INTEGRACJA EUROPEJSKA.

Wykłady.

Wykład 1.

EWWiS - Europejska Wspólnota Węgla i Stali.

9 maja 1950 r. w piąta rocznice zakończenia wojny Robert Schuman wygłosił w Paryżu orędzie o powstaniu EWWiS i zaprosił do organizacji rządy Federalnych Niemiec, Włochy oraz kraje Beneluksu.

18 kwietnia 1951r. poprzez Traktat Paryski ustanowiono omawianą organizacje. Podpisany na 50 lat.

Wspólnota zaczęła działać od lipca 1952r.

Traktat nicejski z 2001r. rozwiązywał EWWiS.

Cele EWWiS:

• likwidacja ceł w eksporcie i imporcie pomiędzy 6 państwami w obrocie węglem, rudą żelaza, produktami stalowymi,

• zniesienie kontyngentów ilościowych i kwotowych,

• zakaz dyskryminowania produktów, zakaz udzielania subwencji eksportowych, zakaz podziału rynków zbytu,

Osiągnęła ona błyskotliwy sukces. Głównie promowała swój eksport, ograniczając import,

Już w 1954 r. pokazały się nadwyżki węgla które były sukcesem.

25 marca 1957r. na rzymskim Kapitolu ratyfikowano kolejne dwa traktaty które odpowiednio ustanawiały powstanie :

• pierwszy EWG - Europejska Wspólnotę Gospodarczą,

• drugi Euratom,

Obydwie organizacje miały funkcjonować na czas nieokreślony.

Cele EURATOM:

• wspólne pozyskiwanie materiałów rostrzepialnych i kontrola ich dystrybucji,

• wspólne prowadzenie badań nad cząstkami elementarnymi,

• wspólne inwestycje w elektryce jądrowej ( budowa elektrowni jądrowych),

Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji mesyńskiej w 1955 roku.

Członkowie założyciele:

Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy

Do nie sukcesu Euratomu przyczyniło się odkrycie ogromnych złóż ropy w Algierii

EWG

Zasady funkcjonowania EWG - cele strategiczne:

Art.2. traktat o powstaniu EWG

• zadaniem wspólnoty jest przez ustanowienie wspólnego rynku i stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich, popieranie w całej wspólnocie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej. Stałego i zrównoważonego wzrostu, zwiększonej stabilności, przyśpieszonego podwyższania poziomu życia oraz ściślejszych związków między państwami członkowskimi .

Art.3. traktatu o powstaniu EWG

• zniesienie opłat celnych i ograniczeń ilościowych między państwami członkowskimi w przywozie i wywozie towarów przemysłowych,

• ustanowienie wspólnej taryfy celnej oraz wspólnej polityki handlowej wobec krajów trzecich - zewnętrznych od 1970

• zniesienie pomiędzy państwami członkowskimi przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług, kapitałów. Wspólny rynek osób i usług funkcjonuje od 1993r.

• wprowadzenie wspólnej polityki rolnej ( 1962-1964)

• wprowadzenie wspólnej polityki handlowej ( od początku istnienia wspólnoty),

• wprowadzenie wspólnej polityki transportowej,

• ustanowienie systemu zapewniającego niezakłóconą konkurencje na wspólnym rynku,

• stosowanie procedur umożliwiających koordynowanie polityk gospodarczych państw członkowskich i przeciwdziałanie nie równowadze w ich bilansach płatniczych,

• zbliżanie ustawodastw krajowych w stopniu koniecznym do funkcjonowania wspólnego rynku,

• utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) 1960r. w celu poprawy możliwości zatrudnienia pracowników oraz przyczyniania się do podnoszenia ich poziomu życia, wzmocnienia szkolnictwa, walka z bezrobociem poprzez kursy i szkolenia,

• utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI ) zmierzającego do ułatwienia ekspansji gospodarczej wspólnoty przez utworzenie nowych kapitałów,

• stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi ze wspólnotą w celu zwiększenia wymiany handlowej i wspólnych starań na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego,

20 lipiec 1963 r. konwencja z Jounde stowarzyszała z EWG 18 krajów zamorskich byłych kolonii Francji w Afryce oraz Madagaskar.

1975r. konwencja z Lome - stowarzyszała z EWG 48 krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP)

Stabex - dotyczył importu żywności przez kraje stowarzyszone z krajów AKP po cenach wyższych niż na rynku światowym w celu wsparcia rozwoju społecznego i gospodarczego.

Sysmin - dotyczył eksportu surowców naturalnych przez AKP do krajów stowarzyszonych po cenach wyższych niż na rynku światowym nawet gdy koniunktura zmienia się.

Instytucje organizacji europejskich.

Instytucje EWWiS:

• Wysoka władza - 9 członków mająca do pomocy 18 osobowy komitet doradczy i konsultacyjny. Organ ponad rządowy , o uprawnieniach legislacyjnych i wykonawczych. Odpowiadała za realizacje celów traktatowych. Była w pełni nie zależna w swoich działaniach od instytucji w krajach członkowskich.

• Specjalna Rada Ministrów - realizowała od strony technicznej i merytorycznej postanowienia Wysokiej Władzy. Skład : ministrowie poszczególnych rządów. Zbiera się w zależności od potrzeb.

• Zgromadzenie - 68 członków, namiastka parlamentu. Do zgromadzenia delegowani byli parlamentarzyści krajów członkowskich, którzy już byli w parlamencie. Miała uprawnienia doradcze i opiniujące.

• Trybunał sprawiedliwości - jego zadaniem było rozstrzyganie konfliktów między państwami członkowskimi a organizacjami na tle funkcjonowania układu o EWWiS. Trybunał Sprawiedliwości:

• orzeka o legalności aktów prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodności z Traktatami,

• Akty prawne wydane przez organy Wspólnot mogą być zaskarżane, jeśli zostały wydane mimo braku kompetencji do ich wydania, naruszają istotne wymogi proceduralne, a także w przypadku bezczynności organu (braku decyzji) naruszającej postanowienia Traktatu, nadużycia prawa swobodnej oceny. Trybunał ponadto rozstrzyga spory kompetencyjne między organami Wspólnot.

• dokonuje obowiązującej wykładni aktów prawnych,

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości zapewnia jednolitą wykładnię prawa wspólnotowego przez wydawanie na wniosek sądu państwa członkowskiego orzeczeń wstępnych. W przypadku wątpliwości interpretacyjnych sąd krajowy może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o dokonanie interpretacji prawa wspólnotowego. Jeżeli problem interpretacyjny pojawia się w sprawie toczącej się przed sądem krajowym, od rozstrzygnięcia której nie przewidziano odwołania w prawie krajowym, organ ten ma obowiązek wystąpić do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego.

