Prawo mi¦Ödzynarodowe prywatne, Prawo, prawo administracyjne, sesja letnia 2008 psa ppm


Prawo międzynarodowe prywatne reguluje stosunki między osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą (układ horyzontalny)

Otoczenie prawne: środowisko biznesu międzynarodowego, wyznaczane przez istnienie różnych krajowych porządków prawnych.

Grupy porządków prawnych: system prawa cywilnego i powszechnego.

Orzeczenie zależy od tego, według jakiego prawa rozstrzygana jest dana sprawa, a nie przez jaki sąd.

Prawo kolizyjne: normy kolizyjne stanowią trzon międzynarodowego prawa prywatnego

Forma uproszczona: międzynarodowy arbitraż handlowy.

Od 19 wieku pracuje się nad ujednoliceniem rozwiązań w dziedzinie prawa handlowego- powstaje „międzynarodowe prawo handlowe”, którego podstawą są ujednolicone konwencje.

Do obszarów ujednoliconych należy m.in. umowa sprzedaży ujednolicona Konwencją Wiedeńską z 1980 r podpisaną przez 50 państw.

Charakterystyka głównych systemów prawa cywilnego i handlowego i podstawowe różnice między nimi:

Podstawowe różnice między systemami: COM CIV

Prawo europejskie ma charakter abstrakcyjny, angielskie jest bardziej drobiazgowe.

system prawa cywilnego: civil law

Prawa państw Europy kontynentalnej (Francja, Niemcy, Włochy, Szwajcaria).

Prawa tych państw wpływają na prawo innych- strefy wpływów, przejmowanie wzorców.

Prawo cywilne bazuje na tradycji prawa rzymskiego, którego ukoronowaniem było prawo cywilne.

Z prawa rzymskiego wywodzi się podział na:

W prawie Europy kontynentalnej prawo cywilne utożsamiane jest z prywatnym.

W 19 wieku powstały odrębne kodeksy prawa cywilnego i handlowego

Prawo handlowe: najpierw w średniowieczu prawo zwyczajowe gildii kupieckich, w absolutyzmie traci charakter międzynarodowy, każdy władca wprowadza własne regulacje. W 19-stym wieku traci charakter zwyczajowy- prawo pisane, kodyfikacja.

W 20-stym wieku podział na prawo cywilne i handlowe zanika.

Po II wojnie rozróżnia się obrót profesjonalny (między osobami prawnymi) i konsumencki [wyodrębnienie przepisów].

Stopniowo zaczyna się zacierać granica między prawem cywilnym i handlowym => prawo gospodarcze.

W Europie podstawowym źródłem prawa jest prawo stanowione (kodeksy, ustawy), zwyczaj też jest źródłem, ale orzecznictwo nie.

Normy prawne stanowione są przez organy ustawodawcze.

Orzecznictwo formalnie nie jest źródłem prawa, ale odgrywa dużą rolę w procesie interpretacji (zwłaszcza orzecznictwo sądów najwyższej instancji). Sędziowie nie mają jednak kompetencji w zakresie tworzenia prawa.

W prawie francuskim i niemieckim są różne podejścia:

Francja- po rewolucji zerwanie ze zwyczajem

Niemcy: kryterium podmiotowe prawa handlowego- kupiec czy osoba prywatna, w prawie odwołanie do zwyczajów kupieckich

okres kapitalizmu- podstawą prawa handlowego jest pojęcie kupca rejestrowego (wpisanego do rejestru),

W systemie cywilnym może powstać brak uregulowania jakiejś kwestii- luka prawna.

W Szwajcarii sędzia, jeśli nie znajdzie w prawie pisanym i zwyczajowym odpowiedniej normy, ma wydać orzeczenie w oparciu o normę jaką sam by wydał będąc ustawodawcą. Orzeczenie to nie staje się jednak precedensem.

system prawa powszechnego: model anglosaski- common law, prawo precedensowe

Wielka Brytania i USA , teraz w znacznym stopniu wkracza do nas w postaci prawa wspólnotowego.

