Praca zaliczeniowa z wprowadzenia do pracy socjalnej, pliki zamawiane, edukacja


Bartłomiej Stopyra

Socjologia — Praca Socjalna

Rok pierwszy — grupa 4

Tryb zaoczny

Praca zaliczeniowa

z „Wprowadzenia do pracy socjalnej”

Traktuj człowieka tak, jakim jest, a pozostanie sobą.

Traktuj człowieka tak, jakim być może,

a będzie stawał się takim, jakim może i powinien być”

Goethe

Katowice, 2004

Założeniem niniejszej pracy zaliczeniowej jest teoretyczne zorganizowanie bloku pięciu spotkań z grupą potencjalnych kandydatów na studia wyższe o specjalności Praca Socjalna. Moim celem jednak będzie nie tyle zaprezentowanie grupie docelowej zawodu pracownika socjalnego (spotkanie pierwsze), co przekazanie wiedzy, którą można zastosować również w praktyce dnia codziennego.

Pragnę zaznaczyć, że moimi odbiorcami są osoby młode, które kilka tygodni przed przystąpieniem do egzaminu dojrzałości wyrażają chęć kontynuowania nauki, dlatego program i sposób prowadzenia zajęć będzie zakładał u odbiorców niewielką wiedzę z dziedziny Praca Socjalna i innych nauk społecznych - stąd duży nacisk na praktyczne zaprezentowanie zawodu pracownika socjalnego (szczególnie w spotkaniu pierwszym).

Zakładam, że spotkania odbędą się w niewielkiej sali wykładowej jednej ze szkół średnich w Zabrzu. Liczba uczestników nie powinna przekroczyć 30 osób. Spodziewam się, że największe zainteresowanie wśród młodzieży wzbudzi pierwsze spotkanie - jako, że nie składa się ono
z ćwiczeń wymagających głębszej koncentracji, liczba uczestników może być większa niż pierwotnie zakładana.

Czas każdego ze spotkań nie powinien przekraczać 60 minut.

Spotkanie pierwsze

Wstęp — zaznajomienie grupy z programem bloku pięciu spotkań.

„Kim jest pracownik socjalny?”

Przebieg i treść spotkania:

  1. Próba stworzenia definicji pracownika socjalnego.

Wprowadzenie: „W obecnych czasach tempo życia stało się niesłychanie szybkie.
W natłoku pracy i obowiązków rodzinnych coraz mniej uwagi poświęcamy innym ludziom. Mijając ich na ulicach, zajęci sobą, nie zauważamy, że wielu z nich jest w potrzebie: mają oni problemy zdrowotne, natury materialnej bądź są ofiarami przemocy w rodzinie. Są jednak osoby, które pomagają innym na co dzień — np. pomogą wypełnić odpowiednie druki, napisać podanie, zdobyć pieniądze, porozmawiają z komornikiem. Pracują w domach opieki społecznej. Są nimi pracownicy socjalni, pracujący w pogotowiach opiekuńczych i ośrodkach pomocy społecznej.

Jak sądzicie, na podstawie własnych obserwacji i przeżyć, jakie konkretne zadania realizuje, bądź powinien realizować, pracownik socjalny? Jaką spełnia rolę w życiu społecznym?”

Dyskusja — wyrażenie indywidualnych opinii koncentrujących się wokół powyższego zagadnienia. Wskazanie wizji idealnego pracownika socjalnego.

  1. Przeprowadzenie wspólnej rozmowy z zaproszonym pracownikiem socjalnym, który potrafi umiejętnie zaprezentować wykonywany przez siebie zawód.

Prezentacja zawodu od strony praktycznej:

Praca w charakterze pracownika socjalnego koncentruje się na pracy z klientami, którzy zgłaszają się po pomoc. Czynności zawodowe sprowadzają się nie tylko do przygotowania odpowiedniej dokumentacji, na podstawie której można zaplanować świadczenie pomocy.

