UMIEJĘTNOŚCI W PRACY SOCJALNEJ (rozdział 1)
Umiejętności
Pedagogika: sprawność w wykorzystywaniu odpowiedniej wiedzy przy wykonywaniu określonych zadań; sprawdzona możliwość osiągania celu przy zastosowaniu sposobów działania skutecznych w danej sytuacji.
Psychologia: gotowość do podjęcia określonego typu działania z możliwością dostosowania go do zmieniających się sytuacji, w jakich ma być wykonane.
Zarządzanie: to zorganizowane i skoordynowane wzory umysłowych oraz/lub fizycznych działań w odniesieniu do osób, obiektów czy przekazów informacji które zwykle angażują procesy percepcji i reakcji
Umiejętności zawodowe: sprawność wykonywania specjalistycznych czynności objętych danym zawodem nabyta przez systematyczne kształcenie; umiejętności gwarantujące skuteczne wykonywanie zawodu, stanowiące o istocie kwalifikacji zawodowych (Szewczuk)
Typologia Katza: umiejętności: koncepcyjne, społeczne, techniczne .
Argyle: 2 kategorie celów związane z umiejętnościami: bezpośrednie (podporządkowane dalszym) i dalsze.
Badacze z U. Stanford - opracowali metodę kształtowania umiejętności nauczycielskich - mikronauczanie (uczyli konkretnych zachowań sprzyjających efektywnemu nauczaniu - pomoce naukowe, odpytywanie itd.)
Zagadnienie umiejętności w pracy socjalnej
Trzeba dpowiedzieć na pytania: „jak działać skutecznie?” i „Jakie działania uznać za skuteczne?”
Praca socjalna cały czas się kształtuje i rozija, dlatego niezbędne w niej umiejętności muszą dostosowywać się do zmian ekonomicznych czy społecznych.
Klasyfikacja UMIEJĘTNOŚCI pracy socjalnej wdg. NASW (1982r) (National Association of Social Workers - Amerykańskiego stowarzyszenia pracowników socjalnych):
Słuchanie innych celowo i ze zrozumieniem
Zdobywanie informacji i zestawianie danych istotnych dla przygotowania historii przypadku, diagnozy, raportu;
tworzenie i podtrzymywanie wspomagających stosunków profesjonalnych
Angażowanie klientów w starania a rzecz rozwiązywania ich własnych problemów i zdobywanie ich zaufania
dyskutowanie drażliwych tematów w sposób wspierający i nie budzący poczucia zagrożenia
opracowywanie innowacyjnych rozwiązań dla potrzeb klienta
podejmowanie decyzji o zakończeniu procesu terapeutycznego
prowadzenie własnych badań i interpretowanie wyników innych b. oraz literatury
mediowanie i negocjowanie
zapewnianie kontaktów międzyorganizacyjnych
interpretowanie i komunikowanie potrzeb społecznych wobec opini publicznej, prawodawców i dysponentów funduszy
Zdolności konieczne do praktykowania pracy socjalnej wdg: NASW (14 zdolności):
Wyraźne mówienie i pisanie
Uczenie innych
Pomocne reagowanie w emocjonalnych / kryzysowych sytuacjach
Służenie za wzór w stosunkach zawodowych
Interpretowanie złożonych zjawisk psychospoł.