Prawo tworzone jest przez sędziego- tzw. prawo precedensowe.

Anglicy nie przejęli tradycji prawa rzymskiego.

Nazwa „prawo powszechne” wywodzi się z 11-go wieku, kiedy stworzono sądy królewskie zamiast sądów panów feudalnych.

Urzędnicy królewscy stacjonowali w większych miastach a w mniejszych pojawiali się objazdowo. Rozsądzali sprawy w imieniu króla.

Sądy królewskie miały duży autorytet: w odróżnieniu od prawa lokalnego było to prawo powszechne (jednolite)

Zasadą było jednolite orzekanie: notowano sposób rozwiązania danej sprawy i zobowiązywało to innych do stosowania takich samych rozwiązań w sprawach tego typu.

Orzekali w oparciu o formuły procesowe wydawane przez króla w danej sprawie, np. skarga o złamanie umowy, naruszenie mienia.

W 13-stym wieku szlachta wymogła na królu nie wydawanie nowych norm procesowych.

Król zlecał swoje uprawnienia kanclerzom, w wyniku czego powstał drugi tor orzecznictwa - sąd kanclerski.

Hierarchia sądów:

  1. niższe- w hrabstwach

  2. wyższe: tylko one mają prawo tworzenia precedensów

W dalszym ciągu poprzednie orzeczenia są podstawą prawną- prawo dotyczące przypadku obrosłe precedensami.

Źródła prawa- coś na co powołuje się sędzia jako na podstawę orzeczenia: orzecznictwo sądów, prawo pisane, prawo zwyczajowe.

W systemie prawa powszechnego podstawowym źródłem jest orzecznictwo- zasady na których oparto wyrok w konkretnej sprawie stają się normą na przyszłość.

Precedens jest normą prawną (jak artykuł czy paragraf), którą należy zastosować w przypadku kolejnej sprawy w danego rodzaju.

Każde orzeczenie zawiera dwie części:

  1. uzasadnienie (ratio decidendi)- ma charakter precedensowy

  2. cała reszta- okoliczności sprawy, uwagi stron- nie ma precedensowego charakteru

Prawo stanowienia prawa ma też Parlament Angielski - jego pierwsze akty zostały wydane w 19stym wieku.

Ustawy angielskie są bardzo obszerne, obejmują wszystkie możliwe przypadki.

Współcześnie działalność Parlamentu jest bardzo bogata, obejmuje m.in. implementację prawa UE do prawa krajowego (metodą kalki).

Reguluje kwestie administracyjne, ochronę konsumenta.

Prawo pisane jest źródłem specjalnym, prawo precedensowe ogólnym. Prawo pisane ma więc charakter nadrzędny, może zmieniać normę precedensową.

Ustawa o sprzedaży- zmiana prawa precedensowego.

W precedensie obowiązywała zasada świętości umów- kupujący niech się strzeże.

Parlament : sprzedawca jest odpowiedzialny za zgodność towaru z umową. Warunki dorozumiane: pewne właściwości należące do istoty towaru (np. klej ma kleić), choć nie zawarte w umowie są dorozumiane.

Precedens: na podstawie pojedynczej sprawy

Zwyczaj- powtarzająca się długotrwała praktyka. Sędziowie angielscy nie powołują się na zwyczaje.

Źródła prawa dla stosunków handlowych:

Francja: kodeks cywilny (Napoleona) z 1804 - obowiązuje do dziś + kodeks handlowy z 1807 - już nie obowiązuje

W 2000 roku zebrano ustawy w Nowy Kodeks Handlowy składający się z 9 części. Wszedł on w życie w 2002 roku.

Niemcy: Kodeks Cywilny z 1896 i Kodeks Handlowy z 1897: weszły w życie 1 stycznia 1900, oba nadal ważne

W latach 90-tych nastąpiła reforma prawa rodzinnego i spadkowego

W 2001 reforma prawa zobowiązaniowego- implementacja dyrektyw np. o sprzedaży konsumenckiej

Prawo handlowe opiera się na pojęciu kupca. W 1998 była reforma upraszczająca, ale już się zdezaktualizowała.