Nie ograniczają się do odwiedzania podopiecznych w ich domach, a następnie opisania zastanej sytuacji, lecz do wskazania, ukierunkowania, pomocy w dojściu do konkretnego celu. Wykorzystuje się do tego odpowiednie metody pracy socjalnej i zdobytą wiedzę
z różnych dziedzin nauki. Zatem pracownik socjalny, wykorzystując własne środki, możliwości, informując o uprawnieniach, ma za zadanie pomóc w rozwiązywaniu problemów klientów przez nich samych. Zadanie to nie jest łatwe, ponieważ ludzie często oczekują konkretnych rozwiązań.

Istotne jest uświadomienie, iż istnieje ogromna różnorodność problemów, które mogą szokować, oraz reakcji klientów na podejmowane działania, które nie zawsze są przyjemne (narażenie na krytykę, nawet agresję słowna).

  1. Rozmowa z doradcą zawodowym.

Umiejętne prowadzenie rozmowy, pośrednictwo między specjalistą w swej dziedzinie
a uczestnikami spotkania, w taki sposób, by uzyskać odpowiedź na następujące pytania:

  1. Jakie predyspozycje, umiejętności powinien posiadać kandydat na pracownika socjalnego?

Pracownik socjalny to jedna z tych profesji, w której cechy osobowości, temperament, konstytucja psychofizyczna są bardzo istotne, jeżeli nie ważniejsze od wyuczonych umiejętności, bowiem one w największym stopniu determinują istnienie w zawodzie — umiejętność szybkiego reagowania na zaskakujące sytuacje, podejmowania decyzji, nawiązywania komunikacji z każdą grupą społeczną, rozpoznawania, analizowania
i podsumowywania problemu (konsekwencja w działaniu). Ponadto wśród wartości i zasad zawodowych w działaniu praktycznym znajdują się umiejętność kontrolowania zaangażowania emocjonalnego, samostanowienie, postawa nie oceniająca, obiektywizm, afirmacja i celowe wyrażanie uczuć

  1. Jakie jest zapotrzebowanie na rynku pracy na pracowników socjalnych?

Istnieje nieograniczone drzewo ludzkich nieszczęść, dlatego popyt na pracowników socjalnych na rynku pracy nie zmniejszy się. Przeciwnie — prognozuje się, iż będzie rósł, bowiem sukcesywnie rośnie liczba osób poszukujących pomocy.

Obecnie w Polsce pracuje ponad 36 tys. osób w opiece społecznej. W ubiegłym roku skorzystało z niej ponad 2 mln osób.

Wg szacunków ekspertów zapotrzebowanie na pracowników socjalnych zwiększy się nie tylko w Polsce, ale również w krajach Unii Europejskiej. Taka sytuacja będzie np.
w Finlandii, gdzie wyliczono, że w latach 2010-15 ponad połowa pracowników socjalnych odejdzie na emeryturę. Jest to duża szansa, zwłaszcza dla młodych Polaków. Jednak należy przygotować się do pewnych trudności związanych z podjęciem pracy za granicą. Należy nauczyć się języka narodowego (a przynajmniej jednego - w przypadku dwujęzyczności narodu) oraz zapoznać się ze szczegółami rozwiązań prawnych dotyczących tego zawodu. Niewątpliwie łatwiejsza będzie sytuacja opiekunek do dzieci, pracowników w domach opieki, domach spokojnej starości czy dla niepełnosprawnych. Ambasadorzy krajów nadbałtyckich deklarują, iż zapotrzebowanie na tego typu zawody będzie rosło.

Ponadto eksperci przewidują, iż z upływem lat będzie wzrastał prestiż pracownika socjalnego. Praca socjalna w krajach Unii Europejskiej jest ważnym elementem polityki społecznej. Przewiduje się, iż podobne podejście do etosu pracy będzie również w Polsce, co wiąże się z wyrównywaniem poziomu płac.

  1. Jak można zostać pracownikiem socjalnym?

Istnieją dwie możliwości, aby zostać pracownikiem socjalnym.

  1. Zaznajomienie uczestników z zasadami rekrutacji w Uniwersytecie Śląskim oraz
    z programem studiów w kierunku Praca Socjalna na w/w uczelni. Wskazanie strony internetowej i innych źródeł, z których można skorzystać w celu dokładniejszego zaznajomienia się z programem studiów oraz wyjaśnienie, dlaczego obejmuje on tak duży wachlarz nauk, z którymi przyszły student i pracownik socjalny powinien się zapoznać.

Wyższe Zawodowe Studia Socjologiczne (WZSS) o specjalności: Praca Socjalna to studia zawodowe, których celem jest wyposażenie absolwentów w wiedzę i umiejętności niezbędne w pracy socjalnej z jednostkami, grupami i społecznościami. Absolwenci WZSS: Praca Socjalna przygotowani są cło pracy w szeroko rozumianej pomocy społecznej,
w organizacjach pozarządowych, jak również w administracji rządowej i samorządowej, odpowiedzialnej za realizację zadań polityki społecznej w skali lokalnej i regionalnej. Ponadto są w stanie samodzielnie przeprowadzić i opracować diagnozy problemów społecznych oraz konstruować strategie ich rozwiązywania.

Nauka trwa 3 lata i kończy się uzyskaniem dyplomu licencjata. Dla osób zainteresowanych kontynuowaniem nauki istnieje możliwość podjęcia uzupełniających studiów magisterskich na specjalności socjologia ogólna lub zarządzanie pracą socjalną. Studia zawodowe o specjalności praca socjalna prowadzone są w dwóch trybach: studiów stacjonarnych i studiów zaocznych.

Program studiów obejmuje swym zasięgiem m.in. następujące dziedziny nauki:

Powyższy program został opracowany ze względu na to, iż pracownik socjalny funkcjonuje w wielu rolach zawodowych równocześnie. Ich rozkład zależny jest od specyficznych zadań, jakie ów pracownik realizuje wobec klienta pomocy społecznej, instytucji pomocy społecznej oraz społeczności lokalnej. Mowa tu o następujących rolach zawodowych (np.):

Zakończenie

  1. Podsumowanie przebiegu spotkania.

  2. Rozpoznanie stopnia znajomości tematu wśród uczestników po spotkaniu — wnioski uczestników.

Spotkanie drugie:

„Jak porozumiewamy się z ludźmi, posługując się mową?”

Wstęp — wprowadzenie do tematu przewodniego:

Porozumiewanie się z innymi osobami zachodzi we wszystkich dziedzinach naszego życia, we wszystkich grupach społecznych, do których należymy. W dużej mierze właśnie komunikowanie się umożliwiło taki poziom opanowania świata! Porozumiewamy się, przekazując innym informacje - możemy robić to świadomie i intencjonalnie albo niezależnie od naszej świadomej kontroli, mimochodem. Mówimy do innych także i nic nie mówiąc, przy czym zdarza się, że są to niekiedy bardziej wymowne i bardziej czytelnie komunikaty.

Prośba o podanie przykładów na komunikację werbalną i niewerbalną.

Cała tematyka zostanie zaprezentowana na dwóch spotkaniach. Dzisiejsze zostanie poświęcone komunikowaniu, posługując się mową.

Przebieg i treść spotkania:

    1. Co jest konieczne do zaistnienia komunikacji?

Ćwiczenie - etapy:

  1. prośba o głośne dokończenie, w określonej kolejności zdania: „Aby mogła pojawić się komunikacja, niezbędne jest...” (lub „aby ludzie mogli się ze sobą porozumieć...”). Wskazanie, iż istotne jest by nie dbać o styl i przejrzystość swych wypowiedzi, bez długiego zastanawiania. Podczas ćwiczenia słowa należy zapisywać lub nagrywać. Ponadto prowadzący nie powinien dopuszczać do krytyki, głośnego rozważania trafności i zasadności wypowiedzi;

  2. w drugiej części ćwiczenia należy w podobny sposób kończyć zdania sformułowane negatywnie: „Komunikację uniemożliwia” lub „Ludzie nie mogą porozumiewać się, kiedy...”,

  1. praca nad zebranym materiałem — pogrupowanie wymienionych czynników niezbędnych do komunikowania się i nadanie odpowiednich nazw utworzonym kategoriom. Zastanowienie się nad tym, czy nie można zredukować liczebności tych czynników? Czy na pewno wszystkie są rozłączne i ich znaczenia nie pokrywają się? Jakie czynniki muszą współwystępować się, żeby mogła pojawić się komunikacja?

  2. porównanie efektu powyższej pracy z wiedzą specjalistyczną.

Według Jacobsona w komunikacji językowej muszą zaistnieć następujące elementy:

KONTEKST

KOMUNIKAT

NADAWCA……………………………………………………………………...ODBIORCA

KONTAKT

KOD

Nadawca to osoba, która jest autorem „aktu mowy” skierowanego do Odbiorcy.

Kontekst to obszar rzeczywistości, do którego odnosi się akt mowy — to, co nie jest bezpośrednio zawarte w treści określonej wypowiedzi, ale jest potrzebne do jej zrozumienia
i interpretacji.

Kodem jest zasób słów języka i przyporządkowanych im znaczeń oraz reguły rządzące tworzeniem wypowiedzi.

Kontakt między uczestnikami komunikacji odbywa się poprzez kanał fizyczny i psychiczny.

Komunikat oznacza treść przekaz językowego nadawanego lub odebranego.

W ten sposób do komunikacji podchodzą teoretycy informacji i językoznawstwa. Badają oni pewien układ nadający i odbierający wiadomość, gdzie człowiek nie pełni bardziej istotnej roli niż sam język lub kontekst.

Próba odpowiedzi na następujące pytania - dyskusja:

Czy odpowiada Ci to podejście do analizy rozważanego zjawiska?

Czy istotna jest tutaj indywidualizacja człowieka? Jak ujmowane są jego cechy?

W podejściu psychospołecznym badacze i teoretycy skupiają się na poszukiwaniu elementów i cech komunikacji, które sprzyjają osiąganiu takich wartości jak samorealizacja
i osiąganie trwałych, satysfakcjonujących więzi międzyludzkich, ale też uzyskanie ich utrudniają. Wedle tego założenia istnieją takie sposoby bycia z ludźmi, w których można uzyskać obustronnie satysfakcjonujący kontakt. Nadawca i odbiorca to aktywne podmioty, które razem kształtują proces porozumiewania się.

Akt komunikacji rozpoczyna się od zamiaru nadawcy, czyli intencji przekazania komunikatu. Dzieje się to w pewnej, ważnej dla procesu sytuacji. Osoba dysponuje określonymi umiejętnościami — ma określone kompetencje językowe i społeczne, które składają się na kompetencje komunikacyjne. Korzysta z nich w procesie tworzenia komunikatu, inaczej — kodowania wiadomości w postaci sygnału, i przy nadaniu go.
W toku interakcji następuje przejęcie przekazu, zależne od oczekiwań i kompetencji komunikacyjnych słuchacza (czyli jego umiejętności językowych i społecznych). Proces ten nazywany jest także odkodowaniem, pozwalającym na zrozumienie wypowiedzi. Wówczas uruchamia się proces interpretacji i formułowany jest plan odpowiedzi.

    1. Prezentacja poszczególnych elementów omawianego procesu:

Intencje to ogólnie mówiąc cele, do których dąży podmiot.

Komunikujący się człowiek porozumiewa się z różnymi zamiarami:

Prośba o podanie kilku przykładów.

Zaznaczenie, iż dodatkowy problem pojawia się, gdy intencje w różny sposób świadome
i jasne dla nadawcy — są nietrafnie odczytywane przez odbiorcę.

Próba odpowiedzi na następujące pytania — dyskusja:

Co oznacza spostrzec czyjąś intencję?

Czy jesteśmy sprawnymi odbiorcami wtedy, kiedy uświadamiamy sobie, co nadawca deklaruje jako swój zamiar?

A może, gdy zdajemy sobie sprawę z tego, co spostrzegają jako jego intencję inni ludzie?

Wiadomość

Wiadomość wysyłana przez nadawcę — w zależności od osobistych umiejętności społecznych i językowych osoby — może być bardziej lub mniej odpowiednia do tego, aby zrealizować intencję.

Podanie przykładów.

Kodowanie i odkodowanie

Kodowanie to przełożenie wiadomości na sygnały. Nasz język pełni w komunikacji funkcję opisową (jest środkiem opisu rzeczywistości) i komunikacyjną (reprezentuje określone Stany wewnętrzne nadawcy oraz przekazuje je odbiorcy).

Zaznaczenie problemu określonego systemu reprezentacji, polegającego na dominacji jednego ze zmysłów podczas formowania się modelu świata. Opis zjawiska zwanego synestezją i selekcją nadawanych lub otrzymywanych sygnałów. Wspomnienie
o specyfice gwar i żargonów określonych grup społecznych.

    1. Podsumowanie tematu spotkania i wspólne wskazanie na typy zakłóceń, jakie występują w procesach komunikacji.

    2. Co oznacza skuteczne komunikowanie się?

    3. Czynniki optymalizujące proces komunikowania się:

  1. Komunikowanie treści intymnych — ujawnianie treści intymnych stwarza szansę na pogłębienie kontaktu, musi być adekwatne do gotowości przyjęcia tych treści przez odbiorcę i jego ogólnej otwartości,

  2. Komunikowanie bezpośrednie.

Przeprowadzenie ćwiczenia polegającego na zabawie w „analogi”. Uwaga! Tylko
w przypadku, gdy wśród uczestników spotkania są grupki osób, które łączy znajomość bliższa, niż jednorazowa. Etapy ćwiczenia:

Osoba

Zwierzę

Postać z bajki

1.

2.

3.

4.

5.

Jakie są konsekwencje komunikowania się wprost?

  1. Udzielanie informacji zwrotnych.

Informacja zwrotna to reakcja na nasze postępowanie wyrażona przez odbiorcę.

Wskazanie zasad właściwie otrzymanej i dawanej informacji zwrotnej.

  1. Kontrolowanie przebiegu rozmowy (metakomunikacja).

Najważniejsze techniki metakomunikacji:

Metakomunikacja jest istotnym elementem współdecydującym o jakości kontaktów międzyludzkich, szczególnie z osobami mało nam znanymi. Jej stosowanie zależy
w znacznym stopniu od poziomu wiedzy w tym procesie.

e) Podobieństwo i dopełnianie się sposobów porozumiewania się.

    1. Style komunikacji.

Styl komunikacji jest sposobem prowadzenia rozmowy, w którym uwidacznia się stosunek nadawcy do odbiorcy i do samego siebie.

Wyróżnia się dwa podstawowe style komunikacji: partnerski i niepartnerski.

Zakończenie

  1. Podsumowanie przebiegu spotkania.

  2. Rozpoznanie stopnia znajomości tematu wśród uczestników po spotkaniu: jak można powyższą wiedzę zastosować w pracy socjalnej? — wnioski uczestników.

Spotkanie trzecie

„Jak porozumiewamy się z ludźmi niewerbalnie?”

Wstęp

Wprowadzenie do tematu przewodniego - przypomnienie wniosków dotyczących komunikacji, zebranych podczas poprzedniego spotkania.

Przebieg i treść spotkania:

      1. Co to jest komunikacja niewerbalna?

Komunikacja niewerbalna to porozumiewania się środkami pozajęzykowymi. Oznacza ona wymianę pewnego rodzaju informacji między ludźmi, choć wymiana ta nie ma postaci kodu oraz na ogół nie jest świadoma czy zamierzona.

Jakimi środkami możemy się komunikować, jeśli nie mamy do dyspozycji mowy?

Jakie informacje przekazywane są za pomocą komunikacji niewerbalnej?

Ponadto:

      1. Kryterium podziału i podział komunikatów niewerbalnych:

  1. Komunikaty indywidualne.

Czym jest „mowa ciała”?

Propozycja ćwiczenia (indywidualnego) mającego na celu odpowiedź na pytanie jak płynnie i szybko czytasz mowę ciała.

Wskazanie wyników badań empirycznych, których przedmiotem była mowa ciała
i próba odpowiedzi na pytania:

Czy wyrazy mimiczne u człowieka są wrodzone czy nabyte kulturowo?

Jak wygląda relacja między konkretnym wyrazem mimicznym a określoną emocją?

Czy wyraz mimiczny ma, czy nie ma, jednoznacznego odpowiednika w określonym stanie uczuciowym człowieka?

  1. Komunikaty interakcyjne.

      1. Jak trafnie posługiwać się mimiką, głosem, gestem i jak je interpretować?

      2. Prezentacja ćwiczeń podnoszących jakość komunikacji niewerbalnej.

Zakończenie

  1. Podsumowanie przebiegu spotkania.

  2. Rozpoznanie stopnia znajomości tematu wśród uczestników po spotkaniu: jak można powyższą wiedzę zastosować w pracy socjalnej? — wnioski uczestników.

  3. Rozdanie ankiet mających na celu wskazanie problemu społecznego, o którym chciałaby porozmawiać grupa.

Spotkanie czwarte

„Gdy inni oczekują pomocy...”

Wstęp

Wprowadzenie do tematu przewodniego. Przypomnienie informacji ad. intencyjności komunikacji (spotkanie drugie).

Przebieg i treść spotkania:

      1. Czym jest proces pomagania i jakie są jego najważniejsze podpory?

Najważniejszymi podporami procesu pomagania jest osobowość oraz umiejętności komunikacyjne.

Pomaganie innym ludziom jest procesem niezwykle złożonym i kontrowersyjnym. Brammer definiuje to pojęcie jako podstawowy proces umożliwiania osobie rozwoju kierunku, jaki sama wybiera. Zakłada w ten sposób, że wspomagany powinien sam wybierać cele swego rozwoju, ale i ponadto stwierdzać, czy w ogóle potrzebuje pomocy. Dodatkowo osoba wspomagana może określić podstawowe kategorie oczekiwanej przez siebie pomocy; mogą to być np. nowe informacje, pomoc w podjęciu decyzji, w rozwiązaniu problemu, ujawnieniu uczuć, etc.

Próba odpowiedzi na następujące pytania:

Czy potrafisz zauważyć granicę oddzielającą wrażliwość na cierpienie innych od wścibstwa i nachalności?

Jak odróżnić dobro indywidualne od przyjemności posiadania mocy sterowania ludzkim zachowaniem?

Jak to zjawisko łączy się z tolerancją i akceptacją indywidualności?

Wielu ludzi pragnie pomagać innym, ażeby zaspokoić własne, często nie w pełni uświadomione potrzeby osobiste. Robienie czegoś dla innych bez ich zgody, a nawet inicjatywy, przyjmuje często postać bardziej lub mniej jawnej manipulacji. Taka pomoc może być nawet destrukcyjna.

Jakie są tego powody?

      1. Rozważenie problemu odpowiedzialności, jaką ponosimy za innych ludzi. Jaką odpowiedzialność ponosi pracownik socjalnych za swoich klientów?

      2. Pojecie wsparcia.

      3. Jak należy pomagać innym na płaszczyźnie pracownik socjalny — klient?

Uniwersalne zasady pomocy drugiemu człowiekowi wykorzystywane nie tylko
w instytucjach pomocy społecznej: