WYBRANE ZAGADNIENIA GOSPODARKI RYNKOWEJ

Zagadnienia:

1. Pojęcie i rodzaje papierów wartościowych.

2. Szczegółowe warunki wprowadzania i obrotu papierami wartościowymi.

3. Zasady organizacji obrotu giełdowego i zawierania transakcji giełdowych.

4. Ewolucja form działalności gospodarczej.

5. Współczesne modele gospodarki rynkowej:

1. Nadreński,

2. Skandynawski,

3. Japoński,

4. Anglosaski.

6. Międzynarodowy rynek pieniężno-kredytowy.

7. Międzynarodowy system walutowy i finanse międzynarodowe.

8. System finansowy w Polsce w latach 90-tych.

9. Transformacja systemowa w Polsce w latach 1989-2003.

10. Polityka rynku pracy w krajach Unii Europejskiej.

Literatura:

1. W. Małachowski -„Gospodarka współczesnych Niemiec” W-wa 2001.

2. L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska- „Unia Europejska” W-wa 1997.

3. M. Puławski- „Rynek Kapitałowy w Polsce” W-wa 1997.

4. S. Kozłowski- „Systemy ekonomiczne - analiza porównawcza” Lublin 1998.

RYNEK KAPITAŁOWY -PAPIERY WARTOŚCIOWE

1. Akcje - emitowane przez S.A., które odpowiadają udziałowi ich właściciela w kapitale własnym spółki.

Rodzaje praw akcjonariuszy:

1. prawa majątkowe- np.: prawo do dywidendy, prawo poboru, prawo do udziału w majątku sp. w przypadku jej likwidacji.

2. prawa korporacyjne- np.: prawo głosu na Walnym ZW.

Prawa poboru- instrumenty wprowadzane na rynek w związku emisją przez S.A. nowych akcji, do nabycia których uprawnieni są dotychczasowi akcjonariusze.

2. Obligacje - są papierami dłużnymi stwierdzającymi fakt zaciągnięcia długu przez emitenta obligacji u jego nabywcy - obligatariusza.

Rodzaje obligacji:

1. obligacje skarbowe- gdy emitentem jest Skarb Państwa

2. obligacje samorządu terytorialnego- gdy emitentem jest np. gmina.

3. obligacje korporacyjne- gdy emitentem jest np. bank lub inny podmiot gospodarczy.

Rodzaje cen obligacji:

1. cena nominalna- od której naliczane są odsetki -po tej cenie emitent wykupi obligacje po terminie zapadalności.

2. cena emisyjna- cena po której kupuje się obligacje od emitenta.

3. cena rynkowa- kurs giełdowy - cena ustalana na codziennych sesjach giełdowych jako wypadkowa popytu i podaży.

4. cena rozliczeniowa- to cena giełdowa powiększona o narosłe odsetki.

3. Bony skarbowe- są to krótkoterminowe papiery na okaziciela emitowane przez Skarb Państwa. Minimalny nominał - 10 tyś. zł. Zazwyczaj o terminach wykupu 13, 26, lub 52 tygodnie. Nabywcami są przede wszystkim firmy, najczęściej banki.

Bony S. Sprzedawane są przeważnie z dyskontem (poniżej wartości nominalnej), bez oprocentowania. Pełną kwotę inwestor uzyskuje w momencie wykupu.

Bony S. Stanowią odzwierciedlenie przewidywanego poziomu inflacji, dlatego mogą być one miarodajnym odniesieniem dla określenia oprocentowania innych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje.

4. Certyfikaty inwestycyjne - są to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte lub mieszane fundusze inwestycyjne w ramach tzw. jednostek uczestnictwa.

5. Warranty - instrument (w sensie ekonomicznym) finansowy, którego cena jest uzależniona od ceny lub wartości instrumentu bazowego (waluta, złoto, papiery wartościowe, wskaźniki ekonomiczne). W ujęciu formalno-prawnym jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem emitenta do wypłacenia uprawnionym właścicielom określonej kwoty rozliczenia warrantu.

Warranty dzielimy na:

1. warranty subskrypcyjne- emitowane przez S.A. na własne akcje przyszłej emisji,

2. warranty opcyjne- emitowane przez banki oraz inne instytucje finansowe np. domy maklerskie na akcje S.A., które znajdują się w obrocie publicznym.

Inny podział to:

1. warranty europejskie- można wykonać jedynie we wcześniej określonym przez emitenta dniu, określanym jako dzień wygaśnięcia.

2. warranty amerykańskie- można wykonać w dowolnym dni wybranym przez inwestora, aż do dnia jego wygaśnięcia..

Papiery wartościowe mogą występować na różnych rynkach.

Rynek kapitałowy - jest to rynek, na którym podmioty gospodarcze pozyskują kapitał w drodze emisji instrumentów finansowych przede wszystkim papierów wartościowych.

Rynek kapitałowy uwzględniając aspekty prawno formalne dzielimy na dwa zasadnicze elementy:

1. Rynek niepubliczny - należy rozumieć te wszystkie działania, które prowadzą do pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwa w sposób, który nie kwalifikuje się do działań podejmowanych na rynku publicznym (dotyczy to pozyskiwania kapitału przez prywatnego inwestora - prywatna emisja akcji).

2. Rynek publiczny - pojęcie zostało zdefiniowane w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997r. - „Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi”. Publiczny obrót papierami wartościowymi to proponowanie nabycia lub emisji w serii papierów wartościowych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu lub w inny sposób. Propozycja ta musi być skierowana do liczby osób więcej niż 300 lub do nieoznaczonego adresata.

W strukturze rynku publicznego wyróżniamy następujące elementy:

1. rynek pierwotny- na, którym dochodzi do sprzedaży nowych emisji papierów wartościowych,

2. rynek wtórny- na tym rynku dochodzi do transakcji kupna, sprzedaży papierów wartościowych pomiędzy inwestorami,

3. rynek regulowany- jest to rynek, który zgodnie z treścią ustawy realizuje transakcje związane z papierami wartościowymi, które zostały dopuszczone do obrotu publicznego.

Dwa rodzaje rynku regulowanego:

1. rynek urzędowy (np. giełda papierów wartościowych),

2. rynek nieurzędowy ( np. poza giełdowy).

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Dwie grupy inwestorów instytucjonalnych:

1 grupa - to instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, które lokują część swoich środków rezerwowych pochodzących ze składek klientów w papiery wartościowe. Instytucje te koncentrują swoją uwagę przede wszystkim na lokatach o dużym stopniu bezpieczeństwa. Do tej grupy zaliczane są również banki, które w papierach wartościowych lokują część swoich środków rezerwowych.

2 grupa to fundusze zbiorowego inwestowania.