Z pojęcia dobrych obyczajów kupieckich zrezygnowano, a koncepcja kupca wypierana jest przez przedsiębiorcę.

Spółki są uregulowane poza kodeksem.

Szwajcaria, Włochy- zasada jedności prawa cywilnego: wszystko w jednym, zarówno na potrzeby obrotu cywilnego i profesjonalnego

Szwajcaria: kodeks z 1907, jego piąta część to prawo zobowiązań.

Prawo szwajcarskie jest dość przejrzyste, uporządkowane, zasada dopinania- rozszerzania numeracji artykułów

Włochy: kodeks z 1942 ( jest dość chaotyczny).

Wielka Brytania: różne porządki prawne: prawo angielskie (Anglia, Walia), prawo szkockie (Szkocja)

Ustawy obowiązują na całym terytorium, a precedensy tylko na tym samym regionie. (np. odmienność w nazewnictwie spółek)

USA: dwie płaszczyzny prawa:

Konferencja do spraw ujednolicania prawa stanowego- instytucja prywatna, tworzy ustawy wzorcowe, „wygodne dla praktyki”, które są propozycją dla ustawodawców i są przyjmowane dobrowolnie w poszczególnych stanach=> jednolity kodeks handlowy.

Przykładowe różnice między systemami:

Rejestr: jawne, ogólnodostępne wymogi formalne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej.

W Europie kontynentalnej prowadzenie działalności gospodarczej wymaga wpisu do rejestru. Służy to zasadzie bezpieczeństwa obrotu.

W prawie powszechnym nie ma obowiązku rejestracji. W USA nie ma żadnego rejestru, a w Anglii tylko rejestr kompanii zarejestrowanych, czegoś zbliżonego do naszej spółki akcyjnej (inne spółki nie są rejestrowane).

Przedstawicielstwo: korzystanie przez przedsiębiorcę z usług pośredników

W Europie kontynentalnej jest to szeroko uregulowane:

Przedstawicielstwo: dokonywanie czynności prawnych na rachunek mocodawcy. Przedstawiciel może pozostawać w stosunku:

    1. służbowym (zależnym) na podstawie umowy o pracę

    2. samodzielnym (niezależnym) na podstawie umowy agencyjnej lub umowy komisu

pośrednik: nie jest przedstawicielem, działa w interesie obu stron i od obu pobiera prowizję np. makler

Specyficznym rodzajem przedstawicielstwa zależnego jest prokura.

Prokurent jest umocowany do wszystkich sądowych i pozasądowych czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Dla wygody obrotu wprowadzono w Niemczech zakres umocowania określony ustawowo. Obecnie stosują to Polska, Niemcy, Szwajcaria.

Prokurenci są rejestrowani. W Polsce działa to od lat 30-stych, a do 2003 prokura jest uregulowana w kodeksie cywilnym.

W prawie powszechnym nie rozróżnia się poszczególnych typów przedstawicieli.

Istnieje jedynie pojęcie agency: ktoś działa dla kogoś lub za kogoś, odnosi się to do wszystkich typów przedstawicielstwa i pośredników.

Słowo agent ma zupełnie inne znaczenie niż w Europie kontynentalnej. Wynikają z tego problemy z harmonizacją prawa z UE.

Mocodawcą agenta jest pryncypał, który może być ujawniony (agent informuje że działa dla osoby trzeciej) lub nieujawniony.

Umowy:

Istotę umowy stanowi zgodne oświadczenie woli obu stron- w tym systemy się zgadzają.

Różnica: co stanowi źródło praw i obowiązków stron:

W Europie Kontynentalnej prawa i obowiązki stron wynikają z samego oświadczenia woli- ma obowiązek bo się zobowiązał.

W prawie powszechnym strona ma prawo domagać się świadczenia od drugiej, bo sama też się zobowiązała - obowiązek wynika z wzajemności- ze zobowiązania drugiej strony.

