1. Podaj ogólną definicję terminu pedagogika?

Pedagogika - nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa, a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy, przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na rozwój.

2. Wymień i opisz podstawowe pojęcia pedagogiki?

WYCHOWANIE - to wszelkie działania zmierzające do kształtowania człowieka, których celem jest przygotowanie go do życia w społeczeństwie.

KSZTAŁCENIE - to ogół takich działań, które składają się na proces opanowywania przez człowieka wiedzy, umiejętności i nawyków oraz rozwijania jego sprawności umysłowych, zainteresowań, postaw badawczych, naukowego poglądu na świat i racjonalnych zachowań.

UCZENIE SIĘ - jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu ( wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenie i ćwiczenia)

NAUCZANIE - proces kierowania uczeniem się uczniów toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami.

3. Określ przedmiot pedagogiki jako nauki?

Przedmiot pedagogiki:

• Otaczający świat i prawidłowości nim rządzące

• Zjawiska natury przyrodniczej i społecznej (ekonomia, pedagogika)

• Proces celowego, zamierzonego, świadomego wychowania człowieka.

4. Wymień nauki współpracujące z pedagogiką i omów zakres tej współpracy?

• Socjologia - w celu wyjaśnienia zaobserwowanych faktów, w świecie, edukacji (np. w klasie). Edukacja zachodzi w obrębie grup społecznych i stąd też zależy od wielu zjawisk, które są przedmiotem badań socjologii, która zajmuje się badaniem procesów społecznych

• Psychologia - współpraca zachodzi zwłaszcza, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów lub poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem działań edukacyjnych. Metody, teoria i pojęcia psychologiczne pozwalają zmierzyć skuteczność oddziaływań wychowawczych.

• Medycyna - w pedagogice specjalnej.

• Prawo - w pedagogice resocjalizacyjnej.

• Ekonomia - w pedagogice społecznej i ogólnej.

• Antropologia - w pedagogice ogólnej.

• Filozofia - jest dyscypliną podstawową dla pedagogiki, gdyż dostarcza ogólnej i abstrakcyjnej refleksji nad pojęciami potrzebnymi do wyjaśnienia faktów edukacyjnych.

5. Określ i omów cele współczesnej pedagogiki?

Cele pedagogiki - pożądane i oczekiwane zmiany, które pod wpływem metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości. Zmiany natury:

1. Poznawczo-instrumentalnej, które wiążą się z poznawaniem świata i oddziaływaniem na niego

2. Motywacyjno-emocjonalnej, które polegają na formułowaniu stosunków wychowanka do świata, ludzi, jego przekonań i postaw, systemu wartości i celu życia

Cele wychowania FIZYCZNO-ZDROWOTNEGO

• fizyczna sprawność do pełnienia ról społecznych

• ponoszenie stanu własnego zdrowia i sprawności fizycznej

• świadomość, że stan ciała to stan zdrowia

Cele wychowania umysłowego - kształcenie ogólne

• Poznanie wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze

• Opanowanie opartych na tej wiedzy umiejętności

• Ukształtowanie ogólnej sprawności umysłowej i zdolności poznawczych

• Ustawiczne samokształcenie

• Ukształtowanie naukowego poglądu na świat

Cele wychowania estetycznego

• Wyrobienie wrażliwości estetycznej

• Doskonalenie potrzeb wyrażających się w chęci przeżywania piękna

• Rozwijanie zainteresowania estetycznego

Cele wychowania politechnicznego

• Ukształtowanie elementarnych umiejętności i nawyków technicznych

• Zasady naukowej organizacji pracy

6. Podaj najbardziej ogólną definicję wychowania?

Wychowanie - to świadome i celowe działanie zmierzające do kształtowania człowieka. Celem jest przygotowanie go do życia w społeczeństwie.

7. Co rozumiesz pod pojęciem ideału wychowania?

Jest efektem teorii nauczania i wychowania oraz praktyki pedagogicznej.

Jest określeniem modelu człowieka, do jakiego chcemy procesie wychowania i kształcenia dążyć.