Organizowanie pracy tak by móc wykonać zobowiązania
Wyszukiwanie i zdobywnie środków na pomoc innym
Ocenianie własnej wydajności i nastawienia do pracy oraz korzystanie z pomocy i konsultacji
Korzystanie z działalności grupowej i wykazywanie sprawności w jej prowadzeniu
Funkcjonowanie w warunkach stres
Postępowanie w sytuacjach konfliktowych i z osobami kłótliwymi
Odnoszenie teorii psycho i socjo do sytuacji praktycznych
Ustalenie info potrzebnych do rozwiązania problemu
Prowadzenie studiów badawczych nad pracą swe placówki i/lub nad własną praktyką
Umiejętności pracownika socjalnego wdg. CCETSW w Wielkiej Brytani
Umiejętności poznawcze
Analizowanie i ocenianie doświadczenia własnego i innych
Analizowanie i wyjaśnianie pomysłów i problemów
Stosowanie wiedzy i rozumienia w praktyce
Wykorzystywanie wyników bad. naukowych w praktyce
U. interpersonalne
Nawiązywanie i podtrzymywanie owocnych stosunków międzyludzkich
Rozpoznawanie stanów uczuciowych i radzenie sobie z nimi
Wykorzystywanie własnego autorytetu
Uznawanie zróżnicowa ludzkich (rasowych, społ. itp.) i uwzględnianie ich w pracy
Rozpoznawanie i praca w warunkach agresji i uwzględnianie ryzyka
Pomaganie przy dostarczaniu opieki zdrowotnej
Obserwowanie, rozumienie i interpretowanie zach. i postaw
Porozumiewanie się werbalne, niewerbalne i na piśmie
Planowanie i przeprowadzanie wywiadów w różnych okolicznościach
Negocjowanie, nawiązywanie kontaktów, współpraca
Rzecznictwo - czyli występowanie w imieniu klientów
U. podejmowania decyzji
Decydowanie w momentach tego wymagających
Podejmowanie d. wspólnie z klientem, a gdy to konieczne w jego imieniu
Identyfikowanie d. kt. Wymagają uprzednich konsultacji ze współpracownikami
Podejmowanie d, w sprawie koniecznej współpracy z innymi placówkami i specjalistami
U. administracyjne
Staranne, zwięzłe prowadzenie dokumentacji
Realizowanie założeń i regulaminów placówki
Przygotowanie i prezentacja sprawozdań
Organizowanie, planowanie i kontrola własnej pracy
Uzyskiwanie info. z wykorzystaniem dostępnych technologii
U. pozyskiwania środków
Badanie i rozpoznawanie potrzeb na usługi socjalne
Wpływanie na rozwój usług
Wykorzystywanie materialnego środowiska placówki dla poprawy jakości usług
Docenianie i twórcze wykorzystywanie środków dostępnych w placówce i w społeczności.
Polska dokumentacja programowa dla zawodu pracownik socjalny (MIPS i MEN 1993) wyróżnia takie oto umiejętności (jest ich 32):
U. metodologiczne
Udzielanie porad i stosowanie el. Psychoterapii
Obserwowanie, dokonywanie analizy i formułowanie wniosków
Formułowanie diagnozy socjalnej i planu pomocy
Stosowanie w praktyce metod i technik monitorowania i ewaluacji
Łączenie niektórych el. poszczególnych metod w zakresie odpowiadającym sytuacji klienta
U. społeczne
U. komunikacyjne
Nawiązywanie kontaktów
Rozumienie sytuacji osoby / rodziny
Okazywanie ciepła i empatii
Praca z klientem i ważnymi osobami z jego otoczenia
Współpraca z przedstawicielami innych zawodów, instytucji, wolontariuszami
Mediowanie i negocjowanie
Organizowanie i prowadzenie gr. zadaniowych
Występowanie na forum publicznym
Wykorzystywanie lokalnej sceny politycznej
Aktywizowanie społ. lokalnej
U. związane ze stosowaniem wiedzy z zakresu prawa
Posługiwanie się przepisami prawa i ich stosowanie w praktyce
Dokonywanie analizy dok. oraz właściwej interpretacji prawa
Uświadamianie uprawnień i sposobów ich egzekwowania
U. wskazywania kompetentnych instytucji
U. menedżerskie
Przewidywanie potrzeb społ. zdobywanie i alokacja zasobów
Twórcze rozwiązywanie problemów społ.
Organizowanie pracy i kierowanie zespołem
Prowadzenie nadzoru
Inicjowanie i współrealizowanie projektów działań społ.
Skuteczne negocjowanie
Pozyskiwanie do współpracy ludzi i org. Pozarządowych
Publiczne prezentowanie problemów społ.
