UKŁAD EUROPEJSKI - nazwa nadawana Układowi Stowarzyszeniowemu zawartemu między państwami członkowskimi Unii Europejskiej a państwem z Europy Środkowej lub Wschodniej od 1991 roku. W 1994 roku Polska i Węgry podpisały pierwsze Układy Europejskie z państwami Unii Europejskiej. Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi oraz ich państwami członkowskimi został zawarty 16 grudnia 1991 roku, a wszedł w życie l lutego 1994 roku.

UKŁAD STOWARZYSZENIOWY - umowa międzynarodowa zawierana przez państwa członkowskie Unii Europejskiej z państwami trzecimi. Układy Stowarzyszeniowe zawierają postanowienia dotyczące dialogu politycznego, współpracy kulturalnej i zbliżania przepisów prawnych państw stowarzyszonych do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej oraz szereg postanowień typowych dla praktyki stowarzyszeniowej, których celom jest stworzenie strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi między stronami układu.

UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA (UZE) (ang.: WESTERN EUROPEAN UNION - WEU) - początkowo Unia Zachodnia - organizacja międzynarodowa zajmująca się współpracą gospodarczą, polityczną, kulturalną oraz zapewnieniem zbiorowej samoobrony państwom członkowskim. Utworzona na podstawie Traktatu Brukselskiego 17 marca 1948 roku z udziałem Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii i Luksemburga. W dniu 23 października 1954 roku na mocy Protokołów Paryskich Unia Zachodnia została przekształcona w Unię Zachodnioeuropejską, w której skład weszły dodatkowo RFN i Włochy. W 1990 roku UZE poszerzyła się o Hiszpanię i Portugalię, a w 1995 roku o Grecję. Ponadto istnieją trzy formy powiązań państw członkowskich UE i NATO oraz innych państw z UZE: status państwa stowarzyszonego, obserwatora i partnera stowarzyszonego. Szczyt Rady Europejskiej w Kolonii zapowiedział włączenie UZE do UE, co umożliwiają odpowiednie zapisy w Traktacie o Unii Europejskiej (artykuł J.4) oraz w Traktacie Amsterdamskim

Układy Europejskie, umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, zawierane od 1991 z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Mające umożliwić tym państwom uczestnictwo w procesie integracji europejskiej. Przewidywały m.in. utworzenie strefy wolnego handlu dla produktów przemysłowych w okresie 10 lat, usuwały ograniczenia w wymianie towarowej szybciej ze strony Unii Europejskiej niż krajów partnerskich, tworzyły podstawy pomocy finansowej i technicznej w ramach funduszu PHARE. Układy te zawarło 10 państw regionu: Polska i Węgry(1991), Bułgaria, Rumunia (1992), Czechy, Słowacja (1993), Litwa, Estonia, Łotwa (1995), Słowenia (1996). Stanowiły wstępny krok do złożenia wniosków o pełne członkostwo przez te kraje.

OGÓLNE ZASADY I CELE UKŁADU EUROPEJSKIEGO

Wspólnoty Europejskie odgrywały istotną rolę w handlu zagranicznym Polski jeszcze przed transformacją systemową, mimo że większość jej obrotów towarowych koncentrowała się na obszarze byłej RWPG. W latach 80 ponad 20% polskiego importu i eksportu było kierowane do Wspólnot. W 1975 roku wygasły ostatnie bilateralne umowy o współpracy gospodarczej Polski z krajami członkowskimi Wspólnot Europejskich i panował stan bezumowny. Ten stan handlu wynikał z sytuacji politycznej w Europie podzielonej żelazną kurtyną. Dopiero trzy miesiące po podpisaniu 25 czerwca 1988 roku politycznej deklaracji między ówczesną Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG), a RWPG, normalizującą wzajemne relacje między tymi ugrupowaniami, Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z EWG. Rok później powołano Misję RP przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli. Idea włączenia Polski w procesy integracyjne Europy Zachodniej została przedstawiona po raz pierwszy przez rząd Tadeusza Mazowieckiego.
Najpierw myślano o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami, ale już w 1990 roku uznano, że strategicznym celem polskiej polityki zagranicznej jest uzyskanie pełnego członkostwa we Wspólnotach Europejskich. Nawiązywanie ściślejszych więzi ze Wspólnotami, miało służyć szybszemu rozwojowi gospodarczemu Polski, wspieraniu reform politycznych, gospodarczych i społecznych oraz wzmocnieniu pozycji państwa na arenie międzynarodowej. Już w 1990 roku rozpoczęły się negocjacje na temat układu o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Owocem tych rozmów był Układ Europejski podpisany 16 grudnia 1991 roku, ratyfikowany przez sejm w lipcu 1992 roku (na XIX sesji). Po zatwierdzeni go przez Parlament Europejski i ratyfikowaniu przez parlamenty państw członkowskich Wspólnoty, wszedł w życie 1 lutego 1994 roku. Część handlowa Układu Europejskiego w formule tzw. Umowy Przejściowej (Interim Agreement) weszła w życie już od 1 marca 1992 roku. Układ Europejski rozszerza ramy współpracy gospodarczej i politycznej nakreślone uprzednio w porozumieniach z 1989 roku i - jak się określa w preambule - jest wyrazem woli wsparcia reform zachodzących w Polsce przez kraje Wspólnot.
Artykuł 1 Układu Stowarzyszeniowego, którego pełna nazwa brzmi: Układ Europejski Ustanawiający Stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami Członkowskimi z drugiej strony, definiuje następujące cele:
· ustanowienie dialogu politycznego między stronami,
· popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych między partnerami w celu sprzyjania dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i dobrobytowi w Polsce,
· stworzenie podstawy do finansowej i technicznej pomocy Wspólnot dla Polski,
· kreowanie właściwych warunków do stopniowej integracji Polski ze Wspólnotami,
· popieranie współpracy w dziedzinie kultury.
W preambule znalazła się deklaracja, iż ostatecznym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, a stowarzyszenie - zdaniem stron - pomoże Polsce osiągnąć ten cel. Nie było jednak w tym zapisie wyraźnego zobowiązania WE do przyjęcia Polski w poczet członków tego ugrupowania. W interesie Polski, tak samo jak i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej, z którymi Wspólnoty zawarły podobne układy, było natomiast ściślejsze określenie perspektyw członkostwa, w tym również wskazanie daty rozpoczęcia negocjacji w tej sprawie.
Zakres uregulowań w Układzie Europejskim jest szeroki. Układ przewiduje prowadzenie regularnego dialogu politycznego z krajami Wspólnot, który ma umożliwić Polsce przede wszystkim zbliżenie do systemu politycznego tego ugrupowania, a przez to umocnienie demokracji oraz zbliżenie stanowisk w sprawach międzynarodowycH i w kwestiach bezpieczeństwa europejskiego. Konsultacje na najwyższym szczeblu odbywają się między przewodniczącym Rady Europejskiej, przewodniczącym Komisji Europejskiej a prezydentem Polski. Dialog polityczny na szczeblu ministerialnym odbywa się w ramach Rady Stowarzyszenia, która ma pełne kompetencje w każdej sprawie przedstawionej przez strony Układu, zbiera się ona raz do roku lub wtedy, gdy wymagają tego szczególne okoliczności. Oprócz tego odbywają się spotkania na szczeblu wyższych urzędników (dyrektorów politycznych). Dialog polityczny na szczeblu parlamentarnym prowadzony jest w Parlamentarnym Komitecie Stowarzyszenia, który obraduje zazwyczaj dwa razy do roku i przygotowuje decyzje Rady Stowarzyszenia. Poza dialogiem politycznym Układ obszernie reguluje problematykę handlową ( min. utworzenie strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi), zawiera także postanowienia liberalizujące przepływ pracowników i kapitału, zakładanie przedsiębiorstw i świadczenie usług. Zajmuje się ponadto problematyką dostosowywania systemu prawnego Polski do porządku prawnego Wspólnot. Poza współpracą gospodarczą i finansową strony Układu zgodziły się na włączenie do niego kwestii współpracy w dziedzinie kultury.
Do etapu pełnego stowarzyszenia prowadzi okres przejściowy w maksymalnym wymiarze dziesięciu lat, tj. do końca stycznia 2004 roku, podzielony na dwa pięcioletnie etapy. Obaj partnerzy stopniowo realizują postanowienia Układu na zasadzie tzw. asymetrii. Oznacza to, że Polska jako partner słabszy gospodarczo wprowadza później, w relacji do zobowiązań drugiej strony, liberalizację dostępu partnerów wspólnotowych do swojego rynku w różnych dziedzinach.
W Układzie Europejskim przyjęto zasadę, że obie strony nie będą po jego wejściu w życie pogarszać uzgodnionych warunków dostępu do własnych rynków. Możliwość przejściowych działań ochronnych istnieje tylko w nadzwyczajnych okolicznościach i związana jest ze ścisłym postrzeganiem niezbędnych procedur. Przywrócenie niektórych ograniczeń bądź wprowadzenie nowych środków ochronnych dotyczyć może wymiany handlowej, zakładania przedsiębiorstw, obrotów dewizowych, bilansu płatniczego. Postanowienia w tej sprawie zwane są klauzulami ochronnymi. Większość z nich ma charakter dwustronny, tzn. mogą być stosowane przez obu partnerów (są oparte na przepisach Światowej Organizacji Handlu), z wyjątkiem klauzul: restrukturyzacyjnej, dotyczącej obrotów dewizowych i zakładania przedsiębiorstw, które zostały przyznane tylko Polsce ze względu na jej niższy poziom rozwoju gospodarczego.