Pierwszy fundusz inwestycyjny - 1870 r. R. Fleming (Szkot w USA). Obecnie w Polsce F.I. działają na podstawie ustawy z dn. 28.08.1997 o funduszach inwestycyjnych. F.I. nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru funduszy, jego jedynym celem jest lokowanie zebranych środków pieniężnych w papiery wartościowe lub inne prawa majątkowe w sposób przysparzający udziałowcom korzyści mającej na celu:

1. ochronę realnej wartości powierzonego kapitału,

2. osiąganie satysfakcjonujących udziałowców dochodów.

F.I. tworzone są przez specjalne do tego celu powoływane Towarzystwa, które nadają funduszowi statut i zawierają z depozytariuszami umowy o prowadzenie aktywów funduszu. Towarzystwo reprezentuje fundusz na zewnątrz i jest organem funduszu.

W zależności od typu fundusze mogą emitować jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne.

Typy funduszy inwestycyjnych:

1. otwarte- zbywają jednostki uczestnictwa i odkupują je na polecenie uczestnika, nie wypłacają jednak na bieżąco żadnych premii ani dywidendy.

2. specjalistyczne otwarte- które są podobnie do f. otwartych ale lokują środki w długofalowe przedsięwzięcia inwestycyjne.

3. zamknięte - emitują certyfikaty inwestycyjne, których nie można odkupywać, wypłacają swoim inwestorom zysk i dywidendę.

4. mieszane - emituje certyfikaty inwestycyjne ale wykupują je również na żądanie uczestników.

Rodzaje funduszy inwestycyjnych:

1. Agresywnego wzrostu.

2. Wzrostu - lokujące swoje kapitały w akcje, których ceny powinny rosnąć, ale unikają transakcji zbyt ryzykownych,

3. Umiarkowanego (zrównoważonego) wzrostu - lokujące kapitał w papiery przy zminimalizowanym w znaczny sposób poziomie ryzyka.

4. Równowagi - lokujące kapitał częściowo w akcje a częściowo w papiery odsetkowe stałe, czyli obligacje.

5. Obligacji - kapitał lokują wyłącznie w obligacje.

6. Sektorowe - lokujące kapitał w konkretnych sektorach gospodarki.

CHARAKTERYSTYKA GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE

1. Jarmarki

2. 1531r. Pierwsza giełda w Antwerpii.

3. 1558 giełda w Hamburgu.

4. 1792 giełda w Nowym Yorku

5. 12.05.1817 pierwsza giełda kupiecka w Polsce (Warszawa).

6. 1921-1939 giełda pieniężna w W-wie przekształcona z giełdy towarowej.

7. 1989 pierwsze prace podjęte w celu reaktywacji warszawskiej GPW

8. 22.03.1991 Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych - powołująca GPW w Warszawie.

9. 16.04.1991 pierwsza sesja giełdowa.

GIEŁDA - to miejsce, w którym dochodzi do transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych, złota, walut, i innych towarów.

Statut i Regulamin giełdy określają:

1. rodzaj zawieranych transakcji,

2. porządek obrotu papierami wartościowymi,

3. warunki oraz tryb notowania, handlowania i zawieszania papierów wartościowych,

4. sposób ogłaszania kursów.

Funkcje giełdy:

I podział:

• alokacyjna,

• wartościująca,

• kontrolna.

II podział

• mobilizująca kapitał- przesuwa oszczędności od ich pierwotnych dysponentów do ostatecznych użytkowników,

• transformująca kapitał- zamiana jednych papiery wartościowych na inne jest możliwa im bardziej płynny jest rynek,

• ocena kapitału- pozwala ocenić wartość kapitału w odniesieniu do tych podmiotów które zamierzają kupić lub sprzedać papiery wartościowe.

MODELE GIEŁD

1. Model amerykański- giełda jest instytucją prywatno-prawną. Zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników, bankierów. Członkostwo w giełdzie jest równoznaczne z prawem udziału w grze giełdowej.

2. Model niemiecki- giełda jest instytucją publiczno-prawną a jej powstanie uzależnione jest od zgody (decyzji) właściwego organu administracji państwowej. Członkostwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem zawierania na niej transakcji. Należy uzyskać dodatkowe koncesje. (Charakteryzuje się dużą ingerencją państwa)

EWOLUCJA FORM DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Etapy powstawania (rozwoju) przedsiębiorstw

1. epoka agrarna

2. epoka przemysłowa

3. epoka informacyjna

Przejście od 1. do 2. stworzyło warunki do powstania i rozwoju przedsiębiorstw, natomiast przejście od 2. do 3. zmodyfikowało (zmodernizowało) w sposób zasadniczy warunki ich funkcjonowało.

Zmiany wpływające na warunki działania przedsiębiorstw:

1. Powstanie spółek akcyjnych (korporacji).

2. Zmiany terytorialnych zasięgów działania przedsiębiorstw, obecnie aż do globalnych.

3. Zmiany relacji pomiędzy przedsiębiorstwami a państwem.

4. Zmiany roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstw.

5. Zmiany w systemach zarządzania oraz w strukturach organizacyjnych.

6. Zmiany w relacjach pomiędzy przedsiębiorstwem a otoczeniem (dbałość o wizerunek firmy w otoczeniu).

Atrybuty (cechy) przedsiębiorstwa:

1. Wyodrębnienie ekonomiczne. Alienacja jest jednym z podstawowych warunków istnienia gospodarki towarowo-pieniężnej oraz funkcjonowania przedsiębiorstwa. Autonomia ekonomiczna (alienacja) oznacza, że przedsięb. posiada odrębność majątkową

1. reprodukuje we własnym zakresie zużywane zasoby majątkowe poprzez odpłatne zbywanie swoich świadczeń, przestrzegając przy tym zasady rentowności.

2. gospodarowanie w ramach przedsięb. związane jest z większą lub mniejszą niepewnością - przedsiębiorstwo działa w warunkach określonych szans na wygospodarowanie zysku ale również może ponieść stratę.

3. rozwój przedsięb. poprzez powiększanie majątku trwałego jest w dużej mierze uzależniony od możliwości pokrycia nakładów inwestycyjnych z jego własnych dochodów.

4. rozwój przedsiębiorstwa poprzez powiększanie jego majątku trwałego jest w dużej mierze uzależniony od możliwości pokrycia nakładów inwestycyjnych jego własnych dochodów.

Autonomia zewnętrzna oznacza pozostawienie przedsiębiorstwu pełnej swobody w wykorzystaniu szans rynkowych bez ingerencji z zewnątrz zwłaszcza organów państwowych. Przykładem będzie samodzielne planowanie.

Autonomia wewnętrzna przedsiębiorstwa oznacza wyłączne prawo właściciela przedsiębiorstwa lub osób przez niego uprawnionych do podejmowania decyzji dotyczących przedsiębiorstwa.

