Wyróżniamy integrację: polityczną, kulturową, społeczną, gospodarczą itp.

Integracja gospodarcza - proces scalania narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy (nie chodzi o proste sumowanie tych potencjałów, a o tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które dadzą możliwość zgromadzenia potencjału większego niż suma potencjałów poszczególnych krajów). Istotą procesu integracji gospodarczej są szerokie przeobrażenia i dostosowanie dokonujące się w ramach struktur gospodarczych. Polegać będą na kształtowaniu silnych strumieni towarów, usług, ludzi, kapitału, technologii itp.

=AB =AB'

AB>AB'

Wyróżniamy:

• Integrację formalną wynikającą z umów, traktatów, zawieranych pomiędzy państwami, dotyczących powołania ugrupowań integracyjnych.

• Integrację realną - występowanie procesów dostosowania struktur gospodarczych i występowanie silnych strumieni przepływów towarów, usług, ludzi i kapitału.

Integracja formalna jest czynnikiem sprzyjającym ale nie wystarczającym dla integracji. Nie jest w stanie wywołać procesów integracji realnej (może im tylko sprzyjać). Możliwa jest jednak integracja realna bez formalnej np. stosunki między USA a Kanadą, NAFTA z 1994r. jako formalne potwierdzenie faktu integracji realnej.

PROCES INTEGRACJI GOSPODARCZEJ WARUNKOWANY JEST NASTĘPUJĄCYMI CZYNNIKAMI (4):

1. Bliskość położenia geograficznego integrujących się krajów. Bezpośredni sąsiedzi mogą integrować się o wiele łatwiej- po przyjęciu w 1993r. Wielkiej Brytanii, Irlandii i Danii do struktury europejskiej wystąpiły pewne problemy natury technicznej spowodowane faktem, iż obszar nie był już jednolity.

2. Wysoki poziom rozwoju infrastruktury technicznej w integrujących się krajach. Dobrze rozwijająca się sieć drogowa, kolejowa, lotniska, telekomunikacja gwarantują, że późniejsza współpraca będzie przebiegać sprawnie. Szybko tworzy się sprawny system komunikacyjny, informacyjny między krajami zintegrowanymi. Jeśli chodzi o Polskę: budowa autostrady Gdańsk - Wiedeń i nadbałtyckiej drogi szybkiego ruchu to pierwsze plany rozbudowy sieci komunikacyjnej. Wszystko po to , by zagraniczne inwestycje zaczęły interesować się nowo przyjętymi krajami.

3. Komplementarność struktur gospodarczych. Muszą się one wzajemnie uzupełniać, nie mogą zaś konkurować, być substytucyjne.

• Komplementarność międzygałęziowa (praktycznie już nie występuje)- integrują się kraje, które mają rozwinięte różne działy gospodarcze- uzupełniają się wzajemnie po integracji.

• Występuje dziś jedynie komplementarność wewnątrz gałęziowa oparta o bardzo ścisłą specjalizację w ramach branż lub grup asortymentowych.

• Jeżeli w strukturze integrujących się krajów dominują branże nowoczesne takie, w których można dokonać daleko idącego, szczegółowego podziału pracy, to łatwo i szybko można uzyskać komplementarność wewnątrz gałęziową, nawet jeśli jej nie ma w momencie integracji. Bardzo szybko może nastąpić wzajemne dostosowanie.

• Jeżeli dominują branże tradycyjne- takie, w których możliwość podziału pracy i specjalizacji są ograniczone, to te gospodarki integrują się bardzo długo, bo komplementarność wewnątrz gałęziowa jest osiągana bardzo powoli albo jej osiągnięcie nie jest możliwe np. przemysł wydobywczy, hutnictwo, rolnictwo.

• Polityka pro-integracyjna rządu. Przejawia się podpisywaniem umów itp. Może być czynnikiem sprzyjającym ale nie warunkującym.

PRZYCZYNY DĄŻENIA DO INTEGRACJI:

1. Dla krajów wysoko rozwiniętych.

1. Charakter współczesnego rozwoju przemysłu i postępu technicznego- wzrost skali produkcji, specjalizacji, wysokie nakłady na badania i rozwój czy skracanie okresów wyprzedania technologicznego. Firmy potrzebują rozszerzenia rynków zbytu bez istnienia barier handlowych.

2. Inwestycje handlowe, działalność korporacji międzynarodowych. Łatwiej prowadzić taką działalność na rynku bez granic- stąd korporacje są zwolennikami integracji. 60% obrotów korporacji międzynarodowych stanowią obroty wewnątrz gałęziowe korporacji- jest to integracja realna w obrębie korporacji.

3. Konieczność poszerzania rynków zbytu. Firmy europejskie w porównaniu z amerykańskimi były mniejsze i słabsze, gdyż funkcjonowały na małych rynkach narodowych. Stąd procesy integracji przyniosły rozszerzenie rynków zbytu (w połowie lat 70tych i lata 80te to okres, w którym pojawia się coraz więcej firm europejskich. Powstał duży rynek w Europie, na którym firmy miały już możliwości rozwojowe.

4. Występowanie wspólnych problemów: ekologicznych, dotyczących bezpieczeństwa itp.

1. Dla krajów słabo rozwiniętych.

1. Ułatwienie i przyspieszenie rozwoju gospodarczego.

2. Możliwości wspólnego finansowania dużych, kosztownych inwestycji infrastrukturalnych.

3. Integrowanie się według kryterium branżowego- ten sam lub podobny produkt w sprzedaży aby mieć silniejszą pozycję na rynku międzynarodowym.

KLASYFIKACJA UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH:

1. Według zakresu suwerenności integrujących się krajów

1. Integracja umowna państw suwerennych. Państwa zawiązują ugrupowanie integracyjne ale nie narusza to ich suwerenności np. EFTA.

2. Integracja umowna państw dobrowolnie ograniczających swoją suwerenność na rzecz instytucji integracyjnych. Np. UE.

3. Integracja polityczna nie równoprawna. Występuje, gdy wśród integrujących się krajów występuje hegemon np. RWPG, metropolia a kolonie (Anglia czy Francja i ich kolonie)

4. Integracja gospodarcza nierówna. Występują gospodarki dominujące (siła potęgi gospodarczej, roli waluty danego kraju lub rynku np. NAFTA i rola USA).

Większość ugrupowań integracyjnych funkcjonuje w ramach strefy wolnego handlu.

Strefa wolnego handlu może dotyczyć tylko wybranych grup towarów, którymi handlują kraje.

Procesy integracyjne prowadzą do wystąpienia efektów (w handlu) - wywołuje je nawet najprostsza forma integracji ( strefa wolnego handlu) ale najlepiej widać je w unii celnej. Są to efekty kreacji i przesunięcia.

EFEKT PRZESUNIĘCIA - po utworzeniu ugrupowania integracyjnego następuje przesunięcie od krajów nienależących do unii celnej do krajów należących do unii celnej.

EFEKT KREACJI - po utworzeniu unii celnej zostają wykreowane nowe strumienie wymiany pomiędzy krajami tworzącymi unię.

Efekty te występują coraz rzadziej ponieważ cło jako instrument obronny w myśl przepisów liberalizacyjnych na arenie GATT/WTO znaczy coraz mniej. Dany kraj może żądać kompensat z racji pogorszenia jego sytuacji w wyniku jego gorszej sytuacji na rynku zagranicznym

GATT/WTO - (art. 24) towary z kraju nie wchodzącego w skład ugrupowania nie mogą być dyskryminowane na rynku krajów członkowskich.

członkowskich efektów kreacji i przesunięcia mogą skorzystać kraje, które mają silnie rozwinięte rynki, konkurencyjne ceny i wyroby - kraje te więcej zyskują.

Historyczna część procesu integracji w Europie:

Idee integracji w Europie pojawiły się stosunkowo dawno bo już w okresie średniowiecza.

Do XIX wieku te koncepcje miały podłoże polityczne i militarne, pojawiały się w okresach, kiedy Europa zagrożona była niebezpieczeństwem zewnętrznym (zagrożenie ze strony Turcji).

• Henryk IV - nieco szerzej poza ramy zagrożenia zewnętrznego, poruszone sprawy uporządkowania spraw Religijnych w Europie (okres krwawych wojen). Zrównanie trzech religii (reformacja, protestantyzm, katolicyzm). Zakładał nowy podział Europy na 15 równych obszarowo i gospodarczo państw, zakładał powołanie form instytucjonalnych. Rada Generalna Europy - do niej miało być wybieranych 70 przedstawicieli z 15 państw. Podejmowanie rozstrzygnięcia wszelkich spraw spornych między państwami - Sąd arbitrażowy.

• Oświecenie - przestały mieć związek z władcami, bardziej powiązane ze wspólnym dziedzictwem kulturowym (J.J Roussoe, E. Kant)

• początek XIX w - powrót do koncepcji wspólnego zagrożenia dla Europy. Napoleon Bonaparte - zwolennik integracji europejskiej, dla niego zagrożeniem zewnętrznym była Rosja, uważał ich za lud azjatycki, zupełnie odmienny od korzeni europejskich.

• II połowa XIX w - przemiany społeczne i gospodarcze, rozwój gospodarki towarowej, coraz większe znaczenie wymiany międzynarodowej, rozwój koncepcji integracyjnych mających podłoże gospodarcze. We Francji zyskały dużą popularność, popularność racji tego, że dominującą gospodarką była Anglia, silna gospodarczo powiązana z koloniami, Francja widziała pewien sposób dystansowania pozycji Anglii.

• początek XX w - wysoka aktywność zwolenników integracji w Niemczech. (II poł. XIX) - Niemcy były słabe, rozbite, późniejszy dynamiczny rozwój gospodarki niemieckiej dał duży wzrost potencjału ale Niemcy nie miały rynków zbytu, eksport napotykał na bariery, Niemcy potrzebowały rynków zbytu - zrodziły się dwie koncepcje ekonomiczne:

• „Mitel- Europa” (1915) - F. Neuman - w myśl tej koncepcji propagowano utworzenie unii krajów Europy śr-wsch. Chęć uczestnictwa zgłosiły Niemcy, Austria i Węgry ale chciano to rozszerzyć na inne kraje Europy. Miało to poprawić sytuację Niemiec - jako ich kluczowa pozycja - ekspansja towarów niemieckich na rynki ugrupowania. Miało to dać pozycję Niemiec równą Anglii i USA (również w kwestiach politycznych)

• Koncepcja gospodarcza wielkiego obszaru - akcentowała gospodarkę niemiecką jako kluczową siłę - w podejściu do integracji odmienne argumentacje- tylko kwestie ekonomiczne, w dużej mierze miała negować koncepcje protekcjonistyczne pojawiające się w owym czasie. Rozwijana w okresie międzywojennym, propagowano utworzenie unii celnej między krajami tworzącymi to ugrupowanie z zewnętrzną taryfą wobec towarów Rosji i USA. Podkreślano korzyści z lepszej alokacji zasobów, możliwości specjalizacji, korzyści skali, przewidywano większą monopolizacje gospodarki.

• Faszyści później zaczerpnęli koncepcję Mitel-Europy - ma ona charakter nacjonalistyczny. Powoływali się na te koncepcje.

• I połowa XX w - rozwój koncepcji integracji we Francji:

„Pan Europa” R. Coundenhowe - Kalergin (1923) - przyczyniła się do szerszej koncepcji integracji Europie, zakładała etapowość procesu integracji. Nazywana jest koncepcją drzewa - Europa jako drzewo, które zawsze czerpią siły ze swego pnia - wspólne dziedzictwo, dorobek kulturalny. Etapowość zakładała:

-zawiązana konferencja pan- europejska z udziałem wszystkich krajów europejskich.

-w trakcie tej konferencji miano podpisać umowę w kwestii uregulowania spraw granicznych między państwami

- miała zostać stworzona pan-europejska unia celna co miało przygotować Europę do stworzenia wspólnego obszaru gospodarczego

-utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy na wzór USA

Charakterystyczna rzeczą jest fakt, że czołowymi zwolennikami stali się politycy ale głoszone przez nich hasła i inicjatywy występowały pod kątem prywatnym a nie partyjnym. Żadna z inicjatyw nie wyszła ostatecznie zbyt daleko poza sferę kompetencyjną.

Powstał nurt zwolenników integracji.

Wyróżniamy dwa podstawowe nurty z punktu widzenia sposobu podejścia:

1. Federaliści - kładli nacisk na ponadnarodowy charakter integracji. Dużą rolę przykładali do instytucji o charakterze ponadnarodowym, działającym w interesie całego ugrupowania.

2. Funkcjonaliści - akcentowali potrzebę integracji realnej (powstawanie rzeczywistych związków pomiędzy gospodarkami). Zakres integracji miał być tylko tak, jaka była wola krajów członkowskich. Rolę instytucji integracyjnych pojmowali jako pomocniczych i tylko w niezbędnym zakresie.

W okresie międzywojennym i w okresie wojny były ruchy federalistów europejskich. Wojna na pewien czas zablokowała działania na rzecz integracji ale z drugiej strony stała się impulsem zachęcającym do integracji (Europa była pełna konfliktów, słabnąca wobec USA i innych krajów).

Występowała duża aktywność federalistów europejskich w tym włoskiego polityka Altiero Spinelli -w 1944r. dochodzi do I Kongresu Europejskich Federalistów. Poglądy federalizacyjne wchodzą też w programy partii politycznych, ustaw, planów rządowych.

Pozostałe czynniki w kierunku integracji:

1. Impuls zewnętrzny w postaci polityki USA - przypisuje się jej rolę sprawczą przy procesie integracji w Europie.

Wyróżniamy dwa rodzaje przyczyn:

A) POLITYCZNE

Amerykanie planowali porządek w Europie po zakończeniu wojny oprzeć na współpracy brytyjsko- francuskiej (na osi Paryż - Londyn) a pokój w Europie miał być utrzymywany siłami państw europejskich. Twierdzono, że neutralnym uczestnikiem będzie Związek Radziecki, który zadowolił się tym co dostał po konfederacji w Jałcie. Nie było mowy o odrodzeniu państwa Niemieckiego, które po wojnie zostało podzielone na 4 części- taka koncepcja nie miała szans realizacji.

Stwierdzenia te były błędne:

- błąd prawny - oparcie tego o oś Londyn - Paryż (zła współpraca między Churchill'em a de Gaulle'm)

- nie doceniono "apetytu" Związku Radzieckiego- nie zadowolił się tym co dostał w Jałcie i starał się rozszerzyć swoje wpływy na kraje w Europie.

B) GOSPODARCZE

W Grecji doszło do obalenia prawicowego rządu. Wtedy pomocy militarnej powinna była udzielić Wielka Brytania (wg doktryny Trumana) - próba taka zakończyła się klęską. GB widziała, że przy posiadanym gospodarczym i militarnym stanie nie mogła udzielić efektywnej pomocy Grecji. (Co więcej GB miała nie dopuścić do Powstania państwa Izrael, czyli zahamować napływanie Żydów do Palestyny co również zakończyło się klęską). USA zauważyły, że kraje europejskie nie radzą sobie z utrzymaniem spokoju i ładu i że poszerza się konflikt ze Związkiem Radzieckim.

Została rozszerzona doktryna Trumana:

- pomoc krajom i narodom, gdzie idee integracyjne zostały zburzone

- chęć udzielenia wsparcia gospodarczego odbudowującym się krajom Europy (Owa pomoc występowała pod nazwą planu Marshalla.)

Doszło do utworzenia Republiki Federalnej Niemiec- powstał kolejny silny sojusznik w Europie.

Przyczyny gospodarcze uruchomienia planu Marshalla:

-Związany był z konsekwencjami II wojny światowej.

- Po I wojnie światowej USA rozbudowały potencjał gospodarczy produkując na rzecz wojny. Wzrósł protekcjonizm narodowy krajów europejskich dla rozwoju własnego przemysłu i tym samym USA utraciły rynki zbytu.

- Po II wojnie światowej USA obawiało się tego samego co po I wojnie światowej. Korzystniej było więc udzielić wsparcia gospodarczego Europie aby jak najszybciej się odbudowała. Plan Marshalla był jednak planem warunkowym, co oznaczało, że USA udzieli pomocy krajom europejskim pod pewnymi warunkami- było to pewnym zagwarantowaniem, że narody Europy nie wzmogą protekcjonizmu, czyli nie odbije się to tak niekorzystnie na eksporcie.

Plan Marshalla został uruchomiony w 1948 roku. Do Europy napłynęło 12 mld USD

Warunki:

- pomoc miała charakter multilateralny- była skierowana do grupy państw

- zasady i kontrola wykorzystywania tych środków miały być kontrolowane przez beneficjentów tej pomocy- rozdziałem środków zajmowały się kraje europejskie

- kraje europejskie zostały zobligowane przez USA do znoszenia barier handlowych pomiędzy sobą

- z pomocy skorzystało 16 krajów Europy Zachodniej

Konsekwencje owych warunków z punktu widzenia integracji europejskiej:

- Kraje europejskie zostały zmuszone do współdziałania (co okazało się bardzo ważne w przyszłości)- sami rozdzielali środki a to wymagało uzyskania kompromisu (wcześniej kraje europejskie nie posiadały takiej zdolności).

- Dokonano liberalizacji handlu- jednym z warunków było zniesienie ceł (liberalizm przepływu handlowego pomiędzy krajami).

- Fakt, iż same kraje europejskie rozdzielały środki pomocowe wymagał powołania pewnych form instytucjonalnych, które zajęły by się kontrolą:

• Powstała najpierw Komisja a potem Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organization for European Economic Corporation OECC), która w 1960r. została przekształcona w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD). Powołano również pewne agendy, które zajmowały się współpraca w niektórych dziedzinach:

• Europejska Unia Płatnicza- jej celem było organizowanie rozliczeń handlowych pomiędzy krajami członkowskimi (pełniła rolę izby clearingowej). Po wojnie waluty krajów europejskich były niewymienialne, natomiast dolary, w których można było się rozliczać, posiadało niewiele krajów. Izba clearingowa rozliczała eksport i import w walutach narodowych poszczególnych krajów (jedynie salda wzajemnie wymiany były rozliczane w walucie amerykańskiej). Doprowadziło to do ożywienia w handlu (co było sprzeczne z założeniami z Bretton Woods)- Amerykanie uznali to jednak za rozwiązanie tymczasowe. Europejska Unia Płatnicza funkcjonowała do 1958r., w którym wprowadzono zewnętrzną wymienialność walut krajów europejskich.

• Konferencja Ministrów Transportu- współpracowanie w zakresie usług transportowych

• Europejska Agencja Produktywności

PODSUMOWANIE:

Działania za strony USA doprowadziły do konieczności współpracowania gospodarczo, politycznie i umiejętności do dochodzenia do kompromisu krajów europejskich!!!

2. Pakt Północno Atlantycki 1949r. -na forum państwa europejskie są zaangażowane we współpracę.

Zwolennicy integracji:

- brytyjski premier z okresu wojny Winston Churchill

- niemiecki Minister Spraw Zagranicznych, późniejszy Kanclerz Niemiec Konrad Adenauer

- brytyjski premier Paul Henri Spaak

19.X.1946r.- przemówienie Winston'a Churchill'a w Zurichu- dzieli się ono na dwie części:

- Diagnoza stanu Europy- Churchill przedstawił Europę jako zniszczoną, pełną konfliktów, sprzeczności, różnic religijnych.

- Starał się sformułować w jaki sposób Europa może przezwyciężyć ten stan- integracja ale tylko w takim zakresie na jaki jest zgoda struktur europejskich, w ramach bezpiecznego rozwoju. Mówiąc o integracji europejskiej miał na myśli integrację kontynentalną, co oznaczało, że GB miałaby być poza tym układem.

Działanie Churchilla i innych polityków europejskich doprowadziły do wzrostu zorganizowania federalistów europejskich.

1948 r. Kongres Federalistów w Hadze, w skład którego weszli przedstawiciele partii rządzących.