Prawne uzasadnienie obowiązku dłużnika: uzyskał jakąś korzyść bądź druga strona poniosła jakiś uszczerbek lub się do czegoś zobowiązała.

consideration: wzajemne zaspokojenie. Jeśli sędzia nie stwierdzi w umowie consideration, uważa ją za nieważną.

Wyjątek stanowi umowa zawarta w szczególnej formie umowy pod pieczęcią.

Oferty:

W prawie cywilnym oferta wiąże oferenta,

W powszechnym by powstało zobowiązanie musi być jakieś uzasadnienie prawne: ekwiwalent. Oferta jest ważna jeśli nie zostanie odwołana. Nawet ofertę z klauzulą o nieodwołalności można odwołać. By temu przeciwdziałać należy coś wysłać oferentowi, np. dolara, wtedy będzie consideration i oferta będzie ważna.

Podejście do wykonania umowy:

W Europie kontynentalnej stronom zawierającym umowę zależy na jej rzeczywistym wykonaniu - w naturze

W Anglii wszystko można przeliczyć na pieniądze, chodzi o różnice w wartości świadczeń

Siła wyższa lub przypadek:

Siła wyższa: zdarzenie zewnętrzne, niezawinione, niemożliwe do przewidzenia ani uniknięcia

Przypadek: zdarzenie z., n. -II-, niemożliwe do przewidzenia ani uniknięcia mimo włożenia wymaganej w danej sytuacji staranności

Jeśli po zawarciu umowy, ale przed terminem wykonania, wystąpi siła wyższa, prawo Europy kontynentalnej zwalnia dłużnika z odpowiedzialności za wykonanie umowy- nie wymusza wykonania obowiązku.

Umowa jest rozwiązywana- strona nie dostarcza towaru, druga strona nie płaci lub są jej zwrócone pieniądze.

W prawie angielskim nie występuje pojęcie siły wyższej, osoba zobowiązująca się przyjmuje na siebie ryzyko, z odpowiedzialności mogą ją zwolnić jedynie odpowiednie klauzule w umowie.

Wg prawa angielskiego możemy być narażeni na odszkodowanie za niewykonanie umowy.

Odsetki ustawowe

W prawie Europejskim świadczenia pieniężne naliczane są na podstawie odsetek ustawowych.

W Anglii nie ma instytucji odsetek ustawowych.

Normy kolizyjne to normy które będzie stosował sąd aby stwierdzić wg jakiego prawa ma rzecz rozstrzygnąć.

Norma o normie, jej funkcją jest wskazanie właściwej normy merytorycznej, jej adresatem są sądy.

Normy kolizyjne stanowią trzon międzynarodowego prawa prywatnego: w znaczeniu wąskim jest ono tożsame z prawem kolizyjnym.

Prawo międzynarodowe prywatne (system norm kolizyjnych) to prawo krajowe, dotyczące stosunków o charakterze międzynarodowym
(z jakimś elementem obcym). Każdy kraj ma własne normy kolizyjne.

Jest to prawo prywatne bo dotyczy stosunków między osobami fizycznymi i prawnymi, głównie w obrocie handlowym.

Przy rozstrzyganiu sprawy z elementami międzynarodowymi występują dwa etapy:

Pierwszy etap- krajowy: z norm kolizyjnych wynika wg jakiego porządku prawnego sędzia będzie daną sprawę rozstrzygał.

W drugim etapie dokonuje się rozstrzygnięcie sprawy wg wybranego prawa.

Międzynarodowe prawo prywatne w znaczeniu wąskim: zespół norm danego państwa (n. wewnętrznych), których przedmiotem jest wskazanie systemu prawnego właściwego dla rozstrzygnięcia danej sytuacji lub stosunku prawnego z zakresu prawa cywilnego, która to sytuacja lub stosunek zawiera element obcy (międzynarodowy, związany z obcym porządkiem prawnym) .

Element ten może mieć charakter np. osobowy, przedmiotowy.

Budowa normy kolizyjnej odpowiada jej funkcji:

Łączniki zwykle mają charakter personalny.