• na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw nie wypełniających zobowiązań traktatowych,

• rozpoznaje spory między państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską,

• dokonuje rewizji wyroków Sądu I Instancji,

• może też rozstrzygać skargi wniesione przez osoby fizyczne i prawne do Sądu Pierwszej Instancji, od których z przyczyn proceduralnych strony sporu się odwołały.

• Ze skargą do Trybunału mogą wystąpić organy Wspólnot lub państwa członkowskie, natomiast osoby fizyczne i prawne nie są do tego upoważnione.

• Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny.

• Urzędowym językiem Trybunału jest język francuski.

Sąd Pierwszej Instancji (franc. Tribunal de Premiere Instance) - trybunał powołany na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego, w celu odciążenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Zaczął działać z dniem 1 stycznia 1989 roku. Jego siedziba mieści się w Luksemburgu, rozprawy odbywają się w języku francuskim.

Skład sądu obejmuje 5 izb rozstrzygających w składach trzy- lub pięciooosobowych spory osób fizycznych i prawnych ze Wspólnotami Europejskimi. W niektórych przypadkach sąd orzeka w składzie jednego sędziego lub w składzie wielkiej izby (trzynastu sędziów) albo w pełnym składzie, jeżeli uzasadnia to stopień zawiłości prawnej lub waga sprawy.

Odwołanie się od jego orzeczeń możliwe jest jedynie w kwestiach proceduralnych (uchybienia procesowe, naruszenie prawa Wspólnot).

Sąd I Instancji zajmował się również do 22 lipca 2002 roku rozstrzyganiem spraw dotyczących funkcjonowania Euratomu oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), obecnie zaś czyni to tylko w stosunku do Euratomu.

W skład sądu wchodzą sędziowie SPI - po jednym z każdego kraju członkowskiego Unii Europejskiej, wybierani na sześć lat. Część składu odnawia się co trzy lata.

Obecnie przewodniczącym Sądu I Instancji jest Marc Jaeger, a polskim sędzią Irena Wiszniewska-Białecka.

Kompetencje

Sąd Pierwszej Instancji jest właściwy do rozpoznawania:

skarg bezpośrednich wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom prawnym instytucji wspólnotowych (których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie) lub przeciwko zaniechaniu działania przez te instytucje. Może to być na przykład skarga przedsiębiorstwa na decyzję Komisji nakładającą na nie grzywnę;

skargi wniesione przez Państwa Członkowskie przeciwko Komisji;

skargi wniesione przez Państwa Członkowskie przeciwko Radzie, dotyczące aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych („dumping”) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych;

skargi o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez instytucje wspólnotowe lub ich pracowników;

skargi dotyczące umów zawartych przez Wspólnoty, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona;

skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych.

Od orzeczeń wydanych przez Sąd przysługuje ograniczone do kwestii prawnych odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości w terminie dwóch miesięcy.

Trybunał Rewidentów Księgowych - Składa się z 27 rewidentów powoływanych na okres 6 lat przez Radę UE. Ponowne mianowanie jest możliwe. Członkowie ze swojego składu wybierają prezesa Trybunału Obrachunkowego na okres 3 lat. Gwarancją niezależności jest przepis art. 247 ust. 6 TWE stanowiący, że oprócz zwykłego zastąpienia lub śmierci członek Trybunału przestaje pełnić swój obowiązek jedynie z chwilą rezygnacji lub dymisji orzeczonej przez Trybunał Sprawiedliwości. Rada określa zasady zatrudniania prezesa i członków. Trybunał mianuje swojego Sekretarza Generalnego.

Trybunał zatrudnia 250 kontrolerów, a liczba wszystkich pracowników wynosi ok. 760.

Kontroluje rachunki wszystkich ciał Wspólnot. Trybunał przekłada Parlamentowi i Radzie oświadczenia o wiarygodności dokumentów księgowych, a także zgodność z prawem i prawidłowość wszelakich transakcji. Trybunał w każdej chwili może przedstawić uwagi w formie sprawozdań, ma również moc kontroli poszczególnych zrzeszonych członków.

Jest stale działającą instytucją kolegialną. Prezes zwołuje i przewodniczy kolegiom, które odbywają się przy drzwiach zamkniętych.

Instytucje EURATOM i EWG:

Traktat fuzyjny (oficj. Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich)- zawarty 8 kwietnia 1965 roku w Brukseli traktat scalający instytucje trzech wspólnot: utworzono jedną Komisję Europejską (z Wysokiej Władzy EWWiS oraz Komisji EWG i Euratomu) i jedną Radę Ministrów dla wszystkich trzech Wspólnot Europejskich.

Traktat fuzyjny wszedł w życie 1 lipca 1967 roku. Jego formalne uchylenie nastąpiło

1 maja.1999 r. na mocy traktatu amsterdamskiego.

1.Komisja

2.Rada Ministrów

3.Zgromadzenie,

4.Trybunał Sprawiedliwości,

5.Trybunał Rewidentów Księgowych.

Ad.1.

Komisja Wspólnot Europejskich po traktacie z 7 lutego 1992 z Maastricht nosi nazwę Komisja Europejska.

Komisja Wspólnot Europejskich była strażniczką traktatów, dbała aby państwa członkowskie przestrzegały traktatów. Uczestniczyła w procesie stanowienia prawa wspólnotowego, razem z Radą Ministrów, posiadała prawo inicjatywy ustawodawczej. Formułuje zalecenia i wydaje opinie. Wykonuje uprawnienia które nadała jej Rada Ministrów. Składa się z 9 członków wybranych ze względu na kwalifikacje i niezależność. Komisarze byli w pełni niezależni od swoich rządów w sprawowaniu funkcji. Komisarze byli wybierani na zasadzie porozumienia państw członkowskich. Mandat trwał 4 lata można było go odnawiać.

Ad.2.

Rada ministrów od traktatu z Maastricht nosi nazwę Rada UE.

Rada ministrów posiadała uprawnienia do wydawania aktów prawnych z upoważnieniem.

• zapewniała koordynacje ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich. Skład: po 1 przedstawicielu państwa członkowskiego. Każde państwo na okres 6 miesięcy sprawowało prezydencjum . W Radzie Ministrów ukształtował się trojaki system podejmowania decyzji:

a) większością zwykłą - jest to domyślny sposób podejmowania uchwał, jednak w praktyce stosuje się go tylko do spraw technicznych;

b)większością kwalifikowaną - obecnie uchwala się tak większość decyzji merytorycznych

c) jednomyślnie - dawniej sposób stosowany najczęściej, po zmianach wprowadzonych przez Jednolity Akt Europejski, Traktat amsterdamski i Traktat nicejski stopniowo ograniczono jego używanie na rzecz większości kwalifikowanej; dalsze ograniczenie przewiduje projekt Konstytucji; wstrzymanie się od głosu nie stoi na przeszkodzie do jednomyślnego podjęcia uchwały.

