Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
NATO, (North Atlantic Treaty Organization)

• sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Zachodniej, USA i Kanady powołany do istnienia w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949, wszedł w życie 24 sierpnia 1949 r. (tzw. Traktat Waszyngtoński)

• Przesłanki powołania - uchwalona przez Senat USA w czerwcu 1948 tzw. rezolucja Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrożeniu

NATO - kraje sygnatariusze

• Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i USA

• 18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja,

• 5 maja 1955 przyjęto RFN,

• w 1982 przyjęto Hiszpanię

• 12 marca 1999 r. - Polska, Węgry, Czechy

• W lipcu 1966 Francja opuściła wojskowe struktury Paktu, pozostając jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofała się ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powróciła jednak do nich w 1980

• Podczas szczytu NATO w Pradze (11-12 listopada 2002 r.) zapadła kolejna decyzja o rozszerzeniu Sojuszu o następujące państwa: Bułgarię, Estonię, Litwę, Łotwę, Rumunię, Słowację i Słowenię. Państwa te od kilku lat prowadziły aktywny dialog polityczny i w sposób praktyczny współpracowały z NATO uczestnicząc w programie Partnerstwo dla Pokoju (PdP) oraz pracach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). Od 1999 państwa te zostały również objęte nowym mechanizmem - Planem Działań na Rzecz Członkostwa (MAP).

• W chwili obecnej trwa proces ratyfikacji Protokołów Akcesyjnych Jego zakończenie planowane jest na wiosnę 2004 r. Zgodnie z podjętymi podczas szczytu NATO w Pradze decyzjami, przyjęcie siedmiu nowych członków w maju 2004 roku nie zakończy procesu rozszerzenia Sojuszu - drzwi do NATO nadal pozostaną otwarte.

NATO - cele

• Podstawę prawną stworzenia NATO stanowił art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych dotyczący niezbywalnego prawa członków ONZ do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej

• Zgodnie z treścią Preambuły nadrzędne cele NATO to:

• ochrona wolności, wspólnego dziedzictwa i cywilizacji narodów, opartych na zasadzie demokracji, wolności jednostki, i rządów prawa

• Umacnianie stabilności i dobrobytu na obszarze północnoatlantyckim

• Połączenie wysiłków w celu zbiorowej obrony oraz zachowania pokoju i bezpieczeństwa

NATO - nowa koncepcja strategiczna

• Nowa koncepcja strategiczna sojuszu przyjęta podczas spotkania przywódców państw NATO w Rzymie w dniach 7-8 listopada 1991 r. stwierdzała, że podstawowym celem NATO jest zapewnienie wszystkim państwo członkowskim bezpieczeństwa i wolności środkami politycznymi i wojskowym zgodnie z kartą Narodów Zjednoczonych oraz budowanie nowego trwałego ładu pokojowego w Europie

NATO - nowa koncepcja

• Fundament nowej strategii stanowił Traktat Waszyngtoński, ale zawarto w niej także zmiany wprowadzone Deklaracją londyńską z 5-6 lipca 1990 r.

• Według nowej strategii sprostanie różnorodnym wyzwaniom wymaga szerokiego podejścia do spraw bezpieczeństwa: dialogu, współpracy oraz utrzymaniu wspólnego potencjału obronnego.

• Znikło jednorodne i potencjalne zagrożenie (w szczególności obawiano się niekorzystnych następstw destabilizacji wynikającej z problemów gospodarczych, społecznych - patrz konflikty w Jugosławii, Czeczeni, rozbudowy militarnej w Krajach Bliskiego Wschodu, zagrożenia o globalnym zasięgu - patrz 11 września 2001 r. USA)

Polityka bezpieczeństwa sojuszu wg Nowej koncepcji strategicznej
Źródło opracowania: M.Perkowski, Integracja europejska, Warszawa, 2002 r.

Partnerstwo dla Pokoju (PdP)

• Z inicjatywą tą wystąpiły Stany Zjednoczone w 1993 r.

• Program przyjęto 11-12 stycznia 1994 r. w Brukseli w formie dokumentu ramowego

• Celem programu jest zbudowanie zdolności i możliwości uczestnictwa państw w NATO - oznacza to: Państwa chcące pogłębić współpracę z NATO podpisują ten dokument a następnie przedstawiają własny Dokument Prezentacyjny, w którym określają stopień zaangażowania we współpracę. Efektem jest wspólne ustalenie indywidualnego Programu Partnerstwa.