1949 r. powołanie Rady Europejskiej na bazie traktatów Westminsterskich.

19.V.1950 r. ogłoszenie planu deklaracji Schumana przez Ministra Spraw Zagranicznych Francji Roberta Schumana, co do utworzenia wspólnego rynku węgla i wyrobów stalowych. Była to głównie deklaracja do Niemiec. Była jednak otwarta, co oznaczało, że każdy mógł się przyłączyć. Twórcą Wspólnoty Węgla i Stali od strony technicznej i ekonomicznej był Jean Monnet i Jacques Delors????. Jean Monnet był człowiekiem pracowitym ale pozostającym w cieniu wśród czołowych polityków, nie zajmującym znaczących miejsc w polityce ale zwolennik integracji. Dzień 19.V. jest świętem UE- jest to data narodzin Wspólnoty Europejskiej. Francuski Minister do Spraw Zagranicznych Robert Schuman proponuje utworzenie organizacji europejskiej z udziałem Francji i NRF, zapewniających uprawnienia z innymi państwami- stronami porozumienia w zakresie produkcji podstawowych surowców: węgla i stali.

Przyczyny polityczne od strony Francji:

- Francuzi obawiali się zjednoczonego państwa Niemieckiego

- Największe zagłębia Ruhry i Saary znajdują się właśnie na terenie Niemiec.

Przyczyny gospodarcze:

- Sytuacja na rynku węgla i stali i rola rynków tych krajów w rynku węgla i stali

- Występowała nadprodukcja wyrobów stalowych (stal była podstawą rozwoju przemysłu ciężkiego) i niedobór wydobycia węgla, który był głównym surowcem energetycznym.

Niemcy zrobili to głównie ze względów politycznych- nowe państwo Niemieckie powstało pod naciskiem USA i głównie przez USA było akceptowane. Istniała obawa, że nie zostanie zaakceptowane przez kraje Europejskie. Ta deklaracja mogła doprowadzić do ponownego zaistnienia kraju Niemieckiego w Europie. Konrad Adenauer odniósł się pozytywnie do deklaracji.

18.IV.1951 r. podpisano Traktat Paryski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) i szybko ratyfikowano go przez 6 państw: Belgię, Luksemburg, Holandię, NRF (Niemiecka Republika Federalna), Francję i Włochy. EWWiS dało początek procesom integracyjnym.

Cele EWWiS:

1. Zniesienie barier w handlu wyrobami stalowymi i węglem pomiędzy krajami członkowskimi.

2. Wprowadzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej na import węgla i stali z krajów trzecich.

3. Doinwestowanie tych dwóch przemysłów w celu unowocześnienia i wzrostu wydajności.

4. Ujednolicenie taryf transportowych.

(Unia celna z prawnymi elementami daleko idącej integracji)

Traktat o EWWiS został podpisany na 60 lat-jego ważność minęła w 2002r. Nie było potrzeby przedłużania tego traktatu, gdyż znaczenie owych przemysłów zmalało- zostały one objęte ogólnymi zasadami polityki funkcjonującej w UE. Początkowe lata funkcjonowanie EWWiS były owocne- ożywienie w handlu, wzrost wydajności produkcji, wzrost wydobycia.

W ramach EWWiS powołano określoną strukturę instytucji tej wspólnoty:

1. Wysoka Władza jako główny organ wykonawczy o charakterze ponadnarodowym, kierujący się głównie interesem wspólnoty. Pierwszym przewodniczącym był Monnet- miał bardzo szeroki zakres kompetencji.

2. Rada Ministrów- o charakterze międzynarodowym. Składała się z przedstawicieli rządów krajów członkowskich. Na jej forum prezentowane były interesy rządowe. Miała bardzo ważne uprawnienia: Wysoka Władza nie mogła podjąć żadnej decyzji bez jej zgody.

3. Wspólne Zgromadzenie - składa się z przedstawicieli parlamentów krajów członkowskich. Był to symbol demokracji Europy- nie miało żadnych kompetencji!!!

4. Trybunał Sprawiedliwości- nie został wyposażony przez traktat w istotne kompetencje ani w możliwość nakładania sankcji. Został powołany do rozstrzygania sporów i stwierdzania niezgodności działań państw członkowskich z traktatem paryskim. Bardzo szybko Trybunał Sprawiedliwości wypracował sobie taką pozycję, że kraje członkowskie akceptowały jego postanowienia (nie było żadnych sankcji).

5. Komitet Doradczy- pełnił funkcje pomocniczą; w skład wchodzili przedstawiciele przemysłów węgla i stali, konsumenci węgla i stali i związki zawodowe.

Do 1957/58 działalność EWWiS ocenia się pozytywnie- dobra koniunktura i stworzenie lepszych warunków handlu owymi produktami- rynek funkcjonował tak jak powinien, ożywił się handel, współpraca, wzrosła wydajność. Pod koniec lat 50tych pogorszenie- zaczęto zaopatrywać się w tańszy węgiel i stal z krajów trzecich. Pojawił się konflikt między Wysoką Władzą i Radą Ministrów. Zaczęto mówić, ze Wysoka Władza ma zbyt duże kompetencje, które należy ograniczyć. Wygrać mogła tylko Rada Ministrów, gdyż reprezentowane były w jej ramach rządy. Ostatecznie: wzmocniono Radę Ministrów a osłabiono Wysoką Władzę- doprowadziło to do odejścia J.Monneta.

Zmiana struktury władzy i podejście do integracji europejskiej, to federalistyczne podejście- struktury o dużych uprawnieniach. Konflikt doprowadził do przeniesienia szczebla decyzyjnego na szczebel Rady Ministrów. Decyzje mają być podejmowane w takim zakresie, w jakim będzie zgoda na to krajów członkowskich- nie z punktu widzenia szczebla ponadnarodowego ale z punktu widzenia krajów członkowskich. Integracja przybrała taki charakter na wiele lat. Wyróżnia się dwa podejścia: ponadnarodowe i ponadrządowe. Tu mamy do czynienia z przejściem z ponadnarodowego do ponadrządowego.

Mocno akcentowano rolę instytucji- w przeciwieństwie do funkcjonalistów, którzy uważali, że instytucje powinny być rozwinięte na minimalnym poziomie.

Początek lat 50tych to podjęcie działań w kierunku pogłębienia integracji politycznej i obronnej- pod naciskiem USA.

27.V.1952 r. podpisano Traktat Paryski II o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej EWO przez 6 krajów członkowskich. Była to koncepcja zgłoszona przez Francję- powołanie wspólnej armii pod europejskim dowództwem, w skład której wejść miały wszystkie oddziały operacyjne państw członkowskich, a narodowe siły zbrojne miały nie realizować żadnych działań zbrojnych (ograniczenie do żandarmerii).

Miała powstać też Europejska Wspólnota Polityczna, której podstawą miała być EWO, a w skład miała też wchodzić EWWiS.

Traktat ten wymagał jednak ratyfikacji. De Gaulle zaczął jednoczyć przeciwników EWO i po dwóch latach przedłożył do ratyfikacji Traktat Paryski II, jednakże Francja nie poparła ratyfikacji a co więcej, odrzucił go też parlament włoski. Upadła koncepcja utworzenia EWO i nie było już przesłanek do tworzenia EWP. Nie ma zgody- nie ma możliwości integracji politycznej i obronnej. Jedynym przedmiotem integracji jest gospodarka- zakończona sukcesem.

Powrót do koncepcji integracji gospodarczej. Pierwotne koncepcje opracował rząd holenderski pod kierownictwem Beyen'a, zwane PLANEM BEYEN'a, który stanowił podstawę co do przyszłej dyskusji na temat kształtu gospodarki wspólnotowej. Innym przedstawicielem był Jean Monnet, który postanowił włączyć się efektywnie w ten plan, gdyż uważał, że jest to przyszłość gospodarki-była to druga przyczyna odejścia od Wysokiej Władzy.

Forum, na którym mogły odbywać się dyskusje były organa EWWiS. Zaczęło dochodzić do konferencji międzynarodowych: 1955r. Messyna- Sycylia, 1956r. Wenecja. Każda z nich przybliżała koncepcje budowy nowego ugrupowanie międzynarodowego. Zalecono stworzenie raportu przedstawiającego możliwości i konsekwencje integracji. Został on zaakceptowany w 1969r. I oznaczało to koniec przygotowawczego okresu.

Po konferencji Weneckiej z 1956r. rozpoczęły się konkretne dyskusje na temat utworzenia Wspólnoty. Do formalizacji doszło dość szybko, gdyż już 25.III.1957r. 6 krajów, które podpisały traktat paryski o EWWiS, zawarły w Rzymie dwa kolejne:

1. traktat rzymski o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej EUROATOM

2. traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej.

Nie było to jednak ugrupowanie zamknięte dla innych krajów.

• Krajom „szóstki” zależało na członkostwie-przede wszystkim Wielkiej Brytanii, która charakteryzowała się potęgo militarną, polityczną i gospodarczą. Brytyjczycy nie chcieli się na to zgodzić , gdyż widzieli się oni pomiędzy Europą kontynentalną a USA, a członkostwo mogłoby osłabić ich znaczenie. GB była bardzo silnie związana ze swoimi aktualnymi i byłymi koloniami pomimo, że dopiero zaczynał się rozpad kolonialny. Współpraca odbywała się pod nazwą: brytyjskiej wspólnoty narodów. Oznaczała ona tanie zaopatrzenie się GB w surowce i materiały a także rynki zbytu towarów brytyjskich po satysfakcjonujących cenach. Przystąpienie GB do EWG oznaczałoby zniesienie ograniczeń w handlu z Europą kontynentalną i wprowadzenie zewnętrznej taryfy celnej wobec brytyjskiej korony i krajów w ramach brytyjskiej wspólnoty narodów. Wywołałoby to szok dla gospodarki brytyjskiej- musiałaby przestawić swoją wymianę handlową na wymianę z Europą kontynentalną, co doprowadziłoby do wzrostu cen zaopatrzenia i zwyżki cen na rynku brytyjskim oraz konieczność dostosowania oferty eksportowej do wymogów rynku europejskiego.

• W grę wchodziły również kraje skandynawskie i Szwajcaria. Deklarowały one neutralność po wojnie i obawiały się, że wejście do EWG będzie sprzeczne z polityką neutralności.

• Kraje południowe nie były jeszcze brane pod uwagę ze względów politycznych i gospodarczych- były słabiej rozwinięte.

• Zakres integracji ograniczył się więc do 6 krajów.

W okresie tym nie brakowało kontrowersji. Lansowane były one głównie przez Francję:

• Problem rolnictwa, które w okresie powojennym (niewystarczająca produkcja rolna) było dostosowane do szczebla narodowego. Tworzenie wspólnego rynku doprowadziłoby do zlikwidowanie wsparcia na szczeblu narodowym i przeniesienia się na szczebel Wspólnoty (a to było trudne i kosztowne).

• Problem dotyczący Francji oraz ich kolonii i francuskich terytoriów zamorskich. Mieli one podobne problemy do brytyjskich i również utrzymywali ścisłe związki handlowe ze swoimi koloniami ale: (1) w warunkach wspólnego rynku byłoby to trudne (2) Francja chciała wymóc na członkach Wspólnoty aby wsparcie poza-terytorialne odbywało się przy pomocy innych krajów członkowskich.

Traktaty rzymskie podpisane zostały na czas nieokreślony w przeciwieństwie do paryskich.

1. Traktat EUROATOM został zawarty z inicjatywy Francji. Postanowienia miały służyć wspólnym działaniom i wspólnemu finansowaniu badań nad pokojowym wykorzystaniem energii atomowej. Najbardziej zainteresowana była Francja, stąd naciski na podpisanie tego traktatu- miał doprowadzić do powstania wspólnego rynku energii atomowej i częściowo do tego doprowadził.

Obecnie obserwuje się odwrót od energetyki atomowej- kraje europejskie uznają ją za tę, która stwarza niebezpieczeństwo (po katastrofie w Czarnobylu) , wręcz likwidowane są energie atomowe. Traktat ten jednak ciągle funkcjonuje.

2. Kluczowe znaczenia miał traktat o EWG.

Struktura traktatu i jego cele:

Preambuła- wstęp, znajdują się tu cele umowy.

Część pierwsza: Podstawowe zasady (art. 1-8)

Część druga: Utworzenie wspólnoty:

• swobodny przepływ towarów , utworzenie unii celnej i eliminacja ograniczeń ilościowych (art. 9-37)

• rolnictwo (art. 38-47)

• swobodny przepływ osób, usług i kapitału (art. 48-73)

• transport (art. 74-84)

• Część trzecia: Polityka wspólnoty:

• wspólne zasady obejmujące politykę konkurencji (ar.85-102)

• polityka gospodarcza- głównie polityka handlowa (art.103-116)

• polityka społeczna (art. 117-128)

• Europejski Bank Inwestycyjny (art. 129-130)

Część czwarta: Stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi, które powstają w specyficznych układach (stosunkach) z krajami członkowskimi (art.131-136)

3. Część piąta: Instytucje wspólnoty:

• postanowienia dotyczące instytucji (art.137-198)

• postanowienia ogólne (art. 199-209)

• Część szósta: Postanowienia ogólne i końcowe (art. 210-248)

Cel ogólny: utworzenie wspólnego rynku pomiędzy krajami członkowskimi.

Pod kątem prawniczym traktat ten jest bardzo dobrze oceniany- jako idealna umowa międzynarodowa. Traktat rzymski stanowi prawną podstawę integracji- inne traktaty są jedynie uzupełnieniem.

Kraje członkowskie zdawały sobie sprawę z tego, że po podpisaniu traktatu rzymskiego będą działały pod wpływem 3 wspólnot: EWWiS, EUROATOM i EWG (3 różne unormowanie prawne). Obawiano się, że będą pokrywać się pewne zakresy kompetencyjne. Stwierdzono, że należy utworzyć wspólne instytucje. Trzecim dokumentem z 1956r. była konwencja o niektórych, pozostałych, wspólnych instytucjach Wspólnoty. Objęła dwie: Trybunał Sprawiedliwości i Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne. Pozostałe jak Wysoka Władza i Komisja pozostały bez zmian.

W postanowieniach założono, że budżet będzie aktywny- określono źródła dochodów (daje to wzrost elastyczności w funkcjonowaniu wspólnoty). Podstawowym źródłem dochodu są składki krajów członkowskich (budżet pasywny) oraz inne. Budżet wspólnoty ma 2 części:

• obligatoryjne

• nie obligatoryjne

Budżet ustalany w dwóch częściach, przez:

• Dawną Radę Ministrów (szczebel rządowy)

• Komisję Europejską (szczebel ponadnarodowy).

Europejski Bank Inwestycyjny zajmował się finansowaniem procesów integracji (działań inicjatyw w zakresie integracji).

Dopiero przyszła konstytucja europejska ujednolici i zastąpi postanowienia traktatu rzymskiego.

Traktat rzymski został szybko ratyfikowany przez parlamenty. Wszedł w życie 1.I.1958r.

1. Dekada lat 60tych + koniec lat 50tych.

• Jest to okres przejściowy, podczas którego miał być zbudowany wspólny rynek, który miał się rozpocząć od budowy unii celnej pomiędzy krajami członkowskimi. Traktat rzymski precyzyjnie określał proces budowy unii celnej. Założono, iż zniesienie stawek celnych będzie przeprowadzone etapowo do początku lat 70tych. Zaplanowano redukcję stawek celnych w trzech etapach (pierwsza redukcja odbyła się 01.I.1959). W trakcie uzgodniono dwie dodatkowe regulacje, co doprowadziło do zniesienia stawek celnych 18 miesięcy wcześniej 1.VII.1968r. jest to data utworzenia unii celnej pomiędzy krajami EWG, czyli realizacja jednego z celów-swobody przepływu towarów.

• 08.VI. i 31.VII.1959r.- Grecja i Turcja zgłaszają akces do Wspólnoty.

• 04.I.1960r.- utworzenie EFTA w Sztokholmie głównie przez kraje, które wcześniej nie chciały przystąpić do Wspólnoty Europejskiej. Utworzenie EFTA nie było jednak sprzeczne z zasadą neutralności- była to tylko strefa wolnego handlu. GB chciała wzmocnić swoją pozycję względem krajów integrującej się Europy.

• 31.VII., 09.VIII., 10.VIII.1961 r. - Irlandia, Dania i Wielka Brytania zgłaszają akces do Wspólnoty Europejskiej.

• 30.VII.1961r. - zaczyna obowiązywać wspólna polityka rolna m.in. osłaniają rolników krajów członkowskich przed konkurencją z zewnątrz.

• 14.I.1962r. - Rada Ministrów postanawia o przejściu do II etapu procesu integracyjnego.

• 09.II.1962r.- rząd Hiszpanii składa wniosek o otwarcie negocjacji o stowarzyszenie ze Wspólnotą (po 3 miesiącach analogiczny wniosek składa rząd Portugalii).

• 01.XI.1962r. - podpisanie umowy stowarzyszeniowej Wspólnoty z Grecją.

• 14.I.1963r.- podczas konferencji prasowej de Gaulle zgłasza weto w kwestii zasadności przyjęcia do wspólnoty GB. 4 dni później zostają zawieszone negocjacje z GB, Danią, Irlandią i Norwegią (dopiero po śmierci de Gaulle'a po trzecich negocjacjach udało się dojść do porozumienia w sprawie członkostwa Wielkiej Brytanii).

• 20.VII.1963r.- podpisanie tzw. konwencji Yaounde pomiędzy Wspólnotą a siedmioma krajami afrykańskimi.

Wspólna Polityka Rolna (Common Agricultural Policy - CAP)

Cele wspólnej polityki rolnej-zdeterminowane sytuacją na rynku produktów rolnych. Generalnie panowały niedobory i pojawiał się problem z samowystarczalnością żywieniową. W ramach wspólnej polityki rolnej uruchomiono Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej- z funduszu gwarancji miały być dokonywane dopłaty do polityki rolnej, a funduszu orientacji finansowanie przekształceń w zakresie struktury produkcji rolnej.

Cele:

1. Dążenie do wzrostu produkcji rolnej, podnoszenie jej efektywności i produktywności poprzez np. wdrażanie postępu technicznego w rolnictwie.

2. Racjonalizowanie produkcji rolnej poprzez uzyskiwanie odpowiedniej struktury zgodnie z potrzebami konsumentów i w celu optymalnego wykorzystywania posiadanych zasobów.

3. Przesłanki:

• produkcja rolna jest uzależniona od warunków klimatycznych i pogodowych

• długi cykl produkcyjny

• produkcję rolną cechuje sezonowość (dochody rolników też)

• produkcja rolna charakteryzuje się cyklicznością- niestabilność cen na produkty rolne.

Cele wspólnej polityki rolnej to przede wszystkim dążenie do odpowiedniej struktury dochodów ludności utrzymującej się z rolnictwa (ich poziom był niższy niż dochodów ludności działającej w innych sektorach gospodarczych/ jeśli rolnicy uciekają do pracy w przemyśle, to nie udaje się uzyskać wzrostu w gospodarce rolnej), dążenie do likwidacji dysproporcji ludności.

4. Stabilizacja rynków produktów rolnych nie tylko z punktu widzenia wysokości cen i stabilności dochodu ale tez z punktu widzenia wielkości podaży- aby produkcja była zgodna z zapotrzebowaniem klientów i stabilna.

5. zagwarantowanie odpowiedniego poziomu dla konsumentów.

Instrumenty realizacji celów:

1. Wspólne ceny na produkty rolne- punkt wyjścia do tworzenia wspólnych rynków produktów rolnych.

2. System scentralizowanych zakupów po cenach gwarantowanych, co miało doprowadzić do stabilizacji cen i dochodów. Gdy cena rynkowa spadała poniżej ceny gwarantowanej, to ze środków CAP była finansowana dopłata - gwarancja minimalnego poziomu cen gwarantowanych i zbytu.