TRAKTAT LIZBOŃSKI

13 grudnia 2007 r. podpisano w Lizbonie Traktat lizboński, który ustanawia nowe ramy prawne i sposób zorganizowania Unii Europejskiej. Traktat został opracowany po to, aby Unia Europejska w XXI wieku lepiej odpowiadała na stojące przed nią wyzwania. Dzięki wprowadzanym w Traktacie zmianom Unia będzie bardziej demokratyczna, przejrzysta i skuteczna w działaniu. Traktat wzmacnia rolę Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, gwarantując obywatelom większą możliwość uczestnictwa w procesie decyzyjnym UE. Uproszczeniu i usprawnieniu ulegną metody pracy i zasady podejmowania decyzji w UE. Instytucje europejskie w istotnym zakresie zostaną zreformowane. Zwiększą się możliwości działania w dziedzinach o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej Unii takich jak bezpieczeństwo energetyczne czy walka z terroryzmem. Traktat wprowadza ponadto istotne zmiany w tak ważnej sferze działalności, jak polityka zagraniczna, m.in. poprzez ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych oraz powołanie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. Zmiany te przyczynią się do lepszego promowania interesów i wartości europejskich w świecie oraz umocnienia pozycji międzynarodowej UE.
Traktat lizboński musi zostać ratyfikowany przez wszystkie 27 państw członkowskich. Powinien wejść w życie 1 stycznia 2009 roku.

Traktat lizboński (oficj. Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską; w wersji roboczej określany jako traktat reformujący) — umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie, opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Seria C Nr 306 z 17 grudnia 2007. Miała wejść w życie 1 stycznia 2009 roku, ale nie została ratyfikowana przez wszystkie strony.

W dniu 29 października 2004 r. w Rzymie został podpisany Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy. Prace nad nim trwały 4 lata: począwszy od konferencji międzyrządowej w 2000 r., przez Traktat Nicejski (podpisany 26 luty 2001, wszedł w życie 1 lutego 2003), Deklarację z Laeken (14-15 lutego 2001), obrady Konwentu Europejskiego (28 lutego 2002 i czerwca/lipca 2003), po cykl negocjacji kolejnej konferencji międzyrządowej (4 października 2003 - 17/18 czerwica 2004). Proces ratyfikacji Traktatu miał się zakończyć 1 listopada 2006. Formą decydującą o jego przyjęciu lub odrzuceniu mogło być w poszczególnych państwach referendum lub decyzja parlamentarna. W kilku państwach te procesy zostały pozytywnie zakończone, jednak odrzucenie Traktatu Konstytucyjnego w referendach we Francji i Holandii na pewien czas zamroziło dalsze postępowanie w tej sprawie. Do kwestii wspólnej konstytucji dla Europy powrócono na początku 2006 r., kiedy przejęcie przez Austrię przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej stworzyło nowe perspektywy. Wtedy właśnie Nicolas Sarkozy, jeszcze jako minister spraw wewnętrznych Francji, zaproponował aby z dotychczasowego projektu wybrać normy niewzbudzające kontrowersji oraz szybko przyjąć syntetyczny dokument. Nowa niemiecka prezydencja postawiła sobie jako cel podpisanie nowego traktatu w czasie swojej kadencji w 2007 r. Podstawy traktatu reformującego UE zostały ustalone przez Radę Europejską w dniach 21. i 22 czerwca 2007 w Brukseli. Rada postanowiła przekazać kompetencje określenia końcowego tekstu traktatu konferencji międzyrządowej, która rozpoczęła pracę 23 czerwca 2007 r.