• W 1997 r. przyjęto Program Wzmocnionego Partnerstwa, zakładający rozbudowanie możliwości prowadzenia konsultacji i działań obronnych

Organy NATO

Główne organy NATO

• Dzielą się na cywilne (polityczne) i wojskowe (militarne)

• Wszystkie państwa członkowskie są reprezentowane w NATO przez stałych przedstawicieli w randze ambasadorów oraz przedstawicieli wojskowych w stałych sesjach Komitetu Wojskowego

• Obie struktury wzajemnie się przenikają, przy czym władze wojskowe odpowiadają przed cywilami

• 1 lipca 1966 r. - Francja wystąpiła z integrowanego systemu wojsk, w związku z czym kraj ten powołał misję woskową do uczestnictwa w pracach w Komitecie Woskowym

• Islandia - nie ma wojsk - kraj ten reprezentuje przedstawiciel cywilny

Organy NATO

• Rada Północnoatlantycka - to jedyny organ statutowy Traktatu Waszyngtońskiego,

• Składa się z przedstawicieli wszystkich państw, zbiera się dwa razy do roku na szczeblu ministerialnym (najczęściej są to ministrowie obrony spraw zagranicznych i finansów) wspomagani przez grupy ekspertów

• Obradom przewodniczy Sekretarz Generalny NATO lub jego zastępca

• Do najważniejszych zadań Rady zalicza się:

• konsultacje polityczne pomiędzy członkami,

• wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych,

• obronę cywilną,

• ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich

Komitet Planowania Obrony - ma kompetencje w zakresie spraw wojskowych

• W jego skald wchodzą stali przedstawiciele ale zbiera się dwa razy do roku na szczeblu ministrów obrony

• Pracę komitetu przygotowuje kulka komitetów z czego jednym z najważniejszych jest Komitet Oceny Obrony który wewnątrz NATO nadzoruje Proces Planowania Sił

Grupa Planowania Nuklearnego - składa się z ministrów obrony krajów członkowskich

• Zajmuje się sprawami związanymi z rolą sił nuklearnych i ich rozmieszczeniem

• Potencjałem nuklearnym dysponują trzy kraje Paktu: Francja, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania

Sekretariat Międzynarodowy - składa się z personelu państw członkowskich podległych Sekretarzowi Generalnemu,

• Odpowiada za przygotowanie spotkań

• Wspiera proces dochodzenia do konsensusu i podejmowania decyzji miedzy państwami członkowskimi i partnerskim

Sekretarz Generalny NATO

• 4 sierpnia 1999 Rada Północnoatlantycka zatwierdziła kandydaturę Georga Robertsona na stanowisko sekretarza generalnego NATO. Robertson zastąpił J. Solanę w połowie października 1999.

• Przewodniczy NAC, DPC, NPG

• Odpowiada za promocję i kierowanie procesami konsultacji i podejmowania decyzji w NATO

• Reprezentuje NATO na zewnątrz

• Siedziba Sekretarza Generalnego mieści się w Brukseli

• Sekretarz jest wspierany przez zastępcę, 5 asystentów Gabinet oraz Urząd Sekretarza Generalnego

Komitet Wojskowy - naczelny organ strategiczny NATO

• Spotkania odbywają się na poziomie szefów obrony

• Codzienne prace prowadzą stali przedstawiciele

• Główne zadanie to zapewnienie kierownictwa i doradztwa w kwestii polityki wojskowej i strategii

Zintegrowana Struktura Dowodzenia - składa się z sił udostępnianych NATO przez państwa członkowskie

Obszar strategiczny dzieli się na trzy dowództwa: Europy -SHAPE, z siedzibą w Belgii w Mons, Oceanu Atlantyckiego - SACLANT, z siedzibą w Norfolk (USA) i kanału La Manche - CHANCOM, z siedzibą w Portsmouth (Wielka Brytania), oraz jedną strategiczną Grupę Regionalną Kanada-USA.

Międzynarodowy Sztab Dowodzenia - pracami kieruje oficer w randze generała/admirała

Podstawowym zadaniem jest planowanie, ocena i przedstawienie MC zaleceń natury wojskowej

W jego skład wchodzą oficerowie z państw członkowskich

Polska w NATO

Polska w NATO - kalendarium

• 08.10.1989 r. - Po raz pierwszy w historii NATO na obrady Zgromadzenia Parlamentarnego NATO w Rzymie zostali zaproszeni parlamentarzyści z Polski - państwa członkowskiego Układu Warszawskiego.