Tryb funkcjonowania Rady Unii Europejskiej

Obrady są tajne.

Członkowie Rady reprezentują interesy poszczególnych państw.

Przedstawiciele państw muszą uczestniczyć osobiście (wyjątkowo dopuszczalny jest pełnomocnik).

Posiedzenia Rady są przygotowywane przez Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) składający się z ambasadorów państw członkowskich akredytowanych przy wspólnotach. Decyzje w mniej kontrowersyjnych sprawach są podejmowane przez COREPER i tylko formalnie zatwierdzane przez Radę.

Organem współpracującym i pomocniczym dla RM był Komitet Społeczno - Ekonomiczny. Powołany do życia przez traktat o EWG. Skupiał wybitnych ekspertów gospodarki i społecznych którzy wydawali opinie i doradzali.

Ad.3.

Zgromadzenie otrzymało nazwę Zgromadzenie Parlamentarne, które w 1962 r przekształciło się w Parlament Europejski. 68 członków, namiastka parlamentu. Do zgromadzenia delegowani byli parlamentarzyści krajów członkowskich, którzy już byli w parlamencie. Miała uprawnienia doradcze i opiniujące.

Ad.4.

Trybunał sprawiedliwości tak samo jak opisany przy EWWiS.

Ad.5.

Trybunał Rewidentów Księgowych. Po traktacie z Maastricht funkcjonuje pod nazwą Europejski Trybunał Obrachunkowy. Kompetencje te same co opisane przy organach EWWiS

Geneza i funkcjonowanie Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO).

• 26 maja 1952 r. w Bonn państwa zachodnie zniosły okupacje Niemiec. Niemcy odzyskały wolność.

• Europejska Wspólnota Obronna (fr. Communauté européenne de défense, CED), EWO, to organizacja mająca powstać na mocy traktatu zawartego 27 maja 1952 w Paryżu przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy.

• Traktat nie został ratyfikowany przez Zgromadzenie Narodowe Francji, które 30 sierpnia 1954 postanowiło usunąć go z porządku obrad. W związku z tym układ nigdy nie wszedł w życie.

• Traktat przewidywał zrzeczenie się przez państwa-sygnatariuszy części suwerenności w zakresie obrony i przekazanie tych kompetencji ponadnarodowym organom: Komisariatowi EWO, Radzie EWO i Zgromadzeniu Parlamentarnemu EWO posiadającemu uprawnienia kontrolne.

• Traktat, będący implementacją głównych założeń planu Plevena z 1950, zawarty był na okres 50 lat.

Plan Plevena.

przedstawiony na forum Zgromadzenia Narodowego IV Republiki Francuskiej 24 października 1950 przez premiera Francji René Plevena plan włączenia RFN do europejskich struktur obronnych.

Plan zakładał stworzenie europejskiej armii (z międzynarodowymi jednostkami) podległej europejskiemu ministrowi obrony, co miało być gwarancją kontroli nad niemieckim militaryzmem.

Plan, przyjęty przez Zgromadzenie Narodowe, był podstawą projektu Europejskiej Wspólnoty Obronnej, której projekt Zgromadzenie odrzuciło w 1954 r.

Geneza i funkcjonowanie Unii zachodnioeuropejskiej UZE.

18 marca 1948r. pakt brukselski w wyniku którego powstała unia zachodnia.

1954 włączenie do Unii zachodniej RFN i Włoch.

Unia Zachodnioeuropejska, UZE, ang. Western European Union, WEU, początkowo Unia Zachodnia, organizacja utworzona na podstawie zmodyfikowanego przez Układy paryskie w 1954, Traktatu brukselskiego z 17 marca 1948 o współpracy ekonomicznej, społecznej, kulturalnej oraz wspólnej samoobronie. Jej główne cele to: współpraca gospodarcza, polityczna, kulturalna, a także zapewnienie bezpieczeństwa zbiorowego. Powstanie UZE związane było z fiaskiem powołania do życia Europejskiej Wspólnoty Obronnej.

Do pierwszych członków: Belgii, Holandii, Francji, Luksemburga i Wielkiej Brytanii dołączyły w 1955 RFN i Włochy, w 1990 - Hiszpania i Portugalia, 1991 - Grecja. Obserwatorami - Austria, Dania, Finlandia, Irlandia i Szwecja. Członkami stowarzyszonymi (ang. Associate Members) z organizacją są: Czechy, Polska, Islandia, Norwegia, Turcja i Węgry.

Główne zadanie UZE to zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim - w praktyce realizowało je NATO, a UZE nie miała zdolności obronnych. Dopiero lata 80. i 90. XX w. przyniosły próbę wzmocnienia roli organizacji poprzez włączenie jej w system wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Zdecydowano m.in. o zwiększaniu zdolności operacyjnych UZE tak, aby mogła ona funkcjonować z użyciem sił zbrojnych poza obszarem państw członkowskich, np. w celu niesienia pomocy humanitarnej lub dla utrzymania bądź przywracania pokoju. W tym względzie często mówi się o tworzeniu tzw. europejskiej tożsamości obronnej (ang. European Defense Identity - EDI), która może mieć miejsce raczej w ramach NATO niż poza tą organizacją. Krajami inicjującymi nowy kierunek były Francja i Niemcy postulujące utworzenie europejskiego korpusu podlegającego UZE, choć też możliwego do wykorzystania przez NATO.

Organy UZE to: Rada Unii Zachodnioeuropejskiej, złożona z Rady Ministrów - zbierającej się w Brukseli dwa razy w roku (ministrowie spraw zagranicznych i obrony państw członkowskich, przewodnictwo zmienia się co pół roku) oraz Stałej Rady - funkcjonuje ciągle; Sekretariat Generalny z siedzibą w Brukseli (obsługa działalności Rady UZE, sporządzanie sprawozdań) i Zgromadzenie Parlamentarne z siedzibą w Paryżu (delegacje parlamentów państw członkowskich).

Traktat z Maastricht włączył UZE w system Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa z zadaniem realizacji celów służących obronności UE. Rada UE w porozumieniu z instytucjami UZE może podejmować decyzje o wspólnych akcjach. Jednak ostateczny kształt Traktatu amsterdamskiego wykazały, iż członkowie UE mają odmienne wizje roli UZE i jej przyszłości.