Plan niemieckiej (1. połowa 2007 r.) i portugalskiej (2. połowa 2007 r.) prezydencji UE w sprawie Traktatu Reformującego UE:

• 21./22 czerwca 2007 r. Rada Europejska przekazuje mandat do pracy nad traktatem konferencji międzyrządowej.

• 23 czerwca 2007 r. Początek konferencji międzyrządowej w Lizbonie. Podjęcie pracy nad tekstem traktatu reformującego przez ekspertów.

• 15 października 2007 r. Spotkanie ministrów spraw zagranicznych krajów członkowskich.

• 18.-19 października 2007 r. Rada Europejska w Lizbonie: ustalenie końcowej wersji traktatu.

• 13 grudnia 2007 r. Podpisanie traktatu reformującego (w Lizbonie).

• Do połowy 2009 r. Ratyfikacja traktatu przez wszystkie kraje członkowskie.

Prace nad nowym traktatem

Ogłoszony w czerwcu 2005 "okres refleksji" nad traktatem konstytucyjnym (TKE) pokazał, że przyjęcie TKE w kształcie uzgodnionym w 2004 będzie praktycznie niemożliwe. W związku z tym Niemcy, od 1 stycznia 2007 sprawujące prezydencję w Unii, zaproponowały przyjęcie nowego traktatu, mającego włączyć większość postanowień traktatu konstytucyjnego do dotychczasowych traktatów unijnych: Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Przedstawiony w czerwcu 2007 roku projekt założeń nowego traktatu, ujętych w mandacie negocjacyjnym dla konferencji międzyrządowej, która miała przygotować projekt nowego traktatu, był częściowo zgodny ze wskazówkami grupy Amato, która zalecała zastąpienie obecnego Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) przez część I TKE oraz włączenie postanowień III części TKE do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE)^[1].

21 i 22 czerwca 2007 w Brukseli odbył się szczyt Rady Europejskiej, na którym miano uzgodnić zakres możliwych zmian w przyszłym traktacie, a w praktyce zakres odstępstw od postanowień TKE, niezbędnych dla zaakceptowania nowego traktatu przez wszystkie państwa członkowskie. Po długich negocjacjach, które przeciągnęły się aż do 23 czerwca, wypracowano kompromis, który przyjął kształt szczegółowego mandatu negocjacyjnego^[2] dla konferencji międzyrządowej mającej przygotować ostateczny projekt traktatu reformującego. Mandat precyzyjnie przesądzał, które z postanowień TKE - ze zmianami lub bez - zostaną przeniesione do TUE i TWE oraz przewidywał niewielką liczbę nowych, niewystępujących w TKE zmian. Konferencja rozpoczęła prace podczas prezydencji Portugalii, od spotkania ministrów spraw zagranicznych 23 lipca 2007 w Brukseli. Wtedy też prezydencja portugalska przedstawiła pierwszy projekt traktatu reformującego.^[3]

Ostateczny kształt traktatu został uzgodniony przez szefów państw i rządów podczas szczytu UE w Lizbonie w dniach 18-19 października 2007. Po dopracowaniu techniczno-redakcyjnym i przetłumaczeniu na wszystkie języki urzędowe UE, traktat reformujący UE został podpisany 13 grudnia 2007 r. w lizbońskim Klasztorze Hieronimitów.

Szczyt Lizboński

18. i 19 października 2007 w Lizbonie (Portugalia) spotkali się przedstawiciele rządów krajów członkowskich Unii Europejskiej, aby ustalić nowy traktat dla Europy, mający zastąpić odrzuconą eurokonstytucję. Konferencja międzyrządowa (IGC) została powołana na wniosek Rady Europejskiej z czerwca 2007 r., aby opracować projekt traktatu, mającego pomóc UE w sprostaniu wyzwaniom XXI wieku oraz w pełnym wykorzystaniu swojego potencjału. Tuż po północy unijni przywódcy doszli do kompromisu w sprawie końcowego tekstu: wynikiem negocjacji jest przyjęcie tzw. Traktatu Lizbońskiego lub Traktatu Reformującego. Ten nowy traktat reformujący Unię Europejską jest według Jose Manuel Barroso długo oczekiwanym sukcesem: „Europa potrzebuje traktatu by wyjść z impasu. Od czasu przegranego referendum we Francji i Holandii utknęliśmy w martwym punkcie. Sukces w Lizbonie sprawia, że niezbędne zmiany instytucjonalne się dokonają. Przyjęte zapisy dają szansę, że łatwiej będzie podejmować decyzje. Najważniejsze jednak, że Europa zacznie mówić jednym głosem. Głos Polski nie mógł być zignorowany i dobrze się stało, że znaleźliśmy kompromis”^[4].

Ogólnie mówiąc w traktacie nacisk położono na potrzebę modernizacji i reform. Podkreślono, że UE musi stać się bardziej demokratyczna i spełniać oczekiwania współczesnego społeczeństwa europejskiego w zakresie wysokich standardów rozliczalności, otwartości, przejrzystości i zaangażowania, powinna także funkcjonować skuteczniej i być w stanie stawić czoła globalnym wyzwaniom współczesnego świata, takim jak zmiany klimatyczne, bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój

Najważniejsze postanowienia Szczytu Lizbońskiego („minitraktatu” europejskiego)

Przyjęty traktat reformujący UE tzw. Traktat Lizboński lub Traktat Reformujący ma nadać UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Staje on w miejsce odrzuconego drugiego Traktatu o Konstytucji UE. Do maja 2009 ma on zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie (27).

Najważniejsze decyzje podjęte na szczycie i zapisane w traktacie to:

• zmniejszenie liczby komisarzy do 18 (mimo, że jest 27 państw członkowskich)

• zwiększenie liczby eurodeputowanych dla Włoch

• decyzje unijne od 2014 będą podejmowane za pomocą tzw. podwójnej większości, zamiast zgody wszystkich państw członkowskich

• od 2009 Parlament Europejski będzie miał 750 członków (obecnie 785)

• inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie

• niewygasalność tzw. procesu z Joaniny

• przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości

• wprowadzenie stanowiska wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

• wprowadzenie stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej

• „Karta praw podstawowych”

• „Solidarność energetyczna”

Traktat został uroczyście podpisany 13 grudnia w Lizbonie w Klasztorze Hieronimitów . Potocznie jest on nazywany „minitraktatem”, mimo że objętościowo jest większy od poprzedniej wersji (tzw. konstytucji europejskiej). Termin „minitraktat” wymyślił Nicolas Sarkozy, aby uspokoić opinię publiczną we Francji. Główna różnica między traktatem a odrzuconą przez Francuzów i Holendrów w referendach eurokonstytucja jest brak problematycznych odwołań do europejskiej tradycji chrześcijańskiej i Boga w preambule.

