nowelizacja ustawy o VAT, Ekonomia, ekonomia

Nowelizacja ustawy o VAT

Najnowsza nowelizacja ustawy o VAT wprowadza oczekiwane od dawna opodatkowania podatkiem od towarów i usług licencji na programy komputerowe. Opodatkowaniu podlegać będzie także sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji oraz oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej. Nowelizacja określiła ponadto zasady ustalania miejsca, które uważane będzie za miejsce świadczenia usług związanych z udzielaniem licencji.

Wyłączenia z opodatkowania VAT

Wbrew temu, co mogłoby się początkowo wydawać, najnowsza nowelizacja ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 11, poz. 50 z późn. zm.; uwaga: nowelizacja nie została jeszcze opublikowana w Dzienniku Ustaw) nie zmieniła art. 2 określającego zakres opodatkowania VAT, mimo że - o czym będzie można przekonać się dalej - w jej wyniku opodatkowane zastaną wyłączone dotychczas spod działania tej ustawy licencje. Pewne zmiany nastąpiły natomiast w art. 3 ustawy. Dotychczas przewidywał on, że przepisów ustawy nie stosuje się do sprzedaży przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans (ust. 1 pkt 1); wydania towarów na podstawie umowy użyczenia (ust. 1 pkt 1a); działalności w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych, podlegającej opodatkowaniu podatkiem od gier na zasadach określonych w odrębnej ustawie (ust. 1 pkt 2) oraz czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (ust. 1 pkt 3).

W myśl ostatniej nowelizacji, przedstawiony zakres wyłączeń spod opodatkowania podatkiem od towarów i usług został doprecyzowany w części dotyczącej działalności opodatkowanej podatkiem od gier. W nowym brzmieniu przepis ten (art. 3 ust. 1 pkt 2) przewiduje, że przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie stosuje się do działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach, podlegającej opodatkowaniu podatkiem od gier na zasadach określonych w odrębnej ustawie. Ustawa o VAT odwołuje się w tym miejscu do obowiązującej obecnie ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach (Dz.U. nr 102, poz. 650 z późn. zm.). Nowa redakcja omawianego przepisu ma na celu dostosowanie jego brzmienia do zmian, jakie nastąpiły w wymienionej ustawie. Trzeba przecież pamiętać, że do końca listopada 2000 r. przepis art. 1 tej ustawy przewidywał, że ustawa ta określa warunki urządzania i zasady prowadzenia działalności w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych. Dopiero w wyniku nowelizacji, która zaczęła obowiązywać 23 listopada 2000 r. (zob. Dz.U. nr 70, poz. 816), przepis ten otrzymał brzmienie, z którego wynika, że ustawa określa warunki urządzania i zasady prowadzenia działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach. W tym też sensie zmiana ta ma wyłącznie porządkowy charakter. Jest też mocno spóźniona.

Nie jest to jedyna zmiana, jaka nastąpiła w omawianym art. 3 ustawy o VAT. Otóż dotychczas, ust. 2 tego artykułu przewidywał, że Rada Ministrów może określać, w drodze rozporządzenia, towary i usługi, z wyjątkiem wyrobów akcyzowych i wyrobów z metali szlachetnych, do których nie stosuje się przepisów ustawy. W wyniku nowelizacji, art. 3 wzbogacił się o ust. 3, zawierający wskazówki, czym przy wydawaniu wskazanego rozporządzenia powinna kierować się Rada Ministrów. W myśl nowych przepisów, wydając takie rozporządzenie Rada Ministrów powinna uwzględnić założenia ustawy budżetowej, w szczególności dotyczące dochodów z tytułu podatku od towarów i usług przebieg realizacji budżetu państwa, sytuację gospodarczą państwa oraz praktyki i przepisy stosowane w Unii Europejskiej. W identyczny sposób nowelizacja zmienia także kilka innych zawartych w ustawie o VAT delegacji do wydania aktów wykonawczych (rozporządzeń).

Nowa definicja usług

Ustawa o VAT stanowi w art. 2 ust. 1, że opodatkowaniu tym podatkiem podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Definicję usługi zawiera art. 4 pkt 2 ustawy, który przewidywał dotychczas, że usługami, które podlegają opodatkowaniu VAT, są usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej, a także roboty budowlano-montażowe. Nowelizacja przynosi nową definicję usług, która w istotny sposób wpływa na to, co jest przedmiotem opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Jest to przy tym jedna z najważniejszych zmian zawartych w ostatniej nowelizacji ustawy o VAT.

Nowy art. 4 pkt 2 ustawy o VAT przewiduje, że przez pojęcie usług należy rozumieć:

• usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej,

• roboty budowlano-montażowe,

• sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej,

• oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej,

• udzielanie licencji lub upoważnianie do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego.

Jak nietrudno zauważyć, zamiany w omawianej definicji sprowadzają się w istocie do objęcia podatkiem od towarów i usług licencji i sublicencji. W pozostałym zakresie definicja usług pozostała nie zmieniona.

Początkowo parlament zaproponował opodatkowanie VAT wszelkich licencji udzielanych w oparciu o przepisy prawa autorskiego. Z takim zakresem zmian nie zgodził się jednak Senat, który zaproponował ograniczenie się do opodatkowania wyłącznie licencji dotyczących programów komputerowych. Argumentowano przy tym, że dojście do pełnego opodatkowania tego typu usług powinno być, ze względu na skutki, jakie niesie dla twórców i nadawców publicznych, rozłożone w czasie. Argumentacja ta przekonała Sejm, który ustawę uchwalił ostatecznie w wersji zaproponowanej przez Senat.