2. Wyodrębnienie prawne - osobowość prawna przedsiębiorstwa, która jest zdolnością do działań prawnych, co oznacza zawieranie umów, zaciąganie kredytów oraz występowanie jako odrębny podmiot w obrocie towarowym.

3. Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne przedsiębiorstwa oznacza, że dana jednostka tworzy całość wyodrębnioną pod względem techniczno-organizacyjnym, posiada własną strukturę organizacyjną, której graficznym wyrazem jest schemat organizacyjny przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo - jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem techniczno-ekonomicznym, prowadzącą działalność produkcyjno-handlową lub usługową nastawioną na zysk.

Pod pojęciem przedsiębiorstwa rozumiemy zorganizowany przez przedsiębiorcę zespół pracy i środków materialnych związanych z innymi takimi zespołami popytem i kosztami, działający dla zaspokojenia cudzych potrzeb i uwzględnieniem dobrowolnego ryzyka. Charakteryzuje się ono wyodrębnieniem ekonomicznym, realizuje wiązkę celów za pomocą jednego lub kilku zakładów, opierając się na zasadach gospodarności i przedsiębiorczości, rentowności i rachunku ekonomicznego.

Podział spółek wg Kodeksu spółek handlowych

SPÓŁKI

OSOBOWE KAPITAŁOWE

S. JAWNA S. PARTNERSKA S. Z O.O. S. AKCYJNA

S. KOMANDYTOWA S. KOMANDYTOWO-AKCYJNA

Podział przedsiębiorstw wg rodzaju działalności:

- wytwarzające dobra materialne,

- świadczące usługi,

- mieszane,

Podział przedsiębiorstw wg ich terytorialnego rozczłonkowania:

- jednozakładowe,

- wielozakładowe,

- sieciowe,

Podział przedsiębiorstw wg zakresu ich internacjonalizacji:

- krajowe,

- międzynarodowe,

- wielonarodowe,

- globalne.

Podział przedsiębiorstw wg głównych celów

Przedsiębiorstwa komercyjne Przedsiębiorstwa publiczne Przedsiębiorstwa spółdzielcze

(dążą do osiągania zysku) (świadczą usługi na rzecz ogółu) (samopomocowe)

Wszystkie cele przedsiębiorstw możemy podzielić na 2 grupy:

1. cele indywidualne (takie jak: maksymalizacja zysku, wzrost majątku, rozszerzenie rynków zbytu, obrona przed konkurentami, przodownictwo w swojej dziedzinie, wzrost prestiżu kierownictwa, uznanie w oczach klientów),

2. cele społeczne (dobra zaspokajające potrzeby konsumenta, dostosowanie produkcji do jego potrzeb).

FUNKCJE przedsiębiorstwa

W każdym przedsiębiorstwie można wyróżnić następujące funkcje:

a) podstawowe - spełniają je komórki powołane do realizacji głównych celów przedsiębiorstwa (np. produkcji, usług),

b) pomocnicze - polegają na obsłudze komórek podstawowych (administracja, zaopatrzenie, personel, badania i rozwój),

c) regulacyjne - pełnią je zarządy przedsiębiorstwa.

Z jakich rynków czerpie przedsiębiorstwo

Rynek pracy Rynek dóbr kapitałowych Rynek surowców Rynek kapitałów

Przedsiębiorstwo wiąże

czynniki produkcji

Produkt sprzedawany na rynku

Cele i misja przedsiębiorstwa

Maksymalizacja Cel główny przedsiębiorstwa Maksymalizacja wzrostu

zysku w długim maksymalizacji dochodowości wartości rynkowej

okresie kapitału w długim okresie przedsiębiorstwa

Zaspokajanie potrzeb

Odbiorców przez wytwarzanie

Dóbr i/lub świadczenie usług

Misja przedsiębiorstwa:

Szczególna rola w zaspokajaniu potrzeb

Cel (zadanie) Cel (zadanie) Cel (zadanie)

Szczegółowy szczegółowy szczegółowy

ROLA przedsiębiorstw w gospodarce:

1. Rola popytowa - wiąże się z faktem, że przedsiębiorstwa zgłaszają popyt na czynniki produkcji np. surowce, maszyny, urządzenia, instalacje, środki transportu. Przez realizację funkcji popytowej przedsiębiorstwa przyczyniają się do wzrostu gospodarczego.

2. Rola podażowa - wiąże się z wytwarzaniem dóbr i usług oraz kierowaniem ich na rynek krajowy i międzynarodowy.

3. Rola społeczna - kształtowanie stosunków międzyludzkich wew. przedsiębiorstwa przyczyniają się również do zwiększania lub zmniejszania wielkości stopy bezrobocia w danym regionie.

Stosunki przedsiębiorstwa z innymi podmiotami gospodarczymi.

1. Stosunki przedsiębiorstwa z gospodarstwem domowym. Powyższe stosunki charakteryzujemy w ramach dwóch płaszczyzn: zarobkowania oraz wydatkowania. Stosunki te są dobrowolne.

2. Stosunki pomiędzy przedsiębiorstwami.

1. stosunki konkurencji zawsze wpływają na decyzje zawieranych transakcji. Konkurencja może przybierać następujące formy: cena, jakość, wielkość produktu, ilość, terminy zapłaty, gwarancja, warunki kredytowe, dostawa, barwa i wygląd, trwałość.

2. zjawisko współpracy zachodzi wówczas gdy partnerzy mogą zaoferować jeden drugiemu poszukiwane zasoby i umiejętności, porozumienie o współpracy zawsze poprzedzone jest negocjacjami. Zjawisko współpracy może dotyczyć jednorazowych umów, które zawiązuje przedsiębiorstwo z konsumentami lub długoterminowych umów z pracownikami oraz pomiędzy przedsiębiorcami.

3. Stosunki przedsiębiorstwa z instytucjami finansowymi krajowymi i międzynarodowymi. Dotyczą one przede wszystkim banków i występują w następujących obszarach:

- rozliczeń pieniężnych,

- finansowania działalności przedsiębiorstwa,

- lokowania wolnych środków pieniężnych.

4. Stosunki przedsiębiorstwa z podmiotami demokracji gospodarczej. Stosunki te mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

Bezpośrednio przedsiębiorstwo nawiązuje kontakty z:

- związki zawodowe,

- rady zakładowe,

- związki pracodawców,

- organizacje konsumenckie,

- izby przemysłowo - handlowe.

Pośrednie stosunki przedsiębiorstwo nawiązuje z:

- partie polityczne,

- związki wyznaniowe,

- związki regionalne,

- organizacje ekologiczne,

- organizacje społeczne,

- fundacje,

- stowarzyszenia,

- ruchy społeczne,

5. Stosunki gospodarcze z władzami:

- krajowymi,

- międzynarodowymi,

- lokalnymi.

