Piotr Szlaga

Natalia Goryl

Katarzyna Śledź

Beata Pasionek

Bośnia i Hercegowina

Referat w ramach ćwiczeń z przedmiotu:

Bezpieczeństwo międzynarodowe i zarządzanie konfliktem

międzynarodowym

Prowadzący

Dr Aleksander Dańda

Kraków, kwiecień 2011

Wojna w Bośni i Hercegowinie - Przebieg Konfliktu

Wstęp:

Bośnia i Hercegowina to państwo położone na południu Europy. Od strony północnej i zachodniej sąsiaduje z Chorwacją, od wschodu i południa z Serbią i Czarnogórą, ma również niewielki dostęp do Morza Adriatyckiego. Bośnia i Hercegowina to republika federacyjna, w skład której wchodzą Federacja Muzułmańsko-Chorwacka oraz Republika Serbska. Na czele państwa stoi trzyosobowe Prezydium Republiki, składające się z przedstawicieli trzech grup etnicznych: muzułmańskiej, chorwackiej i serbskiej. Prezydium wyłaniane jest na zasadzie wyborów powszechnych. Kadencja sprawowania władzy trwa 4 lata. Władza ustawodawcza leży w rękach 2-izbowego parlamentu - Skupsztina. Prezydium Republiki mianowane jest przez rząd. Kierownictwo nad nim sprawuje dwóch współpremierów.

Po zakończeniu I wojny światowej Bośnia i Hercegowina weszła w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS), od 1929 roku Królestwa Jugosławii. W 1941 stała się częścią Niezależnego Państwa Chorwackiego. W 1945 roku Bośnia i Hercegowina stała się jedną z republik federacyjnej Jugosławii. Od 1991 roku konflikt, który pojawił się między Serbią i Chorwacją wraz z późniejszą wojną domową, doprowadził do rozruchów w Bośni i Hercegowinie.

Przebieg konfliktu:

Ponieważ na terytorium Bośni i Hercegowiny zamieszkiwały trzy grupy etniczne: Bośniaccy muzułmanie, Serbowie i Chorwaci, sytuacja tam była o wiele bardziej skomplikowana niż w innych państwach regionu bałkańskiego. Sprzeczność interesów pomiędzy tymi grupami polegała na tym, że priorytetem dla Serbów i Chorwatów było dążenie do swoich ojczystych terytoriów, muzułmanie natomiast chcieli uzyskania niepodległości.

1 marca 1992 roku w Bośni i Hercegowinie zorganizowano referendum, w którym 90 % ludności opowiedziało się za niepodległością. Zostało ono zbojkotowane przez Serbów, gdyż ci przeciwstawili się niepodległości. Serbowie stanowiący około 32 % populacji, nie brali udziału w głosowaniu, przy czym uprzednio opowiedzieli się za utworzeniem odrębnego państwa z własną konstytucją. 6 kwietnia 1992 roku Wspólnota Europejska i Stany Zjednoczone uznały niepodległość Bośni. Było to powodem wybuchu wojny domowej w kraju. Wiosną Serbowie rozpoczęli kampanię czystek etnicznych polegającą na wyrzucaniu ludności muzułmańskiej z terenów przez nich zdominowanych. Armia serbska, przy wsparciu Jugosławii, przejęła kontrolę przygranicznych miast na wschodzie Bośni. Zaatakowali także stolicę Bośni - Sarajewo.

W maju 1992 roku Bośnia i Hercegowina weszła w strukturę ONZ, które nawoływało do wycofania wojsk jugosłowiańskich z republiki. Miało to doprowadzić do zakończenia wojny. W rezultacie jednak doprowadziła do nasilenia konfliktu. W maju Serbowie rozpoczęli masowe czystki ludności muzułmańskiej w miejscowości Brecko, następnie w Banja Luce i innych miejscowościach. W związku z tym liczba ofiar sięgnęła 3000. ONZ oraz państwa zachodnie uznały Serbów za głównego agresora i napastnika, po czym nałożyły na Jugosławię sankcje gospodarcze.

W związku z przystąpieniem do walk Chorwatów i muzułmanów, wprowadzono w kraju stan wyjątkowy. Bośniaccy Serbowie przejęli kontrolę nad terenem rozciągającym się od północnego zachodu do południowego wschodu, co stanowiło 1/3 całości terytorium państwa i ogłosili niepodległość. 3 lipca 1992 roku Chorwaci po uprzednim zajęciu zachodniej części kraju, ogłosili powstanie niepodległego państwa chorwackiego. W czerwcu 1992 roku ONZ skierowało do Sarajewa swoje oddziały celem niesienia pomocy w obliczu ciągnącego się serbskiego oblężenia. Operacja pokojowa była bardzo ryzykowna, gdyż ofensywa serbska ciągle trwała. We wrześniu śmierć poniosło kilku żołnierzy oddziału pokojowego i plan ONZ odniósł porażkę.

