OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

Do obwodowego układu nerwowego zaliczamy:

1. Nerwy czaszkowe i ich zwoje

2. Nerwy rdzeniowe i ich zwoje

3. Nerwy i zwoje pnia współczulnego ( należącego do układu autonomicznego)

Ad A. NERWY CZASZKOWE

Wyróżniamy 12 par nn. czaszkowych.

I. Nerwy węchowe- utworzone przez dendryty komórek węchowych, znajdujących się w okolicy węchowej śluzówki jamy nosowej. Nerwy te docierają następnie do opuszki węchowej.

Są odpowiedzialne za odbieranie wrażeń węchu.

Objawy uszkodzenia:

- zaburzenia, lub całkowita utrata węchu ( tzw. ANOSMIA)

II. Nerw wzrokowy- utworzony przez aksony komórek zwojowych siatkówki oka. Przebija gałkę oczną, przebiega w kanale wzrokowym, dostaje się do czaszki, gdzie oba nerwy ulegają skrzyżowaniu w miejscu zwanym skrzyżowaniem wzrokowym.

Odpowiada za odbiór wrażeń wzrokowych.

Objawy uszkodzenia:

1. Uszkodzenie nerwu- ślepota oka po stronie uszkodzenia.

2. Uszkodzenie środkowej części skrzyżowania wzrokowego- niedowidzenie połowicze dwuskroniowe („koń”).

3. Uszkodzenie pasma wzrokowego- niedowidzenie połowicze jednoimienne.

Efekty wzrokowe:

III. Nerw okoruchowy- unerwia mm. gałki ocznej:

- ruchowo unerwia wszystkie mm. z wyjątkiem:

• m. prostego bocznego,

• m. skośnego górnego,

- przywspółczulnie unerwia:

• m. zwieracz źrenicy,

• m. rzęskowy,

Objawy porażenia:

1. Opadnięcie powięzi,

2. Zez skierowany rozbieżnie i ku dołowi,

3. Rozszerzenie źrenicy.

IV. Nerw bloczkowy- unerwia m. skośny górny.

Objawy uszkodzenia:

1. Niewielki zez skierowany ku górze i przyśrodkowo.

V. Nerw trójdzielny- dzieli się na 3 gałęzie:

1. Nerw oczny (V₁)

2. Nerw szczękowy (V₂)

3. Nerw żuchwowy (V₃)

Nerw trójdzielny unerwia:

- ruchowo:

• mm. żwacze,

• część mm. nadgnykowych

- czuciowo:

• skórę twarzy

• błonę śluzowa jamy nosowej, jamy ustnej

• zęby

• dziąsła

Objawy porażenia:

Jako całość rzadko, najczęściej porażeniu ulega

• n. żuchwowy:

- porażenie mm. żwaczy ( SZCZĘKOŚCISK)

• n. trójdzielny- najczęściej mamy do czynienia z neuralgią:

- bardzo silny, piekący ból skóry, dotyczący odpowiedniej gałęzi.

VI. Nerw odwodzący- unerwia m. prosty boczny oka.

Objawy porażenia:

1. Zez zbieżny

VII. Nerw twarzowy- unerwia:

- ruchowo:

• mm. wyrazowe twarzy,

• część mm. nadgnykowych,

- czuciowo:

• 2/3 przedniej części języka (smakowo),

- przywspółczulnie:

• gruczoły jamy nosowej, podniebienia,

• gruczoł łzowy,

• śliniankę podjęzykową i podżuchwową.

Objawy uszkodzenia:

Najczęściej jest to uszkodzenie typu obwodowego.

1. niemożność zmarszczenia czoła i zaciskania powiek i wyszczerzania zębów,

2. wygładzeniu ulega fałd nosowo- gardłowy

3. opadnięciu ulega kącik ust- przy próbie dmuchania policzek po tej stronie wydyma się dając tzw. „OBJAW FAJKI”.

4. Ze względu na zaburzenia unerwienia gruczołów, dochodzi np. do:

• łzawienia oczu,

• wysychania śluzówki jamy nosowej,

• zaburzenia wydzielania śliny.

Przy tzw. porażeniu ośrodkowym tego nerwu, zmiany dotyczą tylko mm. położonych poniżej kąta ust.

VIII. Nerw przedsionkowo- ślimakowy- składa się z 2 części:

1. Nerw przedsionkowy- odpowiada za wrażenia równowagi statycznej i dynamicznej.

2. Nerw ślimakowy- odpowiada za odbieranie wrażeń słuchowych.

Objawy uszkodzenia:

1) Zaburzenia w odbieraniu wrażeń słuchu i równowagi.