3. Subsydiowanie exportu produktów rolnych do krajów trzecich.

4. System ceł i innych instrumentów ochronnych chroniący rynek produktów rolnych przed importem z krajów trzecich (było np. kilka reform polityki rolnej).

Instrumenty i cele CAP były stwarzane w sytuacji niedoborów, a dziś w większości krajów jest nadprodukcja produktów rolnych. Mają być stosowane dopłaty takie jak w Polsce w stosunku do ha (do powierzchni a nie do produkcji).

Unia celna i instrumenty wspólnej polityki rolnej zagwarantowały swobodę przepływu towarów. W okresie przejściowym zagwarantowano swobodę pracowników krajów członkowskich i w niewielkim zakresie swobodę przepływu kapitału ale nie udało się zagwarantować swobody przepływu usług. Nie został zorganizowany wspólny rynek- zorganizowano tylko unie celną.

Kalendarium dekady lat 60tych:

- 08.IV.1965 r. Podpisanie traktatu o Fuzji Organów Wykonawczych, tworzącego jedną Radę Wspólnot Europejskich i Jednolitą Komisję- sprawność funkcjonowania Wspólnot. W 1957 w traktatach rzymskich zawarto dodatkową konwencję do wspólnych organów- ograniczała się ona jedynie do Zgromadzenia Parlamentarnego i Trybunału Sprawiedliwości. W 1965 powołano jeden organ dla Wspólnot: dla Komisji i Wysokiej władzy - jedna Komisja a dla Rady-jedna Rada.

- 30.VI.1965 r. Rozpoczyna się tzw. „kryzys pustego krzesła” zainicjowany przez Francję na tle braku jej zgody na rozszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego i finansowanie autonomii Wspólnoty. Polityka wymyślona przez de Gaull'a- Francuzi stosowali politykę polegającą na nie przychodzeniu na posiedzenia, co oznaczało, że nie można było bez nich podjąć decyzji (de Gaull tak właściwie blokował przyjęcie GB do Wspólnoty).

- 28-29.I.1966 r. Zażegnanie „kryzysu pustego krzesła” zawarciem tzw. „kompromisu luksemburskiego” - przedstawiciele Francji podejmują swoje obowiązki w organach Wspólnoty.

- 30.VII.1967 r. Wchodzi w życie traktat o Fuzji Organów Wykonawczych

- 01.VII.1968 r. Wchodzi w życie Unia Celna

- 29.VII.1968 r. Przyjęcie zasady swobodnego przepływu siły roboczej

- 22.I.1972 r. Do Wspólnoty przystępują: Wielka Brytania, Irlandia, Dania i Norwegia. Norwegowie jednak 26.IX.1972r. odrzucają traktat o referendum ogólnonarodowym. W ten sposób w dniach 01.I.1973 Wspólnota liczy „Dziewięciu” członków.

- 24.IV.1972 r. Narodziny tzw. monetarnego węża europejskiego.

Lata 60-te:

• wspólna polityka transportowa

• wspólna polityka społeczna (swoboda przepływu pracowników pociągała za sobą konieczność składki na ubezpieczenie społeczne).

Próbując ocenić dekadę lat 60-tych - należy uwzględnić realizację Traktatu Rzymskiego, którego głównym celem był WSPÓLNY RYNEK. Realizacja tego celu odbywała się na 4 płaszczyznach:

1. Swoboda przepływu towarów - zapewniona poprzez zniesienie ceł, utworzenie unii celnej, od '70 - wspólna taryfa celna, potem wspólna polityka handlowa. Wspólna taryfa celna była negatywnie odbierana ze strony partnerów EWG, szczególnie przez USA. Głównym zarzutem była niezgodność z art. 24 statutu GATT (- dotyczy ten artykuł preferencyjnego porozumienia handlowego -> nie można dyskryminować krajów 3cich). USA zarzucały, że nastąpiła podwyżka stawek celnych i tak rzeczywiście było ze względu na to, iż przy ustalaniu wspólnych stawek celnych: zsumowano 6 wartości i podzielono na 6, nie uwzględniając przy tym wolumenu importu! Te kraje, które miały niższe stawki, po wprowadzeniu wspólnej taryfy celnej - podwyższyły w efekcie stawkę celną (tak było np. w przypadku Niemiec). USA cały czas tym straszyło, EWG proponowało dwustronne negocjacje na forum GATT. Wprowadzenie wspólnej polityki handlowej.

2. Swoboda przepływu ludzi (zwłaszcza pracowników). Od 1968r. - swoboda podejmowania pracy. Większość krajów z „6” nie miało problemów z bezrobociem, wręcz przeciwnie potrzebowały rąk do pracy. Wyjątek stanowiły Włochy, szczególnie środkowe i południowe. Więc Włochom swoboda ta gwarantowała pozbycie się bezrobotnych. Potem zezwolono także na swobodę osiedlania się rodzin pracowników.

3. Liberalizacja przepływu kapitału - bariery w roku '60 i '62. W ich efekcie - ograniczenie stopnia przepływu kapitału do:

• przepływu kapitału związanego z płatnościami handlowymi (łącznie z kredytem kupieckim),

• przepływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich,

• inwestycji portfelowych tylko oficjalnie notowanych na giełdach. Waluty krajów europejskich jeszcze były słabe (wymienialność zewnętrzna dopiero przecież od 1958r.), rezerwy dewizowe- >stosunkowo niewielkie. Obawy budziło zróżnicowanie w systemie podatkowym. Obawiano się, że kapitał nie przepływałby ze względu na alokację. Obawa, że do Niemiec, które miały najsilniejszą walutę.

4. Swoboda świadczenia usług - postęp prawie żaden, nie udało się tego zagwarantować.

Okres przejściowy został oceniony pozytywnie pomimo, że nie udało się stworzyć wspólnego rynku. Okres przejściowy pozwolił jedynie zbudować unię celną, ale oceniany jest dobrze, osiągnięto znaczący postęp. Podjęta została dyskusja co do przyszłego kierunku integracji.

Grudzień 1969r. Konferencja w Hadze dokonuje oceny w procesie integracji. Kraje członkowskie są bardzo zadowolone, zaczynają działać efekty (specjalizacja, wzrost gospodarczy, itd.). Drugą ważną kwestią jest kierunek, w jakim ma zmierzać integracja, w jakim tempie, jakie działania należy podjąć. Na konferencji w Hadze doszło do konfliktu 2 grup: MONETARYSTÓW (1) i EKONOMISTÓW (2).

1. Przedstawicielami monetarystów byli FRANCUZI, którzy opowiadali się za dążeniem do unii walutowej ze wspólną polityką monetarną i wspólną walutą uważając, że wyznaczenie konkretnych działań w tym zakresie wymusi dostosowanie na gospodarkach krajów członkowskich czyli realną integrację- trzeba wyznaczyć cel i konkretne daty.

2. Przedstawicielami tzw. ekonomistów były NIEMCY, które reprezentowały stanowisko pragmatyczne. Uważały, że wprowadzenie wspólnej waluty, przy obecnym stanie integracji i unifikacji gospodarek zakończy się katastrofą (gospodarki muszą być zharmonizowane). Byli zwolennikami unii ekonomiczno - walutowej, nawet ze wspólnym pieniądzem -ale wcześniej musi nastąpić integracja realna poszczególnych sfer gospodarczych, polityk gospodarczych, zaś unia walutowa miała być zwieńczeniem tego procesu. Wyróżnili 4 takie obszary:

• harmonizacja systemu podatkowego i ujednolicenie stawek podatków pośrednich (VAT & akcyza),

• harmonizacja, koordynacja polityki walutowej,

• takie same zasady liberalizacji przepływu kapitału,

• ujednolicenie przepisów bankowych -bo ujednolicenie i 1system bankowy umożliwiłby stworzenie wspólnej polityki monetarnej.

Poszukiwano rozwiązania kompromisowego- powołano grupę robocza i komitety, które się tym zajmowały. Został wypracowany Plan Wernera (premier Luxemburga stanął na czele kompromisowego rozwiązania) - zakładał etapowy proces budowy unii gospodarczej (ekonomicznej) i walutowej. Obejmował 3 etapy w okresie 10 lat, po czym powstać miała unia (to zaczerpnięto z koncepcji francuskiej). Uznano, że w ramach etapów należy dokonać stopniowej unifikacji polityk gospodarczych (realizacja postanowień niemieckich)- doprowadzenie do realnej integracji poszczególnych sfer gospodarczych. Plan Wernera został zaakceptowany.

I etap realizacji, w ówczesnych warunkach budowa unii - trudna. Ocena I etapu - zła ze względu na problemy wewnętrzne krajów członkowskich i zewnętrzna związane z koniecznością dostosowanie się do zmian w otoczeniu międzynarodowym:

1. Upadek systemu z Breton Woods i konsekwencje- W sierpniu 1971r. - Nixon zawiesił wymienialność $ na złoto, a tym samym i innych walut. Zachwiał podstawę rozliczeń międzynarodowych (gdy był stały kurs pomiędzy krajami nie było ryzyka płynności. Zlikwidowanie filaru z Bretton Woods doprowadziło do pojawienia się ryzyka, niestabilności itp.

2. Szok naftowy (kryzys energetyczny)- związany z gwałtownym wzrostem cen ropy naftowej- była podstawowym nośnikiem energii gdyż jej cena była niska. Gospodarka Europy Zachodniej uzależniona była od ropy naftowej (główny surowiec energetyczny). Kraje europejskie nie interesowały się swoją eksploatacją, np. z Morza Północnego. Gdy powstaje OPEC następuje szok dla gospodarki europejskiej, gdyż 4krotnie wzrastają ceny! Kraje europejskie były uzależnione od importu ropy. Okazało się, że popyt na nią jest sztywny, nie wpływa na niego wzrost cen. Nadwyżka w bilansie, nadwyżka petrodolarów, wzrost ryzyka na rynku krajów europejskich mogło zachwiać stabilność w każdym kraju (każdą walutę)- pojawiła się niepewność rozliczeń walutowych. Krążyły petrodolary- wolne kapitały, które mogły wpływać i odpływać z rynków europejskich. Kursy walut europejskich były narażone na jeszcze większe zmiany, była wymuszona ochronność walut.

3. Kryzys gospodarczy lat '74 - '75. Pierwszy tak dotkliwy kryzys od końca II wojny światowej (wcześniej był prawie nieprzerwany wzrost gospodarczy-wzrost PKB 5%, 6% przez kilkanaście lat). Towarzyszył mu znaczny poziom inflacji. Wcześniej częściej występowała deflacja. Nie wszystkie kraje europejskie mogą sobie poradzić z inflacją. Dochodzi do tego problem bezrobocia o charakterze strukturalnym, które jest gorsze niż normalne, bo uniezależnione od koniunktury. Wynika ono z niedostosowania popytu na siłę roboczą z podażą. Traciły na znaczeniu branże tradycyjne (hutnictwo), zyskiwały nowoczesne (przemysł elektryczny, wyposażenie biur, usługi). Rozwijały się usługi i przemysł elektroniczny.

Działania zostały podporządkowane współpracy walutowej, by zagwarantować stabilność rozliczeń- zrezygnowano z realizacji planu Wernera.

Dekadę lat 70tych uważa się za straconą jeśli chodzi o integrację, był to okres współpracy walutowej wymuszonej zmianami otoczenia zewnętrznego. Współpraca walutowa ma poziom instytucjonalny. Upadek systemu z Bretton Woods spowodował, że kraje członkowskie Międzynarodowego Funduszu Walutowego podjęły próby ratowania tego systemu.

Gwałtowne zmiany kursu, wpływ na sprawność dokonywanych rozliczeń handlowych. W krajach europejskich destabilizacja rynku walutowego spowoduje trudności w rozliczeniach handlowych, wywoła tendencje do protekcji, a tym samym zniszczy pozytywne efekty unii celnej, którą te kraje zawiązały. Działanie -> zachowanie stabilności kursów walutowych: podpisano na szczeblu MFW umowy Smithsońskiej - decyzja o zmianie wahań kursów z Bretton Woods z +/-1% do +/ -2,25%- -jest to marża odchyleń od kursów centralnych. Reagują na to kraje EWG obawiając się, że destabilizacja sytuacji walutowej kraju odbije się na korzyściach, jakie wynikają z problemu rozliczenia eksportu między sobą. Kraje EWG stwierdziły, iż jest ona zbyt duża destabilizująca i postanawiają utworzyć własny system stabilizacji walutowej. W efekcie powstaje system węża walutowego w dolarowym tunelu (III.1972r.). Zostaje ustanowiona marża odchyleń kursów krajów członkowskich +/-1,125% (ruchy węża). Zaś marża odchyleń krajów członkowskich wobec dolara amerykańskiego na poziomie +/-2,25%. Była to próba ustalania bardzo restrykcyjnych wahań kursowych pomiędzy walutami krajów członkowskich. Wąż miał zagwarantować większą stabilność walut krajów członkowskich niż w ramach MFW. Po kilku miesiącach zrezygnowano z dolarowego tunelu pozostawiając tylko system, węża walutowego, który przetrwał aż do końca lat `70tych. Przeważa jednak negatywna ocena węża, który nie gwarantował stabilności. Do końca w wężu zostały: marka niemiecka, gulden holenderski,…

Zbyt duże zmiany, by to utrzymać. Utworzono organizacje, które miały pomagać w stabilizacji walut: Europejski Fundusz Współpracy Walutowej 1973r., który gromadził środki z funduszy krajów członkowskich i z tych środków władze walutowe mogły korzystać przy interwencji ochrony kursów. Pozwolił on na zacieśnienie współpracy, wypracował mechanizmy wspólnych działań przydatne przy tworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego. Uznano jednak, że ten system nie spełnia oczekiwań w zakresie stabilizacji kursów walutowych. Doszło do porozumienia między kanclerzem Niemiec Brandy prezydentem Francji i utworzono Europejski System Walutowy, który miał stworzyć instytucjonalne, formalne podstawy współpracy walutowej i stabilizacji krajów członkowskich.

Brandt -

Marzec 1979r. - ESW rozpoczął funkcjonowanie. Działalność ta opierała się o 3 elementy:

1. Wspólna jednostka rozrachunkowa ECU (European Council Unit)- zastąpiła funkcjonującą jednostkę umowną funkcjonującą między krajami członkowskimi. ECU miała być umowną jednostką rozliczeniową, oparta na koszyku walutowym złożonym z walut krajów członkowskich (miała służyć jako jednostka, w stosunku do której miały być wyrazem kursy krajów członkowskich, a ponieważ została oparta na koszyku walutowym krajów członkowskich, ECU było wyznacznikiem gospodarczym całych wspólnot europejskich. Pełniła funkcję środka płatniczego i gromadzenia rezerw. Budżet wspólnot zaczął być ujmowany w ECU. Pierwsza „emisja” ECU - przekazanie przez kraje członkowskie 20% rezerw dewizowych i złota w dysponowanie Europejskiego Systemu Rezerw Walutowych. Przydzielone określone sumy ECU. W praktyce ECU jako pełnoprawna waluta w sferze obrotu prywatnego (dokonywanie emisji obligacji i innych instrumentów rynku kapitałowego i pieniężnego). Zmiana kursu ECU zawsze mniejsza niż zmienność kursów poszczególnych walut. Podobnie wykorzystywano SDRy. Firmy używały ECU, gdyż ograniczało to ryzyko. Udział w tworzeniu ECU był zależny od udziału w PKB i w handlu EWG. Marka niemiecka tworzyła 1/3 wartości koszyka i była określana mianem „kotwicy ESW”. Niemcy miały najsilniejszą gospodarkę. Pomimo słabości ECU dobrze pełniło funkcję koszyka. Co 5 lat zmiana, minimalny ciągły wzrost udziału marki.

2. Mechanizm kursowy ERM opierał się na:

• Zasadzie, iż kursy walut członkowskich są stałe i mogą się zmieniać tylko w założonej marzy wahań +/-2,25%, przy czym brano pod uwagę dwie rzeczy: (1) relacje kursów członkowskich wobec siebie (2) relacje kursów członkowskich wobec ECU. Te 2 kursy były powiązane ze sobą. Te 2 poziomy kursów trzeba było uwzględnić. Sam mechanizm został przeniesiony z węża walutowego. Utrzymanie założonego poziomu stałych kursów wiązało się z prowadzeniem interwencji na rynku walutowym - wprowadzono mechanizmy wspólnej obrony kursów (pewne fundusze obrony kursów)

• Dla niektórych krajów wprowadzono większą marżę odchyleń: lir +/-6%- potem zszedł do poziomu 2,25%, peseta portugalska i escudo hiszpańskie+/-5,25% do początku lat 90-tych. W 1993r. zmieniono tę marżę odchyleń do +/-15% (tak jak w Polsce).

3. Mechanizm interwencji i mechanizm kredytowy, którego celem było dokonywanie interwencji w celu ochrony kursów na rynku walut i ewentualne udzielanie kredytów w celu likwidacji deficytów w bilansach płatniczych. Zobowiązywał kraje członkowskie do podejmowania wspólnych interwencji.

W momencie zagrożenia kursów (poza +/-2,25%), były dokonywane ze strony kraju działania (kredyt). Wprowadzenie współpracy z innymi krajami stosunkowo rzadko należało do tych interwencji. Rzadko podejmowano wspólną interwencję w celu obrony jakiejś waluty. Raczej pozostawiano to na szczeblu narodowym. Bo wszyscy oglądali się na Niemcy. Powszechnie istniała opinia, że to Bundesbank powinien i jest w stanie pomóc. Bundesbank był niezależny od państwa, stabilny w sensie politycznym. System bardzo stabilny, wola polit. nie zawsze przekładała się na decyzje gospodarcze.

Schyłek lat 70tych przynosi istotne zmiany współpracy walutowej.

- Utworzenie ESW to największe osiągnięcie integracji w tym okresie. Nie wynikało to z dążeń do pogłębienia integracji, a wymuszone zostało przez czynniki zewnętrzne. Doprowadziło do większego zakresu współpracy, wypracowanie struktury instytucjonalnej, stabilności kursów.

- 1 I 1973 r. - poszerzenie północne (GB, Dania, Irlandia i Norwegia). GB już w latach 60tych starała się o przyjęcie. Była to już 3cia próba. Przyjęcie GB miało istotny wpływ na funkcjonowanie wspólnoty:

• przyjęto bardzo silny gospodarczo kraj

• przysporzyło to też jednak wielu problemów- de Gaull określał to tak: GB to 5 kolumna kapitału Amerykańskiego wszczepiona w gospodarkę europejską.

• GB pozostaje z większym dystansem do koncepcji integracyjnych, z większą nieufnością, przy niektórych traktatach zostaje wyłączona np. jeśli chodzi o unię gospodarczo- walutową, to została wyłączona GB z uczestnictwa w strefie euro.

Zmienia się nieco charakter ugrupowania- przyjęto 3 kraje wyspiarskie:

• Problemy techniczne - wspólna polityka transportowa

• Musiała objąć też i przyjąć różne systemy miar GB i Irlandii, wspólny transport morski

• Wzrost potrzeby zaktywizowania polityki regionalnej. Z inicjatywy GB i Włoch powstał w 1975r. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (zmniejszanie dysproporcji pomiędzy regionami krajów członkowskich)

Dekada lat 70tych przynosi postęp w zakresie:

• Wspólnej polityki społecznej. Główną przyczyną było bezrobocie strukturalne. Bezrobocie strukturalne jest zjawiskiem stosunkowo nowym i jest gorsze do zniwelowania niż zwykłe, gdzie wystarczy wzrost gospodarczy. Bezrobocie strukturalne- wzrost gospodarczy nie przynosi nowych miejsc pracy w pożądanych dziedzinach.