Czynniki które doprowadziły do integracji europejskiej po II wojnie światowej:

• dążenie do moralnego zadośćuczynienia za II wojnę światową,

• zagrożenie komunistyczne i zimna wojna,

• kruchość państw narodowych i przewaga supermocarstw,

• fiasko EWO,

• dekolonizacja,

• postęp technologiczny i powstawanie międzynarodowych koncernów,

• zbieżne interesy państw uczestniczących w procesie integracji.

OJCOWIE EUROPY.

Konrad Adenauer - pierwszy kanclerz Niemiec po wojniej, współtwórca idei zjednoczonej Europy.

Jacques Lucien Delors - przewodniczący Komisji Europejskiej w latach 1985-1995. Wzmocnił jej rolę i był jednym z twórców ścisłej integracji Europy.

Helmut Kohl - kanclerz Niemiec w latach 1982-98, jest uważany za ojca zjednoczenia Niemiec w 1991 r.

Robert Schuman - współtwórca idei powowłania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Minister spraw zagranicznych Francji w latach 1948-1952.

Winston Churchill - premier Wielkiej Brytanii w czasie II wojny światowej. Sugerował powołąnie Stanów Zjednoczonych Europy.

Alcide de Gasperi - premier Włoch w latach 1945-53, współautor i realizator koncepcji integracji europejskiej, współinicjator utworzenia w 1949 r. Rady Europy i Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

Francois Mitterrand - prezydent Francji w latach 1981 -1995, zwolennik ścisłej integracji europejskiej.

Paul Henri Spaak - premier Belgii, przewodniczący Zgromadzenia EWWiS, Sekretarz Generalny NATO, współtwórca Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

Etiene Davignon - belgijski polityk i finansista, członek zarządów wielu międzynarodowych koncernów, odegrał ważną rolę w umocnieniu pozycji Komisji Europejskiej.

Charles de Gaulle - prezydent Francji w latach 1959-69, francuski bohater narodowy, zwolennik Europy ojczyzn i ograniczania roli Stanów Zjednoczonych na kontynencie.

Jean Monnet - jeden z "Ojców Założycieli" zjednoczonej Europy, współautor koncepcji powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, pierwszy przewodniczący jej organu wykonawczego - Wysokiej Władzy.

Wykład 2.

Wspólna polityka rolna.

1. Geneza Wspólnej Polityki Rolnej.

Po drugiej wojnie światowej rolnicy na zachodzie marudzili że ceny na produkty przemysłowe rosną szybciej niż na rolne produkty. Rząd nie mógł ich lekceważyć ponieważ europa zachodnia była bardzo wyniszczona panował głód. Wspólnie wiec należało ją odbudować m.in. przez rozwój produkcji rolniczej.

3-11 lipiec 1958r. konferencja w Stresau.

konferencja, na której opracowane zostają podstawy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).

30 lipiec 1962r. w życie wchodzą rozporządzenia ustanawiające Wspólną Politykę Rolną

2.Podstawowe cele i zasady Wspólnej Polityki Rolnej

Wspólna Polityka Rolna (WPR) to najlepiej rozwinięty i najbardziej kosztowny sektor polityki gospodarczej w Unii Europejskiej (UE). W przeciwieństwie do pozostałych sektorów gospodarki, które funkcjonują na zasadach rynkowych, rolnictwo jest szczególnie wspierane i chronione.

Plany utworzenia w Europie wspólnego rynku rolnego istniały jeszcze przed utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Jednak podstawowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej określone zostały dopiero w Traktacie ustanawiającym EWG. 25 marca 1957 r. w Rzymie Traktat ten podpisało sześć państw: Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy. Przyjęcie wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa miało przyczynić się do realizacji podstawowego celu Wspólnoty, jakim było popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej, umacnianie stabilności, podnoszenie poziomu życia i ustanowienie ściślejszych stosunków pomiędzy państwami członkowskimi. Państwa tworzące EWG dążyły do zapewnienia stałej podaży żywności oraz poprawy poziomu życia ludności wiejskiej.

Traktat zakładał, że w celu zapewnienia sprawnego działania i rozwoju wspólnego rynku produktów rolnych, członkowie Wspólnoty ustalą wspólną politykę rolną i będą ją stopniowo rozwijać.

1.1. Cele Wspólnej Polityki Rolnej

Do najważniejszych celów WPR należą:

- zwiększenie wydajności produkcji rolnej w drodze rozwoju postępu technicznego,

zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolnej oraz pełnego wykorzystania czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej,

- zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności rolniczej, przede wszystkim przez podniesienie indywidualnego dochodu osób zatrudnionych w rolnictwie,

- stabilizacja rynków rolnych, zapewnienie ciągłości dostaw żywności, zapewnienie odpowiednich cen dla konsumentów, można podzielić na dwie części. Są to:

a) System organizacji rynków rolnych, mający na celu zapewnienie rolnikom odpowiedniego poziomu dochodów oraz ochronę rolnictwa wspólnotowego przed konkurencja światową;

b) Polityka strukturalna, która wspiera przemiany strukturalne w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

1.2. Zasady Wspólnej Polityki Rolnej

WPR została oparta na trzech podstawowych zasadach:

- Jednolitość rynku - zniesienie wszelkich ograniczeń w handlu produktami rolnymi pomiędzy krajami Wspólnoty, oraz wprowadzenie wspólnych jednolitych regulacji dotyczących funkcjonowania rynku rolnego (wspólne ceny, reguły konkurencji, harmonizacja przepisów administracyjnych, weterynaryjnych, ochrony środowiska, wspólne przepisy w handlu z krajami trzecimi).

- Preferencje dla krajów członkowskich - pierwszeństwo zbytu towarów rolnych pochodzących z krajów członkowskich, rozbudowany system ochrony przed importem rolnym z krajów trzecich.

• Solidarność finansowa - wspólne i solidarne ponoszenie kosztów prowadzenia WPR. Koszty obciążają wszystkie państwa członkowskie, niezależnie od stopnia w jakim korzystają one ze środków przeznaczonych na finansowanie WPR.

Derogacja - (łac. derogatio 'jw.' z derogare 'zabrać; uchylić; zob. de-; rogare) jest to wyłączenie (bezterminowe) państwa członkowskiego UE z obowiązku wypełniania części (specjalnie wynegocjowanej) zobowiązań płynących ze stosowania prawa wspólnotowego

1.3. Organizacja rynków rolnych

Wspólny rynek rolny obejmuje rolnictwo i handel produktami rolnymi. Przez produkty rolne rozumie się produkty ziemi, hodowli i rybołówstwa oraz bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego stopnia przetworzenia.

