego środowiska, od diagnozy. Wyjściowym momentem w pracy socjalnej jest diagnozowanie. Należy czerpać z ustaleń nauki jak i diagnoz własnych, dzięki poznaniu, poznawaniu możliwe jest poznanie celu pracy socjalnej, technik, projektów pracy socjalnej oraz ocena rezultatów zmian.
Z zestawienia tych dwóch założeń wynika:
- przedmiotem pracy socjalnej jest nie tylko jednostka, ale i jej środowiskowe warunki, w jakich żyje człowiek
- wymiar zbiorowy, pracę socjalną prowadzi się z ludźmi w różnym wieku, różnej płci, każda faza rozwoju człowieka ma swoja specyfika i ograniczenia w rozwoju społecznym na każdej fazie życia pojawiają się bariery, które blokują życie społeczne
- z uznania tej podmiotowej roli jednostki i uznania jej, w kontekście środowiska pracownik poszukuje możliwości uruchamiania sił społecznych w jednostce, ale w jego otoczeniu. Sił społecznych, które będzie mógł, korzystać w swych działaniach, albo w jednostce, która można wykorzystać uruchamiając jednostkę
- w pracy socjalnej dobro jednostki musi być połączone wyborem wspólnym a w działaniu należy kierować się zasada NIE SZKODIĆ dziecku rodzinie, każda interwencja musi być aktem twórczym a nie powiększeniem schematów.
- pracownik socjalny powinien dostrzegać problemy podopiecznego z jego punktu widzenia, przyjmować postawę zrozumienia, nie powinien występować w roli sędziego, karzącego, upominającego, powinien poprzez wyjaśnianie zmieniać punkt widzenia podopiecznego
- w pracy socjalnej nie można odwoływać się do środków przymusowych zasady etyczne muszą być uwzględnione w pracy socjalnej, pracownik bezstronny, sprawiedliwy
Wartości w pracy socjalnej :
- przekonanie o nadrzędnym znaczeniu jednostki i społeczeństwa
- zaangażowanie w zmiany społeczne, akceptowanie, zgodności z wartościami najwyższymi, dążyć do przekazywania wiedzy i umiejętności swoim podopiecznym, dzielenie się wiedzą
- dążenie do rozwijania w klientach zdolności do pomagania samemu sobie, kształtowanie podmiotowości podopiecznego
- dążenie do wysokich standardów i profesjonalnego zachowania i osobistego poszanowania różnic jednostkowych
Praca z przypadkiem - jest sposobem pomocy realizowanym przez pracownika socjalnego, w którym poprzez analizę sytuacji jednostki borykającym się z jakimś problemem w kontekście środowiska prowadzi się do opracowania diagnozy przypadku oraz planu postępowania i podjęcia działań profilaktycznych, kompensacyjnych lub terapeutycznych angażując jednostkę w cały proces pomocy dla jej dobra oraz dobra społecznego: diagnozowanie, plan pracy klienta, podjęcie działania. Działanie 2-torowe: bezpośrednie, czyli nakierowane na klienta i jego najbliższe otoczenie oraz pośrednie, polegające na oddziaływaniu na klienta za pośrednictwem jego otoczenia, czyli środowiska w którym on funkcjonuje.
Celem pracy z przypadkiem - jest zastosowanie doradztwa, jakiś świadczeń socjalnych w taki sposób aby pobudzić jakąś sytuację z klientem, skłonić go do czynnego udziału w zadaniach zmierzających do rozwiązywania jego problemu, znalezienie mocnych stron klienta, jest to sposób aktywizowania klienta.
Etapy pracy z przypadkiem:
a) rozpoznanie prowadzące do diagnozy
b) opracowanie planu (plan działania akceptowany przez klienta, plan zakłada, że najważniejsze jest uświadomienie klientowi i pracownikowi socjalnemu to jakich zmian oczekujemy w sferze świadomości zachowań klienta, skutki naszych działań, jakie chcemy osiągnąć, czas, miejsce, kto jest adresatem naszych działań, np. żona, dzieci, czy dalsze środowisko. Plan ma być elastyczny, jeśli coś się zmienia to musimy zmieniać również ten plan. Planu nie można machinalnie realizować. Musi uwzględniać zmianę wartości, sposoby postępowania, postaw, wyrobienia odpowiedzialności za rodzinę).
c) prowadzenie przypadku (wg określonego planu, można dokonywać korekty elastyczne postępowanie. Jest to plan pracownika i plan klienta. Realizowanie poszczególnych, kolejnych zadań z planu. Pracownik socjalny musi mieć potwierdzenie czy ten plan jest realizowany).
d) zakończenie (trzeba wziąć pod uwagę to na ile zmienił się klient, czy jest w stanie funkcjonować, czy klient nie uzależnił się od pracownika socjalnego. Trzeba mu uświadomić, że osiągnął to i to, że może samodzielnie funkcjonować, że kończymy wspólną pracę).