8. Wymień jakie istnieją rodzaje nauczania wg Knuda Illerisa?

• Wymiar poznawczy - przyswajanie treści praktycznej lub teoretycznej

• Wymiar emocjonalno - psychodynamiczny - obejmujący energię psychiczną ucznia, emocje, postawy i motywacje.

• Wymiar społeczny - proces społeczny, zachodzący w interakcjach między jednostką a jej otoczeniem.

9. Co rozumiesz pod pojęciem samokształcenie?

Samokształcenie - samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu to kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału.

10. Wyjaśnij termin socjalizacja?

Jest to złożony proces uczenia się, dzięki któremu człowiek staje się istotą społeczną. Jest to wszelkie działanie wychowawcze poprzez wpływy rodziny, grup rówieśniczych, szkoły, zakłady pracy. Ten proces trwa przez całe życie i polega na przyswajaniu sobie określonych wzorów zachowań.

11. Określ podstawowe zagadnienia pedagogiki humanistycznej?

• Zakłada, że uczniowie potrafią myśleć i uczyć się dla siebie.

• Wykorzystywanie środków pomocniczych (książek, materiałów) ale najważniejszym źródłem wiedzy jest osoba ucząca się, jego doświadczenie oraz wspólne doświadczenia.

• Odpowiedzialność za proces uczenia się ponoszą nauczyciel, uczeń, ewentualnie rodzice.

• Samodyscyplina do uczenia się.

• Wdrażanie samooceny.

• Uczniowie rozwijają własny program nauki, sami lub we współpracy z innymi.

• W atmosferze wiarygodności, troski o innych uczenie jest łatwiejsze.

• W uczeniu z własnej inicjatywy bierze udział cały człowiek.

12. Określ podstawowe założenia antypedagogiki?

• Żaden człowiek nie potrzebuje wychowania.

• Żaden dorosły nie jest odpowiedzialny za dzieci.

• Kto kocha dzieci ten ich nie wychowuje.

• Postuluje bezgraniczna wolność uczenia się.

• Wzięcie odpowiedzialności za samego siebie wykluczając odpowiedzialność za innych.

• „Samostanowienie od urodzenia”.

• Akty wychowawcze nie prowadzą do zamierzonego celu.

• Dorośli potrzebują wychowania i wykorzystują wychowanie swoich dzieci, żeby przekazać im cierpienia, których oni doświadczyli w dzieciństwie.

• Zamiast wychowania - postawa towarzyska, i wspieranie związane z szacunkiem, respektem, tolerancją i gotowością do nauki.

13. Określ podstawowe założenia antropologii pedagogicznej?

• Otwartość pedagoga i jego uczniów na nowe zjawiska.

• Szkoła wzbogaca proces kształcenia, natomiast osobiste spotkania uzupełniają ten proces.

• Zaufanie do nauczyciela wpływa na osiągnięcie lepszych wyników, wspiera rozwój, siła sprawcza opinii i wiary.

• Zasada otwartego pytania - istoty człowieka nie można rozumieć jako czegoś gotowego i zamkniętego.

14. Wymień i opisz metody badań pedagogicznych?

• Ilościowe

- Odpowiadają na pytanie „ile”, narzędziem pomiaru jest kwestionariusz (pytania o stałej ustalonej formie, przewaga pytań zamkniętych), dobór próby - losowy, kwotowy.

- Większe próby (200-1000) - mniejszy wpływ osoby prowadzącej na przebieg badania; możliwość wnioskowania statystycznego; metoda interpretacji z wykorzystaniem analiz statystycznych.

• Jakościowe

- Odpowiadają na pytania „co, jak, dlaczego”, narzędziem pomiaru scenariusz (przewaga pytań otwartych), dobór próby - celowy.

- Mniejsze próby (20-50) - większy wpływ osoby prowadzącej na przebieg badania; brak możliwości wnioskowania statystycznego; metoda interpretacji bez wykorzystania analiz statystycznych.

16. Wyjaśnij termin aksjologia?

Jest to nauka o wartościach.