• 1975r. I-sza konwencja w Lome pomiędzy krajami wspólnot europejskich a krajami AKP- Afryka, Karaiby, Pacyfik (byłe kolonie krajów europejskich). Zapis taki pojawił się już w traktacie rzymskim- to było tylko sformalizowaniem współpracy. Konwencję tę nowelizowano co 5 lat.

• 7-10.VI.1979r. Obywatele „9” pierwszy raz w historii wybierają liczący 10 deputowanych Parlament Europejski w powszechnych wyborach. Pani Simone Weil z Francji zostaje wybrana pierwszym przewodniczącym Parlamentu. Do roku '79-ego członkowie PE byli desygnowani przez Parlamenty Narodowe krajów członkowskich.

Kalendarium dekady lat 70tych:

- 12.VI.1975r. Grecja ogłasza swój akces do Wspólnoty

- 22.VII.1975r. Utworzenie Trybunału Obrachunkowego

- 01.VIII.1975r. Akt końcowy KBWE w Helsinkach

- 28.III.1977r. Portugalia zgłasza swój akces do Wspólnoty

- 28.III.1975r. Hiszpania przedstawia swój wniosek akcesyjny do Wspólnoty

- 9-10.III.1979r. Rada Europejska w Paryżu dopuszcza wprowadzenie w życie ESM, który ogranicza płynność kursów walut krajów EWG. Powstaje Fundusz Współpracy Monetarnej i Europejska Jednostka Rozliczeniowa ECU.

- 28.V.1979r. Grecja i Wspólnota podpisują traktat w Atenach o przyjęciu Grecji, która tym samym w dniu 1.I.1981r. staje się dziesiątym członkiem Wspólnoty

- 17-20.VII.1979r. I-sza sesja w Strasburgu Parlamentu Europejskiego pochodzącego z wyborów powszechnych.

- 14.II.1984r. Parlament Europejski na swoim plenarnym zebraniu aprobuje projekt traktatu ustalającego Unię Europejską

- 17.VI.1984r. II-gie wybory powszechne do Parlamentu Europejskiego

- 1.I.1985r. Grenlandia opuszcza Wspólnotę ale pozostaje stowarzyszona…

Wykład 6 Integracja Europejska 18.XI.2003r.

Lata 80te, to okres „eurosklerozy”. Rynek europejski- unia celna- strumienie przepływów, głównie towarów.

Lata 70te- początek 80tych - ten rynek przestał być rynkiem ze strumieniami. Na początku zaczęły odradzać się bariery, granice handlowe, co spowodowało utrudnienia między gospodarkami i dlatego rynek zaczął funkcjonować coraz gorzej, mniej sprawnie. Przyczyną powstawania granic była sytuacja koniunkturalna gospodarek europejskich. Trwał kryzys gospodarczy- kraje dbały o stan własnych gospodarek, chroniły własne rynki. Traktat Rzymski uniemożliwiał stosowanie ceł itd. ale tam była mowa o tradycyjnych formach ochrony. Kraje zaczęły stosować narzędzia parotaryfowe: narodowe normy techniczne, sanitarne czy bezpieczeństwa. Skutkowało to nie dopuszczeniem towarów z zagranicy i wzrostem cen tych towarów. W wyjątkowych sytuacjach wprowadzano tradycyjne elementy ochronne- jeśli towar był wprowadzany do wspólnoty z pominięciem procedur europejskich i obowiązujących zasad np. do Belgii z Francji, to Belgia nakładała ograniczenia na import z Francji.

Działania te spowodowały, że granice zaczęły się na nowo odbudowywać, co z kolei spowodowało zakłócenia w rynku dotyczące swobody przepływu towarów. Zakłócenia te to:

- służby celne mogą w przeciągu 48h otworzyć granice ( brak granic jest więc pozorny)

- prawo celne- kontrola celna i graniczna nie oznacza kontroli tylko na granicy

- wyjątkowe sytuacje np. zakaz importu wołowiny.

Rządy, politycy, instytucje europejskie zdawały sobie z tego sprawę.

Działania:

1. Raport M. Alberta i J. Ball'a z 1983r. diagnozował fatalny stan gospodarki europejskiej i ukazywał to na podstawie grupy barier, które na rynku europejskim wystąpiły.

a). Diagnoza stanu gospodarki europejskiej

• znacznie niższe tempo wzrostu w EWG w porównaniu z dynamiką wzrostu USA i Japonii

• występowała wyższa znacznie inflacja

• narastało zjawisko bezrobocia

• duże uzależnienie gospodarek europejskich od wewnętrznych dostaw surowców energetycznych

• niekorzystne zjawiska w odniesieniu do przedsiębiorstw europejskich

• bardzo niska stopa inwestycji przedsiębiorstw, co negatywnie oddziaływało na możliwości rozwojowe =>

• w efekcie tego firmy europejskie traciły swoje udziały w handlu światowym w branżach najbardziej nowoczesnych (naukochłonne, perspektywy rozwoju, zapewniają przyszłość), rósł natomiast udział w branżach tradycyjnych

• rosnący dystans technologiczny, bo ucieka czołówka najbardziej nowoczesnych branż, a wzrost w tradycyjnych naraża na większą konkurencję (tam gdzie niższe koszty)

• niekorzystne rozwiązania systemu wynagrodzeń w firmach europejskich (niezadowolenie pracowników i pracodawców). System płac był bardzo usztywniony , mało motywujący i jednocześnie koszty robocizny były wysokie. System wynagrodzeń oparty był na układach zbiorowych. Pracownik nie miał motywacji do podnoszenia wydajności, kreatywności. Płace nie były niskie- to nie stanowiło problemu. Problemem były kwestie motywacyjne. Koszty pośrednie zaś powodowały, że koszty robocizny bezpośredniej były bardzo wysokie.

b). Grupy barier powodujące taka sytuację:

• bariery fizyczne- związane z funkcjonowaniem granic z sensie fizycznym (unia celna to zniesienie ceł - a same granice funkcjonowały; cło nie było pobierane ale towary przechodziły całą procedurę celną). Powodowało to, że koszty związane z czasem pracy, wypełnianiem dokumentów, z czasem postoju itp. zwiększały się i utrudniało to handel. Podobnie w Polsce- od 01.V.2004 przejścia graniczne będą bo nie przystąpimy do układu z Szengen.

• bariery techniczne - związane z występowaniem instrumentów parotaryfowych, czyli różnic w normach, standardach technicznych pomiędzy państwami; utrudniało, uniemożliwiało to handel bądź prowadziło do wzrostu kosztów.

• bariery fiskalne - utrzymujące się różnice w systemach podatkowych

• bariery prawne- związane z niskim poziomem harmonizacji prawa pomiędzy państwami członkowskimi.

• związane z otwartością zamówień publicznych- wskazano, że większość rynkowych zamówień publicznych w ramach EWG miało charakter zamknięty dla firm z innych krajów członkowskich (w pełni otwarte dla firm krajowych).

2. Przewodniczący Komisji J.Delors (był drugim ojcem integracji europejskim; pierwszym był J.Monnet) zlecił przygotowanie programu tworzenia jednolitego rynku pod hasłem „Europa bez granic”. Na czele zespołu przygotowującego taki program stał Lord Cookfield - dokument tzw. „Biała Księga” z czerwca 1985r. Zawierała ona propozycje 300 zmian legislacyjnych nieodzownych dla zbudowania jednolitego rynku europejskiego (zbudowanego do końca 1992 r.). ostatecznie zdecydowano, że aktów będzie 282 a ich realizację określono w konkretnych ramach czasowych. Nie było podstaw na przyjęcie tych regulacji zawartych w Białej Księdze. Powstała konieczność poszerzenia traktatów założycielskich.

Jednolity Akt Europejski, który stanowił uzupełnienie i aktualizację traktatu założycielskiego, niezbędnego do zbudowania jednolitego rynku europejskiego został podpisany w lutym 1986r. 17 lutego akt podpisało 9 krajów europejskich - nie podpisała Dania , Portugalia, Grecja. W Danii przeprowadzono w szybkim tempie referendum, bo już 27 lutego i społeczeństwo zaakceptowało przystąpienie ja JAE. Dania podpisała JAE 28.02- Portugalia i Grecja czekała na decyzję. JAE wszedł w życie w lipcu 1987r.

Części JAE:

1. Zawierał zasady współpracy pomiędzy wspólnotami europejskimi a także europejską współprace polityczną, co miało doprowadzić w przyszłości do utworzenia UE (celem=> UE).

2. Część główna dotyczyła postanowień i zmiany traktatu Rzymskiego o EWG.

3. Kwestie związane z daniem podstawy prawnej w zakresie europejskiej współpracy politycznej.

4. Postanowienia końcowe dotyczące postanowień ratyfikacji traktatu.

W JAE:

1. Zmieniono zasady podejmowania decyzji- kwalifikowaną większością głosów a nie na zasadzie jednomyślności. Miało się to przyczynić do usprawnienia procesu podejmowania decyzji. Przy zasadzie jednomyślności decyzje szczegółowe mogły być hamowane.

2. Znacznie poszerzono kompetencje Parlamentu Europejskiego:

- II czytanie aktów prawnych na forum Parlamentu

- możliwość odrzucenia aktu prawnego przez Parlament, co Rada Ministrów może zmienić tylko jednolitą decyzją.

Parlament nie stał się głównym organem decyzyjnym ale jego rola i kompetencje w porównaniu z innymi instytucjami wzrosły (zmienia się system decyzyjny).

3. Zapis o dążeniu do UGiW w przyszłości- hasłowo i deklaratywnie określono perspektywy dalszej integracji.

4. Regulacje w zakresie wspólnej polityki społecznej - poszerzenie zakresu regulacji, podstaw prawnych co wiązało się ze wzrostem bezrobocia (konieczność walki z bezrobociem, bo wspólny rynek to swoboda przepływu pracowników) na szczeblu wspólnotowym, a nie tylko narodowych. Jednolity rynek europejski oparty był na wolnej konkurencji- polityki społeczne muszą być ujednolicane we wszystkich krajach.

5. Polityka spójności społecznej i gospodarczej- związana ze wspólną polityką regionalną. Polityka ta realizowana była w latach 70tych. Doszło do zmiany sytuacji w latach 80tych, bo wspólnota została poszerzona o 3 bardzo biedne i słabe gospodarczo kraje. Wiązało się to z dwukrotnie większą liczbą ludności zamieszkałej na terenach poniżej 75% PKB per capita. Poziom ich rozwoju był niższy niż poziom Hiszpanii(wtedy w Hiszpanii było tak jak w Polsce- polityka rozwoju). Gospodarki tych krajów musiały więc zintensyfikować swój rozwój w ramach polityki spójności społecznej i gospodarczej.

6. Wspólna polityka w zakresie badań i rozwoju - związana z opóźnieniem technologicznym i rozwojowym ?????? w nowoczesnych branżach i wspomóc naukę aby to opóźnienie nadrobić.

7. Regulacje, które dały podstawy prawne do wspólnej polityki ochrony środowiska - ustalanie podstaw i zasad do prowadzenia tej polityki np. zasada likwidacji zanieczyszczeń u źródeł i na koszt sprawcy.

Podsumowanie: Jednolity Akt Europejski:

- dał podstawy prawne do Białej Księgi, aby zbudować rynek europejski

- dał podstawy prawne do powstania i intensyfikowania niektórych polityk.

- wspominał o perspektywach dalszego rozwoju integracji, określając działania w ramach europejskiej wspólnoty politycznej i przyjmując za cel utworzenie Unii Gospodarczo- Walutowej.

Realizacja postanowień JAE (ustanowionego przez elitę polityczną). Do tego pomysłu trzeba było przekonać polityków rządzących danymi krajami oraz społeczeństwo. Była to decyzja radykalna jak na tamten okres. Postanowiono przygotować tego co jest dzisiaj i ewentualne zyski z rynku europejskiego. Najbardziej znany raport Cecchiniego, w którym zostały przedstawione wartościowe i ilościowe szacunki:

a). Straty:

- ok. 10 mld$ kosztuje to firmy europejskie rocznie

- zamówienia publiczne ok. 21 mld$

- brak jednolitości technologicznej 6 mld$

b). Korzyści:

• Makroekonomiczne

- wzrost PKB 3,2- 5,7 (śr. 4,5)

- spadek cen towarów konsumpcyjnych -4,5 do - 7,7 (śr. -6,6)

- wzrost zatrudnienia 1300 - 2300 (śr. 1800)0

- bilans handlowy 0,7- 1,3 (śr. 1,0)

• Mikroekonomiczne

- likwidacja barier w handlu wewnętrznym

- oddziaływanie na całość produkcji

Raport Cecchiniego to dobry przykład oddziaływania na świadomość. Efekt został osiągnięty - przekonano społeczeństwo. Podjęcie działalności dotyczącej wdrażania JAE- rozpoczęto bardzo dynamicznie.

Podjęte regulacje:

• Likwidacja dotychczasowej kontroli granicznej- rozciągnąć na obrót towarowy i osobowy.

• 1985 r. umowa z Szengen (Francja i Niemcy)

• Połowa lat 90tych- pozostałe kraje członkowskie z wyjątkiem GB i Irlandii.

1988 r. Jednolity Dokument Administracyjny (SAD) podstawowy i jedyny dokument celny na rynku wspólnoty

Dzięki SAD zastąpiono ok. 100 narodowych dokumentów celnych (spadły koszty, zmniejszono czas procedur celnych- procedury bardzo przejrzyste i klarowne).

W 1988r. nastąpiła reforma wspólnej taryfy celnej

Wykład 7 Integracja Europejska 25.XI.2003r.

W zakładanym terminie, zanim Jednolity Akt Europejski wszedł z życie i do 1992r., kiedy jednolity rynek europejski miał już funkcjonować, kraje nie zrealizowały całkowicie efektów zakładanych przez Białą Księgę (282 akty prawne). Do końca 1992r. przyjęto tylko główne, najbardziej niezbędne regulacje prawne.

1. Bariery fizyczne- zlikwidowano granicę dla przepływu towarów i ludzi (układ z Szengen) - granice przestały istnieć. W 1988 r. dokończono reformę w zakresie odpraw celnych, statystyki celnej itp.- wprowadzono jednolity dokument administracyjny.

2. Bariery techniczne (różnice w normach i standardach pomiędzy krajami członkowskimi) - proces legislacyjny przy tworzeniu nowych norm był bardzo skomplikowany wymagał, bowiem długotrwałych negocjacji. Postanowiono zlikwidować te bariery inaczej - wprowadzono nowe podejście:

• Harmonizacja na szczeblu wspólnotowym ograniczona do przypadków racjonalnie niezbędnych:

- gdy wynikało to z umów istotnych jak np. GATT

- gdy jednoznaczną wolę przedstawiali przedstawiciele grup zawodowych ze Wspólnot.

• Wspólne zasady wprowadzono też w zakresie podstawowych zasad dotyczących obrony i bezpieczeństwa zdrowia, a w pozostałych przypadkach bilateralnie wprowadzano możliwość uznawania norm narodowych (nie wprowadzanie nowych, jednolitych norm i standardów, ale staranie się doprowadzić do tego, by uznawać wzajemnie umowy krajów członkowskich

• Wprowadzenie swobody przepływu kapitału było podstawą swobodnego obiegu gospodarczego. Formalne wprowadzenie w1988r. dyrektywą UE nakazywało wprowadzenie do 1.VII.1990r. swobody przepływu kapitału dla 8 z 12 krajów. Grecja, Hiszpania i Irlandia wynegocjowały dłuższy okres do końca 1992r.

• Wspólna polityka transportowa

3. Bariery fiskalne związane ze zróżnicowaniem zasad poboru podatku itp. (zakres norm i regulacji podatków pośrednich i bezpośrednich).

• Podatki pośrednie- wprowadzono daleko idące zasady podatku VAT i akcyzowego

- w 1992r. ustalono listy towarów oraz zasady kontroli podatku akcyzowego

- wraz z zakończeniem budowy jednolitego rynku europejskiego ujednolicono zasady dotyczące systemu podatku VAT. Wprowadzono stawkę standardową (podstawową). Zasadą jest, że w krajach członkowskich podatek ten nie może być od niej niższy ≥ 15% (każdy kraj sam ustala stawkę, ale nie na niższym poziomie niż 15%). Ponadto kraje członkowskie mogą ustalić dwie stawki ulgowe, które muszą wynosić nie mniej niż 5% (≥ 5%). Kraje mogą umawiać się między sobą i ustalać stawki ulgowe dotyczące np. dostaw gazu ziemnego, żywności, napoi, wody, biletów teatralnych, usług hotelowych itp. (jest to bowiem zróżnicowane w poszczególnych krajach i podejmowane z punktu widzenia interesów danego kraju- np. kraje południowe stosują ulgowe stawki na usługi hotelarskie.). wszystkie dyrektywy Rady pozwoliły ujednolicić stawki.

• Podatki bezpośrednie- tu zakres harmonizacji jest niewielki, bowiem nie było zgody ze strony państw członkowskich w tej kwestii.

- podatek od osób prawnych- ujednolicono tylko pewne pojęcie związane z naliczaniem tego podatku jak np. dochody przedsiębiorstw

- stawki podatków: od osób prawnych i fizycznych to kwestie narodowe

Wprowadzono ogólne zmiany:

- wyeliminowano prawne przepisy towarzyszące ustawie narodowej, które dyskryminowały podmioty zagraniczne na danym rynku

-

4. Bariery prawne powiązane z technicznymi. Nowe podejście likwidowało te bariery prawne.

5. W zakresie zamówień publicznych- do końca 1992r. prowadzono liberalizację, która była konsekwencją swobody przepływu kapitału i towarów. Pewne sfery usług pozostały w sferze monopolu państwowego np. przewozy kolejowe, dziedziny strategiczne związane z duchem państwowości.

6. Liberalizacja usług finansowych - dyrektywa bankowa- swoboda świadczenia usług handlowych, później nastąpiły tez regulacje w zakresie usług ubezpieczeniowych.

Zasadniczo z końcem 1992r. formalnie zakończono budowę jednolitego rynku europejskiego- zrealizowano zakładany plan w tym wcześniej ustalonym terminie.

W zapisach Jednolitego Aktu Europejskiego znalazły się pojęcia Unia Gospodarcza i Unia Gospodarcza i Walutowa. Delors i inni postanowili przystąpić do budowy UGiW. Opór zaczęła stawiać GB (Premier GB Margaret Tacher godząc się na postanowienia JAE wychodziła z założenia, że są to zapisy ogólne dotyczące przyszłości i że kraje do budowy UGiW nie przystąpią tak szybko. Dyrektywa z 1988r. o przepływie kapitału była warunkiem podjęcia UGiW.

Szefowie państw i rządów zebrani w 1988 r. w Hanowerze powołali Komitet, którego zadaniem było zaproponowanie konkretnych działań i etapów dochodzenia do UGiW. Komitet Delorsa (od nazwiska przewodniczącego Komisji Europejskiej), złożony z gubernatorów banków centralnych krajów Wspólnoty oraz niezależnych ekspertów, opracował raport, zawierający propozycje dotyczące integracji gospodarczej i walutowej. Raport Delora został opublikowany w 1989 r.

Prace dotyczyły tworzenia Unii Europejskiej i wymagały konieczności ustaleń co do prowadzenia wspólnej polityki:

- zagranicznej

- wymiaru sprawiedliwości

- polityki bezpieczeństwa.

GB początkowo stawiała VETO- obawiano się bowiem wejścia funta do systemu kursowego, co początkowo zakładał plan Delorsa.

Raport Delorsa zakładał etapowy proces budowy UGiW:

1. Ujednolicenie i stabilizacja zasad polityki kursowej. Etap ten miał zakończyć się z końcem 1992r.

2. Uniezależnienie banków centralnych od władz rządowych. Ścisła koordynacja do ustalenia zbieżności pomiędzy gospodarkami krajów członkowskich- miały być utworzone pewne instytucje.

3. Budowa wspólnego rynku. Zakładano utrzymanie kursów walutowych a potem zamianę walut narodowych przez wspólną walutę.

Początek I etapu 1.VII.1990r.