Zdobywanie funduszy dla realizacji celów pomocy społ.
U. podejmowania decyzji i szybkiej interwencji socjalnej
U. stosowania w praktyce wiedzy naukowej
U. wykorzystywania zdobyczy techniki podczas wykonywania pracy
Z analizy badań pracowników socjalnych z Wielkiej Brytani, USA i polski wynika, że najważniejsze są umiejętności koncepcyjne i społeczne w ich pracy zawodowej
Uznając, że umiejętności to zachowania człowieka wyznaczane jego wiedzą o sytuacji w której dziala oraz celami do których dąży, można założyć, że pracownik socjalny powinien opanować trzy podstawowe zespołu umiejętności:
Rozwiązywanie problemów
Porozumiewania się
Rozwiązywania konfliktów
POROZUMIEWANIE SIĘ (rozdział 2)
Proces porozumiewania się:
Porozumiewanie się (komunikacja) podstawą życia społ. człowieka
Proces komunikacji - polega na przekazywaniu info. pomiędzy nadawcą i odbiorcą (celem nadawcy jest doprowadzenie do zrozumienia jego intencji przez odbiorcę)
Nadawca koduje info. i przekazuje ją odbiorcy, który musi ja zdekodować. W procesie tym przeszkadzają tzw. szumy (czyli wszelkie zakłócenia i czynniki przeszkadzające w zrozumieniu się), gdy odbiorca dostarczy informację zwrotną, proces komunikacji się zamyka.
Komunikacja interpersonalna jest dominującą dziedziną w pracy socjalnej
Komunikacja jednokierunkowa - gdy nie oczekujemy info. zwrotnej od odbiorcy
Parafraza - podstawowe narzędzie usprawniające info. zwrotną, polega na:
Wsłuchaniu się w odbierany komunikat
Zwięzłym przedstawieniu nadawcy własnymi słowami treści jego komunikatu
Zaobserwowanie u nadawcy oznak, że parafraza oddaje sens jego wypowiedzi
Słuchanie - jako b. ważny el. procesu porozumiewania się, w procesie komunikowania aż 45% czasu przeznaczam na słuchanie. Słuchanie jest podlegającym uczeniu się procesem odbierania, przechowywania i interpretowania sygnałów oralnych.
W pracy socjalnej b. ważną umiejętnością jest aktywne słuchanie
Zakułcenia komunikacji podczas słuchania, mogą wynikać z równoczesnego analizowania komunikatu i zastanawiania się nad odpowiedzią.
Świadomość celu słuchania może zmniejszyć prawdopodobieństwo zakłóceń, Cele te można określić tak:
- skupianie się na komunikatach przekazywanych przez daną osobę
- zdobycie pełnego i dokładnego zrozumienia odbieranych komunikatów
- wyrażanie zainteresowania, uwagi i troski
- zachęcanie do otwartości i szczerości
Trzy style komunikacji interpersonalnej:
Styl egocentryczny - skoncentrowanie na sobie i własnej perspektywie
Styl allocentryczny - koncentracja na perspektywie partnera
Styl partnerski
Komunikacja jako wymiana symboli:
Ludzie posługują się nie tylko wspólnym językiem narodowym, ale również porozumiewają się za pomocą symboli, wytworzonych na drodze wspólnych doświadczeń
Komunikacja niewerbalna może następować nie tylko poprzez wymianę symboli ale również dzięki: mimice, gestach, modulacji głosu, sposobów ubierania się czy jakiś znaków. Taki przekaz jest niejednoznaczny i wielowymiarowy.
Kategorie ekspresji niewerbalnej (Nęcki):
Mimika - ludzie potrafią z dużą trafnością odczytywać z twarzy 6 rodzajów emocji:
Miłość, szczęście, radość
Zdziwienie
Strach, cierpienie
Gniew, wściekłość, zdecydowanie
Niesmak, wstręt
Lekceważenie, pogardę
Gestykulacja - na ogół zrozumiałe komunikaty, trzeba uważać na różnice kulturowe!