Opodatkowanie licencji

Nowa, zawarta w znowelizowanej ustawie o VAT, definicja usług w zakresie, w jakim dotyczy opodatkowania licencji, odsyła nas do dwóch innych ustaw. Pierwszą z nich jest ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2001 r. nr 49, poz. 508), drugą ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 80, poz. 904).

Usługą podlegającą opodatkowaniu VAT jest - w myśl nowego art. 4 pkt 2 lit. c) i lit. d) - sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji, a także oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej.

Przepis art. 20 prawa własności przemysłowej przewiduje, iż twórca wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego uprawniony do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji może przenieść to prawo nieodpłatnie lub za uzgodnioną zapłatą na rzecz przedsiębiorcy albo przekazać mu wynalazek, wzór użytkowy albo wzór przemysłowy do korzystania. W tym ostatnim przypadku dobrym przykładem jest np. art. 66 ust. 2 prawa własności przemysłowej, który przewiduje, że uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna).

Prawo własności przemysłowej problematyce licencji poświęca dwa rozdziały (od art. 76 do art. 88). Z punktu widzenia regulacji zawartych w znowelizowanej ustawie o VAT, w tym miejscu warto zwrócić uwagę tylko na niektóre z nich.

Przede wszystkim musimy zwrócić uwagę na fakt, że prawo własności przemysłowej przewiduje, że w umowie licencyjnej można ograniczyć korzystanie z wynalazku (licencja ograniczona). Jeżeli w umowie licencyjnej nie ograniczono zakresu korzystania z wynalazku, licencjobiorca ma prawo korzystania z wynalazku w takim samym zakresie jak licencjodawca (licencja pełna). Jeżeli z kolei umowa licencyjna nie zastrzega wyłączności korzystania z wynalazku w określony sposób, udzielenie licencji jednej osobie nie wyklucza możliwości udzielenia licencji innym osobom, a także jednoczesnego korzystania z wynalazku przez uprawnionego z patentu (licencja niewyłączna). Przy czym uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencja) tylko za zgodą uprawnionego z patentu. Udzielenie dalszej sublicencji jest już niedozwolone (zob. art. 76 prawa własności przemysłowej).

Uwagę warto także zwrócić na art. 81 prawa własności przemysłowej, który przewiduje, że jeżeli umowa o wykonanie prac badawczych lub inna podobna umowa nie stanowi inaczej, domniemywa się, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków zawartych w przekazanych wynikach prac (licencja dorozumiana). Również w tym przypadku będziemy mieli do czynienia z opodatkowaniem tego typu licencji podatkiem od towarów i usług. Podobnie zresztą jak będzie to miało miejsce w przypadku znanej prawu własności przemysłowej tzw. licencji przymusowej (zob. art. 82 i następne prawa własności przemysłowej).

Programy komputerowe

W wyniku zmiany zawartej w ustawie o VAT definicji usług, opodatkowaniu tym podatkiem podlegać będą także licencje na programy komputerowe. Ściślej zaś opodatkowaniu podlegać będzie udzielanie licencji lub upoważnianie do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego

Ustawa o prawie autorskim przewiduje w art. 17, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Przepis ten definiuje tzw. autorskie prawa majątkowe (ustawa zna jeszcze autorskie prawa osobiste, które mają charakter praw niezbywalnych - zob. art. 16 ustawy). Treść art. 17 w odniesieniu do programów komputerowych uzupełniana jest przez przepisy art. 74 ust. 4 ustawy o prawie autorskim. Przewidują one, że autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują prawo do:

• trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego,

• tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała,

• rozpowszechniania, w tym najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Równocześnie trzeba pamiętać, że pod pewnymi warunkami (zob. art. 75 ust. 3 ustawy o prawie autorskim) nie wymaga zezwolenia uprawnionego sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym. Zezwolenia nie wymaga także obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego, a nawet zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi (konieczne jest jednak spełnienie kilku dodatkowych warunków - zob. art. 75 ust. 2 pkt 3 ustawy o prawie autorskim).

Przepisy art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim przewidują, że autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy, zaś nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu (licencja), obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione (co do pojęcia pól eksploatacji utworu zob. art. 50 ustawy o prawie autorskim).

Miejsce świadczenia usługi

W wyniku nowelizacji ustawy o VAT został do niej dodany także nowy art. 4a, ściśle określający miejsce, które przepisy uznają za miejsce świadczenia usługi. Jest to zupełnie nowa regulacja prawna, której na pewno warto poświęcić nieco uwagi.

Nowy przepis przewiduje, że w przypadku świadczenia usług polegających na sprzedaży praw lub udzielaniu licencji i sublicencji, a także oddaniu do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, a także usług polegających na udzielaniu licencji lub upoważnianiu do korzystania z licencji oraz przeniesieniu autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego, przez osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej (np. spółki cywilne lub jawne) oraz osoby fizyczne mające siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz:

• osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz osób fizycznych mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie świadczący usługę posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania,

• osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz osób fizycznych mających siedzibę lub miejsce zamieszkania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej - miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania, z tym jednak zastrzeżeniem, że jeżeli nabywca usługi jest podatnikiem podatku od towarów i usług w Polsce, miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie nabywca prowadzi działalność, z którą związana jest ta usługa.

W przypadku świadczenia wymienionych wcześniej usług przez osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne mające siedzibę lub miejsce zamieszkania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz osób fizycznych mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na rzecz podmiotów prowadzących działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z którą związana jest ta usługa - miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, gdzie nabywca posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania, lub miejsce, gdzie prowadzona jest działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z którą związana jest świadczona usługa.