Traktat przewidywał, że dla osiągnięcia celów WPR utworzona zostanie wspólna organizacja rynków rolnych, która może objąć wszystkie działania niezbędne do realizacji celów wspólnej polityki rolnej, w szczególności ustalać ceny, subwencje, rekompensaty, zasady składowania i dystrybucji oraz mechanizmy stabilizacji eksportu i importu. Wspólna organizacja rynków ma za zadanie wykluczyć wszelką dyskryminację między producentami lub konsumentami Wspólnoty. Tworzona wspólna polityka cen na rynku rolnym musi opierać się na wspólnych kryteriach i jednolitych metodach kalkulacji.

W zależności od rodzaju produktu wspólna organizacja rynku przyjąć miała jedną z następujących form:

- Wspólne zasady w dziedzinie konkurencji;

- Obowiązkowa koordynacji różnych krajowych organizacji rynków rolnych;

- Europejska organizacja rynku.

W praktyce zrealizowano wariant trzeci. Stworzono jedną, wspólną dla wszystkich krajów członkowskich, organizację rynku rolnego. Ponieważ rynek rolny nie jest jednolity, lecz składa się z wielu branż, dla każdego rynku branżowego powstały odrębne regulacje. Istnieje więc wiele wspólnych rynków branżowych, np.: rynek zbożowy, mleka i przetworów mlecznych, wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, baraniny, jaj i mięsa drobiowego, wina, ziemniaków, cukru, warzyw i owoców, i inne.

Ze względu na specyfikę poszczególnych rynków branżowych powstały różne modele wspólnej organizacji rynków. Do podstawowych form należą:

Wspólna organizacja rynku w oparciu o interwencję na rynku wewnętrznym i zewnętrzną ochronę. Obejmuje ona skup interwencyjny, gdy cena rynkowa spadnie poniżej ustalonej, minimalnej ceny gwarantowanej oraz ochronę przed tanim importem przez system wysokich ceł, opłat wyrównawczych i subsydiowanie eksportu rolnego (np. zboża, ryż, cukier, mleko i produkty mleczarskie, wołowina, wieprzowina, baranina, wino stołowe, niektóre owoce i warzywa).

Wspólna organizacja rynku w oparciu o zewnętrzną ochronę, lecz bez interwencji na rynku wewnętrznym. Obejmuje ona ochronę przed tanim importem przez system ceł i opłat wyrównawczych oraz subsydiowanie eksportu nadwyżek produktów rolnych (np. jaja, drób, wina inne niż stołowe, wiele owoców i warzyw).

Wspólna organizacja rynku w oparciu o dopłaty na hektar upraw lub określoną ilość produkcji (np. len, konopie, chmiel, nasiona).

1.3.1. Instrumenty wspólnej polityki rynkowej

Podstawowym elementem organizacji rynków rolnych jest system gwarancyjne - cenowy, regulujący zarówno ceny na rynku wewnętrznym wspólnoty jak i w handlu z krajami trzecimi.

Wspólna polityka rynkowa obejmuje:

- System cen gwarantowanych na produkty rolne; System cen płodów rolnych obejmuje trzy rodzaje cen:

- Cena "docelowa" (kierunkowa, podstawowa) - cena, która według ustaleń wspólnotowych powinna się ukształtować na rynku wewnętrznym, biorąc pod uwagę warunki rynkowe. Nie jest to cena obowiązkowa, ale cena która ma pomóc producentom w planowaniu produkcji.

- Cena "interwencyjna" (skupu) - cena gwarantowana, którą producent otrzyma sprzedając swój produkt instytucji interwencyjnej, w sytuacji gdy podaż artykułów rolnych będzie tak wysoka, że zagrozi obniżeniem ceny rynkowej poniżej przewidywanego poziomu. Cena interwencyjna jest niższa od ceny docelowej, aby zachęcić producentów do poszukiwania odbiorców na rynku.

- Cena "progowa" - cena minimalna, po której produkt sprowadzony z kraju trzeciego może zostać sprzedany na rynku Wspólnoty. Jest ona zbliżona do ceny docelowej. Jeżeli cena światowa importowanego towaru jest niższa od ceny progu, importer musi pokryć różnicę.

- Interwencyjne zakupy na rynku rolnym - skup płodów rolnych przez instytucje interwencyjne w sytuacji, gdy wysoka podaż artykułów rolnych zagraża spadkiem ceny rynkowej poniżej określonego poziomu. Interwencja może być automatyczna lub uznaniowa.

- System wysokich ceł importowych i opłat wyrównawczych - wprowadzając produkt na rynek Wspólnoty importer płaci opłatę wyrównawczą (lub cło importowe), która stanowi różnicę pomiędzy ceną progową, a niższą ceną na rynkach światowych. Opłaty wyrównawcze wpływają do budżetu Wspólnoty jako środki własne. Zgodnie ze wskazówkami porozumienia końcowego Rundy Urugwajskiej Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu GATT opłaty wyrównawcze zastępowane są cłami importowymi, które faktycznie pełnią funkcję stosowanych wcześniej opłat, należą do nich:

- Subsydia do eksportu - eksporter sprzedając produkty do krajów trzecich otrzymuje dopłatę w wysokości różnicy pomiędzy wyższą ceną na rynku Wspólnoty, a niższą ceną na rynku światowym.

- System kwot produkcyjnych (progów gwarancji) - określona wielkość produkcji w danym sektorze, która stanowi granicę gwarantującą skup po pełnej cenie interwencyjnej. Jeżeli produkcja przekroczy ustalony limit, gwarantowana cena interwencyjna zostaje obniżona, przy ustalaniu cen na następny rok.

System ekonomicznej współodpowiedzialności producentów, którzy przekroczyli przydzielony im pułap produkcji. Przekroczenie progu gwarancji powoduje utratę gwarancji cenowej na produkcję ponad przydzielony limit lub też ukaranie producentów dodatkowymi opłatami.

Polityka rynkowo-cenowa i polityka strukturalna Unii Europejskiej Organy Unii Europejskiej podejmują decyzje regulujące działanie wspólnego rynku rolnego oraz zajmują się realizacją polityki rynkowej. Wykonanie zadań polityki strukturalnej pozostaje w gestii państw członkowskich, podczas gdy organy Wspólnoty wypracowują koncepcję, cele i metody działania.

W ramach polityki rynkowej wyodrębniono grupy rynków towarowych o charakterze branżowym, które w sposób zróżnicowany poddano działaniom interwencji rolnej. Do grup wyodrębnionych branż towarowych należą rynki: wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, baraniny i mięsa koziego, jaj i mięsa drobiowego, mleka i przetworów mlecznych, zbóż i przetworów zbożowych, suchych pasz, ryżu, lnu i konopi, olejów i tłuszczów, cukru, warzyw i owoców, produktów warzywno owocowych, chmielu, nasion, żywych roślin, cebulek, korzeni, ciętych kwiatów i ozdobnego listowia, tytoniu, innych produktów rolnych nie poddanych ścisłej regulacji rynkowej. Prawne instrumenty w zakresie realizacji polityki rynkowej można podzielić na trzy grupy:

Zmierzające do wspomagania polityki cenowej i w niektórych wypadkach do ograniczenia produkcji określonych płodów rolnych na terenie Unii. Instrumenty te to m.in.: ceny minimalne, ceny interwencyjne, skup interwencyjny, kontyngenty, płatności kompensacyjne w przypadkach, gdy wsparcie cenowe zostało zredukowane.

Mające na celu zwiększenie opłacalności eksportu towarów z Unii. Z uwagi na możliwość występowania wyższych cen na rynku wewnętrznym niż na rynkach światowych, konieczne jest stosowanie refundacji eksportowych.

Dążące do ograniczenia napływu konkurencyjnych towarów spoza krajów członkowskich. Są to: cła kontyngenty importowe.

Prawne instrumenty interwencji rolnej prowadzone przez Unię Europejską w ramach polityki strukturalnej to:

- wyłączanie gruntów rolnych z produkcji (np. odłogowanie, zalesienie),

- ekstensyfikacja i konwersja produkcji (tj. stosowanie metod ekstensywnych w produkcji rolniczej np. poprzez ograniczanie zastosowania nawozów sztucznych),

- system premii przy przeznaczeniu produkcji rolnej na cele niespożywcze, - system pomocy finansowej dla inwestycji mających na celu zmianę charakteru produkcji (np. przetwórstwo, agroturystyka).

Wprowadzenie przez rolnika powyższych instrumentów, zgodnie ze szczegółowymi regulacjami UE, uprawnia go do otrzymania odpowiedniej pomocy finansowej.

Działania prowadzone przez Unię Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej zarówno w jej aspekcie rynkowym jak i strukturalnym zmierzają do rozwoju wsi nie tylko jako środowiska produkcji rolnej, ale również do poprawy warunków życia i pracy jej mieszkańców, jakości produktów rolnych, zapewnienia ochrony środowiska naturalnego i zachowania równowagi krajobrazowej.

Plan Mansholta - plan zawierający projekt zmian wspólnej polityki rolnej, tak aby przystosować ją do nowej sytuacji ekonomicznej (szybko rosnące koszty stosowania WPR, jak i konflikty z krajami trzecimi). Został opracowany w 1969 pod kierunkiem Sicco Mansholta, holenderskiego polityka, który w latach 1958-1973 pełnił funkcję komisarza ds. rolnictwa EWG. wprowadzony w życie

Plan Mansholta opierał się na dwóch głównych założeniach:

• niezbędne jest prowadzenie w skali EWG jednolitej i konsekwentnej polityki strukturalnej (częściowe zastępowanie mechanizmów rynkowych prowadzących do wzrostu produkcji polityką strukturalną)

• zmiany w dotychczas prowadzonej polityce rynkowej tj.

poprawa informacji rynkowej przywrócenie równowagi podaży i popytu na rynkach niektórych surowców rolnych(mleko, cukier, warzywa i owoce)koncentracja podaży

Miał też na celu doprowadzenie do powstania większych gospodarstw rolnych jako bardziej wydajnych, sprzyjających produkcji intensywnej, przyjaznych dla rolników oraz łatwiejszych i tym samym tańszych w obsłudze technicznej.

Szczegółowe rozwiązania strukturalne obejmowały m.in.:

• ograniczenie zatrudnienia w rolnictwie (zlikwidowanie produkcji w 5 mln gospodarstw rolnych i stopniowe wycofywanie ludzi pracy w tym sektorze) czyniono to poprzez premie za oddawanie ziemi, renty dla osób po 55 roku życia porzucających rolnictwo, subwencje na przekwalifikowywanie się, stypendia dla dzieci rolników aby się uczyły w innych kierunkach

- koncentracja przestrzenna gospodarstw

• pomoc gospodarstwom dysponującym odpowiednim potencjałem produkcyjnym

• ograniczenie powierzchni użytków rolnych

Założeń Planu Mansholta nie udało się zrealizować ze względu na brak zgody członków EWG na zaproponowane działania. Uważa się, że był zbyt radykalny i śmiały jak na tak wczesny okres istnienia Wspólnej Polityki Rolnej. Jednakże ta inicjatywa zapoczątkowała proces przejmowania polityki strukturalnej w rolnictwie przez instytucje EWG.

Na korzyści z planu mogli liczyć rolnicy którzy:

• posiadali dostateczne przygotowanie zawodowe,

• musieli czerpać swoje dochody wyłącznie z rolnictwa,

• przedstawienie agrobiznesu - planu zgodnego z kryteriami przyjętymi przez wspólnotę.

1985 r. uchwalono Zieloną Księgę w której wezwano do radykalnej reformy polityki rolnej ze względu na wysokie nadwyżki.

1992r. została przyjęta przez ministrów.

Założenia zielonej księgi:

• odeszło się od rekompensat, przeszło się na system dopłat bezpośrednich do produkcji rolnej. Ustanowiono zostały limity zwłaszcza na mleko. Jeśli ktoś nie przestrzegał tego to bezpośrednio obniżono dotacje,

• wyłączenie gruntów z upraw rolnych i ugorowanie przez co najmniej 20 l,

• zmniejszenie stopnia zużycia nawozów sztucznych , wprowadzenie biologicznych metod upraw,

• zmniejszenie obsady bydła i owiec na jednostkę pastwisk,

• przekształcanie gospodarstw rolnych w agroturystyczne,

• przekształcanie gruntów ornych w użytki zielone,

• preferowanie gospodarki farmerskiej,

• przekształcanie obszarów rolnych w rezerwaty i parki natury,

• selektywny system cen gwarantowanych,

• premie można dostać za krowy jałówki płci żeńskiej,

Reforma weszła w życie 1993r. do 1996 przyniosła następujące rezultaty ze 180 mln ton do 161 mln z 5,9 mln h do 1,3 mln. Lecz koszty wydawanych funduszy nie zmieniły się dalej wynosiły ok. 50 % wydatków wspólnoty.

1998r. Komisja Europejska przygotowała memorandum dotyczące przyszłości rolnictwa:

• stworzenie konkurencyjnego sektora rolnego który stawi czoło rynkowi światowemu bez nadmiernych subsydiów będących przedmiotem krytyki międzynarodowej,

• zastosowanie metod produkcyjnych przyjaznych dla środowiska i zapewnienie dostaw dla konsumentów produktów wysokiej jakości,

• zróżnicowanie form rolnictwa o bogatej tradycji które są nie tylko zorientowane na produkcję, ale zachowanie bogactwa obszarów wiejskich,

• uproszczona i bardziej zrozumiała polityka rolna wyraźne rozdzielenie z zakresu decyzji podejmowanych na szczeblu wspólnoty i pozostających w ręku krajów członkowskich.