• 21.03.1990 r. - Minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski złożył pierwszą wizytę w Kwaterze Głównej NATO. Przeprowadził  rozmowy z sekretarzem generalnym NATO Manfredem Woernerem i stałymi przedstawicielami państw członkowskich w Radzie Północnoatlantyckiej

• 02.11.1990 r. - Zgromadzenie Północnoatlantyckie przyznało Polsce status tzw. delegata stowarzyszonego

• 03.04.1991 r. - Prezydent RP Lech Wałęsa spotkał się w Brukseli z sekretarzem generalnym NATO Manfredem Woernerem.

Po spotkaniu powiedział: „Były to wstępne rozmowy. Będzie ich więcej, bo pragniemy jednej, bezpiecznej Europy, a jej gwarancje znajdują się w NATO”.

Polska w NATO - kalendarium

• 08.11.1991 r. - Podczas szczytu NATO w Rzymie zaproponowano powołanie Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (North Atlantic Cooperation Council - NACC), która stała się forum współdziałania NATO i państw Europy Środkowej i Wschodniej. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło się 20 grudnia

• 31.01.1993 r. - Podczas rozmów na Światowym Forum Gospodarczym w Davos sekretarz generalny NATO Manfred Woerner powiedział, że Polska będzie pierwszym krajem Grupy Wyszehradzkiej, który może zostać przyjęty do NATO

• 20.10.1993 r. - Na konferencji ministrów obrony państw NATO w Travemunde sekretarz obrony USA Les Aspin sprzeciwił się szybkiemu włączeniu państw Europy Środkowo-Wschodniej do NATO i zaproponował koncepcję „Partnerstwa dla Pokoju” (Partnership for Peace - PfP).

• 21.10.1993 r.- Podczas wizyty w Warszawie prezydent Czech Vaclav Havel oraz polscy gospodarze stwierdzili, że Czechy, Słowacja, Polska i Węgry pragną przystąpić do Sojuszu Północnoatlantyckiego

• 10.01.1994 r.-Podczas szczytu NATO w Brukseli przyjęty został program "Partnerstwo dla Pokoju" - PdP (Partnership for Peace - PfP).

• 02.02.1994 r.- Składając wizytę w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli premier Waldemar Pawlak podpisał dokument o przystąpieniu Polski do "Partnerstwa dla Pokoju".

• 25.04.1994 r.- Minister obrony narodowej Piotr Kołodziejczyk przedłożył w Kwaterze Głównej NATO polski "Dokument Prezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju".

• 17.06.1994 r.- Amerykańscy senatorowie - republikanin Hank Brown i demokrata Paul Simon przedstawili projekt ustawy o zwiększeniu współpracy wojskowej Polski, Czech i Węgier z NATO, przewidując m.in. możliwość przekazywania tym krajom nadwyżek amerykańskiego sprzętu wojskowego.

• 05.07.1994 r.- Polska i NATO przyjęły „Indywidualny Program Partnerstwa” (IPP) jako pierwszy tego typu dokument wśród państw uczestniczących w programie „PdP”.

• 05.04.1995 r.- Premier Józef Oleksy powiedział w Brukseli: „Nie jest naszą intencją ustanawianie nowych podziałów Europy, lecz przezwyciężenie tych, które jeszcze pozostały. Wejście Polski do NATO będzie dowodem, że wielki proces jednoczenia Europy, którego niedawnym etapem było zjednoczenie Niemiec, nie zatrzymał się na zachodnich granicach Polski. Jest to nie tylko w interesie Polski”.

• 26 - 29.05.1995 r.- Obradujące w Budapeszcie Zgromadzenie Północnoatlantyckie opowiedziało się za przyjęciem do NATO Polski, Czech, Węgier, Słowacji i Słowenii do końca 1998 roku.

• 28.10.1995 r. - NATO przedstawiło państwom - uczestnikom „Partnerstwa dla Pokoju” dokument o celach i zasadach przyjmowania nowych członków pt. „Studium o rozszerzeniu NATO”.

• 03.11.1995 r. - W Brukseli Polska podpisała Umowę między Państwami- Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego a innymi państwami uczestniczącymi w Partnerstwie dla Pokoju dotyczącą statusu ich sił zbrojnych oraz jej Protokół dodatkowy, sporządzone w Brukseli 19 czerwca 1995 roku (tzw. PfP - SOFA).