Modele pracy z przypadkiem: W pracy z przypadkiem wyróżnia się takie modele:
a) psychospołeczny - oparty na psychoanalizie (jest to model, w którym próbujemy w jednostce odnaleźć przyczyny jej dysfunkcjonalności w środowisku to w jednostce tkwią przyczyny złego funkcjonowania społecznego, w ramach tego zachowania, próbuje się jednostce uświadomić przyczyny. Sytuację życiową jednostki, klienta, próbuje wyjaśnić się przyczynę lęków, żeby zrównoważyć jej funkcjonowanie społeczne. Podejście, w którym jednostka może powiedzieć o swoich lękach o swoich żalach o swoich cierpieniach. Wiąże się z pomocą psychologiczną, z pomocą poradni).
b) funkcjonalny - oparty na teorii Cevistrosa (każdy z nas funkcjonuje w jakimś systemie jest powiązany z innymi ludźmi, zakłócenia w powiązaniach jednostki z systemem prowadzą do zaburzeń w systemie np. rodziny, musimy poprawić te związki z rodziną, znaleźć miejsce osobie w grupie wsparcia, gdzie mogłaby się realizować).
c) zorientowany na rozwiązywanie problemu (życie człowieka jest to nieustanne rozwiązywanie problemów, koncentrujemy się tylko na jego problemie, próbujemy rozwiązywać problem materialny. Pomoc w poszukiwaniu kontaktów).
d) model modyfikacji zachowań (poprzez kary i nagrody osłabiamy złe zachowania i wzmacniamy pozytywne. Musimy spisać kontrakt z klientem, bo klient nie będzie chciał realizować tego planu).
Teoria - system idei wyjaśniająca rzeczywistość.
Teorie socjologiczne, a praca socjalna. Socjologia dostarcza pewnym nam pojęciom, które są potrzebne w dokonywaniu analizy zjawisk społecznych. Bada powiązania między jednostkami, grupami, itp.
Funkcjonalizm - B. Malinowski, człowiek zmierzając do zaspokajania swoich potrzeb tworzy kultury. Jednocześnie kultura oddziaływuje na to jak człowiek chce zaspokajać swoje potrzeby. Kultura modyfikuje potrzeby fizyczne człowieka. Potrzeby są zmieniające i nie można stać w jednym miejscu.
Strukturalizm - L. Straus, każde społeczeństwo składa się z prawej liczby struktur, które są ze sobą powiązane w różnych kombinacjach, np. struktury instytucji zajmujących się zdrowiem. Ta teoria pomaga w wyszukiwaniu instytucji pomocowych jest bardzo pomocna w prawach ze społecznością.
Kulturalizm - wyjaśnia procesy socjalizacji jednostki, rozpatruje na 3 płaszczyznach:
- instynkty
- osobowość
- poziom kulturowy
Interakcjonizm symboliczny - Gofman, życie społeczne jest teatrem, w którym jednostki odgrywają role wychowywanych przez innych, te role wykonują różnie.
Teoria systemów - zbiór elementów zależnych od siebie pozostających w interakcji.
Teorie psychologiczne:
Psychoanaliza - człowieka jest odpowiedzialna za jego zachowanie. Mechanizmy obronne:
- stłumienie - zapomnienie traumatycznych przeżyć
- przeniesienie
- agresja
Behawioryzm - osobowość człowieka tworzy się w wyniku reakcji na bodźce z otoczenia. Ta teoria jest stosowana w pracy socjalnej, lecz muszą być spełnione pewne warunki bo dopiero wtedy będzie skuteczna.
Diagnoza - jest rozpoznaniem pewnego wycinka rzeczywistości do użytku weszło w ostatnich latach zarówno w języku potocznym jak i naukowym, ma wiele znaczeń, badania naukowe, które identyfikują daną rzeczywistość. Rozpoznanie diagnostyczne powinno zawierać i opis i zestawienie. Jest typem badań naukowych. Nazywa się również badania prowadzone dla celów (decyzyjnych), praktycznych, badacz zakłada, planuje podjąć pewne zadania zmieniające rzeczywistość, np. nowy program pracy w placówce wychowawczej, bada problemy środowiska lokalnego. Orzeczenie diagnostyczne jest 1 etapem działań praktycznych, rozpoznanie jak jest i dlaczego tak jest, plan, projekt, program pracy w tym środowisku.
Diagnoza pełna - rozwinięta, w zakres tej diagnozy wchodzi diagnoza opisująca, prognostyczna, tezy, ocena jest nierozłącznym elementem diagnozy, cenienie na ile ta rzeczywistość zbadana odbiega od modelu idealnego, w nauce istnieje diagnoza w charakterze naukowym.
Diagnoza społeczna - rozpoznawanie badanego stanu rzeczy na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu albo gatunku przez wyjaśnienie genetyczne tego stanu oraz określenie jego fazy obecnej i przewidywalnego rozwoju. Ukierunkowanie rozpoznania na te społeczne uwarunkowania losów jednostki które znajdują wyraz w najbliższym jej środowisku w rodzinie szkole miejscu pracy środowisku społecznym.
Diagnoza w pracy socjalnej - dotyczy najczęściej rozpoznawania sytuacji osób, rodzin, grup, środowisk, jest wstępnym etapem praktyki, czyli wprowadzania zmian, plan pomocy rodzinie, jednostce, lub grupie. Diagnozę prowadzi się zwykle na początku w ciągu swojego badania, występuje również na etapie realizacji konkretnych zadań. Występuje również w momencie zakończenia działań. Diagnoza prowadzona na początku różni się od działania etapowego lub końcowego.
Diagnoza ciągła - ma charakter diagnozy decyzyjnej. Nauczyciel podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu.
Diagnozowanie problemów społecznych - nie jest swobodna grą, jest swobodnym działaniem, ograniczonym wymogami teorii diagnozy oraz teorii, które są podstawą analiz rzeczywistości rozpoznawanej, wymaganiami metodologicznymi, metodycznymi oraz etycznymi.