Ton głosu - wyższy u osób, które kłamią. Tempo i płynność głosu zmiejsza się również gdy mówimy do osób o wyższym statusie.
Operowanie przestrzenią - wykorzystywane do okazywania stosunku emocjonalnego wobec innych.
Wzrok - sam w sobie jest nośnikiem komunikatu, pomaga ustanowić relacje pozytywne / negatywne. Bywa wskaźnikiem relacji między ludźmi (np.: człowiek z wyższą pozycją częściej patrzy na rozmówcę gdy do niego mów, natomiast jogo odbiorca o niższej pozycji patrzy gdy słucha, żadko gdy wygłasza komunikat).
Wszelka ekspresja niewerbalna jest wyrażana nieświadomie, jednak może być również użyta do świadomego kierowania wrażeniami.
Stosunek między pracownikiem socjalnym a klientem jest często ze swej natury niesymetryczny, dlatego trzeba temu przeciwdziałać i uważać by nie naruszać norm etycznych poszanowania godności klienta oraz nie utrudniać partnerskiej komunikacji.
Niewerbalne wyrażanie stosunku emocjonalnego do innych:
Klasyfikacja zach. interpersonalnych na podstawie kwestionariusza D.W.Johnsona:
Zachowania przychylne wobec innych:
Patrzy na 2 osobę, obdarza ja niepodzielną uwagą
Proponuje drobne przysługi, kawe itp.
Dobrodusznie żartuje
Zwraca się po imieniu
Jest spokojny, odprężony nie okazuje naoięcia
Uśmiecha się uprzejmie
Siada blisko
Nachyla się do 2 osoby, czy okazuje inaczej zainteresowanie
Wyraża ciepłe uczucia przez przelotne dotknięcia
Dba o wygodę innej osoby
Zawierza 2 osobie swoje sprawy prywatne
Mówi rzeczy zachęcające, dodaje otuchy
Chwali i podziwia
Daje do zrozumienia, że chciałby się ponownie zobaczyć
Ma otwarty, przystępny wyraz twarzy
Uprzejmie wita inną osobę
Uśmiecha się gdy ktoś roby dowcip
Opowiada z zapałem o czyichś zainteresowaniach i zajęciach
Wprost i otwarcie odpowiada osobie, kt. Chce poznać jego opinię czy postawy
Zachowania niechętne wobec innych:
Jeśli się wita to w zimny, formalny sposób
Mówi ostrym głosem
Fizycznie znieważa 2 osobę
Ziewa i okazuje znudzenie
Krytykuje
Łapie za słówka
Cały czas przerywa
Siada dość daleko
Sprowadza do absurdu czyjąś wypowiedź
Próbuje otumanić (przeintelektualizowany język, nieznane wyrażenia)
Robi kąśliwe, ironiczne uwagi
Robi uwagi ad hominem (np.: takiej głupiej decyzji spodziewałem się po kimś takim jak Ty)
Ignoruje
Nabija się i dokucza
Ma chłodny, odpychający wyraz twarzy
3 wzory Zach. odbierane przez część respondentów odwrotnie:
Przypatruje się komuś (+ zamiast -)
Używa żargonu rozmówcy (+ zamiast -)
Okazuje rezerwę i niechęć, nie ryzykuje uwikłania w osobiste sprawy innych(+ zamiast -)
Osobowościowe czynniki efektywnego porozumiewania się:
Komunikat oprócz samej treści słów może zawierać takie info. jak: jak odbiera siebie nadawca; jakie żywi uczucia do odbiorcy; jakiej reakcji spodziewa się od odbiorcy.
Łuk zniekształcenia - tak nazywana jest sytuacja, gdy osoba A nieświadomie przekazuje coś czego wcale nie chciała przekazać, B na to reaguje i wpędza A w zakłopotanie, bo nie rozumie czemu wywołała taką dziwną reakcję.