• 18.02.1997 r. - Prezydent Aleksander Kwaśniewski, na podstawie ustawowego upoważnienia z dnia 21 listopada 1996 roku, ratyfikował przystąpienie Polski do Umowy między Państwami - Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego a innymi państwami uczestniczącymi w Partnerstwie dla Pokoju dotyczącą statusu ich sił zbrojnych oraz jej Protokołu dodatkowego, sporządzonej w Brukseli 19 czerwca 1995 roku (tzw. PfP SOFA) (Dz.U. z 1997 roku nr 6, poz. 30)

• 24.03.1997 r. - Podczas wizyty w Brukseli prezydent A. Kwaśniewski otrzymał zapewnienie, że Polska będzie w pierwszej grupie państw przyjętych do NATO i że nie będzie w przyszłości członków Sojuszu "drugiej kategorii„

• 27.05.1997 r. - W Paryżu 16 państw członkowskich NATO i Rosja podpisały „Akt Podstawowy o Stosunkach Dwustronnych, Współpracy i Bezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską” - porozumienie regulujące stosunki wzajemne w związku z zapowiedzianym powiększeniem Sojuszu.

• 16.09.1997 r. - Polska rozpoczęła negocjacje w sprawie przystąpienia do NATO. Polskiej delegacji przewodniczył wiceminister spraw zagranicznych Andrzej Towpik, a stronie natowskiej - nowy zastępca sekretarza generalnego ds. politycznych Klaus-Peter Klaiber.

• 14.11.1997 r. - Polska wystosowała formalny list do NATO potwierdzający, że jest zainteresowana otrzymaniem zaproszenia do Sojuszu i że jest gotowa wypełniać wszelkie zobowiązania związane z członkostwem.

• 16.12.1997 r. - Szefowie dyplomacji 16 państw NATO podpisali w Brukseli protokoły o przystąpieniu Polski, Czech i Węgier do Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO). Po ratyfikacji protokołów przez 16 parlamentów i następnie przystąpieniu trzech krajów do Traktatu staną się one formalnie pełnymi członkami Sojuszu. Ministrowie potwierdzili w komunikacie końcowym sesji, że proces ten powinien zakończyć się do kwietnia 1999 r., kiedy to przypada 50. rocznica powstania NATO.

• 29.01.1999 r.- Sekretarz generalny NATO Javier Solana przesłał ministrowi spraw zagranicznych Bronisławowi Geremkowi list zapraszający Polskę do przystąpienia do Traktatu Północnoatlantyckiego. Równocześnie analogiczne listy zostały wystosowane na ręce ministrów spraw zagranicznych Czech i Węgier.

• 17.02.1999 r.-Sejm RP, stosunkiem głosów 409:7 i przy 4 wstrzymujących, przegłosował Ustawę o ratyfikacji Traktatu Północnoatlantyckiego, sporządzonego w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r. Ustawa upoważniła Prezydenta RP do ratyfikacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Tego samego dnia ustawę przyjął Senat RP (stosunkiem głosów 92:2, przy 1 głosie wstrzymującym)

• 18.02.1999 r. - Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski podpisał ustawę upoważniającą go do ratyfikacji Traktatu Północnoatlantyckiego i skierował ją do publikacji w "Dzienniku Ustaw".

• 26.02.1999 r. - Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski i prezydent Czech Vaclav Havel równocześnie złożyli podpisy pod dokumentami ratyfikacyjnymi. Tekst Aktu Ratyfikacyjnego.

• 12.03.1999 r.- W auli Prezydenckiej Biblioteki H. Trumana w Independence (stan Missouri) ministrowie spraw zagranicznych Polski (Bronisław Geremek) oraz Czech i Węgier, złożyli na ręce Madeleine Albright - sekretarza stanu USA, depozytariusza Traktatu Północnoatlantyckiego, dokumenty ratyfikacyjne. M. Albright oświadczyła: "Pakt Północnoatlantycki powiększył się o trzech nowych członków. Ich liczba wzrosła do dziewiętnastu.".