Diagnozowanie społeczne praktyczne-
Ekologiczna i rozwojowa perspektywa poznawcza
Diagnozowanie społeczne dotyczy problemów społecznych, które dotyczą społeczeństwa, gdy jednostka nie może realizować swoich aspiracji, problemy w funkcjonowaniu człowieka w pełnieniu jego ról społecznych. Pracownik socjalny powinien się orientować w rozwoju problemów społecznych w warunkach równowagi ekologicznej.
W perspektywie rozwojowej - funkcjonowanie społeczne to pełnienie ról społecznych ojca, matki, zjawisko zmiany tych ról społecznych nie zawsze człowiek jest do tego przygotowany socjalizacja nie zawsze jest wystarczająca, przechodzenie do nowych ról społecznych jest stresujące, trudność powoduje fakt, że często pełnimy wiele ról jednocześnie, niewłaściwe przygotowanie do roli matki ojca, do funkcjonowania w jakiejś roli.
Kolejnym źródłem problemu w funkcjonowaniu w rolach jest np. rola inwalidy. Zbyt wygórowane oczekiwania, a nie zapewnienie podstawowych warunków do spełniania potrzeb przystosowanie środowiska do tego człowieka.
Diagnozując człowieka musimy wiedzieć, jaką rolę pełni i w jaką rolę wchodzi, musimy uwzględnić funkcjonowanie społeczne, rozwój i na zmianę ról.
Perspektywa ekologiczna- człowiek w dużej mierze funkcjonuje tak jak pozwala mu na to środowisko, aby jednostka mogła dobrze funkcjonować i rozwijać się potrzebna jest współpraca 3 wymiarów potrzeby musi być zaspokajanie za pomocą zasobów środowiska, pragnienia i aspiracje człowieka muszą być rozwijane i zaspokajane przez środowisko. Jeżeli człowiek nie może zaspokoić swoich potrzeb to pracownik socjalny ma pomóc jednostce zdobyć prace, zasoby, zasiłek, organizuje grupy samopomocowe. Mówimy również o potrzebach wyższych, a nie tylko tych podstawowych.
-> aspiracje człowieka determinowane są różnymi przyczynami losowymi do ich powstania niezbędne jest środowisko, bariery, które hamują powstanie aspiracji to ubóstwo społeczne, choroby, im bogatsze środowisko (nie tylko środki ekonomiczne) tym aspiracje łatwiej powstają
-> zdolności umiejętności i oczekiwania, jeżeli środowisko nie tworzy warunków do wykorzystywania wiadomości i umiejętności to umiejętności i zdolności będą zanikały, nie będą się rozwijały, zdolności wykonawczej, intelektualne, manualne, jeśli z nich korzystamy to się rozwijamy, jeśli z nich nie korzystamy to stoimy w miejscu, środowisko może tworzyć warunki do rozwiązywania zdolności, umiejętności lub je tłumić, umiejętności muszą być wykorzystywane.
W diagnozowaniu rodziny trzeba dostrzegać następujące elementy:
-> cele rodziny, rodzina ma różne cele na różnych etapach życia, pyta się o cele rodziny każdego z osobna, gdy cała rodzina jest obecna, czy cele są takie same dla wszystkich członków rodziny?
-> kultura rodziny - pochodzenie, przynależność do grupy społecznej, religia, wzorce osobowe, możemy się tego dowiedzieć słuchając historii rodziny
-> struktura rodziny - określenie, jaki jest skład rodziny trzeba zwrócić uwagę na pewne podsystemy rodziny, rodzina jest podzielona na pewne systemy są wyraźne granice miedzy rodzicami i dziećmi i dziadkami, granice dzielące systemy w rodzinie mogą wskazywać na problemy w rodzinie, struktura wewnętrzną rodziny jest ustalona poprzez obserwację oraz informacje dostarczenie przez członków rodziny, poszczególnymi członkowie, jakie mają kontakty,
-> rozwój rodziny - trzeba zarejestrować, w jakim okresie rozwoju znajduje się rodzina, jest to ważne, dlatego że rodziny w kolejnych okresach realizują różne role społeczne, różne funkcje,
-> zasady rodziny, co posiada rodzina jak radzi sobie z zaspokojeniem potrzeb materialnych, psychicznych, czy może liczyć na wsparcie ze strony krewnych, zasoby nie tylko materialne, ale i psychiczne
-> interakcje z innymi systemami, grupa osób bliskich przyjaciół, rodziny, miejscem pracy zawodowej, jak silne związki rodzina utrzymuje z innymi systemami, systemami sąsiadami
-> klimat rodziny - relacje emocjonalne w rodzinie normy zachowań reakcja rodziny na pewne problemy, które dotykają członków rodziny obojętność rodziny wobec któregoś z członków, depresyjna atmosfera, która zwiększa napięcia, frustrację bada się na podstawie obserwacji oraz zbierania informacji od poszczególnych członków.
Metoda pracy grupowej została opracowana w 1923 r., ma zastosowanie w działaniach terapeutycznych. Istotą pracy grupowej jest sposób udzielania pomocy w funkcjonowaniu społecznym. Pracownik socjalny tak organizuje grupę, żeby to grupa pomagała jednostce zagrożonej, zmiany w kontakcie z jednostką wywołuje grupa, a nie pracownik socjalny. Pracownik socjalny ma przewodzić, kierować grupą, która prowadzi ten indywidualny przypadek i pomaga mu. Zadaniem pracownika socjalnego jest tworzenie grupy, doprowadzenie grupy do takiego stanu by mogła ona wywierać nacisk na jednostkę.