Ewolucja systemu pieniężnego.

Pieniądz - wszystko to, co jest powszechnie akceptowane w formie zapłaty za dobra lub usługi lub spłaty długu. Gotówka spełnia powyższe kryterium.

Funkcje pieniądza:

1 Pieniądz jako miernik wartości towaru. Za pomocą pieniądza określamy wartość innych towarów i usług.

2 Pieniądz jako środek cyrkulacji. Funkcja ta przejawia się w rozdzieleniu jednego i równoczesnego aktu, czyli kupna-sprzedaży (T-T) na dwa akty: pierwszy akt to akt sprzedaży (Towar - Pieniądz, towar przekazywany w zamian za pieniądz) i drugi akt (P-T, pieniądz wpłacony w zamian za otrzymany towar). W związku z powyższym transakcje z udziałem pieniądza stanowi następujący ciąg:

Towar - Pieniądz - Towar.

Niezakłócona relacja zakupów wymaga by iloczyn zasobów pieniądza i szybkości jego obiegu był równy iloczynowi poziomu cen i rozmiarów produkcji:

M x V = P x Q

M - zasoby pieniądza,

V - szybkość jego obiegu,

P - poziom cen,

Q - rozmiary produkcji.

Zależność powyższa jest równaniem obiegu pieniądza. Jeżeli szybkość obiegu pieniądza pozostanie bez zmiany a rozmiary produkcji nie ulegną powiększeniu to zwiększenie zasobów pieniądza musi doprowadzić do wzrostu cen.

3 Pieniądz jako środek płatniczy. Pieniądz służący do spłaty długu i zobowiązań pełni funkcję środka płatniczego.

4 Pieniądz jako środek gromadzenia skarbu, środek tezauryzacji.(Obok złota dzieł sztuki)

Pieniądz standardowy nieprzynoszący procentu nieustannie traci na sile nabywczej w skutek postępujących tendencji inflacyjnych. Funkcję tezauryzacji może pełnić tylko pieniądz silny, który nie traci na wartości.

5 Pieniądz jako pieniądz światowy.

Pieniądz stosowany w rozliczeniach światowych spełnia wszystkie wymienione funkcje. Jego rolę może spełniać waluta, która jest wymieniona na walutę innych państw bez ograniczeń (€, $, SDR- Specjalne Prawo Ciągnienia).

Pieniądz musi być łatwy do standaryzacji, czyli:

● można szybko ocenić jego wartości,

● musi być szeroko akceptowany.

● musi być podzielny.

● musi być praktyczny, nie może sprawiać trudności w noszeniu.

● nie może się szybko psuć.

Krzywe popytu i podaży pieniądza.

Krzywa podaży pieniądza przedstawia graficznie, jaka ilość pieniądza jest dostępna w gospodarce. Jeżeli podaż pieniądza ma charakter stały i nie zmienia się wraz ze zmianami stopy procentowej, to krzywa podaży przyjmuje kształt prostej pionowej, równoległej do osi rzędnej. (O podaży pieniądza decyduje Bank Centralny).

Krzywa popytu pieniądza przedstawia graficznie zależności pomiędzy wielkością zasobu pieniądza, jakie ludzie chcą utrzymywać a wielkością stopy procentowej.

Krzywa popytu na pieniądz posiada ujemne nachylenie, ponieważ przedstawia odwrotną zależność pomiędzy stopą procentową a skłonnością do utrzymania aktywów w gotówce.

Pojecie pieniądza - pieniądz niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego jest prawnie określony jako środek, który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość i którego wartość ściśle wiąże się z realnym produktem społecznym brutto. Jednostka pieniężna jest środkiem obiegowym z mocy przepisów prawa i znajduje ona powszechną akceptację w społeczeństwie. Nazwę jednostki pieniężnej oraz jej miarę w danym kraju określa ustawa. Pieniądz nie ma substancji. Współcześnie pieniądz jest typowym pieniądzem papierowym a jego wartość nominalna nie ma żadnego związku z wartością rzeczywistą. Wartość nominalna jest mu nadana przez państwo.

Pieniądz posiada dwie formy:

1. Gotówkowa, która to forma występuje w postaci banknotu, bilonu, monet. Bilon jest to pieniądz zdawkowy. Nie przyczynia się do zwiększenia lub zmniejszenia wielkości pieniądza na rynku.

2. Bezgotówkowy, są to depozyty bankowe, które są uruchamiane czekami. Pieniądz ten jest emitowany przez banki komercyjne.

Rodzaje pieniądza:

Narodowy	Międzynarodowy
obowiązuje na terytorium jednego kraju, może być wymienialny lub niewymienialny. Wymienialność oznacza, że jest on swobodnie używany na terytorium danego kraju i poza terenem kraju, na którym funkcjonuje. Nie wymienialność oznacz, że pieniądz funkcjonuje tylko wewnątrz jednego państwa.	obowiązuje na terenie większym niż jeden kraj. Może to być pieniądz międzynarodowy regionalny np. € lub pieniądz międzynarodowy np. SDR Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Cechy pieniądza. Wg Keynsa.

1. Elastyczność substancji jest równa zero, co oznacza, że wraz ze wzrostem kosztów produkcji nie wzrasta jego wartość jako towaru.

2. Pieniądz posiada największą premię za płynność, co oznacza, że pieniądz czerpie największą wartość z faktu, że obiega

3. Uniwersalizm pieniądza - czyli pieniądz jest zjawiskiem ponadczasowym.

Pieniądz elektroniczny - jest to instrument przedpłacony lub przechowujący wartość, który umożliwia posiadaczowi dokonywanie nisko kwotowych transakcji:

• przy użyciu kart płatniczych -bazujący na technologii kart procesowych

• poprzez sieci komputerowe -pieniądz elektroniczny bazujący na sieci bądź oprogramowaniu komputerowym.

Zapis środków płatniczych, które są dostępne do posiadacza i mogą być szeroko stosowane w celu dokonywania płatności, jest przechowywany w urządzeniu elektronicznym, które znajduje się w dyspozycji użytkownika. W przypadku produktów, które bazują na kartach przedpłacona wartość przechowywana jest na mikroprocesorze umieszczonym na karcie plastikowej. Z kolei funkcjonowanie produktów bazujących na sieci, związane jest z używaniem specjalistycznego oprogramowania zainstalowanego na komputerze osobistym dysponenta, w celu przechowywania wartości.