Rozpoczęto negocjacje nad nowym traktatem. W Maastricht podpisano traktat o UE. Postanowienia Traktatu dotyczące kolejnych kroków na drodze integracji gospodarczej i walutowej obejmują te działania, które w Raporcie Delorsa zostały określone jako drugi i trzeci etap tworzenia UGiW. Zgodnie z Traktatem Unia Gospodarcza i Walutowa oznacza nieodwracalne ustalenie kursów walut państw członkowskich między sobą i wprowadzenie jednolitej jednostki walutowej, jak również uzgadnianie i prowadzenie jednolitej polityki monetarnej i fiskalnej, których celem jest stabilizacja cen.

W trakcie prac konferencji aktywną rolę odegrali: prezydent Francji- Francois Mitterrand i kanclerz Niemiec- Helmut Kohl., oraz w pewnych kwestiach Dania. Pewne wyjątki od zasad dotyczące tych traktatów głównie w zakresie protokołów dotyczyły GB i częściowo Danii.

• GB uzyskała odstępstwa od uczestnictwa w trzecim etapie UGiW- wprowadzenia euro. Zawarto specjalną klauzulę, która mówiła, że GB i Dania nie musiały wchodzić do 3 etapu). Inne kraje członkowskie oraz przystępujące nie mogły skorzystać z tej klauzuli.

• Znaczne zwolnienia dla postanowień traktatu w sprawie Wspólnej Polityki Socjalnej, które dla GB były nie do przyjęcia. Tacher sądziła, że Wspólna Polityka Socjalna to wprowadzenie socjalizmu do zdrowej gospodarki tylnymi drzwiami.

Proces ratyfikacji.

Ratyfikacja odbywała się głównie przez Parlamenty, a w niektórych krajach przeprowadzano referendum: Dania i Francja. Uzależnienie ratyfikacji od wyników referendum wywołało pewne problemy. Rozwiązania z Traktatu z Maastricht ingerowały w politykę niektórych państw- w sprawy będące wyrazem suwerenności krajów. Zrodziło to grupę eurosceptyków. We wszystkich krajach, w których przeprowadzono referenda wyniki były niezadowalające. We Francji i Irlandii wynik referendum był pozytywny z niską przewagą 3%, Dania wynik negatywny z 57% przewagą (2.VI.1992r.). Brak ratyfikacji ze strony jednego kraju członkowskiego oznaczał, że traktat z Maastricht był nieważny- zakończyłoby to proces integracji na następna dekadę. Zastrzeżenia Duńskie dotyczyły wspólnej waluty (tu jednak skorzystano ze specjalnej klauzuli) oraz obawiano się wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Duńczycy domagali się definicji wspólnej polityki obronnej.

W trakcie szczytu (po referendum w Danii) przedstawiciele państw członkowskich złożyli deklarację, iż rozwój wspólnot europejskich musi respektować różnorodność państw członkowskich. Ponadto, podkreślano stosowanie zasad subsydiarności do przeciwdziałającej centralizacji. Powtórne referendum w Danii 18.V.1993r.- społeczeństwo przyjęło traktat ok. 57% głosów przy pewnych specjalnych warunkach. Była to formalna podstawa wprowadzenia w życie traktatu z Maastricht.

GB- silne ataki ze strony partii pracy.

Treść traktatu miała stworzyć podstawy, normy traktatowe dla utworzenia UE i UGiW. Traktat podzielony jest na 7 części:

- 3 poświęcone są modyfikacji traktatu o EWG

- 2 o Euroatomie i o EWWiS

- 1 wspólnje polityce zagranicznej i bezpieczeństwa

- 1 współpracy w zakresie sprawiedliwości i praw wewnętrznych

+ 17 protokołów

+ załączniki do traktatu (32 deklaracje).

Tak duża ilość załączników nie była przypadkowa. Było to celowe zagranie, bo proces tworzenia, regulacji był szybki i nie było jednomyślności przy decyzjach krajów członkowskich- zdecydowano nie wprowadzać do traktatu treści niejednoznacznych.

Traktat z Maastricht wprowadził też pewne zapisy:

• Zakładał utworzenie UE jako nowego podmiotu w zakresie integracji (UE niczego nie zastąpiła- stanowiła zupełnie nowy podmiot integracyjny). Do pomyłek doprowadził fakt zmienienia nazwy EWG na Wspólnota Europejska, która weszła w skład UE i w dalszym ciągu funkcjonuje (nie została zastąpiona przez UE).

• Unia miała objąć swoim działaniem 3 filary oparte na koncepcji domu





3 filary oparte na solidnym fundamencie, mające utrzymywać UE.

I. Wspólnoty Europejskie (Wspólnota Europejska, EWWiS i EUROATOM). Jednolity rynek wewnętrzny:

• Unia celna

• Wspólna polityka handlowa

• Wspólna polityka rolna

• Wspólna polityka transportowa

• Wspólne reguły konkurencji

• UGiW

• Polityka społeczna i spójności ekonomicznych i społecznych

• Ochrona środowiska naturalnego

• Polityka badania i rozwoju

• Konkurencyjności przemysłu

• Sieci transeuropejskich

• Ochrona konsumenta i zdrowia

• Edukacja

• Kultura

• Obywatelstwo Unii

• Polityka integracyjna

• Polityka wizowa i azylowa

• Współpraca sądowa w sprawach cywilnych.

II. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.

III. Sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości.

Praktyczna realizacja filaru II udowodniła, że nie ma wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; filar ten funkcjonuje raczej wirtualnie, a w praktyce go nie ma. Ciągle odbywają się konferencje i dyskusje, ale UE jest w swoich decyzjach mało wydolna. Istnieje wiele przykładów np. wojna w Kosowie, gdzie UE nie była nawet w stanie bez pomocy USA pomóc swoim sąsiadom; wojna w Iraku- brak wspólnej polityki- podzielone zdania. Bardzo jaskrawie przejawiały się konflikty polityczne w UE.

III- istniejący, ale niezbyt stabilny,

I- bardzo mocny-to na nim opiera się cala koncepcja domu; objął on te dziedziny, które już wcześniej zostały zrealizowane.

Wykład 8 Integracja Europejska 02.12.2003r.

Traktat z Maastricht, co do Unii określił wiele zapisów o:

• Symbolice UE

• Fladze- 12 gwiazd nie pochodzi od 12stu państw; jest to projekt plastyka hiszpańskiego sprzed czasów 12stu państw. Powstała z przeniesienia figurki Matki Boskiej Symbolach pewnego sanktuarium- wiąże się z tradycjami chrześcijańskimi. Początkowo była to flaga Rady Europy.

• Godle

• Symbolach- Euro

• Hymnie- „Oda do Radości” IV części IX symfonii Ludwiga van Beethovena, przygotowaną przez Herberta von Karajana.

• Święcie - Dzień Unii Europejskiej jest obchodzony 9 maja. Przypomina o dacie 9 maja 1950 roku, kiedy Robert Schuman, francuski minister spraw zagranicznych w latach 1948 - 1952, ogłosił swoją deklarację - plan Schumana. Plan ten dotyczył powołania pierwszej organizacji koordynującej współpracę państw w górnictwie i hutnictwie, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

• Obywatelstwie itp.

W traktacie zostały określone cele Unii:

1. Promowanie zrównoważonego i trwałego postępu gospodarczego i społecznego głównie poprzez:

- utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych

- podniesienie spójności społecznej i gospodarczej

- utworzenie Unii Ekonomicznej i Walutowej bezwzględnie obejmującej wspólną walutę.

2. Zapewnienie tożsamości na scenie międzynarodowej, zwłaszcza przez wdrażanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz ewentualne sformułowanie polityki obronnej.

3. Wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli krajów członkowskich przez wprowadzenie obywatelstwa UE.

4. Rozwinięcie bliższej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

5. Przestrzeganie całego acqius communautaire z myślą o jego rewizji jeśli wymagałoby tego efektywne funkcjonowanie integracji- jest to dorobek prawny obowiązujący w zakresie prawa pierwotnego i wtórnego.

Cele te zostały zrealizowane przez określone środki (znajdujące się w części traktatu), które dają obraz dotychczasowej działalności:

1. Stopniowe eliminowanie w handlu między krajami członkowskimi opłat celowych i ograniczanie ilościowych oraz wszelkich innych środków o podobnych skutkach.

2. Ustanowienie wspólnej taryfy celnej i prowadzenie wspólnej polityki handlowej wobec krajów trzecich. (1 i 2 to elementy Unii Celnej).

3. Zniesienie między państwami przeszkód w całej cyrkulacji osób, usług i kapitału, ustanowienie wspólnego rynku czynników produkcji (zawierał to program Jednolitego Rynku Europejskiego).

4. Prowadzenie wspólnej polityki rolnej.

5. Prowadzenie wspólnej polityki w dziedzinie transportu (pojawiły się już w Traktacie Rzymskim).

6. Zapewnienie wolnej konkurencji na wspólnym rynku przez zakaz praktyk ograniczających tę konkurencję (wspólna polityka konkurencji).

7. Koordynacja polityki ekonomicznej państw członkowskich w celu ułatwienia zachowanie równowagi płatniczej i wysokiego poziomu zatrudnienia i stabilności cen.

8. Ujednolicenie ustawodawstw krajowych w stopniu niezbędnym do funkcjonowanie wspólnego rynku.

9. Utworzenie Europejskiego Funduszu Socjalnego w celu zwiększenia zawodowej, geograficznej mobilności siły roboczej.

10. Utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego, mającego ułatwić ekonomiczną ekspansję przez stwarzanie nowych zasobów finansowych.

11. Stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich w celu zwiększenia wymiany oraz przyczyniania się do społecznego i ekonomicznego rozwoju tych krajów.

12. Wspólna polityka w zakresie ochrony środowiska naturalnego.

13. Wspieranie badań naukowych i rozwoju techniki.

14. Rozwój transeuropejskich sieci transportowych.

15. Podniesienie jakości edukacji i szkolenia.

16. Pełny rozwój kultur państw członkowskich.

Traktat z Maastricht określa zasady, które mają służyć zapewnieniu demokratyzacji w działaniach UE:

1. Zasada subsydiarności- ma pomagać w podziale kompetencji pomiędzy trzy szczeble władzy:

- Ponadnarodowy

- Narodowy

- Regionalny i lokalny

Stwierdza ona, iż wszelkie działania, które mogą zastać efektywnie zrealizowane na szczeblu niższym powinny podlegać kompetencji tego szczebla (nie powinno się na wyższych szczeblach podejmować decyzji, które na szczeblu niższym mogłyby być załatwione efektywnie). Zasada ta ma przeciwdziałać centralizacji.

2. Zasada tożsamości - ma służyć ochronie interesów państw członkowskich. W myśl tej zasady Unia ma respektować tożsamości narodowe poszczególnych krajów. Ma ona ograniczać dążenie do centralizmu i tworzenia ponadnarodowego państwa.

3. Koncepcja obywatelstwa europejskiego- polega na przypisaniu istotnych uprawnień obywatelom Unii (obywatelstwo Unii funkcjonuje obok narodowego)- jest to prawo do swobodnego osiedlania się w dowolnym innym kraju członkowskim (≠ prawa do podejmowania pracy).

- Daje ona prawo do biernego i czynnego prawa wyborczego w miejscu zamieszkania w wyborach lokalnych i do parlamentu europejskiego (obywatel taki ma prawo być wybieranym na radnego i sam może wybierać radnych).

- Obywatele UE mają prawo do ochrony konsularnej i dyplomatycznej wobec krajów trzecich, gdy nie występuje w nich przedstawicielstwo macierzyste ich kraju.

Traktat z Maastricht wzmocnił rolę Parlamentu Europejskiego po raz 1-szy. Stał się on w pewnych dziedzinach równy z Radą UE, organem legislacyjnym. Traktat wprowadza instytucje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, mianowanego przez Parlament Europejski.

W przepisach przejściowych do traktatu określono terminy realizacji kolejnych etapów UGiW. Zapisano tam, iż przejście do etapu drugiego ma nastąpić 1.I1994r. i ma on trwać do 1996r. Lub 1998r. Możliwość wydłużenia terminu miała być związana z istotnymi działaniami podjętymi, dotyczącymi konwergencji. Obawiano się jednak, że może nastąpić silna presja, co do wydłużania tegoż terminu. W związku z tym w traktacie znajdował się zapis, że jeżeli kraje nie uzgodnią wcześniejszego terminu, to przejście do etapu trzeciego nastąpić musi 1.I.1999r. bez względu na liczbę krajów gotowych na wejście do tego etapu.

Traktat z Maastricht był dość szybko przygotowany i nie odniósł się w odpowiedni sposób do otoczenia zewnętrznego, z którym wspólnoty Europejskie już się zetknęły: rozpadł się system państw socjalistycznych, rozpadł się układ warszawski, RWPG, nastąpiło zjednoczenie Niemiec itp. W związku z tym państwa zaczęły podpisywać umowy stowarzyszeniowe (w tym Polska) lub deklaracje polityczne opowiadając się za chęcią przyszłego członkostwa we Wspólnotach Europejskich i UE. Traktat niestety do kwestii poszerzenia odnosił się bardzo ogólnie i w niewielkim stopniu dotyczyło to krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Mówiąc o poszerzeniu w traktacie, myślano tylko o krajach EFTY. Członkami UE zostały trzy kraje EFTY: Austria, Finlandia, i Szwecja 1.I.1995r. Miały to być 4 kraje- umowę akcesyjną po raz drugi wynegocjowała Norwegia, jednak społeczeństwo odrzuciło ratyfikację umowy akcesyjnej w referendum. Wkrótce podpisano umowę między UE a EFTĄ, która dotyczyła utworzenia Europejskiej Przestrzeni Ekonomicznej (Europejskiego Obszaru Gospodarczego).

Traktat wychodził z bardzo poważnymi propozycjami, działaniami w zakresie integracji, ale był to traktat stworzony na poziomie elit gospodarczych, powołany w pośpiechu i w związku z tym, wystąpiło w nim wiele błędów. Prawnicy uważali Traktat Rzymski za bardzo dobrą umowę międzynarodową, a Traktat z Maastricht jako bardzo słabą umowę ekonomiczną. Wystąpiła potrzeba korekty jego treści poprzez kolejny traktat. Ponadto UE zdawała sobie sprawę, że musi stworzyć podstawy prawne w zakresie nowych obszarów:

1. Państwa Europy środkowej i wschodniej mogły starać się o członkostwo od 1994r. (w tym Polska).

2. Rozpoczęto realizację UGiW- należało stworzyć warunki do działań by zapewnić konkurencję gospodarczą.

3. Niezbędne były reformy wewnętrzne głównie dotyczące instytucji pod kątem wewnętrznym i funkcjonowania oraz wspólnych polityk.

Zwołano konferencję międzyrządową, która miała przygotować projekt do traktatu. Zakończyła się mało istotnymi ustaleniami. Większość zadań została pominięta i pozostawiona do decyzji przyszłych. Treści uzgodniono w czerwcu 1997r. natomiast do podpisania traktatu Amsterdamskiego doszło 2.X.1997r., który wszedł w życie 1.VI.1999r. Jest to zbiór zmian do traktatu o UE i wcześniejszych traktatów Wspólnot Europejskich. Jest on nazywany traktatem Maastricht 2. Wprowadził on 116 nowych artykułów oraz rekordową liczbę załączników i protokołów a merytorycznie wnosił niewiele- mniej niż od niego oczekiwano. Skupiał się bowiem na pewnych drobiazgach- zmianach kosmetycznych funkcjonowania UE. Kwestie poszerzenia UE o kraje Europy środkowej i wschodniej znalazły odzwierciedlenie tylko w pierwszych artykułach traktatu, gdzie przedstawiono jedynie historyczne przemiany. Kraje te były bardzo rozczarowane. Jeśli chodzi o realizacje UGiW, to sprawy te zostały odsunięte w czasie- w przyszłości podpisano pakt stabilizacji i wzrostu.

Wykład 9 Integracja Europejska 09.XII.2003 r.

Z traktatem Amsterdamskim wiązano duże nadzieje- przed Wspólnotą Europejską stanęły duże wyzwania związane z procesem przyszłego poszerzenia (rozpoczęła się formalna procedura przyjęcia nowych członków, a to wymagało reform).

Nastąpiły istotne zmiany w otoczeniu zewnętrznym- upadek Związku Radzieckiego, zmiana sytuacji politycznej, układ konkurencji globalnej (triada), który stawiał pewne wyzwania WE. Traktat Amsterdamski miał tworzyć podstawy do rozwiązania tych problemów. W praktyce tak się jednak nie stało- większość reform rozłożono w czasie, wprowadził jednak pewne modyfikacje.

Traktat Amsterdamski sprowadzamy do zmian w 6 obszarach:

1. Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość- chodziło o likwidację istniejących jawnie barier (nie zlikwidowano JRE- bardziej w przepływie ludzi). Traktat ten włączył konwencję z Szengen do I filaru UE (13 z 15 krajów członkowskich- bez GB i Irlandii). Przeniósł też część zakresu z filaru III do I (polityka azylowa). Nazwa III filaru uległa zmianie na Współpracę Policyjną i Prawną w zakresie Spraw Kryminalnych.

2. Unia a obywatele- przyjęto postanowienie zmierzające do likwidacji bezrobocia przez powiązanie tego celu z poszczególnymi politykami wspólnotowymi. Stał się jednym z głównych celów zmiany działań- bezrobocie nie odnosiło się już tylko do sfery polityki społecznej.

3. Aktywna i spójna polityka zewnętrzna- zmiany instytucjonalne

• Sekretarz Generalny Rady UE stał się członkiem wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

• Możliwość do uczestnictwa w wojskowych operacjach humanitarnych i pokojowych

• Generalnie potwierdzono zasadę, że decyzje w ramach wspólnej Polityki Zagranicznej będą podejmowanie na zasadzie jednomyślności, ale zapisano też formułę tzw. konstruktywnego wstrzymywanie się od głosu- nawet, jeśli jakiś kraj nie zgadzał się z decyzją pozostałych państw Wspólnoty, to ten negatywny stosunek miał nie wstrzymywać decyzji (jest to tylko traktowane jako odmienne zdanie-wyłącznie tylko dany kraj). Miało to uelastycznić podejmowanie decyzji.

• Instytucje WE. Traktat rozszerza przede wszystkim znaczenie Parlamentu Europejskiego:

• Uczestniczy w procedurze współdecydowania, która zastąpiła procedurę współpracy- nie posiada głosu decydującego, ale mimo to jest on bardzo istotny.

• Rola zaaprobowania kandydata na stanowisko przewodniczącego Komisji Europejskiej, który to proponuje skład Komisji Europejskiej.

• Przyjmuje sprawozdania, udziela wotum zaufania, może zgłosić wotum nieufności wobec członków Komisji (czyli wobec całej Komisji- panuje tam bowiem odpowiedzialność kolegialna).

• Regulacje w zakresie komunikacji pomiędzy Parlamentem i innymi instytucjami.

• Ściślejsza współpraca (elastyczność) - nowa zasada elastyczności, która miała zagwarantować ściślejszą współpracę w ramach państw członkowskich w 3 filarach (miała respektować dorobek prawny i dorobek systemu instytucjonalnego Wspólnot).

• Uproszczenie i konsolidacja traktatów- zmiany techniczne jak np. przeredagowanie treści itp.

Traktat Amsterdamski był rekordowy: 116 nowych artykułów oraz protokoły i deklaracje dołączone do traktatu.

Nie zrealizowano jednak podstawowego celu- nie stworzono podstaw do przyszłego poszerzenia UE i do pełnego zrealizowania UGiW.

Szybko doszło do kolejnych negocjacji, do nowego traktatu. Poszerzenie, bowiem zbliżało się i istniała konieczność pewnych zmian. Kolejnymi datami poszerzenia były: najpierw 1998 potem 2000, ostatecznie 2004- proces ten bardzo powoli był przeprowadzany.