Postanowienia traktatu

Zgodnie z uzgodnionym w Brukseli mandatem negocjacyjnym dla Konferencji Międzyrządowej^[7], traktat lizboński nie uchyli dotychczas obowiązujących traktatów, a jedynie wprowadzi do nich odpowiednie rewizje. Do Traktatu o Unii Europejskiej zostanie inkorporowana większość postanowień I części TKE, natomiast w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską znajdą się szczegółowe zasady polityk unijnych (część III TKE).

Tak jak przewidywał traktat konstytucyjny, Unii Europejskiej zostanie nadana osobowość prawna; zlikwidowana zostanie Wspólnota Europejska (jej następcą prawnym będzie Unia). W związku z tym nazwa TWE zostanie zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zniesiony zostanie także system filarowy, jednak pewne odrębności dawnego II i III filaru zostaną zachowane. Kompetencje Unii w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zostały poszerzone, chociaż Trybunał Sprawiedliwości nie będzie sprawować jurysdykcji w tym obszarze. W wyniku przyjęcia traktatu nastąpi podział kompetencji na trzy obszary, zarezerwowany wyłącznie dla Unii (polityka zagraniczna, bezpieczeństwo i realizacja celów Unii), obszar współdzielony, gdzie prawo Unii nadal jest nadrzędne nad prawem państw członkowskich, ale obszary nieregulowane prawem unijnym i obszary, z których zrezygnowała Unia, np. poprzez wycofanie dyrektyw, pozostają pod kontrolą prawa krajowego, oraz obszar, nad którym wyłączną władzę i pierwszeństwo ma prawo krajów członkowskich. Do traktatu dołączono liczne wyłączenia i uszczegółowienia kompetencji w obszarach polityk współdzielonych, w tym Karty Praw Podstawowych.

Usunięte zostały wszelkie postanowienia sugerujące państwowość Unii Europejskiej, takie jak nazwa "konstytucja" czy też artykuły o symbolach Unii (flaga, hymn, dewiza). Zrezygnowano również z nowego nazewnictwa aktów prawnych (ustawa, ustawa ramowa) na rzecz dotychczasowych nazw (rozporządzenie, dyrektywa).

Na mocy traktatu ma zostać powołany wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który ma za zadanie kierować Europejską Służbą Działań Zewnętrznych^[8].

Traktat likwiduje rotacyjne, półroczne przewodzenie w Radzie Europejskiej kolejno przez szefów państw i rządów krajów UE i ustanawia stanowisko Przewodniczącego Rady Europejskiej^[9], wybieranego na 2,5 letnią kadencję^[10]. Zmienia się również sposób przewodniczenia w Radzie Unii Europejskiej, które wraz z wejściem w życie Traktatu ma trwać 18 miesięcy i być sprawowane wspólnie przez 3 kraje członkowskie.

Wzmocni się rola Parlamentu Europejskiego, który zostanie wyposażony w nowe kompetencje w dziedzinie prawodawstwa unijnego, budżetu i umów międzynarodowych oraz rola parlamentów krajowych, które zyskają większe możliwości udziału w pracach UE, w szczególności dzięki nowemu mechanizmowi gwarantującemu, że UE będzie podejmować działania jedynie, jeżeli na szczeblu unijnym można osiągnąć lepsze wyniki (zasada pomocniczości). Na mocy traktatu obywatele po raz pierwszy zyskają prawo (pośredniej) inicjatywy w sprawie uchwalenia nowego prawa UE. Traktat głosi, że jeśli uda się zebrać podpisy miliona obywateli ze znacznej liczby państw członkowskich, mogą poprosić Komisję Europejską o przedstawienie projektu w jakiejś sprawie.

Obecnie każdy kraj ma w Komisji Europejskiej jednego Komisarza. Traktat Lizboński przewiduje, że od 2014 r. w Komisji każdorazowo będą zasiadać przedstawiciele dwóch trzecich państw Unii, a sprawiedliwą reprezentację zapewni system rotacyjny.

Ponadto traktat lizboński zawiera szereg drobniejszych modyfikacji, m.in. wspierane przez Polskę i Litwę postanowienie dotyczące solidarności energetycznej krajów Unii oraz wspierane przez Holandię postanowienia umacniające rolę parlamentów narodowych w stanowieniu unijnego prawa.

Nowy Traktat nie wprowadza fundamentalnych zmian do postanowień obowiązujących Traktatów w kwestiach polityki gospodarczej i walutowej. EBC, który ma obecnie status swego rodzaju organu wspólnotowego, otrzyma status prawny instytucji unijnej. W tej sytuacji, EBC uznał za konieczne zachowanie szczególnych właściwości instytucjonalnych EBC oraz Eurosystemu i ESBC. Te szczególne cechy, uwzględniające wszystkie aspekty niezależności, kompetencji nadzorczych EBC oraz jego osobowość prawną, są niezbędne do prawidłowego wykonywania zadań przez Eurosystem. Na mocy nowego Traktatu wszystkie te właściwości zostaną zachowane. Na mocy nowego Traktatu, członkowie Zarządu EBC powoływani będą przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów, podczas gdy obecnie wymagane jest w tym celu jedynie wspólne porozumienie rządów państw członkowskich. ^[11]

W traktacie po raz pierwszy określono procedurę wyjścia kraju z Unii.

Skonsolidowane wersje traktatów UE, uwzględniających postanowienia Traktatu z Lizbony, zostaną opublikowane po jego wejściu w życie. Nieautoryzowane, skonsolidowane wersje dotychczasowych traktatów zostały wydane w Polsce w marcu 2008 w postaci książek^[12] oraz w formie elektronicznej^[13].

Strategia lizbońska - plan rozwoju przyjęty dla Unii Europejskiej przez Radę Europejską na posiedzeniu w Lizbonie w roku 2000.

Celem planu, przyjętego na okres 10 lat, było uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym regionem gospodarczym na świecie, rozwijającym się szybciej niż Stany Zjednoczone. Strategia opiera się przede wszystkim na założeniu, że gospodarka krajów europejskich wykorzysta do maksimum innowacyjność opartą na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, zwłaszcza w nowoczesnych dziedzinach wiedzy, co miało się stać głównym motorem rozwoju.

W 2004 roku specjalny zespół na czele z byłym premierem Holandii Wimem Kokiem opracował raport podsumowujący dotychczasowe rezultaty strategii - według słów byłego przewodniczącego Komisji Europejskiej, włoskiego polityka Romano Prodi, konkluzja raportu jest pesymistyczna: od czasu szczytu lizbońskiego Unia Europejska pozostała jeszcze bardziej w tyle za Stanami Zjednoczonymi.