W sierpniu 1992 roku w Londynie, pod presją ONZ i UE rozpoczęto rozmowy pokojowe między stronami konfliktu. Pomimo poczynionych ustaleń pokojowych konflikt dalej trwał. Od połowy 1992 roku wzrastała liczba popełnianych zbrodni, szczególnie tzw. czystek etnicznych. Masowo mordowano jeńców, a także budowano tzw. „obozy śmierci”. W październiku ONZ zamknęło przestrzeń powietrzną Bośni i Hercegowiny dla samolotów wojskowych, nakazano również zwrot sprzętu wojskowego pod kontrolę przebywających tam oddziałów ONZ. Rozmieszczenie sił pokojowych ONZ na liniach frontu z reguły najczęściej było łamane i nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.

Zimą 1993 roku negocjatorzy z ramienia ONZ i Unii Europejskiej nalegali na wdrożenie planu pokojowego, który zakładał podział kraju na 10 autonomicznych kantonów. USA zaakceptowały plan, ale strony konfliktu nie zgadzały się na jego szczegóły. Walki trwały, a Sarajewo było nieustannie bombardowane przez wojska serbskie.

W maju 1993 roku ONZ zaproponowała utworzenie sześciu „stref bezpieczeństwa” dla bośniackich muzułmanów uciekających przed oddziałami serbskimi, które miały być pod jego ochroną. Zabraniano tam używania broni i angażowania się w walki. Latem 1993 roku zostało zawarte porozumienie między bośniackimi Serbami i Chorwatami. Podzielono kraj na trzy, nie w pełni autonomiczne, etniczne prowincje. Bośniaccy muzułmanie domagali się jednak większego terytorium i odrzucili chorwacko-serbski plan podziału kraju. Walki trwały nieustannie w 1993-1994 r.

W lutym 1994 Serbowie zaatakowali targowisko w Sarajewie. ONZ postawiło warunek dotyczący wycofania przez Serbów oddziałów na odległość 20 km od miasta. Dzięki dyplomatycznej interwencji Rosji, Serbowie zgodzili się. W rezultacie zawieszenia broni powstała federacja chorwacko-muzułmańska, do której zaproszono także bośniackich Serbów. Odrzucili oni jednak tą propozycję.

Serbowie przez cały czas sprawowali kontrolę nad ¾ terytorium Bośni. W końcu NATO zastrzeliło 4 wojskowe samoloty bośniackich Serbów, które leciały nad obszarem zamkniętej przez ONZ przestrzeni powietrznej. Tymczasem wycofujący się Serbowie rozpoczęli działania wokół Gorażde - jednej z sześciu stref bezpieczeństwa. W kwietniu Serbowie przejęli kontrolę nad miastem, jednak wycofali się po drugim ultimatum ONZ. W sierpniu 1994 roku rząd Serbii nałożył sankcje na bośniackich Serbów za to, że odrzucili plan pokojowy USA, Rosji, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec. Według tego planu Bośniaccy Serbowie mieli dostać 49 % terytorium, podczas gdy zajmowali oni 70 %. Pozostałe 51 % terytorium miała dostać federacja chorwacko-muzułmańska.

Były prezydent Jimmy Carter wynegocjował rozejm, który miał trwać cztery miesiące. Wszedł on w życie 1 stycznia 1995 roku. 26 maja Serbowie po raz kolejny zaatakowali Sarajewo. Wydarzenia te przyspieszyły zakończenie wojny w Bośni i Hercegowinie. Po zajęciu enklawy przez Serbów, 21 lipca w Londynie spotkali się przedstawiciele społeczności międzynarodowej i zdecydowali m.in. o użyciu siły powietrznej w celu zakończenia serbskiej ofensywy w kraju.

W sierpniu 1995 roku armia chorwacka przystąpiła do kontrataku i zajęła Krajinę i część Słowenii, należące wtedy do Serbów. W tym samym czasie samoloty NATO atakowały serbskie cele wojskowe na terenie Bośni. We wrześniu uzgodniono podział Bośni i Hercegowiny na dwie części: chorwacko-muzułmańską oraz serbską, tworząc jedno państwo. W tym czasie wojska muzułmańskie i chorwackie próbowały odbić północne i zachodnie terytorium Bośni. Przy wsparciu USA, w listopadzie 1995 prezydenci Bośni, Chorwacji i Serbii podpisali w Dayton porozumienie, zakładające że Bośnia i Hercegowina będzie niepodległym państwem składającym się z dwóch części. 14 grudnia 1995 roku w Paryżu zawarto układ pokojowy, tworzący dualistyczną Federację Chorwacko-Muzułmańską i Republikę Serbską.