Wg. Radlińskiej - metoda grupowa polega na spożytkowaniu grupy i środków wewnątrz - grupowych dla rozwoju jednostki oraz na dopomaganiu grupie w jej rozwoju na podstawowej komórce społecznej.
Wg. Konopki - praca socjalna grupowa - to metoda, która pomaga jednostkom poprzez celowe doświadczenia grupowe, pomoc im w radzeniu sobie z problemami społecznymi.
Grupa może pomóc w:
- osiągnąć wspólnie założone cele
- dokonać pożądanych zmian u osób doznających różnych problemów osobistych, zawodowych i rodzinnych
- wspomóc samorozwój i wzbogacić osobowość
- zastosować połączenie terapii osobistego samorozwoju i samospełnienia
Zasady obowiązujące w metodzie grupowej wg. T. Pudełka:
* zasada dobrowolności
- przystępuje z własnej woli i identyfikuje się z grupą
* zasada styczności osobistej
- wszyscy członkowie powinni się znać i pozostawać ze sobą „twarzą w twarz” (pozwala to na dostrzeżenie każdego członka)
* zasada samorządności
- członkowie grupy z własnej inicjatywy i własnymi sposobami korygują swoje zachowania
- wspólnie podejmują działania, biorąc za nie odpowiedzialność
* zasada wzajemnego wspomagania
- pracownik socjalny powinien współuczestniczyć w przygotowaniu się grupy do samodzielnego rozwiązywania problemów
- nie należy wyręczać członków grupy, bo to może doprowadzić do bierności i pozbawić samodzielności
* zasada działania demokratycznego
- to sposób kierowania grupą na zasadach współpracy, wspólnego rozwiązywania problemów i wspierania się
* zasada perspektyw działania
- ważne jest ukazanie celów grupy oraz stymulowanie do eksperymentowania
* zasada wykorzystywania doświadczenia grupowego
- wykorzystywanie doświadczenia osób, które mogą wprowadzić różne udogodnienia, nowości w działaniu
Zasady obowiązujące w metodzie grupowej wg. C. Kaisera:
* zasada stosowania autonomii grupy
- prowadzący grupę pełni rolę wspomagającego i ułatwiającego tj. wspomaga w zdobywaniu samodzielności, uczy samopomocy
* zasada stosowania wiedzy naukowej w organizacji procesu grupowego tj. obserwacja, analiza, dialog
* zasada świadomego i intencjonalnego kierowania interakcjami w grupie tj. skupianie się na potrzebach jednostki oraz żalach grupy określonej przez wypowiedzi i zachowania, także oczekiwania instytucji
* zasada samowiedzy i samodzielnego czerpania z własnych zasobów
* zasada akceptacji grupy i rozumienia empatii
- akceptacja dla ludzi, ale nie dla wszystkich ich zachowań
* zasada uznania autonomii grupy tj. zezwolenie na wytworzenie własnego systemu norm i wartości zachowań
* zasada konstruktywnego stosowania ograniczeń tj. własny autorytet, różne ćwiczenia, refleksje członków grupy
* zasada świadomego równoważenia konfliktów w grupie
- pozwolenie na konflikt, gdy to konieczne i powstrzymanie go, gdy szkodzi
* zasada komunikacji
- to zrozumienie zachowań werbalnych i niewerbalnych
Wg. Darwina głównym celem jest:
- uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy
- wspólne rozwiązywanie problemów
- wzajemne oddziaływanie na siebie
- dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako grupy
- nauczenie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego w funkcjonowaniu w różnych sytuacjach grupowych, w życiu realnym
Istotą metody grupowej jest wykorzystanie dynamiki właściwej życiu grupy. Etapy procesu grupowego:
a) tworzenie grupy
b) stabilizacja jej struktury i norm
c) realizacja jej celu
d) ocena efektów działania i decyzja o jej dalszym istnieniu lub rozwiązywaniu
Ad. A
Na tym etapie ludzie z różnymi oczekiwaniami, potrzebami, doświadczeniami społecznymi wkraczają do ogólnie nieznanej sobie zbiorowości innych ludzi, aby stworzyć grupę. Zjawiska zachodzące na tym etapie:
- nowi uczestnicy szukają poszczególnych jednostek, do których czują sympatię, z którymi mogliby się „trzymać". Ludzie ostrożnie badają jak dalece mogą się zbliżyć z innymi: zaangażowanie w cele grupowe. Jeżeli grupa powstaje z ludzi znających się wcześniej odtwarzają się w pewnym zakresie wcześniejsze więzy interpersonalne te zjawiska utrudniają integrację
- występować może skłonność uczestników do podporządkowania lub nawet zależności od pracownika prowadzącego co sprzyja narzuceniu koncepcji celów
- uczestnicy starają się znaleźć dla siebie miejsce w formalnej strukturze grupy
- pracownik prowadzący grupę musi poznać środowisko z którego redukować się będzie grupa.