Definicja, która wynika z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej (2000/46) w sprawie podejmowania działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz realizacji nadzoru ostrożnościowego, która brzmi następująco:

Pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną, która stanowi prawo do roszczenia wobec emitenta, jest ona:

1. przechowywana na urządzeniu elektronicznym

2. wyemitowana za środki finansowe o wartości nie mniejszej niż wartość wyemitowana

3. jest środkiem płatniczym akceptowalnym przez podmioty inne niż te, które go emitują

Postacie pieniądza elektronicznego:

1. jest to produkt, który bazuje na technologii kart procesowych czyli tzw. elektroniczna portmonetka

2. jest to produkt, który wykorzystuje oprogramowanie za pomocą którego posiadacz może dokonywać płatności w internecie czyli jest to tzw. pieniądz sieciowy.

Pieniądz sieciowy - nie ma postaci fizycznej, jest on reprezentowany jako plik zapisany na dysku twardym komputera a płatność za jego pośrednictwem kształtuje się nieco inaczej niż w przypadku elektronicznych portmonetek. Do załadowaniu gotówki z konta bankowego klienta na pieniądz sieciowy oraz do dokonywania nim płatności służy specjalne oprogramowanie, które użytkownik ma zainstalowane na swoim komputerze osobistym. Umożliwia ono przekazywanie elektronicznych banknotów na komputer użytkownika lub dokonywanie odpowiednich zapisów po każdej transakcji w saldzie użytkownika.

	p-dz elektroniczny	Gotówka	Karty płatnicze
Prawny środek płatniczy	Nie	Tak	Nie
Akceptowalność	Bardzo ograniczona	Nieograniczona	Ograniczona
Koszt pojedynczej transakcji	Niski	Średni	Średni
Anonimowość użytkownika	Tak	Tak	Nie
Możliwość końcowego sfinansowania transakcji bezpośredniej	Tak	Tak	Nie
Możliwość końcowego sfinansowania transakcji na odległość	Tak	Tak	Nie

Karty płatnicze a elektroniczne portmonetki

Rodzaj kart	Możliwość uzyskania dostępu do kredytu	Różnica czasowa pomiędzy momentem dokonania transakcji i momentem zapłaty
Elektroniczne portmonetki	Nie	Instrumenty typu „zapłać wcześniej”, posiadacz takiej karty płaci z góry za jej określoną wartość nabywczą i dopiero wówczas może się nią posługiwać w dalszych płatnościach
Karty debetowe	Nie	Są to instrumenty płatnicze typu „zapłać teraz” oznacza to, że realizacja, obciążenie rachunku posiadacza karty ma miejsce w momencie dokonywania nią płatności lub w niedługim czasie po jej upływie
Karty kredytowe i debetowe	Tak	Instrumenty typu „zapłać później”, oznacza to, że są one instrumentem, który umożliwia posiadaczowi dokonywanie płatności w późniejszym okresie, czyli po uzyskaniu kredytu, ponieważ jego rachunek jest obciążony w późniejszym okresie od zrealizowania transakcji.

Analiza porównawcza kart magnetycznych i elektronicznych

Karty magnetyczne	Karty elektroniczne
Niski stopień zabezpieczenia przed fałszerstwami	Wysoki stopień zabezpieczenia przed fałszerstwami
Technologia jednokrotnego zapisu, wielokrotnego odczytu	Możliwość wielokrotnego modyfikowania danych
Wrażliwość na warunki zewnętrzne	Większa trwałość i odporność na warunki zewnętrzne
Jawność danych	Możliwość wewnętrznej autoryzacji i identyfikacji PIN w systemie of line
Łatwość kopiowania i fałszowania	Trudność podrobienia i ingerowania zapisanych na karcie danych
Instrument pasywnie przechowujący dane	Karty inteligentne, zarządzanie pamięcią karty zajmuje się procesor (wielofunkcyjne)
Niski poziom bezpieczeństwa dla płatności w Internecie	Wysoki poziom bezpieczeństwa dla płatności płatnościach Internecie.

Polityka pieniężna ( monetarna) banku centralnego

Rolą banku jest gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych pochodzących od przedsiębiorstw i instytucji oraz udzielanie kredytów i pożyczek producentom, instytucjom i gospodarstwom domowym w celach produkcyjnych bądź konsumpcyjnych.

Polskie prawo bankowe nie formułuje definicji banku określa jedynie, że do podstawowych dziedzin jego działalności należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych, oraz prowadzenie rozliczeń pieniężnych.

Współczesne polskie prawo bankowe określają:

Ust. z 29. 08. 1997 - Prawo Bankowe (prywatne i publiczne, zawiera przepisy ogólne).

Ust. z 29. 08. 1997 - o Narodowym Banku Polskim - przedstawia jego organizację i funkcje.

Ust. z 14. 12. 1994 - o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.

Ust. z 07. 07. 1994 - o Denominacji złotego.

Ust. z 17.11. 1964 - Kodeks postępowania cywilnego i jego nowelizacje.

Ust. z 28.04. 1934 - Prawo czekowe.

Ust. z 28.04. 1934 - Prawo wekslowe.

Ust. z 02.12. 1994 - Prawo dewizowe.

Ust. z 06.06. 1997 - Kodeks karny.

Ust. z 28.08. 1997 - o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Pojęcie prawo bankowe - konwencjonalny zespół norm prawnych, który odnosi się do banków, ich działalności poprzez regulacje struktury systemu bankowego poprzez ustrój prawny banków i stosunki prawne.

System bankowy jest to wielopoziomowy układ złożony z banku centralnego i banków komercyjnych, to liczba i rodzaj banków, które tworzą logiczną i zwartą całość oraz to przepisy prawne, które określają sposób ich funkcjonowania.

Na rozwój systemów bankowych mają wpływ następujące czynniki:

1. porządek społeczny i gospodarczy który określa społeczne wartości i cele gospodarcze,

2. regulacje prawne działań bankowych,

3. struktura i wielkość popytu na usługi bankowe,

4. skłonność banków do innowacji.

Funkcje systemu bankowego:

1. system bankowy zapewnia możliwości dokonywania płatności pomiędzy podmiotami gospodarczymi, transferom w czasie i ponad granicami

2. stwarza mechanizmy gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia.