2000 na szczycie rady Europejskiej w Nicei doszło do podpisania traktatu nicejskiego. Nie rozstrzygał on też wszystkich kwestii ale przyjął założenia z punktu instytucjonalnego- szybko miała wzrosnąć liczba państw członkowskich, zmiana procedur podejmowania głosów itp. (dostosowania do nowej, powiększanej UE).

Zapisy tego traktatu:

1. Część już weszła w życie - podejmowanie głosów, relacji pomiędzy instytucjami.

2. Część dopiero wejdzie w życie z poszerzeniem w maju 2004 a reszta jeszcze później.

Ogólna ocena zapisów:

• Objął reformy instytucjonalne

• Przebieg spotkania w Nicei dowiódł, że liczą się głównie interesy narodowe a nie wspólnotowe, co znalazło wyraz w postanowieniach.

• Reformy reformują nie za wiele. UE poszerzona zostanie o 12 nowych państw, powinno więc wzrastać również liczba instytucji, tymczasem rośnie liczba głosów w każdej instytucji. Jedynie w Parlamencie Europejskim dotychczasowe kraje członkowskie zrezygnowały z części głosów na rzecz nowych krajów członkowskich. Gdyby miał nastąpić proporcjonalny wzrost do danego kraju członkowskiego, to liczba parlamentarzystów wzrosłaby z 626 do ok. 1000. w innych instytucjach nastąpiło poszerzenie.

• Nie został poszerzony zakres polityki społecznej na szczeblu Wspólnotowym.

• Nie było harmonizacji podatkowej.

• Kraje kandydujące dostały istotny wpływ na proces decyzyjny: Polska 27 głosów w Radzie UE, gdzie Niemcy i Francja dostały po 29.

• O interesy krajów kandydujących najbardziej zabiegał rząd włoski.

Błąd tego traktatu- został przygotowany na poziomie elit politycznych. Uważano, że nie pojawią się problemy z ratyfikacją, w rzeczywistości wystąpiły one i to w znacznym zakresie. Powód: społeczeństwo nie rozumiało postanowień traktatu i mało na jego temat wiedziało. Irlandia jako zwolennik poszerzenia, nagle w referendum odrzuciła ratyfikację traktatu. Wynikało to właśnie z braku zrozumienia i niewiedzy- bardzo duże poparcie zyskali przeciwnicy tego traktatu Brak ratyfikacji traktatu nicejskiego, to brak poszerzenia w 2004r. Nastąpiła mobilizacja i w drugim referendum przyjęto ratyfikację.

Zmienił się układ polityczny w niektórych krajach i postanowienia traktatu nicejskiego zostały uznane za szkodliwe. Jest to rozbicie idei integracyjnych UE np. Francja. Konwent ma zastąpić dotychczasowe traktaty (opracowano bowiem projekt nowej konstytucji). Zaproponowano w nim odmienny system podejmowania decyzji niż w traktacie nicejskim. Chodziło głównie o Radę Europejską (aktualnie prowadzone są rozmowy i ta kwestia jest rozstrzygana). Samo zgłoszenie propozycji do konwentu odbyło się w tajemniczych okolicznościach, w ostatniej chwili. Nie podlegało dyskusjom w trakcie długotrwałego procesu podejmowania decyzji i ustalania treści konwentu. Francja i Niemcy mówią, że bez tych zapisów dotyczących instytucji nie będzie można przyjąć konstytucji. Jedynie Polska i Hiszpania optowały za pozostawieniem postanowień traktatu nicejskiego.

Konferencja w Neapolu Ministrów Spraw Zagranicznych na początku grudnia 2003r. wprowadziła zmiany. GB udzieliła poparcia Francji i Niemcom i teraz nie chcą oni już innego rozwiązania. Francja i Niemcy mogły osiągnąć swoje cele nawet w wyniku sprzeciwów Polski i Hiszpanii ale w wyniku poparcia GB, Francja i Niemcy czują się pewnie. Bardzo prawdopodobne, że negocjacje skończą się niczym i konstytucja nie wejdzie w życie. Efekty traktatu nicejskiego zawisły pod znakiem zapytania: albo wejdzie w życie albo pozostanie tylko historycznym faktem.

Przystąpiono do realizacji 3 etapów Delorsa:

Najważniejsze miało być dokończenie budowy Jednolitego Rynku Europejskiego z punktu widzenia przede wszystkim jednolitości rynku finansowego.

• Chodziło o przepisy w zakresie swobody przepływu kapitału

• Świadczenia usług bankowych, ubezpieczeniowych i innych instytucji finansowych.

• Miały być zrealizowane działania dotyczące zwiększenia współpracy Banków Centralnych, rozszerzenia autonomii Banków Centralnych

• Włączenia wszystkich walut krajów członkowskich w mechanizm kształtowania kursów w ramach Europejskiego Systemu Bankowego (ERM)

• Zniesienie ograniczeń w zakresie prywatnego obrotu ECU (udzielanie kredytów itp.)

• Rozszerzenie kompetencji Komitetu Gubernatorów BC (organ w ramach ESW).

2 etap miał się rozpocząć 1.I.1994r. i tak się stało. Był to etap najważniejszy z punktu widzenia budowy UGiW- kraje członkowskie zobowiązały się do koordynacji polityki makroekonomicznej i pieniężnej w celu niwelowania nadmiernego deficytu budżetowego i zapewnienia niezależności BC.

Zamrożono skład koszyka ECU 1.I.1994r.- żadne nowe waluty już do koszyka nie weszły: bez marki fińskiej, korony szwedzkiej, szylinga austriackiego. Rozpoczął funkcjonowanie Europejski Instytut Walutowy (Monetarny) we Frankfurcie nad Menem. Zastąpił on:

(1) Komitet Gubernatorów BC

(2) Europejski Fundusz Współpracy Walutowej.

EIW miał się stać zalążkiem przyszłego Europejskiego Systemu BC i wraz z powołaniem ESBC miał zakończyć i zakończył swoje funkcjonowanie (1994- 1998).

Cele:

• umacnianie, zacieśnienie współpracy pomiędzy BC krajów członkowskich

• umacnianie koordynacji narodowych polityk pieniężnych

• dążenie do zapewnienia stabilności cen w krajach członkowskich

• ponieważ ESW zastąpił (1) i (2), to również kontrola funkcjonowania ESW

• przygotowanie administracyjnych/ technicznych dokumentów i procedur niezbędnych do prowadzenia wspólnej polityki walutowej

• przygotowanie zasad operacji i działań, które będą realizowały narodowe BC w ramach ESBC

• przygotowanie do emisji banknotów, monet wspólnej waluty.

EIW nie posiadał znaczących funkcji decyzyjnych, mógł zlecać, polecać, kontrolować. Mimo to, jego znaczenie było niezbędne.

Ocena realizacji pierwszego etapu wypadła pomyślnie. Dokończono budowę JRE, natomiast wystąpiły pewne zakłócenia dotyczące stabilności kursów walut (92-93)- nastąpiły istotne deprecjacje głównie wobec niemieckiej marki i dolara:

• Przyczyna o podłożu politycznym- kursy walut europejskich na początku lat 90-tych były sztucznie utrzymywane na jednym poziomie. Chciano udowodnić, że są one stabilne- robiono to przez interwencje, co przyniosło krótkoterminowe efekty.

• Duży wpływ na zmianę kursów miała sytuacja wewnętrzna na rynku UE- wiązało się to z rolą marki na tym rynku- była ona kotwicą tego systemu. Kurs marki był silny, waluta stabilna, marka pełniła więc funkcję interwencyjną. Z jednej strony do Niemiec napływało bardzo dużo inwestycji zagranicznych i gospodarka niemiecka rosła w siłę, z drugiej strony ten kapitał napływał, bo charakteryzował stabilną gospodarkę. Dla Niemców ważne skutki przyniosło zjednoczenie w 1991r. Rząd federalny miał ożywić landy na wschodzie i tam inwestować aby tamtejsza ludność nie przemieszczała się na zachód (a i tak wiele ludzi to uczyniło). Pieniądze na owe inwestycje pochodziły z inwestycji zagranicznych. Bundes Bank podniósł stopy %, co spowodowało jeszcze większy przypływ kapitału zagranicznego i tym samym stworzyła niebezpieczną sytuację dla innych rynków kapitałowych pozostałych krajów europejskich- osłabienie waluty krajowej- jej deprecjacja. Musiano zmienić przedział wahań w systemie stabilizacji kursów z +/-2,25 na +/-15%. Była to jedna z podstawowych przyczyn kryzysu gospodarki niemieckiej.

Siła gospodarcza Niemiec wynikała z ogromnego napływu waluty zagranicznej, dzięki czemu niemiecka gospodarka mogła dynamicznie się rozwijać, pomimo wysokich kosztów pracy itp. Teraz mamy jedną walutę więc można dowolnie wybrać sobie kraj, w którym chcemy inwestować. Liczą się głównie: stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału (a stopy % są takie same)., wydajność i koszty robocizny na poszczególnych rynkach (np. stopa zwrotu jest wyższa w Irlandii czy Hiszpanii). Oznacza to, że potencjał Niemiec nie jest taki atrakcyjny jak się okazywało. Kapitał przestał w takich ilościach napływać do Niemiec.

Do 3 etapu, kiedy to były zamrożone waluty, weszły waluty zdeprecjonowane, co okazało się korzystne (lepiej wejść z osłabionym złotym do strefy Euro- wtedy Euro będzie miało większą wartość dla Polski). Marka niemiecka weszła umocniona do strefy Euro i dlatego Niemcy są w bardzo niekorzystnej sytuacji. Nie mogą po raz kolejny wykorzystać tych mechanizmów co kiedyś, zaś zrobić to co inne kraje: obniżyć koszty robocizny, podnieść wydajność pracy (co nie jest łatwe, bo jest ona już na wysokim poziomie)- stąd biorą się trudności z deficytem budżetowym. Skoro nie dopływa kapitał zagraniczny, to muszą być spowodowane wydatki rządowe. Lata 90te to początki kryzysów wewnętrznych gospodarek.

2 etap- główny cel to wzrost konwergencji państw członkowskich (określone kryteria zbieżności)- kraje, które będą chciały wejść do 3 etapu muszą te kryteria spełniać.

Wykład 10 Integracja Europejska

1. Kryterium inflacyjne - inflacja w kraju kandydującym nie może być wyższa o więcej niż 1,5 punktu % od średniego poziomu inflacji w 3 krajach o najniższym poziomie inflacji

2. Kryterium nominalnych długoterminowych stóp % - nie mogą być wyższe o więcej niż 2 punkty % od średniego poziomu w 3 krajach o najniższym poziomie

3. Kryterium walutowe - waluta kraju musi pozostawać w mechanizmie kursowym europejskiego systemu walutowego przez dwa lata. W okresie tych dwóch lat nie mogła być dokonywana istotna dewaluacja / deprecjacja.

4. Kryterium wysokości deficytu - nie może przekraczać 3 % PKB.

5. Kryterium wysokości długu publicznego - nie może przekroczyć 60 % PKB.

6. Kryterium nieformalne - zapewnienie niezależności bankom centralnym, zakaz finansowania długu publicznego przez bank centralny

Wstępne oceny wskazywały, że kraje członkowskie miały trudności z wypełnieniem tych kryteriów (brak dyscypliny). W 1996 r. w Dublinie uchwalono Pakt Stabilizacji i Wzrostu, który miał zwiększyć tę dyscyplinę. W przypadku przekroczenia deficytu Komisja Europejska wystosowywała raport, czy ten raport był uzasadniony ( w przypadku recesji gospodarczej) czy nie. Gdy nie był uzasadniony Komisja Europejska występowała do Rady Unii Europejskiej o nałożenie kary. Wcześniej Rada kieruje do rządu tego kraju zalecenia. Gdy zalecenia te nie są realizowane to może być nałożona kara w postaci depozytu określonego procentowo w stosunku do PKB.

Przekroczenie deficytu	Kara
3 % PKB	0,2 % PKB
4 % PKB	0,3 % PKB
5 % PKB	0,4 % PKB
6 % PKB	0,5 % PKB

W 1998 r. KE dokonała oceny wypełnienia kryteriów z Maastricht. W 1994 r żaden kraj nie spełniał tych kryteriów. W 1997 r. (w chwili oceny) kryteria inflacyjne spełniały wszystkie kraje oprócz Grecji. Tak samo było ze stopami %. Kryterium walutowego nie spełniały Wielka Brytania i Szwecja (bo nie chciały wejść do III etapu) Kryterium deficytu spełniały wszystkie kraje oprócz Grecji. Główny problem był z długiem publicznym. Spełniały to tylko Finlandia, Francja i Luksemburg. Na szczycie Madryckim ustalono, że jeśli dane za ostatnie lata wykazują poprawę i istnieje w przyszłości szansa spełnienia kryteriów to można było dopuścić ten kraj do III etapu. Były tylko problemy z Belgią i Włochami (dług powyżej 120 % PKB). Ostatecznie nie zakwalifikowano tylko Anglii, Szwecji, Danii i Grecji

(11 krajów przyjęto). 1 I 2001r. przyjęto także Grecje jako dwunasty kraj.

Przejście do następnego III etapu nastąpiło 1 I 1999r, wprowadzono wtedy Euro.:

• 1 I 1999 - 1 I 2002 - okres przejściowy

• 1 I 2002 - 1 VII 2002 - okres finalny

W czerwcu 1998r utworzono dwie instytucje mające kierować Unią Gospodarczo - Walutową: Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych (ESBC). Europejski Bank Centralny wraz z prezesami BC krajów UE tworzy ESBC. Jest to system koordynacji polityki pieniężnej banków centralnych krajów Unii Europejskiej. Kraje członkowskie UE w trzecim etapie budowy Unii Gospodarczej i Walutowej mają przekazać ESBC kompetencje w zakresie regulacji stopy procentowej oraz kursu walutowego. System ma być niezależny od rządów i instytucji wspólnotowych. Jego organem nadrzędnym ma być Europejski Bank Centralny. Rada generalna składa się z Prezesa EBC i 4 członków zarządu EBC. Ułomnością ESBC jest to, że decyzje podejmowane przez Radę Naczelną są mało przewidywalne. Są podejmowane w drodze konsensusu, kompromisu między szczeblem ponadnarodowym (zarząd EBC) a narodowym (prezesi BC).

31 XII 1998 r. usztywniono kursy 12 walut krajów strefy Euro co do wspólnej waluty. Ten kurs pozostał niezmieniony aż do momentu wymiany.

1 I 1999 r. wprowadzono Euro w sferze rozliczeń bezgotówkowych (banki i instytucje finansowe). Osoby prawne i fizyczne mogły ale nie musiały rozliczać się w Euro. Tylko około 8% rozliczało się w tej walucie. Firmy handlowe musiały podawać ceny w dwóch walutach - w Euro i walucie narodowej.

Banknoty Euro są takie same w różnych krajach, różnią się tylko monety. Identyczne są awersy, rewersy są różne dla różnych krajów.

1 I 2002 r. - rozpoczął się okres finalny. Występowała dwuwalutowość. Dano dowolność krajom w wycofywaniu starych pieniędzy. Zakończono ten okres w ciągu dwóch miesięcy. W momencie wprowadzenia Euro kurs do dolara wynosił 1,17 potem wzrósł do 1,95, później osłabł i ponownie wzrósł.

Koszty wprowadzenia Euro:

• Koszty techniczne (przystosowanie systemów bankowych, księgowych, bankomatów)

• Straty dla banków (niemożność osiągania prowizji z wymiany walut)

• Kraje utraciły rentę mennicza z emisji walut

• Wzrost cen ( głównie na dobra i towary konsumpcyjne)

• 70 % obywateli jest zadowolonych z wprowadzenia Euro ( tylko Niemcy są niezadowoleni)

Wykład 11 Integracja Europejska 06-01-2004

Korzyści wynikające z wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej:

- makroekonomiczne - dla wszystkich gospodarek

- mikroekonomiczne - dla przedsiębiorstw i obywateli

1. Brak ryzyka walutowego w transakcjach między podmiotami po wprowadzeniu Euro. Brak kosztów konwersji walut i zabezpieczania się przed ryzykiem. Była to duża korzyść dla firm - rozliczanie się w wewnętrznej walucie unijnej.

2. Wzrost konkurencji poprzez łatwość porównywania cen a tym samym ich stopniowej obniżki oraz przewidywano efekt ujednolicenia się poziomu cen na obszarze strefy Euro. Efekty te wystąpiły w skali mniejszej niż tego oczekiwano - ujednolicenie całkowicie nie nastąpiło bo polityka cenowa jako element marketing-mix nie jest odpowiednia dla standaryzacji cen. Zróżnicowanie cen nadal występuje.

3. Lepsza alokacja czynników produkcji (kapitał). Przed wprowadzeniem wspólnego pieniądza lokowany był z racji siły waluty danego kraju. (np. do Niemiec trafiało dużo kapitału gdyż marka była silną walutą). Obecnie inwestorzy kierują się efektywnością inwestycji (wyższa stopa zwrotu, skala opodatkowania itd.). Jest to czynnik sprzyjający rozwojowi integracji. Kryteria alokacji czynników produkcji stały się bardziej obiektywne - czynnik pozytywny.

4. Działalność firm na jednolitym rynku jest korzystna, widoczna przejrzystość kosztów i działalności firm

5. Pozytywny aspekt psychologiczny wprowadzenia Euro - zacieśnianie związków, rynek wspólny jest bardziej widoczny, duże ułatwienie dla obywateli, posługiwanie się jedna walutą.

6. Banki polskie zyskają gdyż rezerwy obowiązkowe odprowadzane do BC w Polsce nie są % a w UE są oprocentowane - banki na tym zyskają- dodatkowy dochód.

SYSTEM PRAWNO - INSTYTUCJONALNY

(źródła prawa i podstawy ich stanowienia)

Na system prawny składają się akty prawne. Cały dorobek prawny zwany jest acquis communautaire. Każdy kraj musi go zaakceptować i przyjąć. Akty prawne dzielimy na 4 grupy:

-pierwotne źródła prawa

-wtórne źródła prawa

-umowy międzynarodowe

-inne źródła prawa - umowy pomiędzy państwami członkowskimi

Obok prawa pisanego istnieje również prawo zwyczajowe - ma pewien wpływ na prawo wspólnotowe jednak jest to minimalny wpływ.

Prawo wspólnotowe jest oparte na zasadach:

I - klasyczne zasady prawa- stosowana w większości systemów prawnych

1. Zasada dobrej wiary - zaufanie wobec prawa

2. Zasada słuszności i poszanowania praw nabytych

3. Zasada niedyskryminacji

4. Zasada równego traktowania

5. Zasada legalizmu

6. Zasada powszechnej dostępności ochrony prawnej

7. Zasada prawa do obrony

8. Nie należy karać po raz drugi za to samo

II - specyficzne zasady prawa

1. Zasada subsydiarności - formalnie wprowadzona w traktacie z Maastricht (pkt 3b) - stosowana od JAE - zgodna z logiką funkcjonowania wspólnego rynku.. Wprowadza podział kompetencji przy podejmowaniu decyzji między organy władzy. „ w zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji wspólnoty podejmować ona będzie zadania zgodnie z zasadą subsydiarności a więc tylko wówczas w takim zakresie, w jakim proponowanych działań nie mogą zrealizować w wystarczający sposób państwa członkowskie.( dotyczy zadań i decyzji, które z lepszym skutkiem mogą być podjęte na niższym szczeblu). Tylko takie obszary, które nie dotyczą szczebla wspólnotowego. Nie ma jednak wyodrębnienia, które zadania powinny być realizowane na szczeblu wspólnotowym a które nie i tu pojawia się problem. W głównej mierze stosowana jest w oświacie, ochronie zdrowia, kulturze, ochronie konsumentów, koordynacji polityki państw członkowskich w zakresie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

2. Zasada bezpośredniego skutku - akt prawny wywiera bezpośredni skutek na wewnętrzny porządek prawny państwa. Stosowanie tej zasady jest ograniczone do wybranych aktów prawnych prawa wspólnotowego( np. rozporządzenia)

3. Zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym -nowy prawny porządek międzynarodowy. Na rzecz tego porządku państwa członkowskie ograniczyły swoje suwerenne prawa - państwa członkowskie nie mogą podejmować żadnych działań prawnych sprzecznych z prawem wspólnotowym

Cztery grupy źródeł prawa:

PIERWOTNE - zaliczamy do nich

I - traktaty zawierane przez państwa członkowskie( traktaty założycielskie i modyfikujące)

1951 - Traktat Paryski o EWWiS

1957 - Traktaty Rzymskie EUROATOM i EWG

(te trzy traktaty są traktatami założycielskimi)

1986 - JAE

1992 - Traktat z Maastricht o UE

1997 - Traktat Amsterdamski

2000 - Traktat Nicejski

II - akty prawne przyjmowane pomiędzy traktatami ale mające z nimi bezpośredni związek i powodujące modyfikacje czy uzupełnienia treści traktatów.