Zadania pracownika prowadzącego grupę wg. A. Brownem'a
- ułatwić poznanie się ludzi, stwarzać od początku okazję do współdziałania poszczególnych osób z innymi
- wyjaśnić wyraźnie cel tworzenia grupy z punktu widzenia organizatora placówki oraz przeprowadzić dyskusję, w której wszyscy mogliby się do tego ustosunkować oraz ujawnić i poznać swoje oczekiwania
- przedyskutować i ustalić prawo obowiązujące w grupie oraz wzajemne zobowiązania jakich muszą się podjąć: placówka, pracownik socjalny prowadzący grupę oraz uczestnicy (zawarcie kontraktu)
- zawarcie „kontraktu”
- przedyskutować program i metody pracy, które mogą być użyte, rozważyć co ma się zdarzyć na następnym spotkaniu
- przedstawić własną koncepcję swojej roli i sposoby pracy z grupą
- rozpocząć kształtowanie norm i wartości grupowych
- dbać o to, aby wszyscy mogli zaistnieć w grupie i dać poznać innym swoje silne strony
- osiągnąć autonomię poprzez wyraźne wydzielenie grupy w przestrzeni, a jej w celu w programie instytucji
Ad. B
Stabilizacja struktury i normy grupy:
Zjawiska zachodzące w tym etapie:
- poszczególni uczestnicy podejmują działania, które mają im zapewnić pożądane miejsca w strukturze grupy, żywiołowy przebieg tego etapu zhierarchizuję grupę ze względu na zakres wpływania innych i nasilenie aktywności w osiąganiu celów własnych i celów grupy
- członkowie grupy pokonawszy początkowe obawy przed odrzuceniem, zaczynają się obawiać o utratę własnej indywidualności. Pojawia się niepewność tego co jednostka może osiągać dzięki grupie i jak grupa może jej pomóc
- reakcje członków na zachowania zgodne, czy niezgodne z formalnymi normami zachowań w grupie. Funkcjonalne lub niefunkcjonalne względem celów zachowania osób, które posiadają autorytet, kształtują normy faktycznie postrzegane
- intensyfikowane współpracy wszystkich i doprowadzenie do wspólnych sukcesów, co zapobiega rozwarstwieniom i dominacjom
Techniką pomocniczą wobec działań w grupie jest: utrwalanie wszelkich efektów na piśmie, techniki inscenizacyjne (psychodrama i socjodrama); postaw się na jego miejscu; pogłębiają zrozumienie, ułatwiają komunikację, służą osiąganiu celu, usuwają konflikty i nieporozumienia, techniki socjometryczne - umożliwiają poznawanie, zmianę wewnętrznych relacji w grupie oraz zabawy grupowe.
Ad. C
Realizacja celu grupowego:
W tym etapie uczestnicy umieją współdziałać, czują się dobrze akceptowanie przez wszystkich członków celu grupowego, grupa doskonała, samorządna, działa na zasadzie odpowiedzialnej autonomii, wynika ze starania się członków i przywódcy grupy.
Zadania pracownika socjalnego:
- wspieranie
- podpowiadanie
- motywowanie
- dowartościowanie
- wyciszanie ewentualnych konfliktów
Ad. D
Ocena efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu grupy - ocenę należy przeprowadzać nie tylko w dyskusjach ale na papierze, przez kwestionariusze, opinie, ta ocena uwzględniać powinna aspekty funkcjonowania grupy i pracownika istotne z punktu widzenia celów oraz zaawansowania w osiągnięciu celów, zakres i wyniki powinny być przedyskutowane z uczestnikami grupy.
Uświadomienie czego dokonała grupa, co osiągnęli osobiście, przygotowanie uczestników na rozłąkę w razie konieczności (jeśli osoba nie potrzebuje już pomocy grupy).
Konieczność przedyskutowania obaw uczestników związanych z opuszczeniem czy rozwiązaniem grupy: podtrzymanie zmian, generalizowanie zmian, budowanie samopomocowego systemu wsparcia.
Prowadzący zajęcia powinien czuwać nad realizacją celów poprzez intensyfikowanie współpracy; stosuje następujące metody:
- dzielenie się informacjami, pomysłami, wrażeniami i uczuciami, które dotyczą wspólnych spraw grupy
- pomoc w współodpowiedzialności członków za grupę
- gromadzenie wiadomości dotyczących poszczególnych zdarzeń i trudności przez uczestników
- wspólne podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów
- wspólne podejmowanie i ocena efektów podjętych decyzji i realizacji planu działania
W celu zwiększania produktywności grupy prowadzący podejmuje stosowne działania:
- stosowanie informacji zwrotnych
- orientacja na problem („drążenie”)
- przyjmowanie tymczasowych założeń („a co jeśli?” - refleksje w stosunku do problemu)
- upowszechnienie wątpliwości lub uwag poszczególnych osób całej grupie (wymiana informacji prowadzi do poszerzenia pola danych)
- wsparcie jednostki lub podgrupy (poprzez pochwałę)
- reorganizacja
- w sytuacjach trudności i konfliktów - rozładowanie przez zmianę tematu
- wprowadzenie języka grupy
- ustanawianie granic działania (czasowych, językowych itp.)
Techniki w pracy grupowej: Celem tych technik jest doprowadzenie do zmian zachowań, cel naprawczy, nakierowanie grupy na uczenie się sprawnego komunikowania, nauczenie grupy mówienia o uczuciach sprawnej komunikacji nastawionej na osiągnięcie porozumienia, pracownik musi nauczyć współpracy grupowej.