• Ogólna - zajmuje się badaniem wartości, ich hierarchią.

• Szczegółowa - rozpatruje wartości moralne, estetyczne, ekonomiczne, poznawcze (związane z różnymi dyscyplinami)

• Pedagogiczna - odmiana aksjologii szczegółowej, zajmuje się wartościami, które należy zaszczepić w wychowankach.

Aksjologia docieka moralnego zachowania i piękna oraz próbuje ustalić jakie postępowanie jest dobre a jakie nie. W jej skład wchodzą dwa działy filozofii:

• Estetyka - refleksja nad twórczością artystyczną i jej rezultatem. Jest nauką o pięknie i o przeżyciach z nim związanych.

• Etyka - oznacza zespół norm i ocen moralnych, które charakteryzują daną społeczność.

17. Wyjaśnij, na czym polega zamęt aksjologiczny czasu transformacji ustrojowej?

W okresach przełomowych rośnie zainteresowanie problematyką aksjologiczną. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Do najważniejszych zaliczyć można transformację ustrojową, kryzys ideowy oraz atrofię zasadniczych wartości tradycyjnej moralności. Początek nowego wieku i tysiąclecia zmusza do dokonania „rachunku sumienia", rozliczenia minionego stulecia. I tu okazuje się, że poziom zysków jest wyższy, ale tylko w sferze materialnej, sfera społeczno- moralna zaś uległa znacznej degradacji. Europa, kontynent na którym żyjemy, to miejsce dwu najokrutniejszych totalitaryzmów, w wyniku których unicestwiono miliony ludzkich istnień, to miejsce wciąż tlących się ognisk wojen. To tutaj w zastraszającym tempie narasta przestępczość, terroryzm, handel bronią i narkotykami. Także tutaj stykamy się z odrażającymi dewiacjami seksualnymi, a zarazem ma tu miejsce inwazja sekt i ruchów pseudoreligijnych, trwale okaleczających duchowo i fizycznie zwłaszcza młodych ludzi. Tu wreszcie ślepa pogoń za „ulepszaniem" rzeczywistości przyniosła klonowanie istot żywych oraz plagę nowych chorób, jak choćby chorobę Creutzfeldta - Jakoba.

        Demokratyczny świat wolnego rynku jest kolorowy, bogaty i dość łatwo sam się duchowo degeneruje. Współczesny człowiek czuje się zdezorientowany. Chociaż jego władza nad światem materialnym wzrasta, czuje się bezsilny w swym życiu indywidualnym i w społeczeństwie. „Tworząc nowe i lepsze środki do opanowania natury, dał się pochwycić w ich pułapkę i stracił z pola widzenia cel, który mógłby nadać im sens - zgubił samego człowieka."

        Nie zawsze człowiek chce i potrafi się doskonalić, być może najczęściej w ogóle nie rozumie lub rozumie nie w pełni dokąd zmierza i skąd pochodzi, jaki jest najgłębszy sens jego przygodnego trwania. Takie ujęcie współczesnego człowieka potwierdza K. Zieliński: „Istnienie człowieka powinno być manifestacją samej istoty człowieczeństwa danej jednostki. Istniejemy, by materialnie urzeczywistnić swoje potencjały w warunkach czasu i przestrzeni ziemskiej, a tymczasem większość ludzi tkwi w tym życiu jedynie dla podtrzymania istnienia (egzystencji), nie angażując sił dla spełnienia swej istoty i wyrażenia niepowtarzalnej prawdy o sobie samym." Brak podstawowych mierników oceny rzeczy, stanów emocjonalnych, sytuacji i przede wszystkim własnych działań grozi zagubieniem, poczuciem bezsensu, destrukcją osobowości i uleganiem przypadkowej presji środowiska.

           O aksjologicznej degradacji kultury i społeczeństw od wielu lat piszą uczeni, pedagogowie, filozofowie i duchowni przywódcy różnych religii, wskazując na zastępowanie wartości - antywartościami. Szczególnego znaczenia fakt ten nabiera w odniesieniu do młodego pokolenia. Uczeń żyjący w świecie ustawicznych przewartościowań musi mieć jasną wizję ku czemu ma zmierzać, na jakich wartościach ma oprzeć swoją egzystencję. Edukacja staje przed koniecznością niesienia pomocy uczniom w zrozumieniu wartości, świadomym ich wyborze i dążeniu ku ich realizacji. Wypełnienie tego zadania może przynieść nieocenioną korzyść. Jak stwierdza W. Pasterniak : „Edukacja bowiem, wychowanie, jest nade wszystko procesem »podwyższania« świadomości człowieka, a zatem procesem jego uczłowieczania czy - mówiąc najprościej - przemiany ze stanu »gorszego« na stan »lepszy«". Krzewienie wartości może ocalić jednostkę, a co za tym idzie społeczeństwo, we współczesnym świecie dominacji konsumpcjonizmu, materializmu i przemocy.

          Termin edukacja zapożyczony został z języka łacińskiego. Łacińskie słowo „educare"     w swym rdzeniu pochodzi od „ex-duco", co znaczy „wyprowadzam". „Edukacja jest więc wyprowadzaniem ze stanu gorszego do lepszego. Można też powiedzieć, że edukacja jest wprowadzaniem człowieka w życie wartościowe i sensowne."

         Edukacja pojmowana jako doskonalenie człowieka we wszystkich jego wymiarach: fizycznym, psychicznym i duchowym jest procesem całożyciowym. Do jej najważniejszych zadań należy kształtowanie wśród jej uczestników wartości uniwersalnych. Ogniskują one wokół transcendentalnej triady: prawdy, dobra i piękna. Każda z tych wartości uszlachetnia poszczególne strony ludzkiej natury. Prawda doskonali intelekt, dobro - wolę, a piękno - uczucia. Na przykład A. M. Tchorzewski jest zdania:

         „Wartości stanowią źródło podstawowych celów i zadań, jakie winny być realizowane w ramach złożonej rzeczywistości szkolno-wychowawczej. Na ich czele stają takie zadania, jak: (1) wspólne poszukiwanie przez nauczyciela wraz z uczniami prawdy w obszarze dostępnej im wiedzy o świecie, do którego należą i który współtworzą, (2) wzajemne otwarcie się na otaczającą ich rzeczywistość i życie społeczne poprzez równoczesne uczestniczenie w nim i jego antycypowanie, (3) ustawiczne dążenie do współkreowania postaw moralnych, których przedmiotem są obiektywne wartości etyczne, pojawiające się w polu świadomości wszystkich podmiotów procesu wychowania."

Poza wspomnianą triadą do ogólnoludzkich wartości zalicza się między innymi: demokracja, humanizm, solidarność, godność i prawa człowieka, dobra wspólne, praca, wolność, sprawiedliwość, sumienność, rzetelność, pokój. Droga do pokoju, jak naucza Jan Paweł II wiedzie przez prawdę. Pytanie o nią jest pierwszym krokiem do wolności. W wychowaniu i kształceniu istotne są takie wartości jak: uznawanie tolerancji, poszanowanie odmiennych opinii, miłość bliźniego, przeciwstawianie się egoizmowi, poczucie odpowiedzialności, niezależność działania i otwarcie na inne kultury.

         Wartości to kluczowy problem edukacji. Występują w niej jako system norm decydujący o poczynaniach nauczycieli i uczniów. Podczas kształcenia odwołujemy się do wartości, które uczniowie mogą zaakceptować i z którymi mogą się zidentyfikować.

         Choć zależność między celami ludzkiej egzystencji a wartościami w wymiarze edukacyjnym jest widoczna we współczesnej refleksji pedagogicznej, to wpływ problematyki aksjologicznej na praktykę edukacyjną wydaje się nadal być powierzchownym. W. Pasterniak stwierdza: „Edukacja powinna być i jest - niezależnie od stopnia uświadomienia sobie tego faktu przez podmioty edukujące i edukowane - skierowana na rozpoznawanie, rozumienie, akceptowanie i respektowanie norm i dyrektyw wskazujących na tzw. wartości uchwytne praktycznie i nadrzędne wobec nich wartości ostateczne, którym te pierwsze są bezwzględnie podporządkowane."

Szkoła jest podstawowym ogniwem edukacji młodego pokolenia. Powinnością jej jest wprowadzenie dzieci i młodzieży w tradycję kultury narodowej i jej dziedzictwo, wyposażenie w system wartości, umiejętności i wiedzy. „ O efektywności systemu edukacji narodowej możemy mówić wtedy, gdy jej korelaty współprzyczyniają się w optymalnym stopniu do osiągania wartości i celów. Są one ogólnymi, podstawowymi znakami orientacyjnymi przy wyborach i możliwości aktywności w różnych ogniwach edukacji narodowej. Odgrywają rolę ważnych regulatorów ludzkich zachowań. Stanowią spójny pryzmat patrzenia na świat." Jakkolwiek zakończyła się pierwsza dekada transformacji ustrojowej w Polsce, to jednak w edukacji szkolnej niewiele zmieniło się na lepsze. Stoimy przed koniecznością przywrócenia edukacji systemu uniwersalnych i swoistych wartości i nadania im właściwego sensu. Ponadto chodzi o stworzenie w czasie zajęć dydaktyczno-wychowawczych takich sytuacji aksjologicznych, które sprzyjają rozpoznawaniu, akceptowaniu, respektowaniu i przeżywaniu wartości.

         Wychowanie ma pomóc jednostce odnaleźć drogę do ideału pełnego człowieka, nieustannie usiłującego przekroczyć własne możliwości. M. Gogacz napisał: „Wychowanie jako kierowanie się do właściwych pedagogice skutków jest utrwalaniem więzi człowieka z prawdą przy pomocy czynności, które powodują zmianę relacji, przejście od tego, co gorsze, do tego, co lepsze, by zatrzymać się na stałe przy prawdzie i dobru."

         Zauważamy, że w procesie wychowania cele i wartości wzajemnie się przenikają. Nie można trafnie i racjonalnie formułować celów wychowania bez odwołania się do statusu i funkcji wartości. One to nadają głębszy sens celom wychowania i decydują o ich stanowieniu. Jak twierdzi W. Stróżewski : „Wychowanie jest kształtowaniem osoby w kierunku dobra, czemu służy przekazywanie i udostępnianie podmiotowi wychowania wartości."

         Cele wychowania są to stany, do których dążą jednostki, identyfikując się z przyjętym przez daną zbiorowość systemem wartości. Według wielu badaczy problemu ostatecznym celem wychowania jest pomaganie człowiekowi w procesie jego samoformowania, poszukiwania własnego człowieczeństwa. Cele jako obrazy przyszłości to stany świadomości, wiedza, umiejętności i nawyki będące dla uczniów wewnętrznymi wzorami kierującymi ich zachowaniem. „Chodzi o to, aby proponowane cele znajdowały uprawomocnienie w szeroko pojętej wiedzy o wartościach, a nade wszystko - aby się z nią nie rozmijały i były jej podporządkowane."

         Podstawowe wartości wychowania odznaczają się powszechnością i uniwersalizmem, zarówno w aspekcie występowania, rozumienia, jak i znaczenia dla procesu wychowania.

Ważną rolę w wychowaniu odgrywa wyróżnienie w obrębie obiektywnej rzeczywistości  dwu sfer wartości moralnych: charakterystycznych dla człowieka oraz przedmiotowych. Zachodzące między tymi wartościami związki funkcjonalne, powinny być wykorzystywane przy wytyczaniu kierunków podejmowanych działań wychowawczych, a także przy doborze treści wychowawczych. Chodzi o to, by dobierać wartości przedmiotowe, kierując się motywami moralnymi.

         „Uwarunkowanie to rzadko doceniane w opracowywanych przez teorię wychowania programach - wyłania możliwość ukierunkowania postawy i działalności życiowej wychowanka zgodnie z wymogami teorii wartości moralnych." Wartości moralne w przeciwieństwie do przedmiotowych odznaczają się autonomicznością. Ważne jest, aby wartości moralne zawarte w programach wychowania odznaczały się uniwersalnie ludzką doniosłością i opartym na niej obiektywnym obowiązywaniem.

         „Wychowawcze kształtowanie kierunkowej sfery osobowości, na którą składają się wola, charakter, uczucia, przekonania, itp., wiąże się z takimi wartościami, których realizacja służy formowaniu i rozwijaniu osobowego <ja>." Działania wychowawcze, których zadaniem jest pobudzanie i ukierunkowanie procesów kształtowania moralnej strony osobowości jednostki, winny opierać się na bogatej i wnikliwej wiedzy o wartościach.

         Ponad dwa i pół tysiąca lat temu pojawiła się w kulturze europejskiej refleksja filozoficzna, która pod nazwą etyki towarzyszy człowiekowi w dążeniu do zrozumienia siebie, w świadomym określaniu sensu swego życia i systemu powinności - w stosunku do samego siebie, jak i innych ludzi i świata. Do wprowadzenia zagadnień etycznych w obrębie filozofii przyczynili się sofiści, a do ich usamodzielnienia się Sokrates, Platon i Arystoteles. Ten ostatni uczynił z etyki jedną z dyscyplin pedagogicznych i poświęcił jej osobne prace, takie jak „Etyka Nikomachejska", „Etyka Eudemejska" czy „Etyka Wielka". Jedną z pierwszych definicji tej dyscypliny przekazał Diogenes Laertios. Stwierdził on, iż etyka traktuje o tym, jak należy żyć i co jest ważne dla człowieka. W ciągu wieków prowadzone w ramach etyki dociekania teoretyczne oraz charakter dyscypliny zmieniały się. „Dziś przez etykę rozumie się cały zespół nauk o moralności, obejmujących oprócz etyki normatywnej etykę opisową (etologię), metaetykę, historię etyki oraz wspomagające je dyscypliny pomocnicze."[13] Mimo zmieniających się historycznie poglądów na etykę, zasadnicze jej zadanie, jak stwierdza J. Tischner, pozostało takie samo: „towarzyszyć człowiekowi na drodze jego życia i pokazywać możliwie jednoznacznie, wśród jakich wartości biegnie jego los".

         W postępowaniu jednostki wytwarzają się dążenia, wzruszenia i przeżycia, które z kolei są tłem w tworzeniu się ocen człowieka. Pod wpływem przeżyć oceniamy, opisując pozytywnie, gdy sprawia przyjemność lub negatywnie przy pojawianiu się przykrości. Oceniamy w kategoriach dobra i zła. Dobro oznacza to wszystko, co jest dodatnio wartościowane przez ludzi i stanowi przedmiot dążeń. Dobro moralne oznacza doskonałe czyny ludzkie wywołujące pozytywne uczucia. Przez zło rozumiemy wszystko to, co poniża człowieka, uchybia jego godności, pozbawia go człowieczeństwa, wywołuje negatywne uczucia.

         Wychowanie jest działalnością, która podlega ocenom etyki. Dla wychowania nieodzowne jest bowiem zachowanie pewnych wartości etycznych, a od wychowawcy wymaga się określonej postawy moralnej. „Moralność to płaszczyzna praktycznej kwalifikacji określonych postaw i czynów ludzi, oznaczająca też ocenę tych postaw i czynów, pracy i całego życia człowieka z punktu widzenia określonych poglądów co do dobra i zła, słuszności i niesłuszności, ideałów i wartości, modeli i norm."

         Wychowanie to dziedzina umiejętności kształtowania człowieka, po które sięgnąć można w kontekście różnorodnych poglądów czy postaw wobec życia i człowieka. „To >łąka stu kwiatów< różnorodnego służenia dziecku w poczuciu odpowiedzialności za nie i etycznej tej działalności wagi." Jak twierdzi J. Homplewicz , podręczniki pedagogiki koncentrując się na tym jak wychowywać, pomijają szerokie uzasadnienie odnośnie tego dlaczego wychowywać, czyli to wszystko, co zewnętrznie i aksjologicznie uzasadnia wychowanie.

W tym ujęciu etyka staje się nauką pomocniczą dla pedagogiki i to z niej płyną istotne uwarunkowania dla procesów wychowania i nauczania, dla całej działalności pedagogicznej. Typowymi zagadnieniami etycznymi są: dobór treści programu nauczania, kształtowanie osobowości przez wychowanie i nauczanie.

         Wychowanie etyczne stanowi proces polegający na stopniowym wdrażaniu jednostki w życie społeczne poprzez realizację określonych norm. Polega na wprowadzeniu wychowanka w samodzielny, aktywny i prawidłowy proces poznania, w którym wiadomości i umiejętności stają się środkiem w dochodzeniu do wartościowania własnych zachowań i określeniu celowości podejmowanych zadań.

         Dla etyki wychowania najważniejszą jest sprawa działań w poczuciu odpowiedzialności za dziecko i wychowanka, podejmowanych na jego korzyść i dobro. Dziecko staje się podstawową, autonomiczną i uniwersalną wartością, miarodajną dla procesów wychowania:   to, kim ono jest i kim stać się może. „Ono winno być tu pojmowane jako realna, podmiotowa, osobowościowa i autonomiczna rzeczywistość, również w tych potencjalnych możliwościach jego jednostkowego rozwoju."

         Nie sposób mówić o etyce wychowania, nie biorąc pod uwagę etycznej odpowiedzialności wychowawcy. Oczekiwane przez dziecko ciepło, osobowa bezpośredniość, barwa stosunków wychowawczych i całego przekazu wartości wiązane jest bezpośrednio z osobą wychowawcy. Zaspokojenie tych oczekiwań uzależnione jest bowiem od tego, kim on naprawdę jest, co sobą prezentuje, jaką postawę, sylwetkę duchową, a wreszcie motywacje dla swojej pracy posiada, jaka jest ranga i barwa jego powołania w tej pracy. Chodzi o to, czy wychowawca w poczuciu prawdy, serdeczności i otwartości wyjdzie z wartościami, a wychowanek z drugiej strony zrozumie tę postawę i sam też otworzy się na płynącą do niego otwartość, wartość i prawdę. Niezwykle sugestywne i odpowiednie wydają się w tym miejscu słowa J. Homplewicza: „Trzeba bowiem przed wychowankiem rozpalać te ogniska wartości i je należycie oświetlić, rozniecić je wichrem własnego przekonania i zaangażowania, tak by ogień ten się przeniósł."

            Problematyka wartości jest często obca zarówno nauczycielom, jak i uczniom. Nie uwzględniają jej w wystarczającym stopniu programy nauczania oraz podręczniki. . Trzeba  wiele trudu, by spośród tak ogromnej ich ilości, wybrać te, które odpowiadają nauczycielowi pragnącemu kształtować swoich wychowanków w imię i do wartości.

         Także sytuacje dydaktyczne powinny być możliwie często sytuacjami aksjologicznymi i mieć na celu rozpoznawanie, rozumienie i w pewnym stopniu akceptowanie wartości. Uczeń pod kierunkiem nauczyciela stara się pewne ważne dobra rozpoznać i zrozumieć, aby je w dalszym życiu w pełni akceptować i respektować.

          Zetknięcie się z nośnikiem wartości, ich sformułowanie i analiza, działanie zgodnie z wartościami - są to sposoby wprowadzania materiału nauczania, którego opanowanie może służyć zaszczepieniu uczniom wartości. Jeśli proces wprowadzania zmian w wartościach uznawanych przez ucznia ma przebiegać względnie szybko, a jego efekty mają być trwałe, trzeba starać się łączyć te sposoby i dbać o to, żeby uczeń nie odbierał ich jako sztucznie ukierunkowanej na zmiany pracy wychowawczej. 

18. Przedstaw negatywne funkcje oddziaływania środków masowego przekazu na wychowanie młodego pokolenia?

Kultura masowa:

• uniformizuje i ujednolica przekazy

• tępi indywidualizm

• wyzwala agresję wobec osób inaczej myślących

• wyzwala nacjonalizm i masowość

Negatywne strony:

• brak zainteresowania rodziców dziećmi

• propagowanie konsumpcyjnego stylu życia

• upadek autorytetu szkoły

• przemoc w mediach

• afirmacja agresji

• problemy zdrowotne

19. Opisz wychowawcze skutki lansowania przemocy w telewizji?

Przemoc - jeden z głównych środków przymusu obok groźby. Użycie siły wobec osób lub grupy, które rozpoczęły pewne czynności, w celu przerwania tych czynności.

20. Scharakteryzuj błędy wychowawcze najczęściej popełniane w rodzinie?

Błędem wychowawczym - nazywamy zdarzenie, które zachodzi w określonej sytuacji wychowawczej i jest takim zachowaniem wychowawczym, który ma niekorzystny wpływ na doraźne funkcjonowanie wychowanka oraz na jego dalszy lub bliższy rozwój.

• rygoryzm

• agresja

• hamowanie aktywności

• obojętność

• eksponowanie siebie

• uleganie

• zastępowanie

• idealizowanie dziecka

• niekonsekwencja

• spełnianie zachcianek

23. Opisz proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole tradycyjnej, progresywistycznej i współczesnej?

TRADYCYJNA

System ten upowszechnił się w II połowie XIX wieku i objął gimnazja klasowe. Pod koniec XIX wieku, protesty przeciwko szkole tradycyjnej oraz postępy w psychologii i teorii poznania wpłynęły na zmianę podejścia do dziecka i nauczania.

Przedstawicielem był Jan Fryderyk Herbart. Uporządkował on proces nauczania, który obejmował wszystkie szczeble kształcenia. Struktura procesu jest oparta na racjonalistycznej teorii poznania. Praktyczne prowadzenie nauczania polega na podawaniu wiedzy przez nauczyciela i biernym przyswajaniu ucznia. Nie uwzględnia aktywności ucznia i jego cech indywidualnych. Dopuszcza kary cielesne.

PROGRESYWISTYCZNA

Przedstawicielem był Jon Dewey. Zerwał on z tradycyjnym nauczaniem. Proces uczenia stał się naturalnym, aktywnym i praktycznym działaniem ucznia, który został oparty na jego potrzebach i zainteresowaniach.

Działalność poznawczo0kształcąca powinna pozwolić na samodzielne działanie i rozwiązywanie problemów oraz uczenie się poprzez zdobywanie doświadczeń.

Proces nauczania miał 5 etapów:

1. POJAWIENIE SIĘ PROBLEMU - człowiek nie odnajduje się w danej sytuacji;

2. DEFINIOWANIE PROBLEMU - człowiek analizuje sytuację i określa element odbiegający od normy

3. PRECYZOWANIE PROBLEMU - obserwacja elementów istotnych sytuacji problemowej

4. KONSTRUOWANIE WSTĘPNEJ HIPOTEZY - ten proces polega na umiejscawianiu siebie w przyszłości i obserwacji konsekwencji swoich czynów

5. TESTOWANIE WYBRANEJ HIPOTEZY W DZIAŁANIU - jednostka wybiera jedną z hipotez i wciela ją w życie

WSPÓŁCZESNA

Przedstawicielem był W. Okoń. Pełny akt poznawczy odbywa się na drodze:

• żywego spostrzegania

• abstrakcyjnego myślenia

• praktycznego działania

Uczeń w każdym wieku jest zdolny do poznawania świata na drodze bezpośredniej i pośredniej.

Proces nauczania:

• uświadomienie uczniom celów i zadań, kształtowanie prawidłowej motywacji uczenia się

• przyswajanie przez uczniów nowych treści (pod kierunkiem nauczyciela)

• uogólnianie zmierzające do ukształtowania u uczniów nowych pojęć

• utrwalanie wiadomości uczniów

• kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń

• wiązanie teorii z praktyką

• kontrola i ocena wyników nauczania, czego odpowiednikiem jest u uczniów samokontrola i samoocena.

---