Jednak od końca roku 2005 mówi się o tzw. ponownym odpaleniu (ang. relaunch) strategii lizbońskiej i tym samym istnieje jeszcze szansa dla tej idei. Istotnym punktem strategii jest zwiększenie wydatków krajów członkowskich UE w dziedzinie badań do 3% PKB. Zgodnie z założeniami, poprzez inwestycje w badania naukowe, uzyskane zostaną także nowe miejsca pracy. Nie bez znaczenia jest fakt innego jak dotychczas spojrzenia na problemy: zamiast patrzeć na nie sektorowo (np. Edukacja) należy patrzeć systemowo - tj. w szerszym kontekście. To znaczy: same zmiany w systemie edukacji, bez znajomości potrzeb gospodarki są niewiele znaczące.

Głównym celem strategii lizbońskiej jest stworzenie w Europie do roku 2010, najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie. Sama strategia skupia się na czterech kwestiach: innowaacyjności (gospodarka oparta na wiedzy), liberalizacji (rynków telekomunikacji, transportu oraz rynków transportowych), przedsiębiorczości (ułatwienia w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej), oraz spójności społecznej (kształtowaniu nowego modelu  aktywnego państwa socjalnego). Zdecydowana większość działań podejmowanych w zakresie strategii lizbońskiej związana jest z modernizacją polityki zatrudnienia oraz kreowaniem pozytywnych zmian na rynku pracy.  

Podstawowym przesłaniem jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, w którym powstaje najwięcej miejsc pracy. Zgodnie z wytycznymi strategii lizbońskiej konieczne jest również przemodelowanie systemu kształcenia w państwach członkowskich Ue, w taki sposób, aby promować rozwój gospodarki opartej na wiedzy.

Unia Gospodarcza i Walutowa, UGW, UGiW, ang. Economic and Monetary Union, EMU, określenie złożonego systemu współpracy państw Unii Europejskiej, dotyczącego swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału, a także ustabilizowania kursów walutowych. Celem tych działań jest wprowadzenie wspólnej waluty, stopniowe ujednolicanie polityki monetarnej oraz koordynacja działań ekonomicznych i gospodarczych. Pomysł powołania UGW pojawił się już na szczycie w Hadze w 1969, rok późniejszy plan Wernera zakładał powołanie UGW w ciągu 10 lat, nie zostało to jednak zrealizowane (m.in. z powodu światowego kryzysu walutowego w latach siedemdziesiątych). Po powstaniu Europejskiego Systemu Walutowego w 1979 stworzenie rynku wewnętrznego zakładał Jednolity Akt Europejski. Decydujące były tzw. pakiety Delorsa, których wprowadzenie oznaczało realizację drogi do UGW w trzech etapach.

I etap realizowany w latach 1990-1993 charakteryzowało znoszenie barier w przepływie kapitałowym (banki, firmy ubezpieczeniowe), włączenie walut państw członkowskich do ESW oraz coraz silniejsza koordynacja polityk gospodarczych.

II etap (1994-1998) zakładał osiąganie przez poszczególne kraje tzw. kryteriów konwergencji, uniezależnianie się banków centralnych od rządów, utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego przekształconego następnie w Europejski Bank Centralny oraz wyrównywanie różnic w poziomie rozwoju poszczególnych gospodarek narodowych.

Ostatni, III etap realizowany w latach 1999-2002 doprowadził do funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych, wprowadzenia do obiegu euro i wycofania walut narodowych w 12 spośród 15 krajów Unii.

Główne cechy wprowadzonej w życie UGW to: stabilna waluta, stabilne ceny, kontrola i współpraca w dziedzinie polityki gospodarczej (ale jeszcze nie wspólna polityka w tym zakresie), unikanie wysokiej inflacji i zadłużenia budżetowego państw członkowskich, utrzymanie niezależności Europejskiego Banku Centralnego i wreszcie wprowadzenie wspólnej waluty.

Agencje UE

Powołano pewną liczbę specjalistycznych i zdecentralizowanych agencji UE, które mają wspierać Państwa Członkowskie UE i ich obywateli. Agencje te są odpowiedzią na dążenie do rozproszenia geograficznego i potrzebę sprostania nowym zadaniom natury prawnej, technicznej i/lub naukowej. Agencje UE dzielą się na cztery różne kategorie:

• Agencje wspólnotowe
  Agencja wspólnotowa jest organem podlegającym europejskiemu prawu publicznemu; różni się ona od instytucji wspólnotowych (Rady, Parlamentu, Komisji itd.) oraz posiada własną osobowość prawną. Ustanowiona jest na mocy aktu prawa wtórnego w celu wykonywania bardzo konkretnych zadań technicznych, naukowych lub zarządczych w domenie wspólnotowej Unii Europejskiej (I filar UE).

• Agencje ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i BezpieczeństwaAgencje powołano w celu wykonywania ściśle określonych zadań technicznych, naukowych lub zarządczych w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej (II filar UE).

• Agencje ds. współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnychInną grupę agencji powołano, aby pomagać Państwom Członkowskim UE we współpracy w walce z międzynarodową przestępczością zorganizowaną. Współpraca w sprawach karnych stanowi III filar UE.

• Agencje wykonawczeAgencje wykonawcze to organizacje ustanowione zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 58/2003 (Dz.U. 11 z 16.1.2003)
  w celu powierzenia im niektórych zadań odnoszących się do zarządzania jednym lub więcej programami wspólnotowymi. Agencje te powołane są na czas określony. Muszą się znajdować w miejscu siedziby Komisji Europejskiej (Bruksela lub Luksemburg)

• Agencje i organy Euratomu
  Organy te utworzono, aby umożliwić osiągnięcie celów określonych w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM).Celem traktatu jest koordynacja programów naukowo-badawczych państw członkowskich w zakresie pokojowego wykorzystania energii jądrowej, udostępnienie zasobów wiedzy oraz infrastruktury i środków finansowych przeznaczonych na działania w tej dziedzinie, a także zapewnienie wystarczającej ilości energii jądrowej i bezpieczeństwa jej dostaw.

Narodowa Strategia Integracji, dokument rządowy przedstawiony w 1997 przez Komitet Integracji Europejskiej (na podstawie uchwały Sejmu RP z 1996), zarysowujący strategiczne kierunki działania polskiego rządu i wszystkich innych zaangażowanych uczestników procesu integracji. We wstępie pojawiła się deklaracja gotowości Polski do konsekwentnego dążenia do członkostwa w Unii Europejskiej. Podstawowym celem strategii było wypracowanie najbardziej korzystnych dla Polski warunków członkostwa.