3. zapewnia rozwiązania w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym,

4. stwarza warunki do transformacji środków inwestowania

5. zabezpieczenie informacji cenowej, co stwarza możliwość podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze

Funkcje banków:

• biorą udział w społecznym podziale pracy, czyli banki są to przedsiębiorstwa, których celem jest przejęcie od jednostek gospodarczych i osób fizycznych czynności finansowych

• służą do transformacji terminu wielkości ryzyka w stosunkach pieniężnych pomiędzy stronami pożyczek i kredytów,

• dokonują alokacji (rozmieszczenia) i transformacji środków. Dotyczy to informacji o wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza, transformacji terminu i ryzyka, dotyczy to także uzgadniania różniących się struktur podaży i popytu,

• biorą udział w kreacji pieniądza poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez nie, a także przez zwiększenie zakupu walut obcych. Obie operacje powodują wzrost środków płatniczych w danym banku. Środki, które są utrzymywane na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym i gotówka stanowią bazę monetarną obiegu pieniężnego. Banki ograniczają kreację pieniądza, aby utrzymać płynność utrzymaną czy też określoną wielkością środków banku centralnego. Banki komercyjne regulują wielkość podaży pieniądza poprzez inwestycje, które mają na celu pomnażanie wkładów lub hamowanie tego procesu

KREDYT - udzielany na cel wskazany w umowie kredytowej

POŻYCZKA- udzielana na cel określany dowolnie przez biorącego

Role banków:

1. rola agenta - jest agentem który działa w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania ich własnością,

2. rola płatnika - bank dokonuje płatności w imieniu swoich klientów,

3. rola pośrednika - czyli bank dokonuje transformacji otrzymanych depozytów w kredyty przede wszystkim dla przedsiębiorstw,

4. rola instrumentu w zakresie realizacji polityki gospodarczej kraju poprzez regulowanie podaży pieniądza w działaniach banku centralnego.

Podział operacji bankowych:

1. operacje bierne czyli pasywne w ramach których bank występuje w funkcji organu rozliczeń instytucje emitujące

2. operacje czynne czyli aktywne w ramach których bank występuje w charakterze pożyczkodawcy

3. operacje pośredniczące w ramach których bank występuje jako instytucja usługowa która, realizuje zlecenia klientów, przykładem takich operacji mogą być operacje inkasowe które polegają na pobieraniu przez bank na rachunek klienta należnych mu sum pieniężnych z różnych tytułów

Unia Europejska z prawnego punktu widzenia definiuje bank poprzez wymienianie wykonywanych czynności i tak dzieli je na:

1. banki depozytowo-kredytowe -które przyjmują wkłady i inne walory klientów oraz udzielają na rachunek własny kredytów

2. banki inwestycyjne - które operują papierami wartościowymi

3. banki uniwersalne - wykonujące wszystkie w/w czynności.

2 dyrektywa bankowa z 1989 roku określa zakres usług, które banki powinny świadczyć:

1. udzielanie kredytów i pożyczek,

2. usługi w zakresie doręczania pieniędzy,

3. emisja i zarządzanie środkami płatniczymi,

4. przyjmowanie od społeczeństwa depozytów oraz innych funduszy podlegających zwrotowi,

5. wystawianie gwarancji,

6. usługi leasingu płatniczego,

7. usługi maklerów walutowych,

8. zarządzanie i doradztwo portfelowe,

9. postępowanie z rachunkami własnymi i rachunkami klientów w zakresie:

• instrumentów rynku pieniężnego np. czeków czy tez weksli w zakresie waluty obcej,

• administracja papierami wartościowymi, doradztwo w zakresie kapitałów strategii przemysłowej a także usługi dotyczące fuzji i sprzedaży przedsiębiorstw,

• usługi sejfowe

Bank Centralny i jego polityka

Pierwsze banki centralne: Bank szwedzki - 1957, Bank angielski - 1694

Funkcje banku Centralnego:

Jest to bank państwowy i w swojej działalności realizuje politykę gospodarczą państwa jako całości.

1. jest bankiem emisyjnym poprzez to jest zawsze wypłacalny,

2. jest bankiem banków czyli bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych.

Bank ten tworzy 2 rodzaje pieniądza:

1. banknot jako centralny pieniądz gotówkowy

2. pieniądz żyrowany jako centralny pieniądz rezerwowy

Reguluje cyrkulacje emitowanego pieniądza zarówno gotówkowego jak i żyrowanego, reguluje także wielkość pieniądza bankowego, który jest tworzony przez banki komercyjne. Reguluje także płynność całego systemu bankowego oraz kształtuje potencjał kredytowy banków komercyjnych poprzez odpowiednie instrumenty pieniężne.

3. jest bankiem gospodarki narodowej i bankiem państwa (obsługuje skarb państwa). Jako bank gospodarki narodowej jest on regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnątrz kraju i bilansu płatniczego a z drugiej strony bankiem państwa w zakresie udzielania kredytów dla rządu, obsługi długu państwowego oraz kasowej obsługi budżetu. Obowiązkiem banku centralnego jest dbałość o stabilność waluty narodowej a także takie oddziaływanie na gospodarkę, aby następował stały jej rozwój, wzrost dochodu narodowego i spadek stopy bezrobocia. Pełniąc funkcję banku państwa bank centralny zajmuje się obsługą i organizacją płatności zagranicznych, realizacja polityki państwa w odniesieniu do kursów walut, pośredniczeniem w zakupie złota i dewiz oraz utrzymywaniem międzynarodowych rezerw

4. jest centrum walutowym kraju

5. wykonuje również pewnego typu czynności administracyjne (emisja banknotów, kontrola innych banków)

Czynnikiem, który określa i ogranicza działalność banków komercyjnych jest polityka pieniężna banku centralnego. Polityka ta jest manipulowaniem stopą wzrostu krajowej podaży pieniądza w celu stabilizowania poziomu zatrudnienia i produkcji. Istotą polityki monetarnej jest zwiększanie lub zmniejszanie podaży pieniądza oraz podwyższanie lub obniżanie stopy procentowej. Jej celem jest doprowadzenie do zwiększenia inwestycji globalnego popytu zatrudnienia i wzrostu produktu krajowego brutto. Ograniczenie podaży pieniądza i podwyższanie stopy procentowej zapobiega natomiast wzrostowi globalnego popytu, który dochodząc do granic możliwości globalnej realnej podaży może wywołać stały wzrost cen czy zjawisko inflacji.

Zwiększenie ilości pieniądza w obiegu przez Bank Centralny następuje poprzez:

1. obniżanie stopy redyskontowej Banku Centralnego co powoduje zwiększanie ilości weksli zdyskontowanych w banku centralnym przez banki komercyjne,

2. zwiększenie ilości zakupionych na rynku np. od państwa, banków, publiczności obligacji lub weksli skarbowych, co powoduje podwyższanie ich kursów i obniżenie stopy procentowej,

3. zwiększenie zdolności kredytodawczej banków komercyjnych poprzez zmniejszenie wielkości obowiązujących je rezerw co umożliwia im wypożyczenie znacznie większej części nagromadzonych wkładów.

Kierunki polityki monetarnej:

1. regulowanie ilości pieniądza w obiegu poprzez zwiększanie podaży w sposób proporcjonalny do wzrostu PKB, w którym to przypadku wysokość stopy procentowej jest wielkością wynikową i ulega dużym wahaniom

2. regulowanie stopą procentową, w którym to przypadku ilość pieniądza jest określana jako konieczna czy też niezbędna do uzyskania danej stopy procentowej.