Koncepcja psychologicznych czynników efektywnej komunikacji M.R.Chartier'a. Czynniki te to:
Obraz samego siebie - pozytywny jest konieczny dla utrzymania satysfakcjonujących interakcji, kształtuje się poprzez kontakt ze „znaczącymi innymi:
Umiejętność słuchania - b. ważne odroczenie wartościowania, gdyż wczesne wyrobienie opinii ogranicza szanse pełnego zrozumienia, gdyż szukamy tylko potwierdzenia naszego sądu (filtrujemy wiadomości)
Jasne wyrażanie się
Radzenie sobie z gniewnymi emocjami - zabezpieczające przed ich niszczącym wpływem na otoczenie.
Otwartość - jako zdolność szczerego mówienia o sobie. Może wystąpić tyko w atmosferze życzliwości, ale czasem wymaga ryzyka, bo to ufność rodzi ufność.
Asertywność w porozumiewaniu się:
Asertywność (z ang: assertiveness) to umiejętność dzięki, kt. ludzie potrafią bezpośrednio, uczciwie i stanowczo wyrażać wobec innej osoby swoje odczucia, postawy, opinie i pragnienia w sposób respektujący uczucia, opinie i prawa 2 osoby.
Przeciwieństwem asertywności jest uległość, asertywność też często mylona jest z agresją.
Większość ludzi w różnych sytuacja posługuję się różnymi metodami czy zachowaniami, bo z każdym z nich wiąże się inne ryzyko.
Funkcje asertywności:
Podtrzymywanie procesu porozumiewania się
Budowanie wzajemnego szacunku w kontaktach międzyludzkich
Asertywne zachowanie się pracownika socjalnego w stosunku do klienta i uczenie klienta takiego zachowania służy budowaniu szacunku do siebie samego. Budowanie wzajemnego poszanowania rozwija samopoważanie partnerów. A samopoważanie (klienta) jest jedną z ważniejszych potrzeb ludzkich i niezbędne jest do poprawy sytuacji klienta.
Obniżenie samopoważania powoduje szereg reakcji obronnych:
Obniżenie kreatywności
Obniżenie zaangażowania
Obniżenie poziomu gotowości do podjęcia ryzyka
Zasób praw osobistych, których przestrzegania ma prawo domagać się każdy (G.Lindeenfield). Każdy ma prawo:
Prosić o to, czego chce
Mieć swoje zdanie i je wyrażać
Postępować nielogicznie i nie uzasadniać tego
Podejmować decyzje i przyjmować ich skutki
Wybierać, czy chce się angażować w problemy innych ludzi
Nie wiedzieć, nie znać, nie rozumieć
Popełniać błędy
Odnosić sukcesy
Zmieniać zdanie
Do swojej prywatności
Bycia w samotności i niezależności
Korzystać ze swoich praw
Społeczny obieg informacji:
Modele komunikacji formalnej:
Komunikacja pionowa w dół (zwierzchnik → podwładny)
Komunikacja pionowa w górę (podwładny → zwierzchnik)
Komunikacja pozioma (równorzędni pracownicy)
komunikacja formalna jest szczególnie podatna na zjawiska dominacji nadawcy i komunikatu jednokierunkowego. W pracy socjalnej może wystąpić szkodliwe zjawisko: „efekt odzwierciedlenia”, czyli odtwarzanie przez pracownika socjalnego w kontaktach z klientem wzorów komunikacji panujących w placówce.
Komunikacja nieformalna - jest przydatna bo szybsza niż formalna, zwykle zawiera więcej info. i najczęściej jest przekazywana bezpośrednio, pozyskiwana od ludzi, kt. znamy nie jest więc bezosobowa.