Stanowisko Gerharda Schreodera względem WPR :

• zmniejszenie niemieckich obciążeń i likwidacja wspólnej polityki rolnej

• obniżenie cen interwencyjnych na zboża o 15 % do roku 2002,

• nieustanne monitorowanie rynku mięsa wołowego i upoważnienie komisji europejskiej do zakupów interwencyjnych,

• zamrożenie wydatków na WPR do 2006 r na poziomie 40,5 mld euro.

Kształt WPR na lata 2007-2013:

• rolnictwo europejskie zorientowane na rynek,

• produkcja rolna ma odpowiadać na oczekiwania konsumentów odnośnie jakości produktów,

• WPR musi uwzględniać całościowy rozwój obszarów wiejskich

• Udzielenie dopłat bezpośrednich zależeć będzie od wyłącznie od spełnienia przez nie standardów weterynaryjnych, jakościowych , ochrony środowiska,

• Ograniczenie dopłat dla największych producentów rolnych,

• Likwidacja interwencyjnego skupu żyta,

• Utrzymanie dyscypliny finansowej ( 40,5 mld euro)

• Wzrost znaczenia programów na rzecz całościowego rozwoju obszarów wiejskich,

• Redukcja cen interwencyjnych skupów mleka - zwiększono dopłaty bezpośrednie,

• Wprowadzenie nowych form dopłat bezpośrednich,

• Rolnik ma decydować sam co będzie produkował i jakiej jakości ( produkować to co od niego rynek oczekuje),

• Państwo może wybrać sposób odpłatności dopłat.

Wykład 3.

Wspólna Polityka Regionalna.

1. Geneza Wspólnej Polityki Regionalnej.

Dokumenty ustanawiające:

• Traktat o EWG art. 2 i 3,

• Jednolity Akt Europejski art. 136.

9-10 grudzień 1974r. W Paryżu we Francji odbywa się konferencja międzyrządowa. Głowy państw i rządów Wspólnoty zgadzają się na powołanie do życia Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF) oraz na ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej.

18 marca 1975r. Rada ustanawia Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) oraz Komitet Polityki Regionalnej.

Podstawowe założenia Wspólnej Polityki Regionalnej.

Celem polityki regionalnej jest zmniejszenie rozpiętości pomiędzy różnymi regionami i zmniejszenie opóźnienia regionów mniej uprzywilejowanych.

Reforma PR w latach 1989- 1993.

• koncentracja środków w aspekcie finansowym, przedmiotowym i geograficznym w celu nadania im większej skuteczności,

• komplementarność i partnerstwo, politykę regionalna prowadzi każde państwo członkowskie, władze centralne powinny ściśle współdziałać z lokalnymi,

• wzmocnienie systemu kontroli i monitoringu.

W ramach Polityki Regionalnej wybrano 6 celów:

1. wspieranie regionów szczególnie opóźnionych w rozwoju których PKB na mieszkańca był niższy od 75 % średniej całej wspólnoty.

2. rekonwersja upadających regionów przemysłowych charakteryzujących się dużą koncentracją schyłkowych przemysłów. Bezrobocie przekraczające standard unijny i duża tendencja spadkowa zatrudnienia w przemyśle.

3 i 4. zwalczanie długotrwałego bezrobocia i ułatwianie włączania się młodzieży do życia zawodowego.

5a. dostosowanie produkcji rolnej, handlu i przetwórstwa rolnego i modernizacji rybołóstwa

5b. wspieranie rozwoju regionów wiejskich mających problemy dostosowawcze związane z upadkiem rolnictwa,

6. wspieranie regionów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia niżej niż 8 osób na km 2.

Kierunki polityki regionalnej będą każdorazowo wpisane w perspektywę budżetową.

Cele PR na lata 2006-2013.

1 Cel terytorialny - dostosowanie ekonomiczne regionów finansowany przez wszystkie fundusze strukturalne wspólnoty,

2.pomoc dla regionów o przemyśle schyłkowym o zacofanej strukturze rolniczej oraz nadmiernie uzależnione od rybołóstwa. Finansowany tylko z 2 funduszy: EFS i EFRR. Aby otrzymać pomoc:

• stopa bezrobocia musiała być wyższa od średniej unijnej,

• udział zatrudnienia w przemyśle musiał być wyższy od średniej unijnej,

• na terenach miejskich gęstość zaludnienia miała być niższa od 100 osób na km2.

3. cel funkcjonalny- finansowanie modernizacji systemów oświaty. Działania na rzecz zwiększenia zatrudnienia ze szczególnym uwzględnieniem równości szans w dostępie do rynku pracy.

Rodzaje Funduszy Strukturalnych:

1. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) - powstał na podstawie traktatu o EWG. Rozpoczął działanie w 1960r. jego głównym cel:

walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Finansuje pomoc dla różnych grup społecznych pracowników zagrożonych długotrwałym bezrobociem. Opiekuje się ludźmi młodymi wchodzącymi na rynek pracy:

• szkolenia,

• ulepszanie kształcenia,

• pomoc przy tworzeniu nowych miejsc pracy

• wyrównanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy.

2. Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej (EFGOR) - działa od 1962r. Cel:

Wspieranie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Składa się z

sekcji Gwarancji - finansuje Wspólną Politykę Rolną

sekcja Orientacji - wspiera przekształcenia w rolnictwie poprzez:

• rozwój i modernizacje terenów wiejskich,

• wspieranie ruchu turystycznego,

• rozwój i eksploatacja rejonów leśnych,

• inwestycje w ochronie środowiska,

• wyrównanie szans gospodarstw na terenach górzystych, objętych kataklizmem.