Od tego momentu Rzeczpospolita Polska
formalnie stała się członkiem NATO

NATO - siedziba

• Siedzibą władz NATO były kolejno Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), obecnie Bruksela

Środkowo Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu - CEFTA
(Central European Free Trade Agreement)

• CEFTA - stanowi wielostronną formę liberalizacji wymiany handlowej

• Sygnatariusze: Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry

• Współpraca realizowana jest na podstawie umowy międzynarodowej oraz postanowień zapadających podczas posiedzeń szefów państw, rządów oraz ministrów spraw zagranicznych

• CEFTA nie posiada siedziby

• CEFTA - nie ma struktury instytucjonalnej, ponieważ tworząc tą organizację starano się przyjąć rozwiązania aby nie utworzyć biurokratycznej organizacji

• JEDYNĄ strukturą formalną jest tu Wspólny Komitet

• 26 kwietnia 1990 r. - przedstawienie przez Ministra Spraw Zagranicznych RP Krzysztofa Skubiszewskiego priorytetów polskiej polityki zagranicznej:

• „Tutaj interesuje nas powiązanie nowe, przyszłe - w szczególności integracja w Trójkącie Czechosłowacja-Polska-Węgry(...) jesteśmy tu otwarci na różne związki.”

• 15 lutego 1992 r. - prezydenci trzech krajów podpisali w Wyszehradzie deklarację o współpracy

Postanowienia spotkania wyszehradzkiego

• Porozumienie w sprawie wspólnych celów, którymi są:

• Uzyskanie pełnej niezależności

• Rozwój demokracji i gospodarki rynkowej

• Deklaracja w sprawie współpracy gospodarczej, kulturalnej, informacyjnej,

• Zharmonizowanie działań z instytucjami europejskimi, prowadzenie konsultacji w sprawach bezpieczeństwa

• Rozwój telekomunikacji z Europą Zachodnią

• 6 października 1991 r. - spotkanie krakowskie - pierwszoplanowy cel uzgodniony to stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi

• 21 grudnia 1992 r. - w Krakowie podpisano Środkowoeuropejskie porozumienie o Wolnym Handlu

• 1 marca 1993 r. - weszło ono w życie, procedurze ratyfikacyjnej

Główne postanowienia CEFTA:

• Zakładano, ze przez stopniową redukcję ceł i barier pozacelnych uda się utworzyć do końca 2000 r. strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi obejmującą Polskę, Czechosłowację i Węgry

• Towary objęte liberalizacja podzielono na trzy kategorie A,B,C pod względem wrażliwości na konkurencję

Poziom ceł i etapy ich znoszenia:

• Lista A towarów: cła zniesiono w momencie wejścia w życie porozumienia (produkty niekonkurencyjne dla produkcji krajowej)

• Lista B: towary przemysłowe nie zamieszczone w liścia A i C; cła miały być redukowane w trzech rocznych etapach

• Lista C: najwolniejsza liberalizacja rok 1995 - 10%, w roku 2001 - 5 %

• 25 listopada 1994 r. - Poznań - Komitet Wspólny CEFTA podjął decyzję o przyspieszeniu liberalizacji w celu utworzenia wolnego handlu

• Od 1 stycznia 1996 r. zaczął obowiązywać protokół dodatkowy nr 3 w którym poszerzono i pogłębiono koncesje rolne (podzielono je analogicznie do koncesji dla produktów przemysłowych)

Warunki członkostwa w CEFTA

• Podczas formułowania zasad porozumienia nie sprecyzowano możliwości poszerzenia

• Art. 33 zawiera ogólną klauzulę:

„Kiedy jedna ze stron uzna, że interesie gospodarek stron byłby korzystny rozwój i pogłębienie stosunków, regulowanych niniejszym porozumieniem przez rozszerzenie ich na nowe obszary nią dotąd nie objęte to wówczas przedłoży swój umotywowany wniosek innej stronie. Strony mogą zwrócić się do Wspólnego Komitetu o zbadanie takiego wniosku a w uzasadnionych przypadkach o wydanie zaleceń w szczególności odnośnie do podjęcia negocjacji”

Warunki członkostwa

• 25 listopada 1994 r. w Poznaniu sformułowano warunki członkostwa:

• Do CEFTA może przystąpić kraj który jest członkiem GATT lub WTO

• Podpisał z UE umowę stowarzyszeniową lub o o utworzeniu strefy wolnego handlu oraz dóbr przemysłowych

• Został zaakceptowany przez pozostałych członków CEFTA

Etapy rozszerzenia CEFTA

• poszerzenie po rozpadzie Czechosłowacji na Czechy i Słowację

• 1 stycznia 1996 r. - Słowenia

• 1 stycznia 1997 r. - Rumunia,

• 1 stycznia 1999 r. - Bułgaria

---