- pracownik socjalny musi wiedzieć czy pozwolić na jakieś spięcia czy nie
- modelowanie zachowań, analiza zachowania jednostki umiejętności rozmowy, otwierania się, wzajemnego zaufania, próbować zrozumieć, nie krytykować, przełamanie wstydu, nauczyć się słuchać, umiejętność panowania nad własnymi emocjami, osoba, która hamuje rozwój grupy należy zastanowić się czy ta osobę włączyć czy tez nie do funkcjonowania grupy
- trening - trenowanie pewnych zachowań, ćwiczenia tych sposobów zachowań
- techniki dramowe
Rola pracownika socjalnego, zmienia się na poszczególnych etapach:
- pomaga w tworzeniu silnego systemu, nadzoruję realizację zadań grupy
- tworzy grupę
- może być nadzorującym i każącym
- ocenia grupę
- aktywizuje grupę
Jakimi działaniami posługuje się najczęściej grupa:
- technika współpracy wzajemności
- umiejętnością prowadzenia dyskusji
- empatia
- akceptacja uczuć, postaw, myśli, zachowań
- umiejętność obserwacji zachowań niewerbalnych zachowań w różnych sytuacjach, analizy przeżyć i łagodzenia konfliktów
3 odmiany metody grupowej:
a) grupy rozwojowo - wychowawcze - służą ludziom normalnie funkcjonującym społecznie w takich placówkach jak domy kultury, instytucje edukacyjne, rekreacyjne, organizacje młodzieżowe, grupy te mają wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują się z celami i wartościami grupy
b) rewalidacyjne - stosują pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływania na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, celem usprawnienia ich społecznego funkcjonowania. Ten rodzaj pracy u nas organizuje się w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz kulturalno-edukacyjnych
c) psychoterapeutyczne - służyć mają usprawnieniu społecznego i psychicznego nie dostosowania jednostek w oparciu o techniki z arsenału psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków, praca ta realizowana jest w poradniach specjalistycznych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Rozumienie metody grupowej w pracy socjalnej:
Praca socjalna realizowana w zorganizowanej działalności instytucji i organizacji z służbami społecznymi, obejmuje nie tylko pomoc ludziom ekonomicznie upośledzonym, ale także różnorodną działalność terapeutyczną, rewalidacyjną, resocjalizacyjną, edukacyjną skierowaną do wszystkich, którzy mają jakiekolwiek trudności w społecznym funkcjonowaniu z powodu swojej pozycji społecznej, defektów fizycznych, psychologicznych, interpersonalnych czy uzależnień chemicznych. Prowadzone jest nie tylko w wyspecjalizowanych placówkach i poradniach, ale w szkołach, organizacjach młodzieżowych, szpitalach, ośrodkach opieki, zakładach pracy.
Metoda organizowania środowiskowego:
Istota środowiskowego działania polega m.in. na tym, że jego cele, mechanizmy i środki wywodzą się z oceny warunków życia poszczególnych ludzi i zmierzają do zmiany lub „melioracji” tychże właśnie indywidualnych warunków życia. Przedmiotem manipulacji i działalności naprawczej są zespoły czynników środowiska w sensie terytorialnym i długotrwałe obserwacje oraz oddziaływanie i wzajemne koordynowanie. Opracowanie planu pracy, działania wspólnymi siłami.
Metoda środowiskowa wg. Kamińskiego w wąskim ujęciu: Jest wówczas, gdy na użytek głównie pomocy socjalnej uruchamiamy jakąś akcję cykliczną lub stałą, gdy przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna lub wybrane zjawisko, gdy działania i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są prze jedną grupę osób lub jedną instytucję.
Szeroki sens metody środowiskowej: Oznacza całościowe rozumienie środowiska lokalnego pełną rejestrację jego problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk, chodzi o dominację pozytywnego sensu działalności społecznej (rozwój ku celom pożądanym, idealnym) nad negatywnym sensem aktywności społecznej (ratownictwo i usuwanie zagrożeń). Pedagogika społeczna przyjmuje szeroki sens rozwojowy, optymistyczny.