Należy uważać z wykorzystywaniem komunikacji nieformalnej w pracy socjalnej, gdyż może nastąpić zniekształcenie info. w obiegu społ. Źródła takich zakłóceń:
Plotki
Niedoskonałość ludzkiej percepcji:
- zjawisko niwelacji - relacja staje się coraz krótsza, ubywa jej szczegółów
- zaostrzenie - El. które zostały są wyolbrzymiane
- asymilacja - relacja dostosowywana do tego, co jest odbiorcom znane i zrozumiałe dla nich
- przekręcanie - liczb, nazw, zdarzeń
ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW (rozdział 3)
Umiejętność rozwiązywania problemów jedną z najbardziej podstawowych w pracy socjalnej.
Jeśli klienci sami nie podejmują wysiłku rozwiązania własnych problemów, pracownik powinien służyć wsparciem, radom, współpracą i w ten sposób wzmacniać klienta.
Znaczenie pojęcia problem:
To pojęcie rozumiane bardzo wieloznacznie i używane do określania różnych sytuacji
E.de Bono definiuje problem jako różnicę pomiędzy tym, co ktoś ma, a tym czego chce
Definicja B.Hudginsa - problem w kontekście edukacyjnym - występuje on wtedy, kiedy dotychczasowa wiedza ucznia lub wzory zach. są niedostateczne lub niestosowne, by umożliwić mu właściwe rozwiązanie.
Przyjęta przez autorów tej książki def. J. Kozieleckiego: Problem jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy. Rozwiązanie jego jest możliwe dzięki czynności, myślenia produktywnego, która prowadzi do wzbogacenia wiedzy podmiotu.
Cechy problemu jako zjawiska psychologicznego:
Problem jest poprzedzany lub wywołuje stan napięcia (zakłócenie homeostazy)
Odczuwanie problemu jest stanem subiektywnym
Rozwiązanie problemu wymaga zdobycia nowej wiedzy lub ustalenia nowych sposobów postępowania
Problemy mogą być rozwiązywane na więcej niż jeden sposobów (cecha ekwiwalentności)
Algorytmy - wyuczone sposoby radzenia sobie z zadaniami dnia codziennego (pisanie, gotowanie rosołu itp.), (wzory skutecznego wykonania danej czynności) dopiero gdy nie znamy sposobu realizacji jakiegoś zadania, mamy do czynienia z problemem.
Proces rozwiązywania problemów:
Etapy rozwiązywania problemów wdg. J. Dewey'a:
Odczucie problemu - zależy od motywacji i zajmowanej pozycji w danej rzeczywistości.
Definiowanie problemu - czyli określenie na czym polega odczuwana trudność, trzeba uważać bo może być błędna!
Poszukiwanie rozwiązań - gromadzimy pomysły, projekty
Wybór rozwiązania - myślowa analiza uwarunkowań, a czasem próby praktyczne mogą pomóc w wyborze optymalnym.
Realizacja.
Ten klasyczny podział został wzbogacony przez późniejszych psychologów o jeszcze jeden, kocowy etap, mianowicie:
Ocenę realizacji zadania - ewaluacja.
Inkubacja - zjawisko kt. może wystąpić po zapoznaniu się z problemem, polega na nieświadomym, ciągłym myśleniu o nim. Może zakończyć się iluminacją - czyli zaskakującym pomysłem na rozwiązanie problemu. (G. Wallas)
Czteroetapowa procedura rozwiązywania problemu, opracowana przez G. Poyl'a -matematyka i entuzjastę nauczania:
Zrozumienie problemu uwzględniające sytuację problemową, cel i warunki rozwiązania problemu
Opracowanie planu osiągnięcia celu
Wykonanie planu
Ocena planu, jego wdrożenia i rezultatów.
Umiejętności rozwiązywania problemów:
Wdg. koncepcji poznawczej człowieka - Kozieleckiego, tylko człowiek jest podmiotem twórczym i innowacyjnym. A zdolności takie SA nie tylko wrodzone, ale również mogą być stymulowane lub hamowane przez środowisko społ.
Heurystyki - to reguły postępowania / sposoby pracy umysłowej zwiększające prawdopodobieństwo prawidłowego rozwiązania problemu.