Pośrednicy w obrocie licencjami

Pewne zmiany w związku z nową definicją usług wprowadzone zostały także w art. 5 określającym, kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Do artykułu tego dodano mianowicie nowy ust. 4a, w myśl którego, w przypadku gdy podatnik nabywa usługi polegające na sprzedaży praw lub udzielaniu licencji i sublicencji, a także oddaniu do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, a także usług polegających na udzielaniu licencji lub upoważnianiu do korzystania z licencji oraz przeniesieniu autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego, we własnym imieniu, ale na rzecz innego podmiotu, a równocześnie usługa ta świadczona jest bezpośrednio temu podmiotowi, uznaje się, że podatnik ten nabywa i świadczy tę usługę. Podatnik występujący w roli pośrednika staje się w ten sposób zarówno nabywcą usługi opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, jak i podmiotem świadczącym usługę zobowiązanym do zapłaty z tego tytułu VAT należnego.

Obowiązek rejestracji umów licencyjnych

Nowelizacja ustawy o VAT przewiduje w przepisach przejściowych (art. 2 ust. 2), że przepisów dotyczących opodatkowania sprzedaży praw lub udzielania licencji i sublicencji, a także oddania do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, a także udzielania licencji lub upoważniania do korzystania z licencji oraz przeniesienia autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego, nie stosuje się w okresie 2 lat od wejścia w życie ustawy (z nielicznymi wyjątkami ustawa ma wejść w życie 14 dni od dnia ogłoszenia) do licencji i sublicencji udzielonych na podstawie umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, bez uwzględniania zmian tych umów dokonanych po tym dniu. Z tym jednak zastrzeżeniem, że przepis ten ma zastosowanie wyłącznie pod warunkiem, że umowy zostały zarejestrowane we właściwym urzędzie skarbowym w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Licencje i sublicencje, udzielone na podstawie umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy i niezarejestrowane w urzędzie, traktuje się jako licencje i sublicencje udzielone na podstawie umów zawartych począwszy od dnia wejścia w życie ustawy. W przypadku niezarejstrowania takich umów konieczne zatem będzie odprowadzenie od nich należnego podatku od towarów i usług. Te same zasady mają także zastosowanie do oddania do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego oraz do upoważnienia do korzystania z licencji.

Obowiązek podatkowy

Niezmieniona pozostała podstawowa dla konstrukcji VAT zasada, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania (dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi, o których mowa w art. 2 ustawy o VAT (art. 6 ust. 1 ustawy). Poważnie rozszerzono natomiast zakres wyjątków od tej zasady. Dotychczas wyjątki te sformułowane były przede wszystkim w przepisach art. 6 ust. 2-9 ustawy o VAT, a także w wydanych w oparciu o delegację ustawową, zawartą w art. 6 ust. 10 ustawy, rozporządzeniach ministra finansów, w tym m.in. w rozporządzeniu:

• z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie podatku akcyzowego (Dz.U. nr 148, poz. 1655 z późn. zm.; zob. np. par. 10 i 11 rozporządzenia),

• z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 109, poz. 1245 z późn. zm.; zob. par. 6 rozporządzenia),

• z dnia 30 kwietnia 2001 r. w sprawie podatku od towarów i usług z tytułu świadczenia usług międzynarodowego przewozu drogowego (Dz.U. nr 40, poz. 461; zob. par. 2 rozporządzenia).

W wyniku nowelizacji tak wyglądający katalog wyjątków od zasady sformułowanej w art. 6 ust. 1 ustawy o VAT uzupełniony został m.in. o przepisy art. 35 ust. 2a-6 dotyczące podatku akcyzowego, przy czym trzeba zwrócić uwagę, że wśród wymienionych w tym miejscu przepisów, art. 35 ust. 2b, ust. 5 i ust. 6, to nowe regulacje dodane do ustawy o VAT - dopiero omawianą w tym miejscu nowelizacją.

Zmiany w zakresie podatku akcyzowego

Dodany do ustawy o VAT w wyniku nowelizacji art. 35 ust. 2b przewiduje, że przy sprzedaży i wysyłce paliw do silników przesyłanych do odbiorcy rurociągiem, za datę opuszczenia terenu zakładu, w którym zostały wyprodukowane, przyjmuje się datę odbioru paliw potwierdzoną pisemnym protokołem komisyjnego przyjęcia paliwa przez odbiorcę. Przepis ten doprecyzowuje zatem, co w tym konkretnym przypadku uważa się za wydanie wyrobu akcyzowego.

Inaczej wygląda to w przypadku nowych przepisów art. 35 ust. 5 i ust. 6 ustawy. W tym przypadku określany jest już bezpośrednio moment powstania obowiązku podatkowego. Pierwszy z tych przepisów przewiduje, że w przypadku gdy producent:

• oddaje wyrób akcyzowy w odpłatne użytkowanie - obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym powstaje nie później niż w dniu opuszczenia przez wyrób terenu zakładu, w którym został wyprodukowany,

• zużywa spirytus własnej produkcji do wytwarzania innych towarów lub zużywa nabyty spirytus na cel inny niż określono w zamówieniu - obowiązek podatkowy powstaje nie później niż w dniu przekazania tego spirytusu do produkcji,

• przechowuje paliwa silnikowe, stanowiące zapasy obowiązkowe w rozumieniu ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw (Dz.U. nr 90, poz. 404 z późn. zm.) poza zakładem, w którym zostały wyprodukowane, obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym powstaje w dniu opuszczenia pomieszczenia, w którym paliwa są przechowywane, z wyjątkiem opuszczenia w celu powrotnego przemieszczenia do zakładu, w którym zostały wyprodukowane w związku z wymianą zapasów obowiązkowych paliw ciekłych.