Cele metody środowiskowej:
- wspomaganie rozwoju, stwarzanie warunków i możliwości, realizowanie aspiracji
- cele opiekuńcze
- wyrównywanie braków i kompensacja
- tworzenie wspólnoty - przełamywanie izolacji i osamotnienia
- budowanie więzi emocjonalnych, międzyludzkich i sieci znajomości przedmiotowych, eliminowanie anonimowości ze stosunków sąsiedzkich i postaw obojętności wobec spraw ważnych dla zbiorowości i budowanie - wspólnoty
- warunkiem powodzenia jest rozbudzenie sił społecznych, ochotniczych organizatorów życia zbiorowego
Teorie przydatne w pracy ze środowiskiem:
a) teorie socjologiczne - które wyjaśniają działanie dużych grup, organizacji, teoria strukturalizmu jest przydatna w pracy ze społecznością, pozwala nam na porównywanie struktur funkcjonowania społeczeństwa lub pewnych struktur przydatnych w pracy ze społecznością
b) podejście psychospołeczne - jeśli chcemy doprowadzić do zmiany zachowań, , psychoanaliza, dotyczące funkcjonowania człowieka, jego postaci zachowań, wzoru norm, model behawioralny
c) podejście ekologiczne - próbujemy odwoływać się do ram ekologicznych zwracając uwagę na to co nas otacza, związki ze środowiskiem przestrzennym, strukturze środowiska, problemy funkcjonowania społeczności wynikające z położenia
d) podejście funkcjonalne, w którym zwraca się uwagę szczególnie na potrzeby członków tej społeczności zaspokajanie tych potrzeb, teoria Malinowskiego
e) model systemowy rozpatruje on społeczność jako układ powiązanych ze sobą podsystemów, grup społecznych w pracy ze społecznością wykorzystuje różne metody, które zobowiązują nas do wyboru swoistego punktu funkcjonowania społeczności (Lewin)
Etapy:
- diagnoza środowiska społeczności, diagnoza wspólna wolontariuszy, społeczników, osób zaangażowanych w pracę, pomoc
- organizowanie zespołu, osoby które mają pomóc, mieszkańcy, uczestnicy, jednostki z tej społeczności, osoby znaczące z tej społeczności, np. psycholodzy, pedagodzy, pracownicy socjalni, ale także ci na rzecz, których działania się podejmuje, a także wolontariusze, społecznicy, część tej społeczności, której dany projekt dotyczy, należy podzielić się zadaniami, uwagami i doświadczeniami
- wspólne planowanie działań, ustalenie celów, zadań, angażowanie sił środowiska, dzielenie się odpowiedzialnością za pewne odcinki pracy, realizowanie tych zadań
- realizacja zadań
- etap wtórnego pobudzenuia
- dalsza praca nad projektem
- omówienie osiągnięć i zakończenie działań
Zasady w pracy ze społecznością:
a) akceptacja pojęcia zmiany, wszystko wiedzie do zmiany środowiska, relacji, zmiana jest możliwa jeśli jest akceptowana przez tego, który ma być zmieniany, zmiana ma być akceptowana przez społeczność, wszelkie działania ze społecznością muszą być dostosowane do możliwości do środowiska
b) społeczność należy akceptować w jej obecnym miejscu i stanie, wszelkie działania muszą być dostosowane, do stanu obecnego, trzeba doskonalić umiejętności na rzecz działania na rzecz swego otoczenia
c) społeczność powinna angażować się na działanie, służy rozbudzaniu społeczności
Jaką role pełni pracownik socjalny:
- ma wskazywać, gdzie do jakiej instytucji społeczności ma się udać w jakich godzinach, pomaga rozwiązywać problemy, konflikty, ułatwia kontakty
- ma prowadzić, pośredniczyć między działaniami, a społecznością, pracownik socjalny jest łącznikiem w pracy ze społecznością ma szukać wyjaśnień
- jest nosicielem zmiany, pomaga określać cele, zmiany jakie są niezbędne w społeczności
- jest mediatorem, ułatwia kontakty, inspiruje społeczność do pewnych zadań
- dzieli się wiedzą, wartościami, dostarcza tych informacji, dzieli się wartościami, edukuje
- rola organizacyjna i nosiciela zmiany, tego który określa cele, zmiany wraz z innymi realizatorami projektu, dostarcza podstaw do zmian
- jest współtwórcą zmian, on organizuje po części plan pracy z przypadkiem i ze środowiskiem
Techniki
a)25-100 osób duże grupy, nasila się potencjał emocjonalny, trudno zachować dyscyplinę, duże zróżnicowanie, wiele zainteresowań
-zebranie(forma w pracy ze społecznością)- ustalić lokal, czas, powiadomienie o zebraniu miejsce, od kiedy, do kiedy, porządek zebrania, przygotować materiały, sprzęt urządzenia
Wśród technik pracy ze społecznością w dużych grupach:
*ekspozycyjne- pokazujemy działania, które grupa odbiera, eksponujące np. wykład, panel, zebranie, okrągły stół, działania edukacyjne przy użyciu materiałów pisemnych, wystawy na temat zagrożeń, ulotki informacyjne
*zadaniowe- z dużymi społecznościami np. debaty po jakimś wykładzie, działania dramowe,
Organizacja promocji, edukacji na zasadzie działań praktycznych (pokaz), ale też udzielania informacji, porady, dotyczące albo grup albo jednostek ze społeczności, techniki pracy z jednostkami, porady poradnictwo
Co się zmienia w metodyce pracy socjalnej?
-rozwija się nauka, wiedza, zmienia się społeczeństwo, człowiek występuje w innej roli
-wiedza, której człowiek nie jest w stanie opanować bardzo go stresuje, przemiany kulturowe i cywilizacyjne
-adaptacja człowieka do warunków, w jakich żyje, do radzenia sobie samodzielnie określonych warunków
-przygotowuje do zmiany do warunków przyszłych do reform, które są wciąż wprowadzane do zmian
-zmiana relacji w rodzinie, zmiana miedzy pokoleniami
-trudności, które będą się pojawiały w działaniach wiodących do zmian
Model działania socjalnego wiodący do zmian:
a)analiza sytuacji społeczności czy przypadku, ocena wstępna i operacyjna
b)opracowanie projektu działania i umowy, podjecie działania, ocena rezultatów
Pracownik musi sprecyzować, kto zgłasza, zbieranie informacji na temat podopiecznego, ocena wstępna i okresowa, ocena wewnętrzna i zewnętrzna
Opracowanie projektu działania, opracowanie celów, które będą wiodły do wykonania tego działania
Projekt wspólny albo wspólnie wypracowany albo zaakceptowany przez wszystkich!