IX. Nerw językowo- gardłowy- unerwia:

- ruchowo:

• mm. gardła i podniebienia,

- czuciowo:

• 1/3 tylną część języka oraz śluzówkę gardła i cieśni gardzieli,

- przywspółczulnie:

• śliniankę przyuszną,

• gruczoły policzkowe i gardłowe.

Objawy porażenia ( występują rzadko):

1. Zaburzenia połykania ( szczególnie dużych, twardych kęsów),

2. Mowa nosowa ( na skutek porażenia mm. podniebienia miękkiego).

X. Nerw błędny- najdłuższy nerw czaszkowy. Unerwia:

- ruchowo:

• mm. gardła ( razem z n. IX),

• mm. krtani,

- czuciowo i przywspółczulnie:

• narządy w obrębie szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Objawy porażenia:

1. najczęściej dotyczy jego gałęzi zwanej nerwem krtaniowym wstecznym: uszkodzenie obustronne powoduje całkowity bezgłos- AFONIA

2) przy porażeniu gałęzi sercowej dochodzi do przyspieszenia pracy serca. Delikatne

podrażnienie powoduje obniżenie tempa pracy serca i ciśnienia krwi.

XI. Nerw dodatkowy- unerwia:

• m. czworoboczny

• m. m-o-s.

Objawy porażenia:

1. W przypadku m. m-o-s:

1) uniesienie bródki ku górze i skręcenie głowy w stronę uszkodzenia.

b) W przypadku m. czworobocznego grzbietu:

2) niemożność uniesienia barku powyżej jego poziomu.

XII. Nerw podjęzykowy- unerwia:

• mm. języka zew. i wew.

Objawy uszkodzenia:

1) odchylenie języka w stronę uszkodzenia.

Ad. B. NERWY RDZENIOWE

Wyróżniamy 31 par nerwów rdzeniowych:

• 8 szyjnych

• 12 piersiowych

• 5 lędźwiowych

• 5 krzyżowych

• 1 guziczny

Każdy nerw jest nerwem mieszanym i posiada 3 rodzaje włókien:

1. Ruchowe ( są to aksony motoneuronów α i γ znajdujących się w rogach przednich rdzenia kręgowego),

2. Czuciowe ( są to dendryty komórek pseudojednowypustkowych zwojów rdzeniowych),

3. Współczulne ( są to włókna pozazwojowe współczulne, pochodzące ze zwojów pnia współczulnego).

Pień nerwu rdzeniowego jest krótki i szybko dzieli się na 3 gałęzie:

• Oponową- cofa się do kanału kręgowego i unerwia opony rdzenia,

• Grzbietową- nie tworzy splotów, ale przebiega metamerycznie. Tylko nieliczne mają nazwy własne. Unerwia:

• Skórę okolicy potylicznej głowy, karku i grzbietu,

• Mm. głębokie grzbietu,

• Stawy kręgosłupa

• Brzuszną- tworzy sploty z wyjątkiem gałęzi brzusznych w odcinku Th (gałęzie te nie tworzą splotu, a przebiegają w przestrzeniach międzyżebrowych jako nerwy międzyżebrowe).

Sploty utworzone przez gałęzie brzuszne:

1. Splot szyjny C₁- C₄

2. Splot ramienny C_5- Th₁

3. Splot lędźwiowy L₁- L_{4; 5}

4. Splot krzyżowy S₁- Co₁

Splot szyjny- leży w trójkącie bocznym szyi, pomiędzy mm. przyczepiającymi się do wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Oddaje gałęzie

• Skórne- to nerwy:

- potyliczny mniejszy,

-uszny wielki,

- poprzeczny szyi,

- podobojczykowe (przedni, środkowy, tylny)

• Mięśniowe- to:

- gałąź do m. m-o-s,

- gałąź do m. czworobocznego grzbietu,

- tzw. pętla szyjna,

- nerw przeponowy- jest najdłuższą gałęzią splotu szyjnego, biegnie w klatce piersiowej między osierdziem a opłucną śródpiersiową, dochodząc do przepony. Unerwia więc przeponę,, osierdzie i opłucną śródpiersiową.