Kierunki polityki monetarnej:

1/ polega na regulowaniu ilości pieniądza w obiegu poprzez zwiększenie podaży w sposób proporcjonalny do wzrostu PKB, w któryn to przypadku wysokość stopy % jest wielkością wynikową, która ulega dużym wahaniom,

2/ regulowanie stopom %, wktórym to przypadku ilość pieniądza jest określona jako konieczna czy też niezbędna do uzyskania danej stopy %.

Instrumenty dotyczące realizacji polityki pieniężno-kredytowej winny umożliwiać stosowanie bieżącej polit. p-k, która wiąże się z przyjęciem tzw celu pośredniego.

Cel pośredni jest swoistym regulatorem wielkości zasobów pieniądza w gospodarce.

Cel bezpośredni to przyjęcie określonego wskaźnika w oparciu o który będzie realizowana polit. p-k.

Wskaźnikiem tym może być stopa % wielkości kredytów lub wielkości masy pieniężnej. Natomiast przy szczegółowym zróżnicowaniu masy pieniądza uwzględnia się następujące wskaźniki:

M₀ = gotówka,

M₁ = gotówka + wkłady awista,

M₂ = M₁ + wkłady terminowe,

M₃ = M₂ + wkłady oszczędnościowo terminowe.

Uwzględniając powyższe pieniądz BC = gotówka + wkłady na r-kach w BC minus obowiązkowa rezerwa banków.

Instrumenty polityki BC, rodz.finansowania.

BC zestawia plan pieniężny dla całego systemu bankowego oraz określa globalną wielkość kredytów, które mogą być udzielone całej gospodarce.

BC wpływa pośrednio na działalność BK poprzez stopę %, wielkość udzielanych kredytów refinansowych, stopę rezerwy obowiązkowej.

W systemie bankowym wielkość podaży pieniądza bankowego, który jest stworzony przez BK jest uzależniona od zdolności podmiotów gospodarczych do tworzenia oszczędności w pieniądzu krajowym.

BC działa w stosunku do BK w dwojaki sposób:

1. jest jednostką zwierzchnią, upoważnioną przez państwo do wydawania zakazów i nakazów przeprowadzonych za pomocą śr. przymusu

2. jako podmiot gospodarczy, który składa propozycje dot. dokonywania transakcji na tyle korzystnych aby banki dobrowolnie skorzystały z jego oferty.

A/ Kredyty udzielane przez BC BK

• kredyt refinansowy - refinansowanie banków polega na udzielaniu przez BC kredytów pozostałym bankom, które mogą w ten sposób upłynnić swoje aktywa

• polityka redyskontowa jest realizowana za pomocą

• stopy redyskontowej - powinna być niższa niż stopa która kształtuje się na rynku pieniężnym. Ma to na celu poparcie dla małych i średnich jedn.gosp., które w swojej działalności posługują się wekslem. Podwyższenie tej stopy wpływa na wzrost kosztów kredytów, które są udzielane przez BK przedsiębiorcom.

• Kontyngentów redyskonta - są to pule śr finans., na mocy których można uzyskać lepsze warunki, są to instrumenty, które oddziaływują na podaż pieniądza, dla każdego BK istotny jest podział ogólnej sumy kontyngentu między poszczególne banki. Podstawą do ich ustalenia jest wielkość kapitału danego banku oraz struktura aktywów. Każdy bank może być pozbawiony prawa do redyskonta jeżeli narusza przepisy prawa bankowego lub nadzoru bankowego.

• wymagań jakościowych w stosunku do weksla - weksel musi mieć charakter weksla handlowego.

3. kredyt lombardowy jest wykorzystywany do finansowania banków jeżeli powstaje wyjątkowo trudna sytuacja na rynku pieniężnym. Udziela się go pod zastaw papierów wartościowych np., weksli, obligacji np. gdy dany bank ma problemy z utrzymaniem płynności (np. składa dla BC kompetencje wynikające z obligacji lub weksli /za pomocą r-ków na kontach/).Jt kredyt krótkoterminowy, musi być spłacony w okresie 3 m-cy, ma pomóc w utrzymaniu płynności.

Formy finansowania budżetu przez BC.

1. Pośrednie formy :

A/ polityka otwartego rynku polega na sprzedaży lub na skupie przez BC pewnych ilości weksli skarbowych i obligacji państwowych . Cel to zwiększenie lub zmniejszenie rezerw nadobowiązkowych banków co w dalszej kolejności powoduje zwiększenie lub zmniejszenie możliwości udzielania kredytów przez BK.

B/ to zmiana obowiązujących rezerw bankowych.

BHandl. mają obowiązek odprowadzania części swoich rezerw gotówkowych, a kredytu mogą udzielać tylko w oparciu o rezerwy nadobowiązkowe.

BC działa albo restrykcyjnie albo ekspansywnie.

Polit. restrykcyjna polega na:

1 podniesieniu stopy rezerw obowiązkowych

2.podniesieniu stopy redyskontowej

3.sprzedaży papierów wartościowych przez BC, efekt to:

• zmniejszenie płynności banków

• ograniczenie podaży pieniądza

• zmniejszenie aktywności podmiotów gospodarczych

Polit. ekspansywna polega na:

1. obniżeniu rezerw obowiązkowych

2. obniżeniu stopy redyskontowej

3. skup papierów wartościowych przez BC, efekt to:

• zwiększenie płynności BK

• zwiększenie podaży pieniądza

• zwiększenie pobudzenia aktywności podmiotów gosp.

System podatkowy w Polsce.

Podatek jest kategorią ekonomiczną, która wyraża stosunki pomiędzy państwem i obywatelem zobowiązanym do jego uiszczania. Odzwierciedla on pewne ogólne właściwości wspólne w określonych grupach ekonom. stosunków podziału i ściśle z nimi związanych stosunków prawnych.Jego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, przymusowe, nieekwiwalentne, bezzwrotne oparte na ogólnych normach prawnych. Cech te pozwalają odróżnić podatek od innych świadczeń na rzecz budżetu państwa. W/w cechy muszą występować łącznie aby dane świadczenie było podatkiem.

Pieniężny charakter świadczeń podatkowych wiąże się z jego wymiarem, poborem w jednostkach pieniężnych danego kraju.

Przymusowy charakter podatku wynika z władczych uprawnień danego państwa do wszystkich obywateli zam. na jego terytorium lub posiadających na nim źródła podatkowe.

Nieekwiwalentny czyli nieodpłatność ozn.,że w zamian za wniesione świadczenie na rzecz budżetu państwa wpłacający nie otrzymuje ze strony państwa żadnego in. świadczenia, które miałoby charakter ekwiwalentu.

Bezzwrotny charakter świadczeń podatkowych polega na definitywnym przekazaniu przez podmiot zobowiązany do uiszczenia podatku śr pieniężnych na rzecz budżetu państwa.