1965 - Traktat o Fuzji Instytucji Wspólnotowych - Jedna Komisja i Jedna Rada Ministrów

1975 - Akt odnoszący się do spraw budżetowych.

III - Umowy asocjacyjne - o członkostwie kolejnych krajów- są to umowy, które odnoszą się do pojedynczych państw i w sumie nie powinny wpływać na funkcjonowanie wspólnoty a w praktyce wpływa ( np. Polska i wspólna polityka rolna). Zostało podpisanych 19 umów asocjacyjnych.(Wlk. Brytania, Dania, Irlandia w 72r jako poszerzenie północne, Grecja w 79r., Hiszpania i Portugalia w 85r., Austria, Finlandia, Szwecja w 94 r., 10, ostatnich umów podpisanych w Atenach w kwietniu 2003r.- Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Cypr, Malta, Słowenia)

WTÓRNE - akty prawa wydawane przez instytucje wspólnotowe.

- Procedura podejmowania decyzji - Z inicjatywą ustawodawczą występuje KE jako organ ponadnarodowy (nowy projekt prawny). Jest on kierowany do Parlamentu Europejskiego gdzie odbywa się pierwsze czytanie. Równolegle projekt trafia do Rady Unii Europejskiej (organ o charakterze międzynarodowym). W trakcie pierwszego czytania zgłaszany jest szereg uwag. Także RUE zgłasza swoje wątpliwości. Pomiędzy tymi trzema podmiotami (KE, PE, RUE) odbywają się konsultacje celem wypracowania wspólnego stanowiska. Wspólne stanowisko trafia do drugiego czytania na forum Parlamentu Europejskiego. Parlament może je przyjąć, odrzucić, może skierować je do dalszych poprawek (z tym, że trzecie czytanie się nie odbywa), albo Parlament może się w ogóle nie zajmować tymi sprawami (ignorować). Ostateczną decyzję w sprawie projektu podejmuje RUE- organ decyzyjny we wspólnotach. Jeżeli jest pozytywna opinia PE, to RUE szybko aprobuje stanowisko PE. Ale RUE może przyjąć także akty, które zostały odrzucone przez PE- jednak tylko przy jednomyślnym głosowaniu.

Wyróżnić możemy 5 aktów:

1. rozporządzenie

2. dyrektywa

3. decyzja

4. zalecenie

5. opinia

Pierwsze trzy posiadają moc prawną. Niezastosowanie się do tych aktów obarczone jest możliwością nałożenia sankcji. Najsilniej oddziałujące i ingerujące w narodowe systemy prawne są rozporządzenia. Posiadają moc prawną i treść prawną- oznacza to, że jest to gotowy akt prawny. Rozporządzenia wprowadzane są w sposób natychmiastowy i automatyczny- z chwilą wejścia w życie rozporządzenia, przepisy krajowe sprzeczne z rozporządzeniami przestają obowiązywać. Stosowane są w sprawach najbardziej istotnych, mogą być stosowane tam gdzie kompetencje są niemal w całości na szczeblu wspólnotowym. Mamy dwa rodzaje rozporządzeń:

- podstawowe- wprowadzają zmiany przepisów prawnych

- wykonawcze- określają tryb wprowadzania zmian.

Dyrektywy posiadają moc prawną ale nie posiadają treści prawnej. Posiadają konkretnego adresata (kraj, grupa krajów). Charakter dyrektyw polega na tym, że określa ona ostateczny cel przepisu prawnego a sposób dojścia do tego określa się na poziomie narodowym. Są bardzo skutecznymi instrumentami przy harmonizacji prawa, pozwalają na zachowanie autonomii dla krajów, które dostosowują się do dyrektywy. Nie zastosowanie się do dyrektywy obarczone jest sankcjami. W praktyce te sankcje nie są stosowane- stosowana jest polityka perswazji.

Wykład 12 Integracja Europejska 13.I.2004r.

SYSTEM INSTYTUCJONALNY UE





I. Główne instytucje II. Pomocnicze

1. Parlament Europejski 1. Komitet Ekonomiczno - Społeczny

2. Rada Unii Europejskiej 2. Komitet Regionów

3. Rada Europejska Instytucje finansowe:

4. Komisja Europejska 3. Europejski Bank Centralny

5. Europejski Trybunał Sprawiedliwości 4. ESBC

6. Sąd I instancji 5. EBI

7. Trybunał Rewidentów Księgowych

PARLAMENT EUROPEJSKI

Jedna z dwóch instytucji, które od początku funkcjonowania Wspólnot były wspólne. Na początku nazywane Zgromadzeniem Parlamentarnym i Trybunałem Sprawiedliwości.

• W skład wchodzą przedstawiciele parlamentów narodowych, a od 1979 członkowie są wybierani w bezpośrednich i powszechnych wyborach. Wybory bezpośrednie- powinna być jednolita ordynacja wyborcza, ale nie jest tak, że każdy kraj członkowski ustala kształt ordynacji wyborczej. Narody krajów członkowskich (członkowskich nie kraje)- członkowie powinni być wybierani najlepiej jednomandatowo. W Polsce w ordynacji wyborczej, wybór nastąpi z klucza politycznego (partii). Skład członkowski PE jest dobierany wg klucza narodowego (każdemu krajowi członkowskiemu przypada pewna liczba parlamentarzystów- tu w stosunku do liczby ludności danego kraju z zastosowaniem wag (z mniejszych krajów obowiązują mniejsze limity, a dużym krajom proponuje się większe). Liczba parlamentarzystów w PE zmieniła się wraz z poszerzeniem UE.

- gdy było 6 krajów=> 132 posłów

- przy 15 krajach=> 626 posłów

- po poszerzeniu w 2004r. i perspektywicznie przyjęciu Rumunii i Bułgarii=> 732 posłów (nie można przekroczyć tej liczby, gdyż jest ona związana z zapisem z Traktatu Rzymskiego)

- Niemcy 99, GB, Francja i Włochy po 72, Hiszpania i Polska po 50, Rumunia 33, Holandia 25, Grecja 22, Czechy 20, Cypr, Luksemburg i Estonia po 6, Malta 5, Belgia 22, Szwecja 18, Słowacja, Dania i Finlandia po 13, Słowenia 7, Bułgaria i Austria po 17 itd.

• Kadencja: 5 lat. Kończy się w tym roku w czerwcu- następna będzie już z udziałem Polski.

• Siedziba PE podzielona jest na 3 ośrodki:

- Sesje odbywają się w Strasburgu

- Oficjalna siedziba i sekretariat znajdują się w Luksemburgu

- Komitety PE znajdują się w Brukseli

• Posłowie w ramach PE skupieni są w PE w ramach pewnych frakcji politycznych, a nie wg klucza narodowego (działają nie jak we własnym kraju tylko na arenie europejskiej). Frakcje polityczne w PE:

- najsilniejsza (ponad 1/3 parlamentarzystów) to Grupa Europejskiej Partii Ludowej i Europejskich Demokratów- wchodzą tu: polski PSL, partie centrowe, demokratyczne czy chadeckie ugrupowania

- druga co do wielkości (ponad 180 parlamentarzystów) to Grupa Partii Europejskich Parlamentarzystów

- pozostałe małe- po 40/50 parlamentarzystów

• Przewodniczący PE jest wybierany bezwzględna większością głosów spośród parlamentarzystów, wybieranych na 2,5 roku. Wybiera on 14stu vice przewodniczących i wspólnie tworzą Prezydium PE (podobne funkcje do Marszałka Sejmu w Polsce):

• kieruje pracami PE

• reprezentuje PE na zewnątrz

• przewodniczy posiedzeniom

• otwiera i zamyka obrady

• poddaje kwestie pod głosowanie

• podpisuje budżet UE

• w imieniu PE podpisuje wszystkie akty prawne podejmowane przez Rade UE w procesie legislacyjnym, w których uczestniczy PE

• Praca parlamentarzystów odbywa się w stałych komisjach - 20 obejmujących poszczególne zagadnienia np. budżetowe itp. (podobnie jak w Polsce).

• Na forum PE mogą być powoływane komisje nadzwyczajne i śledcze dotyczące pewnych ważnych kwestii

Kompetencje Parlamentu Europejskiego (zwiększane wraz z każdym traktatem). PE nie pełni takiej funkcji jak narodowe - kontrolne i ustawodawcze. PE uczestniczy w procesie legislacyjnym ale nie decyduje o przyjęciu określonych aktów prawnych. Nie spełnia wszystkich funkcji jakie mają parlamenty narodowe.

• Uczestniczy w procesie legislacyjnym (stanowienie prawa)

• Wydaje uchwały, które są najczęściej decyzjami podejmowanymi bezwzględną większością głosów przy 1/3 parlamentarzystów , poprzez podniesienie ręki. Gdy wynik jest wątpliwy wykorzystuje się aparat elektroniczny, a jeśli to nie jest możliwe to poprzez powstanie. Może być też głosowanie imienne poprzez odpytywanie posłów (w Polsce po wyczytaniu poseł wrzuca do urny swój głos). W sprawach osobowych głosowanie odbywa się w sposób tajny.

• Omawia i przyjmuje roczne sprawozdania Komisji Europejskiej i program ustawodawczy na rok następny

• Przyjmuje i omawia roczne sprawozdania KE w zakresie stosowania prawa wspólnotowego (kontrola nad stosowaniem prawa wspólnotowego należy do kompetencji KE

• Udziela absolutorium z wykonaniem budżetu przez KE

• Akceptuje kandydata na przewodniczącego KE

• Na forum PE może być zgłoszone wotum nieufności wobec KE- organy wykonawczego (największe szanse mają osoby znane w kręgach politycznych np. Romano Prodi był premierem włoskim).

• Kieruje zapytania do KE i RE i zlecanie/sugerowanie KE podjęcia działań w zakresie wyznaczanym przez PE

• Może przeprowadzać debaty na dowolny temat i przeprowadzać uchwały , które nie są prawnie obowiązujące (nie ma bezpośredniej inicjatywy ustawodawczej -ma ją Komisja Europejska - PE tylko sugeruje)

• Na forum PE mogą być wnoszone skargi od obywateli i innych osób fizycznych oraz prawnych np. na działalność organów wspólnotowych

• Przy PE funkcjonuje instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich, który rozpatruje skargi dotyczące niewłaściwej działalności organów

• Możliwe jest wniesienie skargi na nieważność działań bądź zaniechanie działań przez inne organy

• Uczestniczy w uchwalaniu budżetu na rok następny.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ

• Nazwa funkcjonuje od 1993r. - wcześniej była Rada Ministrów

• RUE jest organem międzyrządowym- reprezentowane są tam interesy krajów członkowskich

• Jest głównym organem decyzyjnym i ustawodawczym wspólnot

• Siedziba znajduje się w Brukseli

• Posiedzenia odbywają się co najmniej raz w miesiącu i 3 razy w roku (IV, VI, X) w Luksemburgu

• Nie ma stałego składu członkowskiego- zmienia się w zależności od zakresu rozpatrywanych spraw np. rolnictwo- przedstawiciele resortów z resortu rolnictwa bądź pokrewnych

• Stała struktura i podział głosów w RUE

- dziś 87 członków - liczba podzielona jest pomiędzy kraje członkowskie wg kryteriów: liczby ludności, siły gospodarczej krajów członkowskich (są to kryteria trudne do zdefiniowania)

- skład ulegnie przeobrażeniu po poszerzeniu (zostaną wdrożone zapisy traktatu nicejskiego)-345 członków (27 krajów członkowskich) + 10- Rumunia i 14- Belgia, Niemcy, GB, Francja, Włochy po 29, Polska i Hiszpania po 27, Holandia 13, Grecja, Czechy po 12, Malta i Luksemburg po 3 itd.

- od 2005r. - 237 członków

- podział głosów jest główną przyczyną konfliktów odnośnie traktatu nicejskiego i konstytucji

• Ważny jest też sposób podejmowania decyzji- na dzień dzisiejszy są 4 sposoby podejmowania decyzji:

• Procedura bezwzględnej, zwykłej większości głosów - wtedy gdy kompetencje w danej dziedzinie zapisy traktatowe oddaje RUE nie określając wymaganej większości głosów

• RUE podejmuje decyzje na wniosek KE kwalifikowaną większością głosów- wprowadzane w celu uelastycznienia procesu podejmowania decyzji przez Radę.

- Bezwzględna większość stwarza niebezpieczeństwo zdominowania głosów, działań największych krajów. Jest to zabezpieczenia dla pewnych interesów krajów mniejszych- aby duże nie miały możliwości ich hamowania

- Aby nie było wymagalności jednomyślności.

- Są też zapisy ograniczające nie tylko głosy ale większość dotyczące krajów- co najmniej 8 państw członkowskich większością UE => 62 z 87 głosów (traktat nicejski- kwalifikowane 255 głosów pod warunkiem, że będą one reprezentować 62% populacji- zabezpieczają interesy krajów dużych ilościowo (ludnościowo))

- Blokujące mniejszość głosów (obecnie 26 a większość nicejskim 91 głosów)- gdy grupa państw zbierze taką ilość głosów może zablokować decyzję (np. kraje, które maja przystąpić wspólnie maja 101 głosów)

3. Kwalifikowana większość głosów, ale wtedy gdy nie ma propozycji KE co do sposobu głosowania- decyzja jest podejmowana z inicjatywy RUE (62 z 87 ale muszą pochodzić z co najmniej 10 krajów członkowskich)- mniejszość blokująca wynosi 26 głosów. Zastosowano tu kryteria, bo KE to organ ponadnarodowy i jeśli ona inicjuje pewne działania to zakłada się zgodność z interesami UE. Gdy zaś RUE inicjuje działania, to jest niebezpieczeństwo, że kraje wspólnie chcą coś przeforsować. Jest to zabezpieczenie dla krajów mniejszych. 3 największe państwa: Niemcy, Francja i GB dysponują mniejszością blokującą- małe kraje nie są w stanie narzucić niczego największym.

4. Gdy traktat nakazuje jednomyślność przy podejmowaniu decyzji, uznaje się je za przyjęte gdy wszyscy członkowie Rady są obecni bądź reprezentowani i żaden z członków nie zagłosuje przeciw (kiedyś nie oznaczało to, że wszyscy są za- teraz tylko nikt nie jest przeciw ale można się wstrzymać). Reprezentować w Radzie przedstawiciela jednego kraju może przedstawiciel innego kraju (każdy z krajów może reprezentować tylko jeden kraj członkowski) i muszą być obecni przedstawiciele co najmniej 8 krajów członkowskich.

• Prace Rady odbywają się w ramach pewnych stałych obszarów tematycznych (w ramach RUE są jakby pewne rady tematyczne -tak jak w składzie rządu są Ministerstwa)

• RUE przewodniczy przedstawiciel kraju pełniącego obecnie prezydenturę UE w randze Ministra Spraw Zagranicznych. Prezydentury zmieniają się co pół roku. Instytucja Wielkiej Trójki funkcjonuje w sposób nieformalny, aby zachować ciągłość i systematyczność pracy RUE (pół roku to bowiem niewiele):

- przedstawiciel kraju, który poprzednio pełnił prezydenturę

- przedstawiciel kraju obecnie pełniącego prezydenturę

- przedstawiciel kraju, który będzie jako następny pełnił prezydenturę.

Co najmniej co 3 kadencje prezydenturę musi pełnić, któryś z dużych krajów (5). Do końca grudnia 2003r. pełniły ją Włochy, obecnie prezydenturę objęła Irlandia, w 2005r GB, Austria, Niemcy itd. Zmienność składu osobowego powodowałaby niespójność pracy, a organ ten przecież musi pracować w sposób ciągły (także poza spotkaniami).

• Komitet Stałych Przedstawicieli:

• KOREPER 1- zastępcy ambasadorów przy UE. Kompetencje: pozostałe obszary np. rolnictwo, kultura, transport, ochrona środowiska itp.

• KOREPER 2- ambasadorowie państw członkowskich przy UE. Kompetencje: polityka zagraniczna i ochronna oraz sprawy wewnętrzne. Przy KOREPER 2 funkcjonuje tzw. ECO-FIN- komitet, który w swoich kompetencjach ma sprawy finansów i gospodarki (stał się niezbędna wraz z utworzeniem UGiW).

Kompetencje Rady Unii Europejskiej:

• Główny organ ustawodawczy i decyzyjny

• Koordynacja polityki gospodarczej państw członkowskich

• Wezwanie KE do podejmowania działań i inicjowania prawa

• Przekazywanie uprawnień KE, przy czym RUE może wydać wskazówki w zakresie realizacji uprawnień

• Decyzje w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

• Wraz z PE uchwala budżet UE

• Zawieranie umów z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi w imieniu UE

• Przyjmowanie nowych członków do UE

• Kontrolowanie uprawnień w zakresie działalności innych organów- może wnosić o nieważność lub zaniechanie działań przed Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Mianuje członków Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Regionów a także Trybunału Rewidentów Księgowych

• Jest pracodawcą wobec urzędników wspólnoty: nadaje status urzędników i określa warunki zatrudnienia oraz określa wynagrodzenia i emerytury dla bieżących i przyszłych pracowników

Wykład 13 Integracja Europejska 20.I.2004r.

RADA EUROPEJSKA

• Instytucja a nie formalny organ (pytanie na egzamin)- jest instytucją wspólnot ale nie jest organem Wspólnoty Europejskiej. Wynika z tego (z punktu widzenia rangi RE), że nie podlega ona kontroli ze strony innych instytucji. Decyzje RE nie mogą być zaskarżone przez Trybunał Sprawiedliwości- mogą być tylko zastrzeżone akty prawne, które KE lub RUE przygotowuje.

• Miała początkowo charakter nieformalnych spotkań szefów państw i rządów. Jako formalna instytucja funkcjonuje od roku 1986 (w zapisach JAE).

• W RE zasiadają najważniejsze osoby z krajów członkowskich , członkowskich największym zakresie kompetencji i to co ustalą na forum RE jest obligatoryjne.

• Członkowie RE muszą spotykać się co najmniej raz na pół roku (najczęściej na zakończenie każdej prezydencji w kraju, który pełni prezydencję. Najczęściej jest to czerwiec i grudzień (szczyt RE) ale daty i miejsca spotkań nie są obligatoryjne np.ostatni szczyt RE odbył się w Brukseli - Włochy miały prezydenturę ale w związku z rangą tego spotkania miejsce zostało zamienione.