Objawy uszkodzenia n. przeponowego:

1. Porażenie połowicze przepony,

2. Wysokie ułożenie przepony,

3. Paradoksalne ruchy oddechowe,

4. Trudności w oddychaniu (duszność).

Splot ramienny- jest przedłużeniem splotu szyjnego. Jego główna część (tzw. nadobojczykowa), tworząca pęczki leży w jamie pachowej.

Budowa splotu ramiennego:

Nerwy odchodzące od pęczków należą do tzw. gałęzi długich splotu ramiennego. Oprócz tego odchodzą też gałęzie krótkie. Są to:

• NN. piersiowe przednie,

• N. piersiowy długi,

• N. piersiowo- grzbietowy,

• N. grzbietowy łopatki,

• NN. podłopatkowe.

Najważniejsze nerwy splotu ramiennego:

Nerw pachowy

↓

Od pęczka tylnego biegnie w jamie pachowej ku tyłowi

↓

Przechodzi przez otwór czworoboczny w tylnej ścianie jamy pachowej

↓

Dzieli się na 2 gałązki (do m. naramiennego i m. obłego mniejszego)

↓

Kończy się jako nerw skórny boczny ramienia

Objawy uszkodzenia:

1. Porażenie mm., głównie naramiennego,

2. Niemożność odwodzenia ramienia.

Nerw mięśniowo- skórny

↓

Pochodzi z pęczka bocznego

↓

Przebija m. kruczoramienny

↓

Biegnie między m. dwugłowym ramienia a ramiennym

↓

Kończy się jako nerw skórny przedramienie boczny

Zakres unerwienia:

-mm. grupy przedniej ramienia.

Objawy uszkodzenia:

1) Porażenie mm. grupy przedniej przedramienia,

2) Upośledzenie zginania i odwracania głównie w stawie łokciowym.

Nerw pośrodkowy

↓

Powstaje z połączenie 2 korzeni: bocznego (z pęczka bocznego) i przyśrodkowego (z pęczka przyśrodkowego)

↓

Na ramieniu biegnie w bruździe przyśrodkowej m. dwugłowego razem z tętnicą ramienną

↓

Przechodzi przez dół łokciowy

↓

Na przedramieniu biegnie między warstwa powierzchowną i głęboką zginaczy

↓

Przechodzi przez kanał nadgarstka

↓

Dzieli się na gałęzie palcowe

Zakres unerwienia:

- mm. grupy przedniej przedramienia z wyjątkiem zginacza łokciowego nadgarstka i części łokciowej zginacza głębokiego palców,

- część mm. ręki,

- skórę na powierzchni dłoniowej i częściowo grzbietowej ręki.

Objawy uszkodzenia:

1. Niemożność zaciśnięcia ręki w pięść,

2. Upośledzenie nawracania przedramienia,

3. Ręka błogosławiąca, lub salutująca.

Nerw łokciowy

Pochodzi z pęczka przyśrodkowego

↓

Na ramieniu początkowo biegnie z n. pośrodkowym i tętnica ramienną, potem oddala się od nich przyśrodkowo

↓

Przebiega w bruździe n. łokciowego na tylnej powierzchni nadkłykcia przyśrodkowego k. ramiennej

↓

Na przedramieniu biegnie wzdłuż m. zginacza łokciowego nadgarstka z tętnicą łokciową

↓

Na poziomie nadgarstka oddaje gałąź grzbietową

↓

Dzieli się na gałęzie końcowe

Zakres unerwienia:

- m. zginacz łokciowy nadgarstka,

- część łokciowa m. zginacza głębokiego palców,

- większość mm. ręki,

- częściowo skóra na powierzchni dłoniowej i grzbietowej reki (patrz rysunek).

Objawy uszkodzenia:

1. Ręka szponiasta

Nerw promieniowy

↓

Pochodzi z pęczka tylnego

↓

Na ramieniu przebiega w kanale n. promieniowego, z tyłu między głowami m. trójgłowego ramienia (z tętnicą głęboką ramienia)

↓

Na poziomie dołu łokciowego dzieli się na gałąź powierzchowną i głęboką

↓

Gałąź powierzchowna biegnie wzdłuż m. ramienno- promieniowego

(z tętnicą promieniową)

↓

Gałąź głęboka biegnie między prostownikami przedramienia

Zakres unerwienia:

- mm. grupy tylnej ramienia,

- mm. grupy tylnej i bocznej przedramienia,

- skóra tylnej powierzchni ramienia,

- część skóry na powierzchni grzbietowej ręki (patrz rysunek).

UNERWIENIE SKÓRY RĘKI

5

---