Podczas wojny w Bośni i Hercegowinie zginęło ponad 200 tyś. osób, a ponad połowę ludności uznano za uchodźców. Około 130 tyś. muzułmanów było również więzionych i przetrzymywanych w nieludzkich warunkach w obozach serbskich.

MISJE ONZ:

UNPROFOR (United Nations Protection Force) czyli Siły Ochronne ONZ, zostały utworzone na wstępny okres 12 miesięcy w celu zapobieżenia eskalacji konfliktu, który pojawił się na terytorium byłej Jugosławii. Początkowo UNPROFOR miał działać w Chorwacji, w celu załagodzenia sporu i stworzenia warunków do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa, które były konieczne do rozpoczęcia rozmów nad rozwiązaniem kryzysu.

UNPROFOR utrzymywał w Chorwacji kontrolę nad trzema "strefami ochronnymi ONZ"- wolnymi od zbrojnych ataków i niepokojów. W 1992 r. został on powiększony o monitorowanie innych terytoriów, pełnienie funkcji granicznych, kontrolę przepływu ludności w strefach oraz nadzór nad demilitaryzacją półwyspu Prevlaka i kontrola tamy Peruca. Po rozprzestrzenieniu konfliktu na Bośnię i Hercegowinę (w czerwcu 1992), mandat Sił Ochronnych rozszerzono, do nowych zadań należało m.in. zapewnienie bezpieczeństwa lotniska w Sarajewie i pomoc w niesieniu pomocy humanitarnej. Zwiększony został także ich kontyngent. Wokół pięciu miast bośniackich ustanowiono strefy bezpieczeństwa ONZ pod nadzorem sił pokojowych, wprowadzono także strefę zakazu lotów, ochraniano konwoje z pomocą humanitarną. Siły Ochronne ONZ miały prawo używać siły jedynie w samoobronie i w odpowiedzi na ataki na strefy bezpieczeństwa, jak też współpracować z siłami NATO w działaniach powietrznych. UNPROFOR wspierał również działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców.

31 marca 1995 r. Rada Bezpieczeństwa przekształciła UNPROFOR w 3 oddzielne misje: UNPREDEP - Misja Zapobiegawcza ONZ w Macedonii (1995-1999); UNMOP - Misja Obserwacyjna ONZ na Półwyspie Prevlaka w Chorwacji (1996-2002) ;  UNMIBH - Misja ONZ w Bośni i Hercegowinie (1995-2002).

Rzeczpospolita Polska wydzieliła na potrzeby UNPROFOR  jednostkę o sile 900 żołnierzy. Była to pierwsza jednostka operacyjna w historii polskiego udziału, uczestniczyła ona w operacjach pokojowych. monitorowała „rejon odpowiedzialności”, ochraniała ważne obiekty i konwoje humanitarne, monitorowała pracę miejscowej milicji.

UNMIBH

W grudniu 1995 r. Rada bezpieczeństwa ONZ na mocy rezolucji 1035 ustanowiła Międzynarodową Grupę Zadaniową (Siły Policyjne -IPTF) oraz Urząd Cywilny ONZ. Początkowo misję znana pod nazwą (UNMIBH) United Nations Mission in Bosnia and Hercegovina - ustanowiono na wstępny okres jednego roku. Ostatecznie została ona przedłużona do 2002 roku.

Celem misji było monitorowanie, obserwowanie i kontrola działań organów ścigania, czuwanie nad wprowadzaniem prawa oraz udzielanie wszelkiej pomocy rządowi Bośni i Hercegowiny - w zakresie organizacji i zarządzania lokalnym personelem policyjnym. Ponadto do jej zadań należało prowadzenie dochodzeń w sprawach o naruszenia praw człowieka przez policję i inne organy porządkowe.

UNMIBH współpracowała z Wysokim Przedstawicielem ds. realizacji porozumienia pokojowego, mianowanego przez Londyńską Konferencję Wprowadzenia Porozumienia Pokojowego i zaakceptowanego przez Radę Bezpieczeństwa. Jego zadaniem było mobilizowanie i koordynacja działań organizacji i agencji zaangażowanych w cywilne aspekty umowy pokojowej w Bośni i Hercegowinie. UNMIBH również ściśle współpracowała z dowodzonymi przez NATO międzynarodowymi siłami pokojowymi - z IFOR oraz SFOR od 1996 roku.