Łączniki mogą być obiektywne bądź subiektywne: gdy strony same mogą decydować.

Źródła prawa kolizyjnego:

Dorobek praktyki sądów.

Dawniej obowiązywała zasada lex fori: obowiązywało prawo obowiązujące w siedzibie sądu.

Później sądy zaczęły uwzględniać konsekwencje wynikające z obcych porządków prawnych.

Sądy angielskie nie stosują obcych porządków prawnych jako równoważnych z prawem angielskim.

W Anglii sędzia stosuje prawo obce tylko na wniosek stron- strony muszą też przedstawić dowody na treść obcego prawa.

W Europie Kontynentalnej sędzia stosuje obce prawo z urzędu i ma obowiązek sam zapoznać się z treścią obcego prawa.

Do niedawna źródłem norm kolizyjnych było wyłącznie orzecznictwo, unikano ustaw bo ustawa przyjmuje bardzo konkretne rozwiązania, a orzecznictwo jest bardziej elastyczne.

+ normy kolizyjne wynikające z konwencji międzynarodowych.

Konwencja Rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (1980) podpisana przez państwa byłego EWG.

Polska jeszcze do niej nie przystąpiła.

W Szwajcarii wzorowano się na Konwencji Rzymskiej. W USA w stanie Luizjana też.

Między innymi stanami decyduje ujednolicony kodeks handlowy.

MIĘDZYNARODOWE PRAWO PROCESOWE W SĄDOWNICTWIE PAŃSTWOWYM

Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych z 1988 r.

Konwencja wprowadza i upowszechnia jednolite zasady jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych. Orzeczenia sądów polskich mogą być na ułatwionych zasadach uznawane i wykonywane w innych państwach i vice versa

Zakres zastosowania: Sprawy cywilne i handlowe, niezależnie od rodzaju sądu.

Konwencji nie stosuje się do spraw:

Rodzaje jurysdykcji : podstawowa, wyłączna, szczególna (przemienna), z woli stron

JURYSDYKCJA PODSTAWOWA: osoby mające miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Umawiającego się Państwa mogą być, niezależnie od ich obywatelstwa, pozywane przed sądy tego państwa.

JURYSDYKCJA WYŁĄCZNA: sąd właściwy jest narzucony, strony nie maja możliwości wyboru sądu

Jurysdykcja wyłączna (niezależnie od miejsca zamieszkania) w sprawach których przedmiotem są:

  1. prawa rzeczowe na nieruchomościach oraz najem lub dzierżawa nieruchomości - sądy UP, w którym nieruchomość jest położona;

  2. ważność, nieważność lub rozwiązanie spółki lub osoby prawnej albo decyzji ich organów - sądy UP, na którego terytorium ma siedzibę;

  3. ważność wpisów do rejestrów publicznych - sądy UP, na którego terytorium rejestry są prowadzone;

  4. rejestracja lub ważność patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i modeli, jak również podobnych praw wymagających zgłoszenia lub zarejestrowania - sądy UP, na którego terytorium wystąpiono ze zgłoszeniem o rejestrację albo nastąpiło zgłoszenie lub rejestracja, albo na podstawie umowy międzynarodowej uznaje się, że zgłoszenie lub rejestracja nastąpiły.

JURYSDYKCJA SZCZEGÓLNA (PRZEMIENNA): wprowadza pewien rodzaj alternatywy.

Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium jednego z Umawiających się Państw, może być pozwana w innym UP:

  1. jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane; jeżeli przedmiotem postępowania jest indywidualna umowa o pracę albo roszczenia wynikające z indywidualnej umowy o pracę - przed sąd miejsca, gdzie pracownik zazwyczaj świadczy pracę; jeżeli pracownik zazwyczaj nie świadczy pracy w jednym i tym samym państwie - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się oddział jednostki, która go zatrudniła;

  2. w sprawach alimentacyjnych - przed sąd miejsca, gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu, albo w wypadku, gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą statusu osoby - przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy wg własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron;

  3. jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony albo roszczenia wynikające z takiego czynu - przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę;

  4. w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się filia, agencja lub inny oddział;

  5. jurysdykcja w sprawach dotyczących ubezpieczenia oraz w sprawach dotyczących konsumentów- tam gdzie konsument

JURYSDYKCJA Z WOLI STRON - kolizyjna autonomia woli stron

W zakresie objętym jurysdykcją podstawową strony mogą same dokonać zapisu na określony sąd.

Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium UP, uzgodniły, że sąd lub sądy UP powinny rozstrzygać spór już wynikły albo mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję wyłączną.

Strony mogą poddać rozstrzygnięcie sporu sądowi państwa, jeśli występuje jakiś łącznik wiążący sprawę z tym państwem.

Strony mogą zapisać w umowie, jaki sąd jest właściwy do rozstrzygnięcia sporu, jeśli jedna ze stron ma tam miejsce zamieszkania i żadna ze stron nie ma jurysdykcji wyłącznej.

UZNAWANIE ORZECZEŃ

Orzeczenia wydane w jednym państwie konwencyjnym są uznawane w innych państwach konwencyjnych bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania . Orzeczenie zagraniczne nie może być w żadnym wypadku przedmiotem kontroli merytorycznej .

orzeczeń się nie uznaje jeżeli:

  1. uznanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym państwa, w którym wystąpiono o uznanie;

  2. pozwanemu nie doręczono w należyty sposób pisma wszczynającego postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym mu przygotowanie obrony- narusza to prawa strony

  3. orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym między tymi samymi stronami w państwie, w którym wystąpiono o uznanie;

  4. orzeczenia nie da się pogodzić z wcześniejszym orzeczeniem wydanym w państwie nie będącym stroną niniejszej konwencji, w sporze o to samo roszczenie między tymi samymi stronami, o ile to orzeczenie spełnia warunki konieczne do jego uznania w tym państwie, w którym wystąpiono o uznanie;

  5. orzeczenie jest sprzeczne z przepisami Konwencji przewidującymi jurysdykcję wyłączną oraz jurysdykcję w przypadku ubezpieczeń społecznych i spraw konsumenckich

WYKONYWANIE ORZECZEŃ

Stwierdzenie wykonalności orzeczenia w innym państwie konwencyjnym dokonuje się na wniosek uprawnionego o nadanie klauzuli wykonalności.

Czy orzeczenie jest wykonywane czy uznawane zależy od jego treści

Wniosek składa się do:

Załączniki do wniosku:

  1. odpis orzeczenia spełniającego warunki wymagane do uznania go za posiadający moc dowodową;

  2. dokumenty, z których wynika, że orzeczenie jest wykonalne zgodnie z prawem państwa pochodzenia i że zostało doręczone;

  3. w wypadku orzeczenia zaocznego oryginał lub uwierzytelniony odpis dokumentu stwierdzającego, że pismo wszczynające postępowanie lub dokument równorzędny został doręczony stronie, która się nie stawiła.

Międzynarodowy arbitraż handlowy

Międzynarodowe prawo procesowe w rozumieniu sądownictwa arbitrażowego (polubownego): sposób rozstrzygania sporów w którym strony same wyłączają właściwość sądu krajowego i poddają rozstrzygnięcie sporu arbitrowi. Wyłączenie to następuje w formie zapisu.

Zapis może mieć formę oddzielnej umowy bądź klauzuli w umowie na bazie której mogą pojawiać się pewne spory.

Organem arbitrażowym rozstrzygającym jest pewna instytucja bądź też pewne ciało powołane do rozstrzygnięcia konkretnego sporu: ciało stałe bądź specjalnie powołane.

Najczęściej polubownie rozwiązywane są spory majątkowe i gospodarcze, gdzie czynnikiem najbardziej istotnym jest czas.

Klasyfikacja sądów polubownych

Zalety sądownictwa polubownego

Źródła prawa

Umowa o arbitraż - zapis na sąd arbitrażowy: ma najistotniejsze znaczenie