Rodzaje barier, kt. utrudniają prawidłowe definiowanie problemu:
Zasada stałości - człowiek automatycznie reaguje w sposób wyuczony, np.: używa konkretnych przedmiotów tylko zgodnie z ich funkcją.
Brak nastawienia badawczego - naturalna ciekawość dziecięca jest tłumiona przez wpływy najbliższego środowiska
Brak wrażliwości na problemy - związana z poziomem intelektualnym jednostki
Sposobem pokonywania powyższych barier zajęli się 2 uczeni, proponują takie rozwiązania:
G. Poyla: w sytuacji problemowej należ postawić sobie następujące pytania: czego nie wiemy?; jakie dane znamy?; Jakie są warunki?; Czy możemy wyspecyfikować poszczególne warunki?; Czy jest możliwe spełnienie warunków?
P. Priestley opracował procedurę „5W-H System” (system 6 pytań): What? (co), Who? (kto), Where? (gdzie), When? (kiedy), Why? (dlaczego) & How? (jak)
Istotą twórczości jest zdolność rekombinowania el. znanych w nowe twory.
2 modele procesu rozwiązywania problemów:
Ocena pomysłu od razu po jego zaproponowaniu (czyli ewaluacja pojedynczych pomysłów) - błędne, gdyż ludzie mają tendencję do przyjmowania pierwszego rozwiązania, poza tym to blokuje możliwość wypowiedzenia się wszystkim członkom grupy, gdyż osoby z wyższą pozycja wykle wcześniej się wypowiadają a ich pomysły są od razu przyjmowane.
Metoda odroczonego wartościowania - najpierw zwiera się wszystkie pomysły a potem dopiero ocenia. (technika burzy mózgów, technika grup nominalnych - kula śniegowa, 365)
Heurystyki pokonujące barierę myślenia twórczego opracowane przez A.F.Osborn'a:
Przystosuj - znajdź coś co jest jeszcze podobne do tego
Zmień - znaczenie, kolor, kształt itp.
Powiększ - co można dodać (czas, przestrzeń itp.)
Pomniejsz - co można odjąć
Zastąp - co zamiast? Inne podejści, miejsce?
Pozamieniaj - przestawić el. składowe, kolejność itp
Odwróć - przeciwieństwo
Etap podejmowania decyzji: należ kierować się przy wyborze: celami, wartościami oraz ograniczeniami. L.B. Moore proponuje heurystyki do zastosowania przy podejmowaniu decyzji:
Plusy kontra minusy - ale przecież plus plusowi nie równy ;)
Rangowanie
Kompromis - oparty na połączeniu el.
Kombinacja
Listy kontrolne - opracowanie kryteriów które musi spełniać rozwiązanie, taka lista powinna zawierać 3 rodzaje pytań: ? o możliwość osiągnięcia celu, ? o ograniczenia i ? o wartości. Właściwości różnicujące listy kontrolne:
Historyczność - opiera się na przeszłych doświadczeniach
Inkluzywność - lista zawiera spis El. potrzebnych do osiągnięcia celu, polega na określeniu czy dysponujemy niezbędnymi środkami.
Indykatywność - wskazuje cechy i wartości uznane za ważne lub warte osiącnięcia.
Rzut monetą
Zwłoka
Psychospołeczne bariery twórczego rozwiązywania problemu:
Bariery wdg: R.J. Gillespie:
B. poznawcze
Niezdolność przezwyciężenia raz przyjętego stanowiska
Niezdolność zobaczenia problemów w nowym świetle
Niezdolność do powstrzymania lub zmiany natychmiastowego osądu
B. emocjonalne
Przesądy
Lęk przed niepowodzeniem
Nadmierna motywacja powstająca pod napięciem
Negatywizm - nieumiejętność postępowania zgodnie z czyimiś sugestiami
B. kulturowe:
Konformizm i orientacja na stabilność
Dominacja władzy lub grupy
Wywołująca napięcie presja społ. na osiągnięcie prestiżu i korzyści materialnych
Perspektywa trudności psychospołecznych wdg: D. Katz i R.L. Kahn:
Wpływ pozycji zajmowanej w przestrzeni społ. na myślenie (normy i wartości gr. do której należymy)
Identyfikacja z zewnętrznymi gr. odniesienia (jeśli te gr. mają status podobny lub nieco wyższy w stosunku do własnych gr.)
Projekcja postaw i wartości - ludzie mają tendencje do przypisywania innym własnych przekonań
Myślenie globalne, czyli niezróżnicowane - uproszczone postrzeganie świata zewnętrznego
Myślenie dychotomiczne - postrzeganie świata w kategoriach przeciwieństw, wszystko białe lub czarne!
Krótkowzroczność poznawcza - dostrzegamy tylko najbardziej widoczne, oczywiste cechy problemu a pomijamy te głębsze
Uproszczone postrzeganie przyczyn - uznajemy zdarzenia najbardziej przyciągające uwagę za przyczynę główną
Rozwiązywanie problemów w pracy socjalnej:
Podstawą postulaty H. Radliskiej: budzenia sił ludzkich i pomocy w rozwoju.
A. Kamiński: Mobilizacja sił jednostek! A załatwianie spraw podopiecznego bez jego udziału podstawowym błędem!
Rozwiązanie problemu klienta przy udziale pracownika socjalnego możliwe, gdy obie strony zgodzą się co do (B. Compton, B. Galaway):
Problemu, kt. ma być rozwiązany
Pożądanych rezultatów
Wyjaśnienia przyczyn utrzymywania się problemów mimo dąże klienta do poprawy
Procedur, jakie trzeba podjąć dla zmiany sytuacji
Specyficznych działań, jakie muszą być podjęte dla wdrożenia tych procedur
Oceny skuteczności działań
Dojście do porozumienia między pracownikiem i klientem powinno nastąpić w miejscu, w którym znajduje się klient, czyli rozwiązanie burzących problemów klienta powinno być traktowane jako ważne cele
Technik kontraktu, służy właśnie ustanowieniu takiej współpracy i czynnego zaangażowania klienta w rozwiązywanie problemu.
We współpracy z klientem pracownik socjalny powinien również stosować technikę informacji zwrotnych, czyli komunikatów oceniających skutki działań podjętych przez klienta i pracownika. Informacja taka powinna pojawiać się podczas całego procesu radzenia sobie z problemem.
Taki sposób pracy umożliwia stałą analizę i ocenę
Czy dane określające sytuacje problemową są wystarczające do podjęcia interwencji
Czy def. Problemu jest zadowalająca
Czy cele są zaakceptowane przez obie strony
Czy plan interwencji odpowiada możliwościom działania obu stron
Czy realizacja przebiega zgodnie z założeniami i czy prowadzi do osiągnięcia celu
By właściwie wykonywać swoją rolę pracownik musi posiadać umiejętności porozumiewania się interpersonalnego, umiejętność motywowania klientów do aktywności w rozwiązywaniu własnych problemów oraz umiejętności uczenia klientów rozwiązywania problemów.
Techniki pomocne przy pracy pracownika socjalnego z klientem:
T. parcjalizacji (podzału) problemu
T. uniwersalizacji problemu - czyli ze nie jest taki wyjątkowy bo inni mają to samo ;)
T. konfrontacji - wskazanie klientowi sprzeczności lub rozbieżności w jego działaniu i słowach
Umiejętność asertywnego porozumiewania się
Pracownik powinien klienta nauczyć:
Bycia konkretnym w przedstawianiu problemu
Skupiać się na teraźniejszości
Skupiać się na jednym problemie
Nie definiować problemu w kategoriach winy innych
Definiować problem w kategoriach własnych oczekiwań
Słuchać uważnie i cierpliwie innych którzy przedstawiają swoje problemy
Oferować współpracę z innymi i starać się o pozytywny wkład w rozwiązywanie problemów