Narodowa Strategia Integracji usystematyzowała wcześniejsze przedsięwzięcia integracyjne, sprecyzowała priorytety, kluczowe elementy procesów dostosowawczych, zebrała zalecenia co do podstawowych kierunków działań. Problematyka poruszana w NSI odpowiadała dziedzinom wskazanym w kryteriach kopenhaskich Rady Europejskiej. Są to cele polityczne, gospodarcze, opis działań informacyjnych, przygotowań kadrowych, proces dostosowywania gospodarki, w tym rolnictwa, prawa oraz możliwości współpracy w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, a także w wymiarze sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

NSI realizowały: Rada Ministrów, Komitet Integracji Europejskiej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, pozostałe resorty i urzędy centralne, władze regionalne i lokalne, polskie placówki dyplomatyczne (zwłaszcza w państwach członkowskich UE i państwach stowarzyszonych ze Wspólnotami).

Duże znaczenie w realizacji NSI odgrywa praca parlamentu RP (przekształcanie polskiego systemu prawnego, nadzór nad postępem prac integracyjnych prowadzonych przez Rząd). Rolę koordynacyjną pełnił Komitet Integracji Europejskiej.

Dokument ten był pierwszą próbą całościowego przedstawienia problemów i zadań związanych z integracją i choć spotkał się z zarzutami nadmiernej szczegółowości i ogólnikowości, to odpowiadał na wstępne oczekiwania Brukseli, która w swym AVIS uznała go za pożyteczny materiał.

Narodowa Strategia Integracji (NSI)

Narodowa Strategia Integracji (NSI) to dokument przygotowany przez Komitet Integracji Europejskiej (w wykonaniu Uchwały Sejmu RP z 14.03.1996 roku).

Cele: - wypracowanie korzystnych dla Polski warunków członkostwa w UE (aspekty polityczne, bezpieczeństwa narodowego, gospodarcze, społeczne i kulturowe)

NSI realizują: - Rada Ministrów - Komitet Integracji Europejskiej - Ministerstwo Spraw Zagranicznych - pozostałe resorty i urzędy centralne - władze regionalne i lokalne - polskie placówki dyplomatyczne (zwłaszcza w państwach członkowskich UE i państwach stowarzyszonych ze Wspólnotami)

Duże znaczenie w realizacji NSI odgrywa praca parlamentu RP (przekształcanie polskiego systemu prawnego, nadzór nad postępem prac integracyjnych prowadzonych przez Rząd).

Rolę koordynacyjną pełni Komitet Integracji Europejskiej.

Partnerstwo dla Członkostwa, (ang. Accession Partnership - AP), aktualizowany co roku dokument przyjęty przez Radę Unii Europejskiej w marcu na początku 1998, jego celem było lepsze przygotowanie państw kandydujących do członkostwa w Unii Europejskiej. Zawiera listę priorytetowych działań dla dalszej współpracy, środki finansowe umożliwiające kandydatom ich realizację oraz warunki ich otrzymania. Dokument ten zobligował Polskę do przyjęcia Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w UE.

Wobec Polski dokument za najważniejsze krótkoterminowe zadania uznał:
1) w zakresie gospodarki - przyspieszenie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, rozwój sektora finansowego;
2) przyjęcie i rozpoczęcie wdrażania programu restrukturyzacji sektora przemysłu ciężkiego, m.in. stalowego;
3) intensyfikację działań na polu standaryzacji i certyfikacji, ochrony własności intelektualnej, pomocy państwa i zamówień publicznych;
4) powstanie skutecznego systemu kontroli na granicach;
5) prowadzenie polityki rozwoju obszarów wiejskich, wdrażanie systemu kontroli roślin i zwierząt;
6) wdrażanie programów dotyczących ochrony środowiska.

Z kolei wśród priorytetów średniookresowych wymieniono m.in.:
1) dalsze zapewnienie wolności prasy i równego dostępu do służb administracji publicznej;
2) zwalczanie przestępczości gospodarczej, zorganizowanej przestępczości i korupcji;
3) popieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw;
4) dostosowanie polityki gospodarczej do wymogów niezbędnych do członkostwa i uzyskanie realnych wyników umożliwiających przyjęcie do strefy euro;
5) restrukturyzację przemysłu rolnego i spożywczego;
6) ujednolicenie prawa dotyczącego bezpieczeństwa i higieny pracy.

Partnerstwo dla Członkostwa

- dokument przygotowany przez Komisję Europejską po konsultacjach z państwem kandydującym, stanowiący główny element wzmocnionej strategii przedakcesyjnej. Zawiera listę priorytetów krótko- i średnioterminowych, których spełnienie warunkuje przystąpienie do Unii Europejskiej, oraz aneks streszczający wszystkie rekomendacje zawarte w Opinii Komisji Europejskiej na temat wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej. Cele te zostały później sprecyzowane w oddzielnym dla każdego państwa kandydującego Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa (NPPC). Na podstawie tych dokumentów co roku są podpisywane prawnie zobowiązujące memoranda w sprawie udzielenia pomocy finansowej w ramach programu PHARE. Cele zawarte w dokumencie są jedynie zaleceniami wykonania pewnych zadań, natomiast w gestii państw członkowskich pozostaje kolejność ich wykonania oraz przyjęcie środków służących ich realizacji. Pierwsza wersja Partnerstwa dla Członkostwa została przyjęta przez Radę Unii Europejskiej 16 marca 1998, podobnie jak NPPC dokument ten jest otwarty, co roku aktualizowany.