Do głównych zadań IPTF należało:

• monitorowanie, obserwacja, doradztwo i kontrola działalności organów ścigania i organizacji sądowych;

• egzekwowanie prawa szkolenia personelu;

• ocena zagrożeń porządku publicznego i pomoc w ich przezwyciężaniu;

• pomoc organom rządowym Bośni i Hercegowinie w sprawie organizacji skutecznej interwencji organów ścigania;

Państwa uczestniczące:
Argentyna, Austria, Bangladesz, Bułgaria, Kanada, Chile, Chiny, Czechy, Dania, Egipt, Estonia, Fidżi, Finlandia, Francja, Niemcy, Ghana, Grecja, Węgry, Islandia, Indie, Indonezja, Irlandia, Włochy, Jordania, Kenia, Litwa, Malezja, Nepal, Holandia, Nigeria, Norwegia, Pakistan, Polska, Portugalia, Rumunia, Rosja, Senegal, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Tajlandia, Turcja, Tunezja Ukraina, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Vanuatu. Siedziba misji - Sarajewo.

Specjalni Przedstawiciele Sekretarza Generalnego i koordynatorzy UNMIBH:
Iqbal Riza (Pakistan) 1995-96,
Kai Eide (Norwegia)1997-98, 
Elisabeth Rehn ( Finlandia) 1998-99,
Jacques Paul Klein (USA) 1999-2002.

UNHCR

Misja niosąca pomoc humanitarną ONZ na terenie Bośni i Hercegowiny, działała od wybuchu konfliktu, czyli od 1992 roku. Była to misja Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców- UNHCR (The UN Refugee Agency). Siły UNHCR dowoziły jedzenie, ubrania i inne niezbędne środki, rozprowadzane przez lokalne władze wśród ludności. Dostarczanie produktów na zamknięte tereny, gdzie dotarcie pomocy było znacznie utrudnione przez Serbów, stosowano tzw. „zrzuty”.

Program zawieszono w sierpniu 1994 roku z powodu zagrożenia dla samolotów zrzucających paczki. Po zawarciu porozumienia z Dayton, UNHCR zaczął udzielać pomocy uchodźcom powracającym do domów.

Misje pokojowe i stabilizacje NATO

IFOR (Implementation Force)

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego po zakończeniu wojny w Bośni i Hercegowinie przeprowadziła szereg misji o charakterze wojskowym, których celem było zapobieżenie wybuchu kolejnej wojny domowej.

15 grudnia 1995 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła NATO do wprowadzenia w życie postanowień wojskowych Układu Pokojowego z Dayton w sprawie Bośni i Hercegowiny. 16 grudnia 1995 roku zgodnie z rozdziałem VII Karty Narodów Zjednoczonych na mocy rezolucji nr 1031 rozpoczęto operację wojskową międzynarodowych Sił Implementacyjnych IFOR na terenie Bośni i Hercegowiny. W ramach misji pokojowej nazwanej „Wspólny Wysiłek” (ang. Joint Endeavour) powstały wielonarodowe Siły Implementacyjne, które znalazły się pod dowództwem wojskowym NATO (od 20 grudnia 1995). W skład sił poza wojskami NATO wchodziły jednostki państw uczestniczących w programie Partnerstwo dla Pokoju oraz państw nieeuropejskich (Egipt, Malezja, Pakistan). Udział Rosji był przedmiotem osobnego porozumienia między NATO a Rosją.

Członkowie NATO uczestniczący w Misji: Belgia, Kanada, Dania, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Portugalia, Hiszpania, Turcja, Wielka Brytania, oraz państwa niebędące wówczas członkami NATO; Austria, Bangladesz, Czechy, Egipt, Estonia, Finlandia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malezja, Nowa Zelandia, Pakistan, Polska, Słowacja, Szwecja, Ukraina i Federacja Rosyjska.

Udział w misji brało ok. 60 tys. żołnierzy z wyżej wymienionych państw, których dowódcą był brytyjski generał  Sir Michael Walker.

W ramach operacji wykonywano takie zadania jak: 

• Bezpieczne wykonanie programu pokojowego, który opierał się na postanowieniu z Dayton

• Zabezpieczanie przekazywania kontroli na spornych terytoriach

• Zapewnienie stałego przestrzegania zawieszenia broni

• Rozbrojenie z broni ciężkiej, przeprowadzenie zbiórki ciężkiego uzbrojenia do parków sprzętu i koszar oraz demobilizacja pozostałych sił

• Doprowadzenie do wycofania się do baz własnego terytorium, sił z uzgodnionych stref rozgraniczających obszary objęte zawieszeniem, oraz zapewnienie rozgraniczenia sił

• Kontrola i zapewnienie bezpieczeństwa granicom i terenom przygranicznym

• Stworzenie warunków dla bezpiecznego, uporządkowanego i szybkiego wycofania sił ONZ, które nie zostały przeniesione do IFOR

• Zabezpieczanie dostaw pożywienia

• Kontrolowanie przestrzeni powietrznej nad Bośnią i Hercegowiną

• Nadzorowanie strefy rozdzielenia wojsk 

• Nadzorowanie wycofania się stron konfliktu ze strefy rozdzielenia wojsk

• Inwentaryzacja i gromadzenie sprzętu wojskowego w wyznaczonych składach i jego kontrola. 