3. Europejski Fundusz Rozwoju Gospodarczego (EFRG) - działa od 1975r. cel:

Niwelowanie dysproporcji w rozwoju regionów państwach UE. Poprzez liczne inwestycje które mają na celu tworzenie i utrzymanie stałych miejsc pracy:

• inwestycje w edukacje,

• opiekę zdrowotną,

• ochronę środowiska,

• rozwój nowych technologii,

• rozwój potencjału lokalnego ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw,

4. Finansowy Instrument Wspierania Rybołóstwa działa od 1993r. cele :

• wspieranie restrukturyzacji rybołóstwa państw członkowskich,

• rozwój hodowli ryb,

• rozwój infrastruktury portów rybackich,

• unowocześnianie floty rybackiej, metod połowów i przetwarzania ryb,

• promowanie produktów rybnych na rynku produktów wspólnoty

5. Fundusz Spójności - powstał w 1993 a działa od 1994r. cele:

• wspieranie państw opóźnionych w rozwoju ale tylko takich państw gdzie PKB na jednego mieszkańca jest niższe od 90 % średniej unijnej,

6. Fundusz Solidarności UE - działa od 2002r. cele:

• szybkie i elastyczne reagowanie w przypadku zaistnienia klęski żywiołowej w jednym z regionów państw członkowskich w kwocie 1 miliarda euro - na likwidacje klęsk żywiołowych. Musi wystąpić zjawisko poważnej klęski żeby otrzymać pomoc. Tylko jeśli straty będą wynosiły więcej niż 0,6% dochodów brutto państwa.

• Odbudowa infrastruktury ( transport i kanalizacja),

• Zapewnienie lokum dla wysiedlonych i oczyszczenie infrastruktury ze szkód.

Stagflacja - jednoczesne wystąpienie inflacji i bezrobocia w warunkach recesji gospodarczej.

Zasady polityki regionalnej UE

Uważa się, że przestrzeganie zasad polityki regionalnej wpływa na efektywność realizowanych programów. Oto kilka zasad (wg. I Pietrzyka):

1. Zasady generalne:

- subsydiarność;

- koordynacja;

- elastyczność;

2. Zasady organizacji polityki regionalnej:

- programowanie;

- partnerstwo;

- kompatybilność;

- spójność;

3. Zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego:

- koncentracja;

- dodawalność;

- komplementarność;

4. Zasady oceny realizacji programów:

- monitorowanie;

- ocena (wstępna, bieżąca, następna);

- kontrola finansowa.

Ad.1.

Zasada subsydiarności ogranicza pole działania organów Unii Europejskiej. Oznacza to, że w dziedzinach, które nie znajdują się w jej wyłącznej kompetencji, Wspólnota będzie podejmować działania tylko wtedy, gdy cele zamierzonych działań nie mogą być zrealizowanie w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członkowskich i dlatego ze względu na ich zakres lub skutki zostaną efektywniej osiągnięte na szczeblu unijnym.

Zasada koordynacji instytucjonalnej - wypracowanie formalnych procedur uzgodnień między siłami regionalnymi celem zdefiniowania i wcielania regionalnych strategii rozwoju

Zasada elastyczności - respektowanie w polityce Komisji zróżnicowania rzeczywistości regionalnej (tzn. różnych ustrojów administracyjno-terytorialnych krajów członkowskich)

Ad.2.

Zasada programowania - podstawą otrzymania wsparcia jest planowanie (plany i programy rozwojowe) w pewnym przyjętym przez Wspólnotę horyzoncie (okresie programowania)

Zasada partnerstwa - współpraca Komisji z władzami krajowymi, lokalnymi i regionalnymi oraz innymi kompetentnymi ciałami (partnerzy społeczni i gospodarczy)

Zasada spójności - zapewnienie wewnętrznej spójności projektów oraz ich spójności z innymi działaniami realizowanymi na szczeblu regionu, kraju i UE

Ad.3.

Zasada koncentracji - określa, że interwencja funduszy, aby przyniosła efekt, nie powinna być rozproszona, lecz skoncentrowana na niewielu precyzyjnie określonych celach (na celu 1 koncentruje się ok. 70% funduszy)

Zasada dodawalności - środki przekazywane przez Komisję Europejską z funduszy strukturalnych są jedynie uzupełnieniem środków zgromadzonych na dany program (projekt) przez władze krajowe (regionalne, lokalne). W praktyce oznacza to weryfikację - czy poziom krajowych wydatków publicznych na poszczególne cele po otrzymaniu wsparcia z UE utrzymywany jest przynajmniej na takim samym poziomie jak w okresie poprzedzającym otrzymywanie pomocy

Zasada komplementarności- czyli zgodności polegająca na tym, iż wszelkie działania z funduszy strukturalnych muszą być realizowane wg Unijnych przepisów

Ad.4.

Zasada monitoringu - Celem monitorowania jest kontrola nad zasadnością i przebiegiem projektów. Jest on prowadzony na kilku płaszczyznach:

- monitoring całości funduszy strukturalnych odpowiedzialna Komisja

- monitoring na poziomie Wspólnotowych Ram Wsparcia i Programów Operacyjnych odpowiedzialne Komitety Monitorujące

- za monitoring poszczególnych programów i projektów wsparcia odpowiedzialne Komitety Monitorujące

Obejmuje ono:

- zgodność wydatkowania środków

- dopełnianie procedur

- dopełnianie założonego terminarzu

- osiąganie założonych pierwotnie celów

- zagrożenia w realizacji projektu i możliwości ich eliminacji

Każde państwo powinno powołać jednostkę odpowiedzialną za metody, techniki i procedury monitorowania, oraz koordynację i ujednolicenie wskaźników, wprowadzenie systemów komputerowych służących gromadzeniu i przekazywaniu danych, koordynację Pomocy Technicznej i planu pracy związanego z potrzebami jej dotyczącymi.

Wyniki monitoringu umożliwiają wprowadzanie poprawek do Wspólnotowych Ram Wsparcia i do konkretnych działań już na etapie realizacji Programów Operacyjnych.

Zasada oceny

Komisja Europejska stworzyła trzy instrumenty oceny:

1.ocena ex-ante - wstępna ocena założeń programu, sytuacji w regionie, doborze celów i priorytetów, analizie planów

2. ocena śródterminowa - zawiera informacje o wdrażaniu i monitoringu, ma umożliwić wprowadzenie ewentualnych poprawek i korekt w działaniu

3. ocena ex-post - dokonywana przez Komisję Europejską, państwo członkowskie i organ zarządzający po zakończeniu działania, obejmuje ocenę wykorzystania środków, spełnienia założeń i uzyskania przewidywanych rezultatów.

Zasada kontroli finansowej

Całość działań poddawana jest ocenie na etapie przygotowania koncepcji, w trakcie i po zakończeniu jej realizacji. Odpowiedzialność za kontrolę finansową pomocy strukturalnej spoczywa na państwach członkowskich. Kontrole wewnątrzpaństwowe i regionalne są prowadzone w oparciu o prawodawstwo konkretnych państw. Komisja Europejska ma prawo do wyrywkowej kontroli dowolnych projektów czy programów, ma też prawo zażądać dokonania korekt i dostosowań do wymogów, jeżeli dane państwo się do tego nie zastosuje może nastąpić blokada wszelkich płatności w ramach pomocy strukturalnej aż do czasu ich wprowadzenia.

12

---