INTEGRACJA NORDYCKA

Jest najstarszą integracją w Europie. Po I wojnie światowej rozwija się współpraca i integracja krajów nordyckich. Czynią to nordyckie i narodowe stowarzyszenia pozarządowe, które istnieją dotychczas. Składają się z przedstawicieli kół rządowych, polityków, kół przemysłowych i handlowych, producentów rolnych. W 1963 roku utworzyły Ligę Stowarzyszeń Nordyckich. Po II wojnie światowej rozwinął się ten kierunek integracji nordyckiej, którego specyfiką były procesy integracyjne w zakresie ustawodawstwa gospodarki, kultury, transportu, spraw socjalnych, a unikanie integracji w dziedzinie spraw wojskowych i polityki zagranicznej. Drugim specyficznym elementem tej integracji jest to, że nie ma ona charakteru totalnego. Obejmuje ona jedynie niektóre dziedziny, a w innych rozwija się jedynie normalna współpraca międzynarodowa. Z drugiej strony integracja ta nie jest przeprowadzona według odgórnie ustalonych, a odbywa się zazwyczaj spontanicznie w miarę zaistnienia potrzeby. Jednocześnie nie wszystkie państwa nordyckie lub przedsiębiorstwa i instytucje uczestniczą w poszczególnych przedsięwzięciach integracyjnych. Trzecim elementem specyficznym jest to, że kraje w niej uczestniczące preferują integrację bezinstytucjonalną, że po dzień dzisiejszy nie utworzyły jednej ogólnonordyckiej organizacji, która zajmowałaby się całokształtem procesów integracyjnych, a te, które powstały, przede wszystkim Rada Nordycka i Nordycka Rada Ministrów - nie mają żadnych uprawnień ponadnarodowych. Integracja w dziedzinie gospodarki. W 1948 roku utworzono Nordycki Komitet Współpracy Ekonomicznej. W 1954 roku został utworzony Komitet Współpracy Ekonomicznej Państw Skandynawskich, którego celem było m. in. kontynuowanie prac nad utworzeniem wspólnego rynku. Komitet ten przedstawił w 1957 roku plan utworzenia unii celnej pod nazwą „Północny Wspólny Rynek”, który przewidywał: - zniesienie taryf celnych i wszystkich ograniczeń w handlu między państwami skandynawskimi; - utworzenie jednej, zewnętrznej taryfy celnej, koordynowanie polityki inwestycyjnej i finansowej oraz utworzenie wspólnego banku inwestycyjnego. Początkowo wspólny rynek miał obejmować towary stanowiące około 80% wymiany handlowej Danii, Norwegii i Szwecji z 1955 roku. Wspólny rynek nie obejmował produktów rolnych, wyrobów rybnych, tekstyliów oraz niektórych wyrobów metalowych. W połowie 1959 roku odbyły się rokowania państw skandynawskich w tej sprawie. Zakończyły się one fiaskiem na skutek sprzeczności interesów przede wszystkim Danii z interesami Szwecji i Norwegii. Podczas sesji Rady Nordyckiej w lutym 1968 roku, Dania wystąpiła z projektem utworzenia NORDEK. 24 VII 1969 roku międzyskandynawski komitet ekspertów przekazał rządom państw skandynawskich projekt traktatu powołującego do życia Nordycką Unię Ekonomiczną NORDEK. Projekt miał wejść w życie 1 stycznia 1971 roku. Miał być zawarty na dziesięć lat. Zrezygnowano w nim z koncepcji utworzenia organów ponadnarodowych i z utworzenia przez państwa skandynawskie wspólnego pola atomowego. Wspólna taryfa celna miała obowiązywać wobec państw trzecich od 1 I 1972 roku, ogólne zaś zasady polityki rolnej i finansowania rolnictwa - od 1 I 1974 roku. Ponieważ Finlandia hamowała rozwój integracji nordyckiej, zmieniono NORDEK na SKANDEK, jednak idea ta upadła. W międzyczasie ujednolicono prawo gospodarcze. Utworzono w 1975 roku Nordycki Bank Inwestycyjny. Działalność Banku koncentruje się na finansowaniu rozbudowy systemu energetycznego, sieci elektrowni wodnych w Indii, kopalnictwa i zakładów przetwórstwa metali kolorowych oraz przemysłu drzewnego. Ponadto finansuje on wszelkie przedsięwzięcia służące podniesieniu konkurencyjności eksportu państw nordyckich. W 1973 roku powołano do życia NORDTEST, zajmujący się badaniami technicznymi i standaryzacją. Wreszcie w 1980 roku powstała Rada Badań Ekonomiki Nordyckiej, która zajmuje się promowaniem badań współzależności między ekonomikami poszczególnych państw członkowskich.

KRAJE BENELUKSU I INTEGRACJA NORDYCKA

W roku 1958 (Haga, 3 lutego) trzy kraje Beneluksu: Holandia, Belgia oraz Luksemburg podpisały porozumienie, które powołało do życia Unię Ekonomiczną. Porozumienie to weszło w życie z początkiem listopada 1960 i trwać miało przez pięćdziesiąt najbliższych lat (na okres o takiej długości zawiązana została Unia). Głównym celem przyświecającym tej integracji był czynnik ekonomiczny, który dzięki powstałej Unii przybliżył do siebie trzy kraje. Dzięki wspólnym wysiłkom zwiększyć miało się w nich tempo wzrostu gospodarczego oraz wzrosnąć miała stopa życiowa społeczeństw. Konsekwencją jednak najistotniejszą miało być stworzenie wewnętrznego, wspólnego rynku, na którym dokonywać miał się nieskrępowany handel i wymiana usług, towarów oraz kapitału. Stać się tak miało za sprawą całego szeregu uwarunkowań, wśród których wymienia się:

• zniesienie ceł i innych ograniczeń w obrocie dóbr i usług pomiędzy trzema krajami tworzącymi Unię,

• zniesienie kontyngentów,

• stworzenie ram dla wprowadzenia wspólnotowej taryfy celnej,

• prowadzenie wspólnotowej polityki handlowej,

• umożliwienie swobodnego przepływu kapitału, usług oraz osób pomiędzy krajami Unii,

• kierowanie dalszych etapów integracji w obrębie wspólnej dla wszystkich krajów członkowskich polityki finansowej, ekonomicznej oraz społecznej,

• stworzenie szkieletu dla stabilności waluty oraz stałej równowagi bilansów płatniczych,

• szersza współpraca z krajami Europy oraz organizacjami takimi jak NATO,

• budowa uniwersalnego wymiaru sprawiedliwości z unifikowanym prawem cywilnym oraz karnym.

Unia krajów Beneluksu posiadała oczywiście swoje właściwe organy. Możemy je podzielić:

• Komitet Ministrów: jest naczelnym organem Unii, w którego skład po trzech przedstawicieli z każdego z państw członkowskich (z rządów krajowych). Zebrania odbywają się przynajmniej jeden raz w kwartale, a uchwały podjęte przez Komitet wymagają zatwierdzenia jednomyślnego Rady.

• Rada Unii Ekonomicznej: jest organem wykonawczym Unii, tworzonym przez przedstawicieli wszystkich państw członkowskich (po jednym z każdego kraju). Z ich grona wybierany jest przewodniczący oraz jego zastępcy. Rada zatwierdza uchwały Komitetu Ministrów lub też je odrzuca. Działają przy niej specjalistyczne komisje o charakterze doradczym.

• Międzyparlamentarna Konsultatywna Rada Beneluksu: tworzy ją 49 członków, wybieranych przez krajowe parlamenty państw członkowskich.