Techniki działania metodycznego, które występują w różnym cyklu działania badawczego:
- Wyjaśnianie - wyjaśnienie natury problemu, sytuacji emocjonalnych, społecznych, by klient zrozumiał sytuacje, samego siebie, jest to mówienie o problemach, pokazywanie obiektywnych faktów, związków, uczuć, obserwacje zachowań klienta, bardzo często stosowane w pracy z przypadkiem
- Wspieranie - żeby przynieść ulgę podopiecznemu, żeby pomóc mu przełamać lęki, wzmacnianie niezależności klienta do kierowania jego życiem, by stanowić o sobie, pokazywanie klientowi, że inni mieli podobne problemy i potrafili sobie z nimi poradzić, np. wszyscy którzy mają dzieci mają podobne problemy z nimi, wskazywanie przyczyn, okoliczności, które stymulują klienta do rozwiązywania jego problemów, pokazywanie ustosunkowania do danej sprawy.
- Technika rozumienia siebie - zmierza do bogacenia zdolności rozumienia siebie przez klienta, dostrzeżenie jego problemu. Trzeba doprowadzić do tego by klient zrozumiał, że to on, a nie rodzina postępuje w sposób niewłaściwy, że to jemu potrzebna jest pomoc, informowanie, edukowanie.
- Informowanie, postępowanie wychowawcze - to powiadamianie o różnych właściwościach instytucji o prawach, można wykorzystać wykłady, ulotki.
- Perswazja, wpływanie - pracownik powinien akceptować, aktywizować, przekonywać klienta by chciał włączyć się w te działania próbuje tak wyjaśniać problem i projekt działania, żeby klient zaakceptował środowisko pracownika socjalnego by plan został zaakceptowany, akceptacja skutków swojego działania, klient darzy zaufaniem pracownika.
- Nadzorowanie - towarzyszy działaniom socjalnym.
- Narzucanie wymagań i ograniczeń, np. w stosunku do relacji między rodzicami i dziećmi, organizacja pracy w domu, pracownik socjalny może narzucać pewne ograniczenia i wymagania trzeba jednocześnie posłużyć się wyjaśnieniom, dlaczego takie działania, narzucanie nie może prowadzić do frustracji, nakazów, wyjaśnienie na ile zbliżymy się do zmiany.
- Rozszerzanie kontaktów - z innymi ludźmi, z instytucjami, nauczyć nowych form spędzania czasu wolnego, nowych kontaktów z ludźmi, nauczyć funkcjonowania w grupie, wprowadzenie w nowe otoczenie, nowe struktury.
Technika dzielenia problemu na mniejsze problemy - pokazywanie, że rozwiązując małe problemy możemy rozwiązać również duże.
Strategia - sztuka stosowania różnych środków i działań zmierzających do osiągnięcia celów, działania metodyczne zmierzające w kierunku zmiany podopiecznego.
Strategie wiodące do zmiany:
- dostarczanie wsparcia
- działania interwencyjne
- poradnictwo jest również formą pracy socjalnej, nie ma charakteru instytucjonalnego, które towarzyszy najczęściej w pracy z przypadkiem, w pracy ze społecznością, w rozwiązywaniu problemów
- doradzanie, poradnictwo może być oparte na teoriach poznania, teoriach psychoanalizy, poradnictwo dyrektywne, w którym prawnik socjalny występuje z pozycji wszystko wiedzącego
- nie można klientowi narzucać swego punktu widzenia, praca socjalna ma aktywizować klienta, poradnictwo rozwojowe oparte na teoriach poznania, wymaga dostarczania pewnej wiedzy klientowi i dostarcza pewnych rozwiązań tych problemów.
Behawioralne formy pracy- oparte są na zasadach teorii uczenia się konkretnych zachowań, pewne zachowania redukować lub eliminować, a wzmacniać pozytywne np. wykorzystywane w opiece nad dzieckiem, zwraca się uwagę na rezultaty, stawia się bardzo wyraźny cel przed takimi działaniami jakie działania będą wiodły do osiągnięcia tego celu. Zachować konsekwencje w postępowaniu, klient ma uczestniczyć w formułowaniu celu, ważne jest żeby dostrzegać drobne osiągnięcia i je nagradzać, zmierzając drobnymi kroczkami do osiągnięcia celu.
Trzeba pamiętać o tym, że klient musi wiedzieć, jakie będą reakcje na jego złe zachowanie, na czym polega sposób postępowania z klientem zmiany.
Technika pracy socjalnej; osiąganie celów - polega na określeniu celów, które należy osiągać rozwiązując problem i zachęcaniu klienta na podejmowaniu zadań, które będą go wiodły do osiągnięcia tych celów, najpierw określa się problem klienta, wskazuje się pewne cele i zadanie zmierzające do rozwiązania części problemu.
Strategia wywoływania zmiany poprzez grupy samopomocy, pracownik socjalny ma za zadanie znaleźć rodziny, które przeżyły podobną sytuacje, mieć orientacje jakie grupy funkcjonują na jego terenie i informować o tym, może też sam powoływać takie grupy, czasem pracownik socjalny musi być przywódcą danej grupy, wykorzystuje te grupy by te grupy udzielały pomocy poprzez edukowanie, wspieranie, informowanie.
Trening umiejętności społecznych, praca polegająca na tworzeniu sytuacji, w których niepożądane zadania będą niszczone , a pozytywne pobudzane.
14