Podatek w sensie prawnym to nie tylko świadczenie na rzecz budżetu państwa, ale również na rzecz innego zw. publiczno prawnego nakładane na podstawie przepisów prawa określające wysokość podatku, terminy i in. warunki.

Podatek w sensie ekonomicznym to ciężar który ponoszą podmioty istniejące poza państwem lub in.zw.publ.pr. na rzecz tego państwa lub in.zw.publ.pr. np. gmina.

Podatek w sensie ustrojowym lub politycznym dot. relacji pomiędzy państwem a obywatelem, o kształcie podatku, jego wysokości i zasadach wprowadzenia decyduje większość parlamentarna.

Wyróżnia się 4 zasady:

1. prawo nie działa wstecz

2. zaufanie ob. do państwa i prawa

3. zgodności z prawem

4. równości

Funkcje podatków

1. f. fiskalna - opodatkowanie służy przede wszystkim skutecznemu finansowaniu wydatków publicznych państwa. Uwzględnia się elementy:

a/ źr. podatku - właściwa ocena jego wydajności (VAT i dochodowy)

b/ elastyczność podatku - ozn., że jest on zdolny do tego aby w stosunkowo krótkim czasie reagować na wzrost i spadek zapotrzebowania na dochód publiczny.

c/ taryfa podatkowa - wzrost skali opodatkowania w zależności od dochodów

2. f. regulacyjna polega na kształtowaniu dochodów i majątku znajdującego się w dyspozycji

podatników.

3. f. stymulacyjna ozn. wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania podmiotów gosp. jak również na kierunki i tempo ich rozwoju. Praktycznym przykładem jest stosowanie zwolnień lub ulg podatkowych.

4. f. alokacyjna za pomocą podatków państwo oddziaływuje na strukturę wytwarzanego PKB.

5. f. redystrybucyjna - podatki oddziaływują na rozkład dochodów ukształtowanych w wyniku gry sił rynkowych.

Zasady opodatkowania wg A Smitha

1. dogodności - każdy podatek winnosię ściągać w takim czasie i w taki sposób aby podatnikowi umożliwić jego najdogodniejszą zapłatę

2. równości ozn., że termin płatności, sposób i suma zapłaty winny być jasno i zrozumiale określone

3. taniości ozn., że koszty realizacji podatku państwo powinno utrzymywać na możliwie najniższym poziomie, tak aby jak największy udział procentowy dochodów z opodatkowanie przypadł na rzecz dobra ogólnego a nie na adm.podatkową.

Systematyka podatku

1. przychodowe opodatkowany tu jest objęty dochód brutto bez uwzględniania kosztów uzyskania . Zródłem przychodu mogą być czynsze dzierżawcze.

2. dochodowe powyższa forma uzależnia wysokość podatku od osiągniętego wyniku finansowego. Dochód w sensie podatkowym to suma zindywidualizowanych przychodów netto uzyskiwanych w pewnym okresie czasu z poszczególnych żródeł przychodu - dochód = przychód minus koszty uzyskania przychodu.

3. majątkowe - przedmiotem jest majątek lub jego przyrost, określane mianem realnych, płacone z dochodu mają charakter nominalny.

4. konsumpcyjna w sensie ekonomicznym jt dochód wydatkowany czyli kwota produktu umieszczona w cenie.

5. obrotowy - przedmiotem opodatkowania są czynności związane z przychodem, dochodem lub majątkiem.

Podział wg pomiotu czynnego - jest państwo lub in.zw.publ.pr.

Podział wg podmiotu biernego - od gosp.domowych i podmiotów gosp.

Wyróżniamy także;

1. podatki miarowe konstruowane są z uwaględnieniem całokształtu sytuacji faktycznych i prawnych związanych z danym podmiotem np. dochodowy

2. rynkowe stanowią istotny element kształtowania cen poprzez wpływ na strukturę kosztów np. obrotowy

3. fiskalne służą one pokrywaniu potrzeb finans.państwa poprzez przesuwanie dochodu narodowego od jednostki na rzecz ogółu.

4. interwencyjne służą do oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych lub społecznych

5. rzeczywiste - podstawa opodatkowania jest ustalona w wyniku postępowania podatkowego. Są one uzależnione od wyników działalności gospodarczej.

6. należne - podst. opodatkowania ma charakter stały i jest niezależna od przyszłych zdarzeń gospodarczych. Wysokość jest ustalana z góry.

7. naliczone jt kwota umieszczona na dokumencie zakupu.

Zasadniczy podział podatku

1. bezpośrednie obciążają podatnika, występują gdy normatywnie określone żr. podatku przedmiot i podmiot są zbieżne z rzeczywistym źr ekonomicznym. Zaliczamy do nich:

• dochodowy od os. Fiz.

• Dochodowy od os.pr.

• Od spadków i darowizn

• Od czynności cywilno-prawnych

• Rolny

• Leśny

• Od nieruchomości

• Śr transportu

• Od posiadania psów

• pośredni - od towarów i usług (VAT), akcyzowy , od gier.

Podatki pośrednie oddziaływują regresywnie w stosunku do dochodów ludności i są wyrazem preferencji funkcji fiskalnej państwa w przypadku podatków. Ich zaletą jt, że dot. dochodu zużywanego na zakup dóbr i usług.

Pojęcie systemu podatkowego jt zespół podatków obowiązujących w danym kraju, które stanowią jednolitą wewn. zgodność oraz logiczną konstrukcję, która rokuje na urzeczywistnienie danego celu podatkowego.

Wymogi prawne systemu podatkowego to:

1. przejrzystość aktów prawnych

Wymogi ekonomiczne to:

1. wybór właściwych źr podatkowych

2. wybór odpowiedniego momentu procesu gospodarczego

3. ustalenie podmiotu gospodarczego.

Czynniki wewn mające wpływ na kształt systemu podatkowego:

• warunki społ. gosp.

• stopień rozwoju gosp.

• typ ustroju politycznego

• rola i zakres władzy państwowej

Czynniki zewn to:

• koniunktura gospodarcza na świecie

• rola danego państwa w gospodarce światowej

• specyfika gospodarki narodowej.

Efektywność opodatkowania a kryteria oceny wg Stigiezla

1. ekonomiczna efektywność czyli system nie powinien zniekształcać efektywnej alokacji zasobów

2. prostota - system powinien być łatwy i prosty w zastosowaniu z pkt. widzenia państwa i podatnika

3. elastyczność - system podatkowy powinien reagować automatycznie na zmieniające się warunki ekonom.

4. odpowiednia polityka - system powinien być przejrzysty czyli nie można przed Ob. ukrywać rzeczywistych obciążeń podatkowych

5. uczciwość (sprawiedliwość) - system powinien sprawiedliwie traktować różne podmioty.

16

---