• Rada Ekonomiczno-Społeczna: tworzona przez 27 członków i taką samą liczbę zastępców. Opiniuje ona w kwestiach gospodarczych oraz społecznych.

• Kolegium Arbitrażowe: rozstrzyga spory i sytuacje konfliktowe pomiędzy państwami członkowskimi Unii Ekonomicznej, podzielone jest na odpowiednie wydziały (do których desygnowani są przedstawiciele z każdego z krajów członkowskich - po jednym arbitrze i jego zastępcy do każdego wydziału). Orzeczenia Kolegium mają moc ostateczną i nie ma od nich odwołania.

• Trybunał Sprawiedliwości Beneluksu: do jego składu Komitet Ministrów wybiera dziewięciu sędziów, zajmujących dotąd najwyższe stanowiska w sądach krajowych członków Unii Ekonomicznej. Trybunał rozstrzyga spory związane z różnorodną interpretacją porozumienia unijnego i wywodzących się z niego uwarunkowań traktatowych, a także z interpretowaniem uchwał zatwierdzonych przez Radę.

• Wspólne Służby: tworzone przez Komitet Ministrów dla wspomagania przebiegu prac ogólnych - rejestrowania znaków handlowych chociażby. Ich charakter jest niestały.

• Grupa Inicjująca: pracuje nad rozwijaniem idei oraz procesów integracyjnych wewnątrz Unii Ekonomicznej.

• Sekretariat: istnieje od 1947 roku, a jego pracami kieruje sekretarz generalny.

Integracja nordycka uchodzi za najstarszą, współczesną formę integracji europejskiej. Sprzyjały jej rozwojowi czasy już po pierwszej wojnie światowej, ale dopiero po zakończeniu drugiej wojny udało się sfinalizować integracyjne procesy. W roku 1963, nordyckie stowarzyszenie pozarządowe, w składzie których znajdowali się politycy oraz przedstawiciele kół rządowych, powołują do życia Ligę Stowarzyszeń Nordyckich. Ich wspólne dziania skierowane były zwłaszcza ku ustawodawstwie gospodarczym oraz socjalnym, ale równie ważnymi kwestiami były uregulowania transportu czy wspólnej kultury. Integracja ta omijała raczej strefy obronności i polityki bezpieczeństwa, bowiem zdecydowania odcinała się od totalnego charakteru porozumień. Generalnie rzecz ujmując, integracja europejska politykę gospodarczą oraz społeczną stawiała sobie na pierwszym miejscu, a w pozostałych dziedzinach ograniczała się do równoważnej współpracy międzynarodowej, prowadzonej nie tyle usilnie co spontanicznie. Sama integracja nordycka jest procesem dosyć specyficznym, bowiem nie przebiega ona wedle odgórnie ustalonych reguł i założeń, ale powstają one na bieżąco - wedle niemalże potrzeby. Ponadto, udział poszczególnych członków nie jest taki sam, ale zależy od kwestii i interesów - nie wszystkich jednocześnie one dotyczą. W końcu, integracja nordycka posiada charakter w pełni nie-instytucjonalny - brak jakiejkolwiek obszernej organizacji, która stałaby na czele zawiązanej współpracy. Istniejące bowiem - Rada Nordycka oraz Nordycka Rada Ministrów są instytucjami przede wszystkim symbolicznymi, nie posiadającymi żadnych ponadnarodowych praw.

W dziedzinie gospodarki natomiast, od 1948 roku istnieje Nordycki Komitet Współpracy Ekonomicznej. Od roku 1954 działa również Komitet Współpracy Ekonomicznej Państw Skandynawskich, skupiający się od chwili swego założenia na pracach budujących wspólny rynek. Komitetowi temu udało się zresztą przedstawić szeroki plan powstania "Północnego Wspólnego Rynku" w roku 1957, w obrębie którego zniesione miały zostać wszelkie taryfy celne i inne ograniczenia w swobodnym handlu i wymianie towarów i usług pomiędzy krajami skandynawskimi. Ów wolny rynek przejawiać miał się również stworzeniem jednolitej taryfy celnej wobec państw z zewnątrz wspólnoty nordyckiej, powołaniem do życia nordyckiego banku inwestycyjnego, a także stworzeniem wspólnej polityki finansowej oraz inwestycyjnej.

W ramach wewnętrznego rynku, obejmującego początkowo Danię, Norwegię oraz Szwecję, nie dokonywano wymiany produktów rolnych, artykułów rybnych, tekstylnych oraz pewnych towarów wytwarzanych z metali. Rokowania podejmowane jeszcze w 1959 roku w tej sprawie nie przyniosły żadnych pozytywnych rezultatów, co było rezultatem sprzecznie prowadzonych polityk państw zainteresowanych (zwłaszcza Norwegii, Szwecji oraz Danii). W dziesięć lat później (24 lipca 1969 roku) przekazana została państwom Skandynawii koncepcja NORDEK czyli Nordyckiej Unii Ekonomicznej (stworzona przez grupę ekspertów pochodzących z krajów skandynawskich). Z czasem jednak okazało się, że państwa tamtego regionu wiele wciąż dzieli i nieudane rokowania z roku 1959 nie były sytuacją przypadkową. NORDEK bowiem miał zostać wprowadzony w życie na początku 1971 roku, jako unia o dziesięcioletnim okresie istnienia. Ponadto, do pierwszej połowy lat siedemdziesiątych wprowadzona miała być jednolita taryfa celna oraz wspólna polityka finansowa oraz polityka rolnictwa. Niestety, rozwój tej koncepcji hamowała Finlandia - nawet po jej oporach próbowano zmienić nazwę Unii z NORDEK na SKANDEK, ale i to zakończyło się niepowodzeniem. Sukcesem natomiast okazało się powołanie do życia Nordyckiego Banku Inwestycyjnego w roku 1975, skupiającym się na wsparciu finansowym reorganizacji i przebudowie systemu energetycznego i elektrowni wodnych w Indiach, a także pomocy wobec zakładów przetwórstwa metali kolorowych i przemysłu drzewnego. Oczywiście celami działalności tego banku jest nie tylko finansowe wspieranie tych dziedzin gospodarki, ale również starania na rzecz podnoszenia poziomu konkurencyjności gospodarek nordyckich. Kolejnymi jeszcze krokami w zacieśnianiu współpracy w Skandynawii stało się stworzenie w 1980 roku Rady Badań Ekonomiki Nordyckiej (zajmującej się analizą podobieństw i powiązań gospodarek państw skandynawskich), a wcześniej - w 1973 także NORDTEST czyli program do badań technicznych o standaryzacji.

---