Rada Europejska w swoich kompetencjach ma obszary podobne głównie do RUE, KE i innych:

• Sprawy dotyczące sytuacji ekonomicznej i monetarnej w krajach członkowskich

• Problemy energetyczne i polityka zatrudnienia

• Polityka kompetencji w stosunku do państw trzecich jak i na rynku wewnętrznym

• Sprawy związane z przystąpieniem do wspólnot bądź stowarzyszeniem z nimi

• Problemy krajów członkowskich w związku ze wspólnym budżetem

• Zagadnienia polityki regionalnej

• Problemy polityczne

Decyzje, które w tych obszarach podejmuje RE są decyzjami strategicznymi - nie podejmuje ona konkretnych działań (RUE i KE zajmują się wdrażaniem decyzji). Rada Europejska w powyższych kompetencjach pełni rolę nadrzędnej/odwoławczej . Jeśli inne instytucje w tych dziedzinach nie mogą dojść do kompromisu (głównie RUE), to zawsze na szczycie RE może taka kwestia zostać rozstrzygnięta. Możliwość odwołania wynika z tego, że w skład RE wchodzą ludzie, którzy mają największy zakres uprawnień (szefowie rządów).

KOMISJA EUROPEJSKA

• Główny organ wykonawczy bądź zarządzająco- wykonawczy

• KE ma charakter ponadnarodowy- działania KE mają realizować interes Wspólnoty jako całości a nie krajów członkowskich

• W skład wchodzi 20 członków- komisarzy o określonych cechach: wysokich kwalifikacjach, bezstronności, niezależności (gdyż mają oni działać w interesie Wspólnoty). Kandydatów proponują rządy poszczególnych krajów (każdy kraj ma po jednym komisarzu a duże tj. Niemcy, Włochy, GB, Francja i Hiszpania po dwóch. Tego dotyczył jeden ze sporów przy ustalaniu Konstytucji Europejskiej- w Nicei postanowiono, że 10 nowych kandydatów dostanie po jednym członku w KE kosztem krajów dużych, co oznaczałoby, że będzie 25 komisarzy a po przyjęciu Rumunii i Bułgarii nawet więcej. Po przyjęciu tych krajów liczba komisarzy nie zwiększy się a stanowiska mają być rotacyjne. Ostateczną decyzje w tej kwestii podejmie RUE.

Skład jest wybierany w następujący sposób:

- najpierw przewodniczący KE- jego kandydaturę aprobuje PE po konsultacjach z krajami członkowskimi

- przewodniczący podczas konsultacji z krajami członkowskimi proponuje wybór komisarzy

• Siedziba znajduje się w Brukseli i agendy w Luksemburgu

• Jest to organ kolegialny - ponosi kolegialną odpowiedzialność za swoje decyzje (KE odpowiada jako całość- jeśli jakieś działanie nie jest aprobowane przez PE, to do dymisji podaje się cały skład KE)

• Posiedzenie plenarne odbywać się musi co najmniej raz w tygodniu, obecność obowiązkowa. Są one poufne i niejawne.

• Zakres działania podzielony jest na obszary, dziedziny:

- skupione wokół 26 dyrektoriatów (dyrekcji generalnych na czele, których stoją komisarze- niektórzy stoją na czele dwóch dyrektoriatów ale po poszerzeniu każdy z nich będzie miał jedna dyrekcję generalną). Komisarzem ds. Poszerzenia UE jest Guenter Verheugen

- a także wokół zespołów tematycznych, agend, które zajmują się obsługą administracyjnych, technicznych prac KE np. agenda zajmująca się statystykami EUROSTAT

• Podejmowanie decyzji przez KE:

1. Poprzez proste głosowanie - wymagalne kworum - bezwzględna większość składu członkowskiego =11 i głosuje się większością 50% + 1 (za daną decyzją).

2. Pisemna procedura tzw. kurendy. Projekt aktu pranego wg z góry określonej kolejności jest przesyłany od komisarza do komisarza. Każdy z nich ma z góry określony okres czasu na przejrzenie projektu i w momencie występowania uwag może przerwać kurendę i zaprotestować. Jeżeli tak się nie stanie, to jest ona z góry przyjmowana po przejściu przez wszystkich komisarzy bez głosowania . Sposób ten dotyczy głównych spraw- bez kontrowersji.

3. Procedura delegowania - (cały czas przy zachowaniu odpowiedzialności kolektywnej). KE upoważnia grupy komisarzy do wydania wyraźnie określonych środków zleconych i administracyjnych i imieniu i na odpowiedzialność KE.

• Przewodniczącym KE jest Romano Prodi (objął stanowisko w trudnym okresie ale sprawdził się):

- reprezentuje KE na zewnątrz

- asygnuje wszystkie akty prawne, które KE stanowi

- przydziela zakres działań komisarzy w ramach dyrekcji

- utrzymuje porządek

- zwołuje posiedzenia (???)

Kompetencje Komisji Europejskiej (wynikają z traktatów):

• Czuwa nad przestrzeganiem traktatów, aktów wydanych na mocy traktatów, we wszystkich wtórnych aktach i działaniach wykonywanych na obszarze wspólnoty. KE nie karze ale składa oskarżenia, zawiadamia inne instytucje o łamaniu prawa, a ostateczną decyzję podejmuje Trybunał Sprawiedliwości. Nie wykonanie tej kompetencji jest podstawą złożenia wotum nieufności w stosunku do KE.

• Wydawanie formalnych zaleceń i opinii w sprawach, które są przedmiotem traktatów

• Podejmowanie decyzji i uczestniczenie w stanowieniu prawa (funkcja prawodawcza KE). KE ma uprawnienia do wydawania prawie wszystkich wtórnych aktów prawnych i uczestniczy ona w procesie legislacyjnym - poprawia, dopracowuje akty prawne.

• Wykonywanie działań delegowanych przez RUE

Z praktycznego działania wynikają funkcje:

• Prowadzenie bieżącej polityki- KE w strukturze instytucjonalnej zajmuje się wykonywaniem, praktyczną realizacją

• Wykonuje budżet wspólnot i przedstawia sprawozdania z realizacji budżetu

• Przedstawia roczne sprawozdania z funkcjonowania Wspólnoty Europejskiej

• Funkcja stymulacyjne- KE jest inicjatorem, promotorem prac dotyczących pogłębiania integracji

• Funkcja międzynarodowa w dwóch obszarach:

1. na bieżąco utrzymuje stosunki dyplomatyczne z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

2. na zlecenie RUE negocjuje treściowych umów z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

• KE zarządza pięcioma podstawowymi Funduszami wspólnot:

1. Europejski Fundusz Socjalny

2. Europejski Fundusz Rozwoju

3. Europejski Fundusz Wyrównawczy i Gwarancyjny dla Rolnictwa

4. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

5. Europejski Fundusz Spójności

• Nadzoruje wykonanie orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości- co wynika z pierwszej kompetencji.

Znaczenie KE zmieniło się. Początkowo funkcjonowała jako trzy oddzielne instytucje: Wysoka Władza itp. Następnie Traktat Rzymski ustanowił Komisje a Traktat o Fuzji ustanowił Jedną Komisję dla trzech wspólnot. W traktacie z Maastricht funkcjonuje już Komisja, która w 1993r. sama zamieniła swoją nazwę na- Komisja Europejska. KE pełni szczególną rolę w dziedzinach, którymi zarządza.

„Rada” w 90% = Rada Unii Europejskiej!!!.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

• Istnieje od początku wspólnot- początkowo jako Trybunał Węgla i Stali

• Ma charakter ponadnarodowy- jego członkowie mają reprezentować interes prawa wspólnotowego

• Członkowie są desygnowani przez poszczególne kraje członkowskie. Muszą oni jednak charakteryzować się niezależnością, obiektywizmem, wysokimi kwalifikacjami itp. Trybunał Sprawiedliwości składa się z 15 sędziów (po jednym z każdego kraju członkowskiego) + 9 rzeczników generalnych.

• Siedziba znajduje się w Luksemburgu

• Na czele TS stoi przewodniczący wybrany spośród członków

• Kadencja TS trwa 6 lat ale co 3 lata odbywa się częściowa wymiana składu członkowskiego (wiąże się to z różnymi okresami rozpoczynania pracy). Aby zachować ciągłość pracy Trybunału

• TS może pracować na posiedzeniach plenarnych ale najczęściej odbywa się to w 3,5 lub 7-osobowych izbach orzekających. Rzecznicy generalni pełnią rolę prokuratora i obrońcy

Obszary, którymi Trybunał Sprawiedliwości się zajmuje:

• Sprawy pomiędzy organami wspólnoty (np. spór między KE a RUE, który wiązał się z nie nałożeniem kary na Niemcy i Francję).

• Spory pomiędzy organami wspólnoty a państwami członkowskimi np. KE może oskarżyć państwa członkowskie o niedostosowanie się do dyrektyw bądź rozporządzeń wydanych przez KE ale i odwrotnie.

• Sprawy pomiędzy krajami członkowskimi

• Spory pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi a organami wspólnoty (pełni rolę między innymi sądu administracyjnego czy sądu pracy)

• Jurysdykcja TS ma charakter obligatoryjny- strony czekające na rozstrzygnięcie muszą obligatoryjnie zastosować się do decyzji- nie ma organu odwoławczego.

• TS jest często wzywany do wykładni prawa (jak je rozumieć)

• Opiniuje treść umów międzynarodowych (czy są zgodne z prawami wspólnoty).

SĄD I INSTANCJI

• Został ustanowiony jako druga władza przez JAE

• Przejął większość drobnych spraw: pracowniczych, skargi na instytucje, prawo wspólnotowe, osób fizycznych, na decyzje wspólnot w zakresie konkurencji.

• Po JAE zmieniła się interpretacja „interesu wspólnoty”- bierze pod uwagę wszystkich członków wspólnoty- zarówno producentów jak i konsumentów. Kiedyś brano pod uwagę tylko producentów i nakładano cła anty-dumpingowe gdy ceny były nieco niższe niż rynkowe na terenie wspólnot, co było niekorzystne dla wspólnot.

• Struktura niemal identyczna jak TS: 15 sędziów, obradują plenarnie lub w izbach 3, 5- osobowych, siedziba w Luksemburgu tylko inny zakres spraw- drobne.

Wykład 14 Integracja Europejska 27.I.2004r.

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY

• Trybunał rewidentów księgowych, trybunał audytorów, kontroli budżetowej)

• Spełnia funkcje nadzorcze w sprawach finansowych, funkcje o charakterze kontroli skarbowej (w Polsce odpowiednikiem NIK)

• Ciało kolegialne, 15 członków dobieranych według klucza, po jednym członku z każdego kraju, o wyborze decydują kwalifikacje, nie reprezentują interesów własnych krajów ale dbają o politykę finansową wspólnoty

• Siedziba znajduje się w Luksemburgu, organ ponadnarodowy, kadencyjny, członkowie wybierani przez RE po konsultacjach z PE na kadencję 6 letnią

• Organ permanentny, działanie stałe i ciągłe, kontroluje wpływy i wydatki w obrębie wspólnoty - instytucji wspólnotowych i organów przez nie stworzonych (agendy, agencje). W okresach rocznych Trybunał składa sprawozdanie z wykonania budżetu.

INSTYTUCJE POMOCNICZE

KOMITET EKONOMICZNO - SPOŁECZNY

• 57' utworzony zgodnie z zapisami Traktatów Rzymskich, organ komisji i rady, organ kolegialny

• W jego skład wchodzą przedstawiciele różnych grup społecznych i zawodowych wchodzących w skład wspólnoty - 222 członków wybieranych w oparciu o pewien klucz narodowy a z drugiej strony jest klucz o charakterze merytorycznym - muszą być określone zawody. Po rozszerzeniu 344 członków.

• Ponadnarodowy charakter działalności, interes wspólnotowy

• Wydaje akty prawne - opinie ale również może wydawać rezolucje. Wydawanie opinii może mieć charakter obligatoryjny - wynika to z przepisów traktatowych, KE lub RE są traktatowo zobowiązane do zasięgnięcia opinii przy stanowieniu aktów prawnych. Komisja lub Rada może sama się zwrócić o opinię - fakultatywny charakter, ewentualnie komitet z własnej woli może wyrażać opinie. Opinia nawet jeżeli jest obligatoryjna w żaden sposób nie wiąże aktów prawnych stanowionych przez Radę lub Komisję Europejską.

• Kadencja trwa 4 lata - może być odnawiana, te same osoby mogą być ponownie wybierane.

KOMITET REGIONÓW

• 222 członków, po poszerzeniu 344 członków, identyczny dobór członków - dwa klucze - przedstawiciele różnych szczebli władz samorządowych, najczęściej zasiadają osoby sprawujące określone funkcje na szczeblu lokalnym

• Zadanie komitetu polega na wyrażaniu opinii w decyzjach i aktach prawnych, które mogą mieć wpływ na kwestie rozwoju i polityki regionalnej

• Członkowie KR mogą być członkami PE. Kadencja trwa 4 lata

• Charakter ponadnarodowy - z punktu widzenia interesów wspólnoty

• Opinie mogą być obligatoryjne, fakultatywne albo własne. Sama opinia nie wiąże danego organu wspólnotowego

• Komitet powstał ponieważ potrzebna była szybka konsultacja z reprezentatywnym organem w sprawach funduszy strukturalnych, polityki regionalnej i polityki konkurencji

ORGANIZACJE WYSPECJALIZOWANE

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY - EBI

• Zapisy pojawiły się już w traktacie rzymskim o EWG od 01.01.58r

• Siedzib w Luksemburgu

• EBI nie jest instytucją wspólnotową. Jest to bank międzynarodowy spełniający funkcje służebne dla wspólnoty, (w zapisie - jest to bank który ma finansowo wspierać działalność integracyjną ) Celem działalności nie powinien być zysk

• Organ samodzielny posiadający własną osobowość prawną

• Członkami EBI są członkowie wszystkich krajów członkowskich

• Kapitał założycielski wynosi 100 mld Euro

• Bankiem zarządza Rada Gubernatorów, Rada Administracyjna i Zarząd. RG - jest najważniejszym organem, składa się z ministrów wyłanianych przez państwa członkowskie. - wytycza kierunki polityki kredytowej. RA - organ zarządzający banku - struktura jest zróżnicowana (klucz narodowy) największe państwa mają po 3 przedstawicieli. RA - główne kompetencje w zakresie przyznawania kredytów, ustala wysokość % od kredytów itd. Bieżącym funkcjonowaniem banku zajmuje się zarząd

• Głównym zadaniem EBI jest: - w sprawach procesu integracji, w oparciu o kapitały pozyskane z rynku kapitałowego i z środków własnych wspomaganie zrównoważonego i stabilnego rozwoju wspólnego rynku - bank udziela kredytów gwarancji itd. Finansowanie w trzech obszarach:

• Projekty rozwoju regionalnego słabiej rozwiniętych obszarów wspólnoty (południowe Włochy, Grecja)

• Projekty dotyczące modernizacji i przekształcenia przedsiębiorstw, dotyczy pewnych dziedzin gospodarczych które wymagają istotnych przekształceń, modernizacji. Branże, które są problemem gospodarczym i społecznym

• Projekty mające znaczenie dla większej liczby państw członkowskich, których rozmiary albo charakter nie pozwalają na ich wyłączne finansowanie ze środków narodowych (energetyka, telekomunikacja)

ORGANIZACJE FINANSOWE (ESBC I EBC)

EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH

• Składa się z EBC i BC państw członkowskich ( wszystkich również tych , które nie wchodzą do strefy Euro)

• Głównym celem jest utrzymywanie stabilności cen na obszarze wspólnoty Do zadań zaliczyć można:

• Definiowanie i kreowanie polityki pieniężnej wspólnoty

• Przeprowadzanie operacji walutowych w sytuacji gdy wymaga tego sytuacja kursowa ( nie istnieje coś takiego jak preferowana wartość Euro)

• Utrzymywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich i popieranie należytego funkcjonowania.

• Funkcje konsultacyjne - razem Z EBC konsultuje opinie czy stanowisko wobec aktów prawnych mających związek czy leżących w kompetencjach ESBC.

• Również z EBC w odniesieniu do propozycji aktów prawnych również leżących w kompetencji , wobec takich aktów gdzie zakres kompetencji jest silnie określony przez Radę.

ESBC I EBC mają ustawowo zagwarantowaną niezależność od władz narodowych.

EBC - powstał na miejsce Europejskiego Systemu Monetarnego w 98r. W praktyce EBC nie jest organem UE ani organem wspólnot europejskich. EBC jest organizacją wyspecjalizowaną, której działalność wiąże się stricte z funkcjonowaniem unii gospodarczo walutowej a w praktyce z funkcjonowaniem strefy Euro. W interesie wspólnot wpływa na politykę pieniężną, jest także bankiem emisyjnym, jest formalnie instytucją niezależną zarówno od instytucji wspólnotowych UE jak i rządów państw członkowskich.

ESBC - Rada Administracyjna - 6 przedstawicieli EBC i wchodzą prezesi BC strefy Euro.(problemy z decyzyjnością 2:1). Istnieje wyraźny konflikt wewnątrz ESBC między prezesem i 1 wiceprezesem

Kapitał EBC - 5 mld Euro, Rada Dyrektorów ma prawo podjąć decyzję o zwiększeniu kapitału. Kapitał wnoszony przez poszczególne kraje połączenie potencjału ekonomicznego z ludnościowym)

• 50 % - udział ludności danego kraju w ludności ogółem

• pozostałe 50 % - udział PKB kraju w PKB wspólnoty

EBC kreuje politykę emisyjną - wielkość nowych emisji, natomiast emisję realizują BC krajów wspólnoty

Zawiadują rezerwami walutowymi

POLSKA A UNIA EUROPEJSKA

Do 89r stosunki bezumowne, nie było żadnej umowy o współpracę. Do 88 r EWG i RWPG wzajemnie się nie uznawały - z tego to wynikało. Polska jako członek RWPG nie mogła zawierać umów z organem którego nie uznawało

1988 - negocjacje o umowy o handlu i współpracy gospodarczej między EWG i RWPG.. Dość szybko wynegocjowane, podpisane w 89r pomiędzy ówczesnym PRL a stroną wspólnotową. Zakładano tą umowę na okres kilku lub kilkunastu lat - miała zapewnić kierunki rozwoju handlu. Jednak wspólnotowa strona nie przewidziała zmian i rozmiarów przekształceń w Europie:

• pierwszy rząd w Polsce

• upadek ZSRR

• obalenie muru berlińskiego

Zanim ta umowa weszła w życie okazała się nieaktualna z racji zmian zachodzących w Europie.

1990r - negocjacje na temat umowy stowarzyszeniowej nowej generacji, określać miała preferencyjne kierunki współpracy danego kraju ze wspólnotami. Polska deklarowała że będzie dążyła do rozwoju stosunków ze wspólnotami

grudzień 1991r - Podpisane umowy stowarzyszeniowe (układy europejskie), określały preferencyjne warunki współpracy w wielu dziedzinach, najważniejsze postanowienia dotyczące części handlowej umowy - przewidziane tworzenie strefy wolnego handlu w zakresie artykułów przemysłowych poprzez systematyczne znoszenie ceł i innych ograniczeń w handlu, zasada stand stall - zamrożenie stawek celnych, i zasada asymetrii - szybciej będą redukowane cła po stronie wspólnotowej niż po stronie innych państw. W rolnictwie zakładano istotną redukcję ograniczeń w handlu.

Po wejściu w życie układu europejskiego w kwietniu 94r rząd Polski złożył wniosek o rozpoczęcie negocjacji członkowskich ( złożony na szczycie w Atenach). Na szczycie w Kopenhadze określono kryteria przyjęcia państw do członkostwa (bardzo ogólne). Mechanizm procedury przyjmowania nowych członków musiał zostać rozpoczęty - bo został złożony wniosek

Marzec 98r - oficjalne negocjacje członkostwa Polski

Grudzień 2000r - negocjacje zakończyły się na szczycie w Kopenhadze, umowa akcesyjna podpisana w kwietniu 2003 r na szczycie w Atenach.

Integracja Europejska, dr J. Kuśpit 1

I

II

III

UE

A

B

B

A

---