Z kolei nowy art. 35 ust. 6 ustawy o VAT stanowi, że obowiązek podatkowy w przypadku olejów opałowych oraz olejów napędowych, jeżeli sprzedaż dotyczy oleju zabarwionego na czerwono i oznaczonego znacznikiem, przeznaczonego na cele inne niż opałowe, powstaje:

• dla podatników sprzedających te wyroby, z chwilą tej sprzedaży na cele inne niż opałowe,

• dla podatników sprzedających te wyroby na stacjach paliw przy użyciu odmierzaczy paliw ciekłych - z dniem stwierdzenia posiadania wyrobów na cele inne niż opałowe,

• dla podatników nabywających te wyroby - z dniem nabycia tych wyrobów i przeznaczenia ich następnie na cele inne niż opałowe, a jeżeli tego dnia nie można ustalić, z dniem stwierdzenia przez upoważniony organ, że posiadane wyroby nie są przeznaczone na cele opałowe.

Omawiany przepis przewiduje ponadto, że dla podatników podatku akcyzowego (dotyczy to jednak tylko podatników wymienionych w art. 35 ust. 1 pkt 1-6, a więc producentów, importerów i sprzedawców wyrobów akcyzowych; podmiotów świadczących usługi w zakresie wyrobów akcyzowych; nabywców wyrobów akcyzowych, od których nie pobrano podatku akcyzowego lub pobrano w kwocie niższej niż należna; podmiotów posiadających importowany wyrób akcyzowy, od którego nie pobrano podatku akcyzowego lub pobrano w kwocie niższej niż należna obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia wyrobów podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym.

Zaliczki i przedpłaty

Poza zmianami w kwestii dookreślenia momentu powstania obowiązku podatkowego w zakresie akcyzy, ostatnia nowelizacja VAT przyniosła także kilka zmian odnoszących się do określenia innego niż chwila wydania (dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi momentu powstania obowiązku podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług. Zmienił się bowiem zakres wyłączeń wynikających z przepisów art. 6 ust. 2-10. Przede wszystkim wskutek dodania do art. 6 nowych ust. 7b i ust. 8b-8e, ale także zmiany redakcji ust. 8, ust. 9a i ust. 10. Część z tych przepisów, została do ustawy przeniesiona bezpośrednio ze wspomnianego wcześniej rozporządzenia w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

Przede wszystkim nowelizacja wprowadziła liczne wyjątki od zasady, że jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi pobrano co najmniej połowę ceny (przedpłata, zaliczka, zadatek, rata) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia zapłaty (zob. art. 6 ust. 8). Teraz zasada ta nie byłaby stosowana m.in. w przypadku sprzedaży lokali i budynków. W przypadku sprzedaży lokali i budynków, jak stanowi nowy art. 6 ust. 7b, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia od dnia wydania.

Zasad wynikających z art. 6 ust. 8 ustawy o VAT, po wejściu w życie nowelizacji, nie będzie można także stosować w przypadkach określonych w nowym art. 6 ust. 8b pkt. 2-4, pkt 7, pkt. 9-13 (zob. ramka) oraz w ust. 8c, ust. 8d.

Zastrzeżenie takie bierze się stąd, że w większości tych przypadków otrzymanie części zapłaty lub uiszczenie części zapłaty powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części. Zasada ta dotyczy również zadatków, zaliczek, przedpłat i rat, i to także tych otrzymanych przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi (zob. nowy art. 6 ust. 8d). W przypadku zaś, gdy wymienione wcześniej czynności, dla których moment powstania obowiązku podatkowego określony jest w ust. 8b, świadczone są bez pobrania należności, obowiązek podatkowy powstaje na zasadach ogólnych, określonych w art. 6 ust. 1-6 (zob. nowy art. 6 ust. 8e).

Z kolei nowy art. 6 ust. 8c przewiduje, że zasadę iż obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia od dnia wykonania usług budowlanych lub budowlano-montażowych, stosuje się również do usług wykonywanych częściowo, których odbiór jest dokonywany na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych.

Zmianie uległ także przepis odnoszący się do świadczenia usług telekomunikacyjnych. Dotychczas przewidywał on (art. 6 ust. 9a), że przy świadczeniu usług telekomunikacyjnych obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sprzedaży żetonów. Po nowelizacji przepis ten będzie się odnosił także do kart telefonicznych. Będzie także zastrzegał, że ma zastosowanie wyłącznie do tych przypadków, gdy usługa jest realizowana za pomocą żetonów i kart.

Nowe zasady zwrotu VAT

Według znowelizowanej ustawy o VAT, termin zwrotu podatku uprawnionym podatnikom będzie wydłużony z 25 do 60 dni. Zwrot w terminie 25 dni będzie przysługiwał tylko tym, którzy zapłacą w terminie swoje faktury.

Tekst uchwalonej noweli nie został jeszcze - ze zrozumiałych względów - opublikowany w Dzienniku Ustaw. Jest jednak dostępny na internetowej stronie Sejmu RP pod adresem: http://ks.sejm.gov.pl: 8010/proc4/ustawy/ 15u.htm. Ustawa wejdzie w życie w 14 dni po ogłoszeniu, czyli zapewne około połowy marca. Przepisy o zwrocie podatku będą miały zatem zastosowanie do rozliczeń za miesiąc następujący po miesiącu wejścia w życie ustawy. Jest bardzo prawdopodobne, że będzie to dotyczyło rozliczenia kwietnia 2002 r., za który deklarację trzeba złożyć do 25 maja.

Kiedy przysługuje zwrot

Tak jak dotychczas, zwrot podatku będzie przysługiwał zasadniczo przy łącznym spełnieniu następujących warunków, przewidzianych w art. 21 ustawy o VAT:

• gdy w danym okresie rozliczeniowym kwota wykazanej w deklaracji VAT-7 kwoty podatku naliczonego przewyższa kwotę podatku należnego,

• podatnik dokonuje, przynajmniej w części swoich obrotów, sprzedaży towarów albo usług objętych stawką niższą niż 22 proc.

Jeżeli kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym przekracza w takim przypadku 22 proc. całości obrotu opodatkowanego stawkami preferencyjnymi, zwrotowi podlega jedynie nadwyżka do wysokości tej kwoty. Pozostała część nadwyżki podatku naliczonego nad należnym powinna być rozliczona w standardowy sposób rozliczania, tj. przez obniżenie kwoty podatku naliczonego o należny w kolejnych okresach rozliczeniowych.

Zwrot przysługuje także, jeżeli cała sprzedaż podatnika jest objęta stawką 22 proc., ale podatnik kupuje towary i usługi, zaliczone do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji. Zwrot nie może w takim przypadku przewyższać kwoty podatku naliczonego od takich towarów i usług. Podatnik sprzedający towary i usługi objęte stawkami preferencyjnymi może otrzymać zwrot na swój rachunek bankowy.

Nowe zasady ograniczenia kwoty zwrotu

W znowelizowanej ustawie zmieniły się zasady ograniczenia zwrotu do wysokości 22 proc. obrotu podatnika sprzedającego towary opodatkowane stawkami preferencyjnymi. Według poprzedniego brzmienia art. 21 ust. 5, tego ograniczenia nie stosuje się do przypadków, gdy wysokość zwrotu różnicy podatku była uzasadniona jedną z trzech przesłanek:

• charakterem działalności podatnika,

• jej sezonowością albo

• nabyciem towarów lub usług będących środkami trwałymi.

Teraz z powyższych możliwości uzyskania całego zwrotu niezmieniony pozostał właściwie tylko ostatni. Sezonowość biznesu w znowelizowanej ustawie zawężono tylko do produkcji rolnej, w tym również do sezonowości zakupu (skupu) produktów rolnych i sezonowością produkcji rolno-spożywczej. Pojawiła się jeszcze jedna możliwość: całość zwrotu można otrzymać, jeżeli wysokość zwrotu jest uzasadniona odliczaną od podatku kwotą akcyzy naliczoną przy nabyciu lub imporcie wyrobów akcyzowych, jeżeli należność obejmująca kwoty akcyzy została uregulowana. Jednakże w tych dwóch ostatnich przypadkach, tj. „rolnym” i „akcyzowym”, zwrot nie nastąpi automatycznie. W takich przypadkach wymagany jest umotywowany wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatku od towarów i usług.

60 zamiast 25

Najważniejsza zmiana ustawy, dotycząca zwrotu podatku, została zapisana w art. 20 ust. 6. Przytaczamy jego nowe brzmienie. Ponieważ z pewnych względów, o których piszemy, istotny jest podział tego przepisu na jednostki zdaniowe, pozwoliliśmy sobie na jego zredagowanie w punktach. Taka forma nie wystąpi w zapisie ustawowym, ale nasz zabieg pozwala lepiej zrozumieć jego sens:

• Zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika.

• Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia, urząd skarbowy może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego.

• Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu, o którym mowa w zdaniu poprzednim, urząd skarbowy wypłaca podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej odsetkom stosowanym w przypadku odroczenia terminu płatności podatku lub jego rozłożenia na raty.

Podstawowa zmiana to wydłużenie podstawowego terminu zwrotu podatku. Jednak, tak jak poprzednio, istnieje możliwość uzyskania zwrotu w krótszym czasie. Zasady będą jednak nieco inne.

Regulujący tę kwestię przepis art. 21 ust. 6a zezwalał dotychczas na zwrot w ciągu 15 dni od dnia złożenia rozliczenia, jeżeli podatnik w ciągu roku poprzedzającego dzień złożenia deklaracji był solidnym partnerem fiskusa. Mówiąc dotychczasowym językiem ustawy - terminowo regulował podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy oraz inne zobowiązania podatkowe stanowiące dochody budżetu państwa. Nowe brzmienie tego przepisu uzależnia krótszy termin zwrotu nie tyle od systematyczności w zasilaniu budżetu państwa, ale także od solidności w biznesie. Termin przyspieszonego zwrotu będzie dłuższy - 25 dni. Nadal trzeba będzie w tej sprawie składać wniosek do urzędu skarbowego.

Wspomniany „biznesowy” warunek otrzymania szybszego zwrotu to zapłacenie faktur VAT, z których wynika podatek naliczony, tj. rozliczenie się z kontrahentem - podatnikiem podatku towarów i usług, przed złożeniem deklaracji podatkowej. Nowy przepis odwołuje się tu do art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. nr 101, poz. 1178 z późn. zm.). Przepis ten zobowiązuje przedsiębiorcę do dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem swojego rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000 euro albo równowartość 1000 euro, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza równowartość 10 000 euro, przeliczanych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonywane są operacje finansowe. Innymi słowy - wyklucza się wcześniejszy zwrot podatku, gdy podatnik operuje wyłącznie gotówką i to w „szarej strefie”.