Pomimo pokojowego charakteru misji, żołnierze IFOR wielokrotnie używali broni w walce, aby stłumić lokalne konflikty. (Np. atak artyleryjski 23 sierpnia 1996 na pozycje oddziałów serbskich, prowadzących ataki moździerzowe).

W Misji IFOR od 5 lutego 1996 r. udział brali także polscy żołnierze. Trzonem polskiego kontyngentu był batalion powietrzno - desantowy (POLBAT), który wszedł w skład wielonarodowej Brygady Nordycko - Polskiej (NORDPOLBDE).

Łącznie Polski Kontyngent Wojskowy IFOR liczył około 600 żołnierzy. Do głównych zadań polskiego kontyngentu należało: nadzorowanie strefy rozdzielenia, patrolowanie rejonów odpowiedzialności, zapewnienie siłom pokojowym możliwości przemieszczania się, utrzymywanie punktów kontrolnych na głównych drogach prowadzących do strefy rozdzielenia, kontrola broni i sprzętu wojsk stron konfliktu.

Żołnierze IFOR prowadzili także działalność humanitarną. W 1996 roku odbyły się wybory, które zostały przeprowadzone względnie spokojnie. IFOR wypełniał swoje zadania zgodnie z planem, jednak sprawą jasną pozostawał fakt, iż życie cywilne i polityczne nadal był niestabilne i niepewne.

SFOR (Stabilisation Force)

SFOR to kolejna misja pokojowa realizowana przez NATO w Bośni. Ministrowie Spraw Zagranicznych i Obrony Państw członkowskich NATO w Bergen, w Norwegii zdecydowali, że do dalszej stabilizacji sytuacji na Bałkanach niezbędne jest utrzymywanie Sił Pokojowych. Tym samym powstały Siły Stabilizacyjne SFOR, które rozpoczęły realizację misji o kryptonimie „Wspólna Straż” w dniu 20 grudnia 1996, czyli w momencie, gdy wygasł mandat IFOR. Rolą IFOR było wprowadzenie pokoju, natomiast rolą SFOR było jego utrzymanie. SFOR podobnie jak IFOR działał na podstawie rozdziału „VII” Karty Narodów Zjednoczonych (wymuszanie pokoju). Misja ta miała zapobiec wznowieniu aktywności wojennej i wprowadzić w życie wojskowe aspekty porozumienia z Dayton. Celem tych sił, zgodnie z mandatem wynikającym z rezolucji RB ONZ jest stabilizowanie pokoju i zapewnienie bezpieczeństwa w państwie poprzez obecność wojskową. Obok zadań wojskowych (patrolowanie, niszczenie nielegalnych arsenałów broni, zwalczanie przestępczości zorganizowanej), SFOR czynnie współpracowało z agendami Biura Wysokiego Przedstawiciela ONZ, Misją Policyjną UE, UNHCR, OBWE oraz Międzynarodowym Trybunałem ds. Zbrodni w byłej Jugosławii (ICTY). SFOR dowodzone były przez amerykańskiego generała Williama E. Warda, Kwatera Główna została umieszczona w Sarajewie. Początkowo siły SFORu liczyły około 32,000 żołnierzy, (połowa sił IFOR). Mniej liczebne wojska SFORu mogły skoncentrować się na wykorzystaniu wszystkich zapisów Aneksu Porozumienia Pokojowego, czyli przede wszystkim stabilizacji warunków do pracy dla władz lokalnych, organizacji międzynarodowych i stowarzyszeń humanitarnych. 

Następujące państwa brały udział w misji SFOR: Albania, Argentyna, Australia, Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Litwa, Łotwa, Malezja, Maroko, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Turcja, USA, Węgry, Włochy, Wielka Brytania.

Udział Polski.

Polska po zakończeniu działania IFOR, została zaproszona do udziału w Siłach Stabilizacyjnych SFOR. W skład polskiego kontyngentu SFOR wchodziły dwie kompanie operacyjne Polsko-Portugalskiej Grupy Bojowej oraz personel na różnych szczeblach Grupy i w Dowództwie misji o łącznej liczbie blisko 300 żołnierzy i personelu cywilnego. Ich głównym zadaniem było nadzorowanie przestrzegania porozumień pokojowych w pasie granicznym rozdzielającym Republikę Serbską oraz Federację Bośni i Hercegowiny. Polski kontyngent o liczebności około 500 żołnierzy wykonywał także zadania mandatowe w ramach Brygady Nordycko - Polskiej - NORDPOLBDE. Sytuacja w Bośni i Hercegowinie normowała się coraz bardziej, dlatego zredukowano Nordycką - Polską Brygadę. Po restrukturyzacji Sił Stabilizacyjnych w miejsce Brygady Nordycko - Polskiej, powstała Nordycko - Polska Grupa Bojowa (NPGB) podporządkowana dowódcy Międzynarodowej Dywizji Północ MND(N).

NPGB realizowała te same zadania, co Nordycko-Polska Brygada. Skład grupy stanowili żołnierze z ośmiu krajów: Danii, Polski Finlandii, Szwecji, Norwegii, Estonii, Litwy i Łotwy. W Nordycko Polskiej Grupie Bojowej polscy żołnierze służyli w sile ok. 300 żołnierzy.

Siły Stabilizacyjne NPGB:
- patrolowały przydzielony rejon odpowiedzialności; 
- nadzorowały działalność militarną byłych stron konfliktu; 
- monitorowały szkolenia; 
- monitorowały przemieszczenia sprzętu; 
- przeprowadzały inspekcję składów broni i amunicji; 
- nadzorowały rozminowanie terenu, 
- monitorowały proces powrotu ludności cywilnej do miejsc zamieszkania; 
- ochraniały obóz i stację przekaźnikową CIGANISTA.

Po wygaśnięciu mandatu NPGB, z dniem 1 stycznia 2003 r. rozpoczął działalność Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Stabilizacyjnych w Republice Bośni i Hercegowiny w składzie Wielonarodowej Grupy Bojowej (PKW SFOR - WGB) będącej w podporządkowaniu operacyjnym Międzynarodowej Brygady - „Północ”. Stan osobowy PKW SFOR - WGB liczył 285 żołnierzy. Zadaniem głównym (podobnie jak NPGB) było monitorowanie wykonywania wojskowej części porozumienia z Dayton, w tym szczególnie zapewnienie bezpieczeństwa ludności cywilnej w rejonach powrotów. W czerwcu 2004 r. na szczycie w Stambule NATO podjęło decyzję o przekazaniu misji Sił Stabilizacyjnych w Bośni siłom Unii Europejskiej (EUFOR), które oficjalnie przejęły od NATO misję w dniu 2 grudnia 2004 r.

MISJE UNII NA BAŁKANACH

Unia Europejska zaangażowana jest na Bałkanach w dużej mierze przez szereg przemian, które dokonały się w latach 90 -tych. Niewielka odległość tego niespokojnego politycznie kraju stanowiła zagrożenie dla harmonii i porządku zjednoczonej Europy. Niemniej ważnym czynnikiem jest staranie się o członkostwo w Unii państw regionu bałkańskiego. O aktywnej polityce UE na Bałkanach przypomina nowa misja stabilizacyjna EULEX.

Obecnie na terytorium bałkańskim stacjonują trzy misje UE, z czego dwie działające na terytorium Bośni i Hercegowiny:

EUMP - policyjna

EUFOR - wojskowa

EULEX- która to jest najmłodszą misją, stabilizacyjną (misja prowadzona na terytorium Kosowa ).

MISJA POLICYJNA EUMP

Misja policyjna EUMP (EU Police Mission in Bosnia and Herzegovina), prowadzona na terytorium Bośni i Hercegowiny. Powołana została 1.01.2003 roku, jest to pierwsza misja policyjna w historii UE. Stała się niejako misją zastępującą stacjonujące tam wcześniej oddziały policyjne ONZ-towskiej IPTF (International Police Task Force) i UNBiH (United Nation Mission in Bosnia and Herzegovina), której to mandaty wcześniej wygasły.

Główne cele misji:

• monitoring,

• szkolenia tamtejszych oddziałów policyjnych

• kontrola postępu w wdrażaniu wszelkich programów służących odbudowie kraju.

Szczególny nacisk kładziony jest na ujednolicenie sił pokojowych w regionie ze standardami unijnymi. Siły EUMP nie tylko szkoliły funkcjonariuszy ale także doraźnie wspierały zwalczanie przestępczości zorganizowanej oraz ochronę granic.

Unia Europejska podobnie jak ONZ swoją działalność na terenie Bośni i Hercegowiny opiera na mocy 11 aneksu wynegocjowanego porozumienia kończącego wojnę w Bośni z Dayton z 1995 roku. Porozumienie to zawiera kwestie stacjonowania misji pokojowych na niestabilnym politycznie regionie bałkańskim. Umowa pomiędzy Bośnią i Hercegowiną a Unią Europejską została podpisana 4.10.2002 roku. Na mocy tej umowy Bośnia i Hercegowina zgodziła się na rozpoczęcie misji. Jej szefem został włoski generał Vincenzo Coppola. Misja z założenia miała trwać trzy lata, jednakże po upływie tego czasu, 18 lipca 2005 roku decyzją Rady Unii Europejskiej postanowiono ją przedłużyć na lata 2006 i 2007. W 2007 roku ponownie ją wydłużono na kolejne dwa lata. Misja EUMP jest pierwszą misją prowadzoną w ramach Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (ESDP).

Zimą 2006 roku zredukowano liczbę personelu z 500 do 196 osób. W 2008 roku po upływie kadencji zmienił się również szef misji. Został nim Niemiec, Stefan Feller. W personelu przewagę tworzą funkcjonariusze policyjni, jednak czynnie działa tam też międzynarodowy personel cywilny. Spoza państw UE w misji biorą udział także policjanci z Kanady, Islandii, Norwegii, Szwajcarii, Turcji oraz Ukrainy.

POLSKA W EUPM

Zgodnie z Uchwałą nr 231/2002 Rady Ministrów o utworzeniu polskiego kontyngentu policyjnego od 6 stycznia 2003 roku polscy funkcjonariusze rozpoczęli służbę na terenie Bośni i Hercegowiny. w związku z modyfikacją mandatu i przedłużeniem go na kolejne cztery lata, a także redukcją personelu w maju 2006 roku służbę pełniło 7 polskich policjantów. Od stycznia 2009 roku stacjonuje grupa 3 policjantów, która realizuje cele określone mandatem misji EUMP.

Stanowiska reprezentantów polskich policjantów:

1.SARAJEWO: EUPM MHQ (Kwatera Główna Misji):
• Zastępca Szefa Departamentu Inspekcji (Deputy Chief MHQ Inspection Department)

2. TUZLA Regional Office -Doradca Kryminalny (Crime Advisor)

3.MOSTAR Field Office
• Szef Grupy (Team Leader of EUPM Field Office)

MISJA WOSJKOWA EUFOR „ALTHEA”

Misja Eufor zastąpiła działającą wcześniej NATO-wską misję SFOR od 2 grudnia 2004 roku.

12 lipca 2004 roku Rada Europejska podjęła decyzję o powołaniu misji wojskowej. Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ numer 1551 z 9 lipca 2004 oraz rezolucji nr 1575 z 22 listopada 2004 roku. Natomiast już w roku 2003 deklaracja z Tesalonik potwierdziła, iż przyszłość oraz kwestia stabilizacji regionu leży w rękach Unii Europejskiej, stąd też decyzja Rady Unii Europejskiej z 2004 roku.

Misja miała przede wszystkim za zadanie utrzymanie stabilizacji w regionie ze szczególnym uwzględnieniem starań Bośni i Hercegowiny o akcesję do Unii Europejskiej. Poza tym Eufor miała też za zadanie ochronę granic państwa i zapewnienie bezpieczeństwa obywateli. Ponadto na marginesie swojej działalności misja miała za zadanie wspieranie Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Jugosławii w ściganiu zbrodniarzy wojennych.

Obecnie funkcję szefa misji pełni Hiszpan major generał Ignacio Martin Villalain.

Służbę w misji pełni 1899 żołnierzy z  krajów członkowskich Unii Europejskiej, oraz 329 spoza UE. Największą grupę „unijnych żołnierzy” stanowią Hiszpanie, natomiast spoza Unii- Turcy.

Operacja ta była możliwa dlatego, że przeprowadzona była przy wsparciu NATO, (tzw. formuła Berlin Plus), w której wykorzystano zasoby Paktu Północnoatlantyckiego, których sama nie posiada prowadząc tym samym do poprawy swojej skuteczności działań. Jak sytuacja i prognozy wskazują, sytuacja ta się stabilizuje o czym świadczyć może chociażby zmniejszająca się liczba żołnierzy z 6 tys. do 2,2 tys.

Bibliografia:

1. Bośnia i Hercegowina, Wielka Encyklopedia Polonica, Warszawa 2001

2. A. Patka, J. Rydla, J, Węca, Najnowsza historia świata tom 3, Kraków 2003

3. C. Cook, J. Stevenson, Leksykon Historii Europy XX Wieku, Warszawa 2004

4. J. Piekło, Wojna na Bałkanach, http://www.eurodialog.org.pl/files/kalendar.pdf

5. Wojna w Bośni i Hercegowinie, http://www.unic.un.org.pl/jugoslawia/index.php?id=wojna_w_bosni_i_hercegowinie

6. „Misje pokojowe ONZ” - UNPROFOR - Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/mzeu_unprofor.php

7. „ Bosnia & Hercegovina, UNIBH Mandate” - Strona Główna ONZ, http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unmibh/mandate.html

8. Misje pokojowe ONZ” - UNIBH, Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/mzeu_unmibh.php

9. „Rola ONZ w wojnie w Bośni i Hercegowinie” - Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, http://www.unic.un.org.pl/jugoslawia/index.php?id=rola_onz

10. „IFOR” - Polski Serwis Naukowy, http://www.naukowy.pl/encyklopedia/IFOR

11. „Siły Implementacyjne IFOR NATO” - Strona Pamięci Poległych w misjach za grancią, http://www.ifor.pamiecipoleglych.mon.gov.pl/

12. “History of the NATO-led Stabilisation Force (SFOR) in Bosnia and Herzegovina”, Strona główna NATO, http://www.nato.int/SFOR/index.htm

13. „Bośnia i Hercegowina, Wieki krwawej historii, Tło historyczne konfliktu”, http://www.sforbosnia.webpark.pl/tlohist.html

14. „Misje Unii na Bałkanach”, portal spraw zagranicznych, http://www.psz.pl/tekst-10439/Misje-UE-na-Balkanach

15. „EUMP w Bośni i Hercegowinie”; portal policyjny, http://www.policja.pl/index.php?dzial=104&id=1952

16. European Union Police Mission in Bosnia i Herzegovina”,portal EUPM, http://www.eupmbih.eu/

17. „EUMP w Bośni i Hercegowinie” , http://www.eupm.org/

18. Świat po upadku ZSRR, czasy współczesne; „Wojna domowa w Jugosławii”; wyd. .Biblioteka Gazety Wyborczej 2008, s. 485

19. „Wieści z PKW EUFOR” ; portal wojska polskiego, http://www.wojsko-polskie.pl/categories/view/225/Misja%20pokojowa%20EUFOR%20%20w%20Bo%C5%9Bni%20i%20Hercegowinie.html

Bośnia i Hercegowina, Wielka Encyklopedia Polonica, s. 304-306

Ibidem, s. 304-306

A. Patka, J. Rydla, J, Węca, Najnowsza historia świata, s. 128-134

C. Cook, J. Stevenson, Leksykon Historii Europy XX Wieku, s. 184-186

A. Patka, J. Rydla, J, Węca, Najnowsza historia świata, s. 128-134

C. Cook, J. Stevenson, Leksykon Historii Europy XX Wieku, s. 184-186

Bośnia i Hercegowina, Wielka Encyklopedia Polonica, s. 304-306

A. Patka, J. Rydla, J, Węca, Najnowsza historia świata, s. 128-134

Bośnia i Hercegowina, Wielka Encyklopedia Polonica, s. 304-306

Ibidem, s. 304-306

Ibidem, s. 304-306

J. Piekło, Wojna na Bałkanach, http://www.eurodialog.org.pl/files/kalendar.pdf, z dnia 26 marca 2011

Wojna w Bośni i Hercegowinie, http://www.unic.un.org.pl/jugoslawia/index.php?id=wojna_w_bosni_i_hercegowinie

J. Piekło, Wojna na Bałkanach, http://www.eurodialog.org.pl/files/kalendar.pdf, z dnia 26 marca 2011

A. Patka, J. Rydla, J, Węca, Najnowsza historia świata, s. 128-134

Ibidem, s. 128-134

http://www.un.org/Depts/DPKO/Missions/unprof_p.htm, z dnia 20.03.2011

http://www.un.org/en/peacekeeping/sites/medals/unprofor.htm, z dnia 20.03.2011

http://www.un.org/Depts/DPKO/Missions/unmibh/unmibhM.htm, z dnia 20.03.2011

http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unmibh/mandate.html, z dnia 20.03.2011

http://www.unic.un.org.pl/jugoslawia/index.php?id=rola_onz, z dnia 20.03.2011

http://www.naukowy.pl/encyklopedia/IFOR, 15.03.2011.

http://www.naukowy.pl/encyklopedia/IFOR, 15.03.2011.

http://www.ifor.pamiecipoleglych.mon.gov.pl/, 15.03.2011.

http:// www.NATO.int/sfor/index.htm, 15.03.2011.

http://www.sforbosnia.webpark.pl/tlohist.html, 15.03.2011.

http://www.sforbosnia.webpark.pl/tlohist.html, 15.03.2011.

„Misje Unii na Bałkanach”, portal spraw zagranicznych, www.psz.pl (4.04.2011)

„EUMP w Bośni i Hercegowinie”; portal policyjny, www.policja.pl (4.04.2011)

„European Union Police Mission in Bosnia i Herzegovina”,portal EUPM, www.eupmbih.eu (4.04.2011)

„EUMP w Bośni i Hercegowinie”; op cit. (4.04.2011)

„Wieści z PKW EUFOR” ; portal wojska polskiego, www.wojsko-polskie.pl (4.04.2011)

---