Jeżeli podatnik ubiega się o zwrot podatku, a importuje towary, nałożono dodatkowy warunek - gdy kwoty VAT od importu wynikają z dokumentów celnych oraz decyzji, o których mowa w art. 11c ustawy. Innymi słowy - gdy import odbywał się według standardowej procedury importowej albo wynikał z decyzji urzędu skarbowego o skorygowaniu niewłaściwie pobranej przez urząd celny kwoty VAT od importu. Owa standardowa procedura importowa to zgłoszenie towarów do odprawy celnej na dokumencie SAD, a nie np. bezcłowy przywóz jednego laptopa przez podróżnego do celów prywatnych (przepisy celne pozwalają w takim przypadku nie wypełniać żadnych dokumentów). Dodatkowy warunek - to uprzednie zapłacenie VAT wynikającego z tych dokumentów, tj. SAD albo pisemnej decyzji urzędu skarbowego.

Urząd skarbowy niekoniecznie od razu zwróci podatek. Nowy przepis o krótszym zwrocie przewiduje zastosowanie zdania drugiego i trzeciego z przepisu art. 21 ust. 6 ustawy (wyszczególnione powyżej). Przepisy te pozostawiają urzędowi skarbowemu możliwość weryfikacji rzetelności podatnika oraz gwarantują wypłatę odsetek od spóźnionego zwrotu. W dotychczasowym brzmieniu przepisu o krótszym zwrocie stosowało się jedynie zdanie drugie, mówiące o weryfikacji rzetelności. Teraz będzie się stosowało także zdanie trzecie. Jeżeli zatem podatnik złoży wniosek o szybszy, bo 25-dniowy zwrot i spełni warunki do jego otrzymania, a urząd się z tym zgodzi, od przekroczenia 25 dni należą się odsetki w wysokości jak dla tzw. opłaty prolongacyjnej (obecnie 13,5 proc. w stosunku rocznym).

Minister może przedłużyć

W ustawie pozostał zapis art. 21 ust. 9, upoważniający ministra finansów do wydania rozporządzeń, rozszerzających zakres zwrotu różnicy podatku na całość lub część nadwyżki podatku naliczonego ponad podatek należny, jeżeli jest to uzasadnione charakterem działalności lub długością cyklu produkcyjnego podatnika. Podobne uprawnienie ministra pozostało dla przypadków zwrotu podatku dla leasingobiorców. Jednakże akty dotychczas wydane na podstawie tych delegacji będą nadal obowiązywały - do czasu wydania nowych.

Obecnie stosowne zapisy wykonawcze znajdują się w rozporządzeniu ministra finansów z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 109, poz. 1245 z późn. zm.). Chodzi np. o zwrot dla podatników poszukujących i eksploatujących kopaliny, niektórych przypadków zwrotu VAT od importu (np. przy użyciu ich do produkcji eksportowej) itd.

Nie jest jednak wykluczone, że minister wyda nowe przepisy w tej materii. Nowelizowana ustawa nakazuje mu przy tym opieranie się m.in. na kryterium specyfiki wykonywania niektórych czynności oraz uwarunkowań obrotu gospodarczego niektórymi towarami.

Art. 6 ust. 8b. Obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług powstaje z chwilą:

1) upływu terminu płatności, jeżeli został on określony w umowie właściwej dla rozliczeń z tytułu:

a) dostaw energii elektrycznej i cieplnej oraz gazu przewodowego,

b) świadczenia usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, z zastrzeżeniem ust. 9a,

c) świadczenia usług wymienionych w poz. 84-86 załącznika nr 3 do ustawy,

2) otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia od dnia wykonania usług:

a) przewozu osób i ładunków kolejami, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami,

b) spedycyjnych i przeładunkowych,

c) w portach morskich i handlowych,

d) budowlanych lub budowlano-montażowych,

3) wystawienia faktury lub otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu sprzedaży wydawnictw prasowych (SWW 2711) i wydawnictw dziełowych (SWW 2712), nie wcześniej jednak niż w dniu wydania i nie później niż 60 dnia od dnia wydania tych towarów; jeżeli jednak umowa sprzedaży przewiduje rozliczenie zwrotów wydawnictw, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury dokumentującej faktyczną sprzedaż, nie później niż po upływie 120 dni od pierwszego dnia przekazania do sprzedaży tych wydawnictw,

4) otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności - z tytułu świadczenia w kraju usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, a także usług ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, usług w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz usług stałej obsługi prawnej i biurowej, z zastrzeżeniem pkt. 5 i 6,

5) dokonania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia od dnia wykonania usługi z tytułu importu usług, z zastrzeżeniem pkt. 6 i 14,

6) dokonania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności - z tytułu importu usług najmu, dzierżawy, leasingu lub umów o podobnym charakterze,

7) otrzymania całości lub części zapłaty albo otrzymania towaru - z tytułu eksportu usług, z wyłączeniem usług wymienionych w pkt. 2 lit. a) i b),

8) wystawienia faktury, nie później jednak niż 15 dnia od dnia wykonania usługi - z tytułu usług zagranicznej turystyki wyjazdowej i zagranicznej turystyki przyjazdowej, z wyłączeniem usług, o których mowa w art. 16 ust. 1a,

9) otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu sprzedaży złomu stalowego i żeliwnego, złomu metali nieżelaznych, z wyłączeniem złomu metali szlachetnych:

a) niewsadowego - nie później jednak niż 20 dnia od dnia wysyłki złomu do jednostki, która zgodnie z umową dokonuje kwalifikacji jakości,

b) wsadowego - nie później jednak niż 30 dnia od dnia wysyłki złomu,

10) otrzymania zapłaty - w przypadku sprzedaży wysyłkowej dokonywanej za zaliczeniem pocztowym,

11) otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z dniem wystawienia faktury - z tytułu usług komunikacji miejskiej,

12) otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu usług polegających na drukowaniu wydawnictw dziełowych (SWW 2712) i wydawnictw prasowych (SWW 2711), oznaczonych stosowanymi na podstawie odrębnych przepisów symbolami ISBN i ISSN, nie później jednak niż 90 dnia od dnia wykonania usługi,

13) otrzymania całości lub części zapłaty nie później jednak niż z upływem terminu płatności - z tytułu świadczenia w kraju usług, o których mowa w art. 4 pkt 2 lit. c)-e), z zastrzeżeniem pkt. 14,

14) dokonania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności - z tytułu importu usług, o których mowa w art. 4 pkt 2 lit. c)-e).

Obniżenie lub zwrot VAT

Parlament, wprowadzając zmiany do ustawy o VAT, zdecydował o rozszerzeniu przypadków, w których podatnicy nie będą mogli obniżać kwoty lub uzyskiwać zwrotu różnicy podatku należnego. Ograniczenia te skuteczne będą również w stosunku do importu usług, za które zapłatę odbierać będzie kontrahent mający miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w jednym z rajów podatkowych.

Ustawa nowelizująca ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U, nr 11, poz. 50 z późn. zm.; uwaga: nowelizacja czeka na podpis prezydenta i w związku z tym nie została jeszcze opublikowana w Dzienniku Ustaw), rozszerzyła zakres przypadków, w których nie stosuje się obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego. Otóż w art. 25 ust. 1 znowelizowanej ustawy o VAT zaznaczono, że obniżenia lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się m.in. do importu usług, w związku z którymi zapłata należności jest dokonywana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w jednym z krajów wymienionych w nowym załączniku nr 9 do ustawy o VAT. Należy zaznaczyć, że wśród krajów (terytoriów), z których import usług nie uprawnia do obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego, wymienia się m.in.: Księstwo Angory, Państwo Bahrajnu, Republikę Mauritius czy Republikę Liberii.

Wprowadzono również zmianę w zakresie możliwości obniżania kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego w przypadku nabycia towarów i usług. Przypomnę, że do tej pory ograniczenie to dotyczyło nabycia towarów i usług, którymi rozporządzano w sposób nie pozwalający na zaliczenie poniesionych wydatków do kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. W wyniku nowelizacji, podatnicy będą mogli skorzystać z tego obniżenia lub zwrotu w sytuacji, gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostawać będzie w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego (zob. nowy art. 25 ust. 1 pkt 1a ustawy o VAT).

Należy wyjaśnić, że utrzymano dotychczasowe zastrzeżenia dotyczące stosowania obniżenia lub zwrotu podatku należnego VAT. Otóż zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy o VAT, możliwość obniżania lub zwrotu nie dotyczy m.in.:

• części wydatków, które nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów z powodu przekroczeń norm w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym,

• podatku od importu towarów stanowiących wkłady niepieniężne (aporty) do spółek prawa handlowego,

• wydatków na nabycie towarów celem oddania w odpłatne używanie na podstawie umów leasingu, jeżeli zgodnie z przepisami podatku dochodowego odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający.

Zakres przypadków, w których ograniczono możliwość obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego rozszerzono również na zakup oleju napędowego oraz gazu, wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg (zob. znowelizowany art. 25 ust. 1 pkt 3a ustawy o VAT). Do tej pory zastrzeżenie takie dotyczyło jedynie paliw silnikowych benzynowych, wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg.

Usługi noclegowe i gastronomiczne

Zmiany objęły również zasady obniżania lub zwrotu różnicy podatku należnego, w zakresie usług noclegowych i gastronomicznych. Co do zasady zakaz obniżenia lub zwrotu nadal stosuje się do usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem jednak sytuacji, gdy usługi te zostały nabyte przez podatników świadczących usługi turystyki, jeżeli w skład usługi turystyki wchodzą usługi noclegowe lub gastronomiczne bądź jedne i drugie. Dotychczas zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 3b lit. a ustawy o VAT, obniżenie lub zwrot można było stosować, gdy usługi te zostały nabyte przez podatników świadczących usługi turystyczne, jeżeli w skład usługi turystycznej wchodziły usługi noclegowe lub gastronomiczne, bądź jedne i drugie, a całość usługi turystycznej była opodatkowana stawką 7 proc.

Podatnicy świadczący usługi przewozu osób nadal będą mogli stosować obniżenie lub zwrot różnicy podatku należnego w przypadku zakupów gotowych posiłków przeznaczonych dla swoich pasażerów.

W wyniku nowelizacji ustawy o VAT nastąpiła również zmiana w zakresie upoważnienia dla ministra finansów do określania w drodze rozporządzenia listy towarów i usług lub przypadków, w których nabycie towarów i usług przez podatników prowadzących działalność rolniczą nie uprawnia do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w całości lub w części lub zwrotu różnicy podatku w całości lub w części. Otóż minister finansów wydając teraz takie rozporządzenie, po wcześniejszym porozumieniu się w tej sprawie z ministrem właściwym do spraw rolnictwa i ministrem właściwym do spraw rozwoju wsi, zobowiązany będzie do uwzględniania uwarunkowań obrotu gospodarczego niektórymi towarami.

Ulga na zakup kas rejestrujących

Nowelizacja ustawy o VAT wprowadziła również zmiany w zakresie przepisów dotyczących obowiązków ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Przypomnę, że obowiązek taki spoczywa na podatnikach sprzedających towary i świadczących usługi, w tym również w zakresie handlu i gastronomii, na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w formie indywidualnych gospodarstw rolnych (zob. art. 29 ust. 1 ustawy o VAT).

Zmianą objęto zasady odliczania od podatku należnego wydatków poniesionych na zakup kas rejestrujących. Otóż dotychczas podatnicy, którzy rozpoczynają ewidencjonowanie obrotu i kwot podatku należnego w obowiązujących terminach, mogą odliczyć od tego podatku kwotę wydatkowaną na zakup każdej z kas rejestrujących 50 proc. ceny zakupu (bez podatku od towarów i usług), nie więcej jednak niż 2500 zł (zob. art. 29 ust. 2b ustawy o VAT). Jednak po nowelizacji, uprawnienie to przysługiwać będzie podatnikom już tylko z tytułu zakupu każdej z kas rejestrujących zgłoszonych na dzień rozpoczęcia (powstania obowiązku) ewidencjonowania za pomocą kas.

Równocześnie upoważniono ministra finansów do określania w drodze rozporządzenia innego limitu odliczeń aniżeli 2500 zł dla kas rejestrujących o zastosowaniu specjalnym, które programowo, funkcjonalnie i konstrukcyjnie są zintegrowane z innymi urządzeniami (zob. art. 29 ust. 3 pkt 1a znowelizowanej ustawy o VAT). W omawianej nowelizacji ustawodawca wprowadził również zastrzeżenie, zgodnie z którym minister finansów, wydając takie rozporządzenie, zobowiązany jest uwzględniać w szczególności specyfikę wykonywania niektórych czynności oraz uwarunkowania obrotu gospodarczego niektórymi towarami (zob. nowy art. 29 ust. 3a ustawy o VAT).

Zmianie uległy również dotychczasowe uprawnienia ministra finansów do określania w drodze rozporządzenia, kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków ich stosowania przez podatników. Zgodnie z art. 29 ust. 4 znowelizowanej ustawy o VAT, regulując te kwestie minister finansów zobowiązany teraz będzie do uwzględniania:

• potrzeb związanych z zabezpieczaniem zewidencjonowanych danych,

• konieczności zagwarantowania konsumentowi prawa do otrzymania dowodu nabycia towarów lub usług z uwidocznioną kwotą podatku oraz możliwość kontroli przez klienta czynności dotyczących prawidłowego ewidencjonowania transakcji i wystawiania dowodu potwierdzającego jej wykonanie,

• optymalnych rozwiązań technicznych dotyczących konstrukcji kas, również dla danego typu obrotu.

Kontrola sposobu wykorzystania oleju opałowego

Jednym z celów nowelizacji było wprowadzenie skutecznej kontroli w zakresie wykorzystywania oleju opałowego. Przyczyną tych zmian stało się powtarzające się zjawisko napędzania silników spalinowych, zamiast olejem napędowym objętym wyższą akcyzą, tańszym olejem opałowym, w stosunku do którego zastosowano niższą stawkę tego podatku. Jednocześnie ponieważ dotychczas kontrolą taką nie były objęte osoby fizyczne, wykorzystujące tego rodzaju paliwo na własne cele, dlatego też oprócz zmian o charakterze podatkowym celowe było rozszerzenie zakresu uprawnień policji.

Przypomnę, że zgodnie z nowelizacją ustawy o VAT, obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym dla podatników nabywających olej opałowy powstaje z dniem nabycia tych wyrobów i przeznaczenia ich następnie na cele inne niż opałowe. Jeżeli jednak tego dnia nie można ustalić, to obowiązek podatkowy w akcyzie powstaje z dniem stwierdzenia przez upoważniony organ, że posiadane wyroby nie są przeznaczone na cele opałowe.

W konsekwencji zmian w zakresie opodatkowania akcyzą oleju opałowego nastąpiła jednoczesna nowelizacja ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 7, poz. 58 z późn. zm.). Otóż zgodnie z nią policjanci uprawnieni będą do dokonywania kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego (zob. nowy art. 15 ust. 1 pkt 8 ustawy o Policji). Jednocześnie w przypadku stwierdzenia, że olej opałowy używany jest do celów napędowych, policja niezwłocznie zawiadamiać będzie izbę skarbową właściwą ze względu na miejsce dokonanej kontroli.

Pragnę wyjaśnić, że wynikiem takiego zawiadomienia będzie przekazanie tej informacji przez izbę skarbową do właściwego urzędu skarbowego, który upoważniony będzie do wszczęcia z urzędu postępowania podatkowego w sprawie podatku akcyzowego ciążącego na osobie, która przeznaczyła olej napędowy do celów innych niż grzewcze.

Należy jednak zaznaczyć, że szczegółowy tryb przeprowadzania tej kontroli, jak również badania próbek rodzaju paliwa znajdującego się w zbiorniku pojazdu określony ma zostać, w drodze rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych.

Oprócz rozszerzenia uprawnień policji w zakresie przeprowadzania kontroli sposobu używania oleju opałowego przez pobieranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdów mechanicznych, nastąpiła również nowelizacja ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz.U. nr 12, poz. 114, z późn. zm.). Zdecydowano bowiem, że osoby zużywające olej opałowy do celów napędowych podlegać będą karze grzywny do 500 zł (zob. nowy art. 52b kodeksu wykroczeń).

Należy jednak zaznaczyć, że o ile nowelizacja ustawy o VAT wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, to zmiany w ustawie o Policji, jak również w kodeksie wykroczeń, wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Obecnie nowelizacja ustawy o VAT czeka na podpis prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl