FILOZOFIA WSPÓŁCZESNA - początek rok 1830; Nie jest ona samodzielnym okresem, jest kontynuacją filozofii starożytnej.

NOWOŻYTNY PRZEŁOM FILOZOFII.

W nowożytności dokonał się przełom filozofii. Nowożytność od XV wieku, a tak naprawdę od XVII wieku - wystąpienie Kartezjusza (Descartes).

Kartezjusz wyraził przemiany filozofii od XV do XVII wieku - odrzucił dotychczasową filozofię i zbudował nową.

subiektywizacja bytu w nowożytności:

- w starożytnej filozofii - byt podstawowy to arche, idea dobra lub pierwsza przyczyna, filozofia chrześcijańska - byt podstawowy to Bóg - obiektywnie stworzył = świat i człowieka (jest to schemat ontologiczny);

- Kartezjusz stwierdził - obserwacja świata nie jest pewna i nasz umysł też nie jest pewny, uczucia też nie są pewne, Bóg też nie jest pewny,

pewne jest tylko wątpienie - czyli myślenie - MYŚLĘ WIĘC JESTEM,

JA MYŚLI (podmiot) - PRZEDMIOT (ŚWIAT) - to o czym ja myśli, świat jest zależny od podmiotu; ja ustanawia samo siebie;

subiektywizacja prawdy:

- czym jest prawda? - św. Tomasz z Akwinu - prawda polega na zgodności myśli z rzeczą (prawda zależy od rzeczy - prawda obiektywna);

- Kartezjusz - myślenie jest tożsame z poznawaniem „ukierunkowanie epistemologiczne”

ja myśli i poznaje przedmiot, to co pewne jest prawdziwe, prawda to pewność podmiotowa - pewność subiektywna /trzeba być pewnym aby coś było prawdą, należy się upewniać/;

Kartezjusz zmarginalizował Boga; Ja myśli - myśleć to operować ideami, w umyśle znajdują się idee; Kartezjusz znajduje w umyśle ideę Boga : 1. albo ją stworzył sam - dochodzi do tego, że tak nie jest, bo jest bytem skończonym, a Bóg bytem nieskończonym; 2. albo ją otrzymał z zewnątrz - od bytu doskonalszego niż ta idea, czyli od Boga;

Skoro Bóg istnieje to jest dobry i nie pozwoli mu się zawsze mylić - BÓG JEST GWARANTEM POZNANIA;

subiektywizacja dobra:

- sfera dobra - Bóg jest samym dobrem - świat jest dobry; Laibnitz - zło stworzył Bóg, aby świat był dobry; św. Augustyn - każda rzecz o tyle o ile jest, o tyle jest dobra, świat jest bobry bo się psuje; w średniowieczu - być dobrym - znaczy istnieć;

- Kartezjusz - ja jestem - myślę i poznaję - więc istnieję (istnieć to być poznawanym i myślanym); Hume - dobro nie tkwi w rzeczy samej lecz jest na tę rzecz narzucone;

dobro - podmiotowy (subiektywny) dodatek do poznawanej rzeczy, dobro to wartość;

OD ONTOLOGII (BYT) DO EPISTEMIOLOGII (POZNANIE).

W nowożytności najważniejsza jest wiedza:

- Kartezjusz - racjonalizm - źródłem wiedzy jest rozum;

- Locke - empiryzm - źródłem wiedzy jest doświadczenie;

- a priori - (od pierwszego) - wiedza niezależna od doświadczenia (wiedza pewna i prawdziwa);

- a posteriori - (od następnego) - wiedza wywodząca się z doświadczenia (wiedza niepewna) - taka wiedza poszerza obszar poznania;

Jak poznajemy - przez rozum - KARTEZJUSZ!!!!

„Matematyczne zasady filozofii przyrody” Newtona - Locke uważał, że jest to spekulacja, a nie nauka i odrzucił ją;

I. Kant - przyjął fizykę Newtona.

JAK MOŻLIWE JEST POZNANIE DZIĘKI KTÓREMU UZYSKALIŚMY NAUKI?

Jak pogodzić wiedzę racjonalną z wiedzą empiryczną?

KANT - koniec XVIII wieku, fizyka newtonowska;

Zadał pytanie - jak możliwa jest wiedza pewna i konieczna, a zarazem empiryczna?

Odpowiedź - należy określić warunki poznania pozwalającego uzyskać taką wiedzę; Jak poznajemy - RZECZ - dzięki doświadczeniu zmysłowemu;

RYSUNEK 1

substancja to kategoria intelektu; cokolwiek ujmujemy jest w PRZESTRZENI; PRZESTRZEŃ - nadaje formę naszemu postrzeganiu, nie pochodzi z doświadczenia więc nie jest daną empiryczną, jest związana ze zmysłami, czy można postrzegać przestrzeń (przestrzeni pokazać się nie da, bo jej nie widzimy), Świat jest przestrzenny i inaczej go postrzegać nie umiemy, postrzegamy go w 3 wymiarach, przestrzeń pochodzi od nas;

Czas i przestrzeń - obiekty zewnętrzne postrzegamy w czasie i przestrzeni, uczucia tylko w czasie; są to formy zmysłowości - nie wywodzą się z doświadczenia, mają charakter a priori;

Gdyby ludzie zniknęli, zniknie również ludzkie ujęcie rzeczy: rzeczy pozostaną; przedmioty znikną (przedmiot to ujęcie rzeczy, rzecz przez nas poznawana);

HUME - ja (postrzega wszystko, jest kategorią - ideą rozumu) jest pojęciem pustym, nie oznacza żadnej substancji)

Wszystko co postrzegamy traktujemy jako obiekty świata ( świat to całość). Świat nie jest pojęciem empirycznym (a priori).

Przyroda to ogół przedmiotów.

Wiedza pochodzi z doświadczenia, pewność naszej wiedzy nadają a prioryczne formy poznawcze. Wszelkie obiekty i ich klasyfikacja są w naszym rozumie.

PRZEDMIOT - jest naszym ujęciem rzeczy, a nie rzeczą samą w sobie.

RZECZ - jest poza zakresem naszego poznania, jest transcendentna, rzecz taka jaka jest, niezależnie od naszego poznania, nie możemy jej poznać, wiemy tylko, że jest.

Formy a prioryczne - umożliwiają poznanie i istnienie poznawanego przedmiotu.

Warunki i możliwości mają charakter transcendentalny.

FILOZOFIA TRANSCENDENTALNA - bada a prioryczne warunki możliwości poznania i istnienia. Przedmiot jest konstytuowany przez poznającego.

SYTUACJA PROBLEMOWA FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJ.

Kant mówił o wiedzy ludzkiej W XIX wieku wyłaniają się nauki przyrodnicze. Ujawnia się różnica pomiędzy naukami ścisłymi, a filozofią. W pierwszym ćwierćwieczu XIX wieku zaczęto pytać na nowo o filozofię.

W obliczu rozwoju nauk została zagrożona tożsamość filozofii;

Czy filozofia jest nauką, czy pozostaje dla niej jakieś miejsce?

- od Arystotelesa do Hegla - nauka to system wiedzy, elementy powiązane relacjami logicznymi, nauka - ogólna, prawdziwa, konieczna i ma traktować o tym co wieczne - Bóg i zasady.

- Kant - nauka to nadal system powiązany relacjami;

Doświadczenie staje się kryterium naukowości, a naukę definiuje się przez procedurę badawczą. Wszystko co odpowiada procedurze badawczej jest naukowe.

Filozofia może: wyjść poza naukę (filozofia poza naukowa); opowiedzieć się po stronie nauki (filozofia naukowa);

FILOZOFIA NAUKOWA - musi dostosować się do standardów procedur badawczych właściwych naukom, dostosować się do metody nauki.

JAK SIĘ DOSTOSOWAĆ DO METODY NAUKI?

1. należy wskazać jedną naukę podstawową? filozofia jako psychologia - nurt psychologiczny; teoria ewolucji - nurt biologizm;

socjologia (nauka o społeczeństwie) - nurt socjologizm;

2. nie trzeba przejmować metod nauk, nauki badają całość rzeczywistości (nurt zwany pozytywizmem - lokuje się w obrębie filozofii analitycznej), filozofia bada wtedy naukę jest metanauką;

3. uznać, że wyróżnikiem nauki jest metoda, ale jej nie przyjmować tylko wypracować - fenomenologia - wypracować w filozofii własną metodę równie ścisłą jak metody nauk szczegółowych;

FILOZOFIA POZA NAUKĄ:

1.o co chodzi w nauce? - o prawdę; 2.prawdy poza nauką (najważniejsze) - filozofia egzystencji (egzystencjalizm); 3.filozofia hermeneutyczna (hermeneutyka) - zajmuje się rozumieniem; 4.filozofia dialogu - bada dialog jako podstawową relację pomiędzy ludźmi (filozofia spotkania);

FILOZOFIA TRANSENDENTALNA - to fenomenologia i cała filozofia poza nauką.

Od lat 80 XX wieku duże oddziaływanie mają fenomenologia, egzystencjalizm, hermeneutyka i filozofia dialogu.

POZYTYWIZM

A. Comte, rok 1830 „Kurs filozofii pozytywnej”.

zmienia się ideał (wzorzec) wiedzy - od starożytności wzorcem była matematyka do XIX wieku; pozytywizm - fizyka jako wzorzec wiedzy, wiedza powinna być tak uprawniona jak fizyka;

pozytywizm - normatywne stanowisko dotyczące wiedzy ludzkiej;

reguły wiedzy ludzkiej (Kołakowski):

- fenomenalizm (fenomen zjawisko) - nie ma realnej różnicy między zjawiskiem, a istotą, bo w poznaniu nie możemy wykroczyć poza zjawisko wszystko co ukryte jest niedostępne poznawczo, badamy tylko zjawisko;

- nominalizm (nomina - nazwa) nazwą odpowiadają wyłącznie jednostkowe konkretne przedmioty;

- oceny i normy nie mają wartości poznawczych (nie mówi się o przedmiocie, są ekspresjami subiektywnych stanów podmiotu);

- jest tylko jedna metoda zdobywania wiedzy - taka jak w fizyce - doświadczenie, opracować w sposób matematyczny;

filozofia pozytywna (definicja ćwiczenia) - ma zajmować się nauką, przeciwieństwo nauki - metafizyka (cała dotychczasowa filozofia).

Etapy rozwoju pozytywizmu:

1.działalność A. Comta 1830 - 1840;

2.przełom XIX i XX wieku - dwa nurty - a.) empiriokrytyczna i b.) konwencjonalizm;

ad.a) jest to krytyka doświadczenia: 1. rzeczywistością podstawową jest samo doświadczenie, 2. rozróżnianie rzeczy fizycznych i zjawisk psychicznych to kwestia interpretacji; 3. wiedza prawdziwa jest wynikiem ewolucyjnego dostosowania.

ad.b.) konwencjonalizm - (umowa, zwyczaj) - wiedza ludzka jest zespołem praktycznych konwencji umożliwiających działanie.

lata 20 i 30 XX wieku - NEOPOZYTYWIZM (koło wiedeńskie);

Koło Wiedeńskie - seminarium profesora M. Schlicka, chcieli stworzyć nową filozofię, najwybitniejszy filozof z tego kręgu to - R. Carnap również K. Popper oraz A. Ayer. neopozytywiści - chcieli krzepić racjonalizm, uznawali że irracjonalizm jest źródłem zła; racjonalizm - racjonalna jest wiedza ludzka, to taka którą można intersubiektywnie skontrolować i komunikować, nie może być wiedzy prywatnej, wiedza jest komunikatywna, taką wiedzę można osiągnąć tylko środkami matematyki i nauk przyrodniczych.

Nauki humanistyczne nie są jeszcze naukami według neopozytywistów;

Neopozytywiści przeciwstawiali się metafizyce - wiedza nie sprawdzalna empirycznie.

Język może być użyty w 2 funkcjach - asertywnej i ekspresywnej, czyli opisowej i wyrażającej.

1.wiedza jako opis, język w nauce;

2.język niczego nie opisuje, lecz wyraża uczucia podmiotu.

Metafizyka jest czymś w rodzaju poezji, a udaje naukę.

Według neopozytywistów filozofia zajmuje się językiem nauki, filozofia to logiczna analiza języka nauki, bada własności syntaktyczne i semantyczne języka, sposoby postępowania naukowego, warunki sprawdzalności stwierdzeń, sensowność wyrażeń występujących w teoriach naukowych.

Jak zwalczać metafizykę? oddzielenie zdań nauki od zdań metafizyki, za pomocą kryterium demarkacji. Pozbawione sensu są zdania niesprawdzalne empirycznie, neopozytywistą chodzi o sensowność empiryczną, wszystkie zdania nie posiadające sensu to metafizyka czyli bezsens.

Pierwsze kryterium demarkacji - kryterium sprawdzalności.

Sensowne są tylko te zdania, które można sprawdzić empirycznie. sprawdzalność efektywna (możliwość sprawdzenia już i teraz); sprawdzalność zasadnicza (możliwość podania metody sprawdzenia);

prawa fizyki obejmują wszystkie przypadki - nieskończenie wiele, prawa nauki są niesprawdzalne.

Drugie kryterium demarkacji - potwierdzalność.

Zdanie jest sensowne empirycznie jeśli możemy je potwierdzić. Potwierdzenie: formułujemy twierdzenie ogólne; wyprowadzamy zdania jednostkowe; zdania jednostkowe konfrontujemy z rzeczywistością; potwierdzamy twierdzenie;

potwierdzenie nie zwiększa prawdopodobieństwa danego twierdzenia, zwiększa jedynie pewność psychologiczną, jest to wiec kryterium wątpliwe.

Trzecie kryterium demarkacji - falsyfikacji.

K. Popper - jeśli sensowne są stwierdzenia empiryczne, to na drodze empirycznej można je też obalić. Falsyfikacja jest łatwiejsza, należy wymyślić takie doświadczenia, które mogą obalić twierdzenia naukowe. Jeśli nie uda się obalić to zbliżamy się do prawdy. twierdzenia metafizyczne nie mają żadnych obalających przykładów, twierdzenia występują łącznie z innymi zdaniami, nie wiemy czy fałszywe jest twierdzenie czy wiedz towarzysząca.

Czwarte kryterium demarkacji - wartościowania.

Normy - normatywne stanowisko - poznania wiedzy - o co można pytać z sensem, a o co nie pytać.

Pozytywiści chcieli wyeliminować jałowe spory filozoficzne. O co warto pytać?

Stanowisko obserwacyjne wolne od założeń to absurd.

Nie można oddzielić nauki od metafizyki.

POZYTYWIZM: to co dobre - rozwój metodologii nauki; to co złe - szkodliwy wpływ na humanistykę, która chciała dostosować się do wzorca nauk przyrodniczych;

FILOZOFIA ANALITYCZNA.

Źródła filozofii analitycznej:

Brytyjska filozofia - tradycyjny empiryzm - poznanie z doświadczenia zmysłowego.

Berkley - idealizm subiektywny.

Filozofia analityczna - przyjmuje empiryzm, odrzuca idealizm.

XVIII wiek - Szkocka Szkoła Zdrowego Rozsądku.

Filozofowie tej szkoły podkreślali zaufanie do zdrowego rozsądku, a filozofia analityczna akceptuje to.

Leibniz (źródło nie angielskie filozofii analitycznej) - Niemiec.

Matematyczny zapis języka.

G. Frege (XIX wiek) - matematyk niemiecki, podjął ideę Leibniza.

Stworzył sformalizowany system aksjomatyczny języka.

w odniesieniu do nazw - znaczenie nazwy - przedmiot który dana nazwa oznacza; sens nazwy - sposób w jaki dane jest znaczenie;

w odniesieniu do zdań - sens zdań - obiektywna treść myślowa dająca się wyłożyć; znaczenie zdań - jest to jego wartość logiczna (prawda lub fałsz);

Porażka Frege - nawet mając zaufanie do niego, całkowicie nie można mu zaufać - gdyż nie można zaufać tak do końca zdrowemu rozsądkowi)

logicznie jest nie możliwe utworzenie zbioru przedmiotów białych. Konstrukcja matematyczna języka - analiza logiczna.

B. Russel (Anglik, matematyk). - proponował zastosować do analizy języka logiczne metody.

Jeżeli odtworzymy strukturę języka dotrzemy do struktury świata.

Język jest pełen zdań pozornych i ułomnych - należy dokonać logicznej rekonstrukcji języka (jest to zasadniczy postulat) - otrzymamy język idealny bez wad języka potocznego - język przedmiotowy i metajęzyk;

Czy dokonując rekonstrukcji nie zburzyliśmy struktury języka?

Mogliśmy zmienić strukturę języka dlatego nie możemy rekonstruować świata.

G.E. Moore (filolog) - analiza języka potocznego.

Sprzeciwił się panującemu idealizmowi, wystąpił przeciwko systemom filozoficznym w zamian zaproponował minimalizm.

Minimalizm - wiedzieć co właściwie wypowiada się w zdaniach filozoficznych lub zdroworozsądkowych;

Metoda - analiza językowa - opieramy się na przekonaniach zdrowego rozsądku ( istnieją przedmioty fizyczne - przestrzenne i czasowe; oraz zjawiska psychiczne - czasowe).

wynikiem tej analizy jest rozjaśnienie pojęć - może się okazać, że niektóre pojęcia są puste.

Czym jest dobro? (Moore) - nie da się dobra zdefiniować, jest terminem pierwotnym i w tym sensie podobnym do terminu żółty. (żółty widzimy, a dobro odczuwamy intuicyjnie).

L. Wittgenstein (pochodził z Wiednia, Studiował u Russela 1912 - 1913).

nurt analizy logicznej; nurt analizy języka;

Napisał traktat logiczno - filozoficzny (twierdzenia, definicje i dowody).

świat to ogół faktów; fakt to istnienie stanu rzeczy; zdanie jest logicznym obrazem faktu. miedzy strukturą zdania i faktu zachodzi ścisła odpowiedniość; może istnieć tylko to co można ująć w zdaniu; granice języka są granicami świata; o czym nie można mówić o tym trzeba milczeć;

Pierwsze zadanie filozofii - wyodrębnić zdania elementarne i dotrzeć do faktów elementarnych; o czym można mówić - o świecie; „Dociekania filozoficzne” - książka Wittgenstaina: chodzi o badanie sposobu użycia wyrażeń języka naturalnego i naukowego (filozoficznego) dysponujemy pewną rodziną języków (język to gra językowa i ma określone reguły); zadanie filozofii - odtworzenie rodziny reguł danego wyrażenia; co to jest filozofia? - terapia dla sfrustrowanych intelektualistów.

A. Ayer - Anglik, współdziałał z kołem wiedeńskim;

Fenomenalizm lingwistyczny - spory w filozofii dotyczące bytu pierwotnego - te spory są źle prowadzone, bo nie chodzi o to który byt jest pierwotny, ale jaki język jest pierwotny;

język fizykalny - język w którym mówimy o rzeczach;

język fenomenalistyczny - mówimy o zjawiskach psychicznych (Ayer opowiadał się za tym językiem);

idea - zastąpić spory o byt, czyli spory ontologiczne, sporami o język.

J.L. Austin (filolog) - analiza języka potocznego.

Wyeksponował zaufanie do języka potocznego - język zawiera w sobie mądrość pokoleń. Język jest zupełny - każda różnica werbalna odpowiada pewnej różnicy znaczeniowej. ta różnica jest uzyskiwana za pomocą najbardziej ekonomicznych środków - język naturalny lepiej rozróżnia różne zjawiska. język sam zwraca nas ku faktom - takim które pozwalają nam sprawdzić wypowiedź językową;

język otwiera nas na świat;

odrzucamy systemy filozoficzne, analizujemy język i otrzymujemy rozjaśnienie języka, a nie twierdzenia o świecie;

KONCEPCJA PERFORMATYWNA..

Neopozytywiści (Austin) - twierdzenia lub stwierdzenia, zdania prawdziwe, fałszywe lub sensowne.

Performatywy nie są prawdziwe ani fałszywe, one mają wpływ na rzeczywistość.WYRAŻENIA - TWIERDZENIA (opisują; wskazują; informacje; wypowiedzi twierdzenie ma coś z perfomatyzmu - na odwrót; nie można ich rozgraniczyć); PERFOMATYWNY (nic nie stwierdzam ( nie jest prawdziwe ani fałszywe) jest czynnością inną niż samo mówienie i gratulowanie; inaczej drwina; p. niestosowne (nie zachodzi czynność, którą wykonują np. współczucie, a w duchu się cieszę) stosowne; prawdziwość, a stosowność)

Teoria illokucji - teoria aktów mowy (czynności).

Lokucja - sama czynność mówienia ( w różny sposób flagi, sygnalizacja, migi).

Mówiąc informujemy, przepraszamy itd. druga czynność wykonywana podczas mówienia to illokucja.

Perlokucja - mówi, stwierdza i rozśmiesza; mówi, radzi i nakłania.

FILOZOFIA NAUKOWA - FENOMENOLOGIA - ćwiczenia w wymowie.

Stworzenie filozofii naukowej, która nie bazuje na innych naukach, ale ma być podstawą dla innych nauk.

Postulat bezzałożeniowości - fenomenologia nie ma żadnych założeń, ma mieć podstawę opartą na założeniu.

Fenomenologia najpierw bada czym jest doświadczenie. Dla fenomenologii coś co już zakłada czym jest przedmiot doświadczenia to dogmat.

Teoria poznania to psychologia (zjawiska psychiczne) - psychologizm.

XIX wiek Brentano „Psychologia z empirycznego punktu widzenia”.

Jeżeli jest zjawisko psychiczne to musi być przedmiot. Różne przedmioty to różne zjawiska psychiczne.

Intentio - skierowanie zjawisk psychicznych na...

Wszystkie zjawiska psychiczne są intencjonalne, czyli są skierowane na coś. - Husserl.

Brentano był nauczycielem Helmuda Husserl`a - twórcy fenomenologii.

Filozofia arytmetyki - pojęcia liczby nie można wyprowadzić ze skojarzeń zmysłowych.

Krytykował psychologizm, zarzucał mu pomyłki.trzeba odróżnić wrażenie od treści tego wrażenia;

kwestia sensu - w psychologii to pochodna skojarzeń; sens jest czymś ogólnym, a nie psychologicznym, należy się do niego dostosować. przeżycie etyczne. Psychologizm myli się co do sposobu poznania. Akt świadomości kieruje się na przedmiot. Coś co można zobaczyć, dotknąć to jest przedmiot fizyczny.

Przedmiot - akt świadomości - przedmiot intencjonalny - przedmiot fizyczny - przedmiot psychiczny, przedmiot idealny, przedmiot czysto intencjonalny (jeden wygląd zależy od przedmiotu psychicznego i fizycznego) Przedmiot idealny nie ma charakterystyki czasowej, jest obiektywny. Sens - nie jest tym co jednostkowe, jest tym co ogólne, nie jest psychiczny ani fizyczny jest czysto intencjonalny. Jest słowo i ktoś kto to powie.

Przedmiot fizyczny i psychiczny posiadają charakterystykę czasową i są przedmiotami realnymi. Naoczność - bezpośredniość poznania. Naoczność zmysłowa - to co jednostkowe i konkretne. Naoczność kategorialna - to co ogólne.

Naoczność zmysłowa występuje zawsze z naocznością kategorialną, zawsze to co widzimy kategoryzujemy.

Naoczność kategorialna może wystąpić bez zmysłowej. Trzeba wyeliminować twierdzenie o istnieniu.

Redukcja transcendentalna - nastawienie naturalne - przedmioty doświadczenia traktujemy jako przedmioty istniejące. Polega ona na zawieszeniu naturalnego nastawienia.

Ja (świadomość) - świat

Ja i świat to człony relacji poznawczej.

Eidos - idea, forma, istota.

Redukcja eidentyczna - to redukcja do istoty.

Fenomenologia ma być badaniem istoty.

PRAWDA - poznając wypełniamy przypuszczenia doświadczeniami, to ciągły proces.

Synteza pozytywna.

FAŁSZ - to załamanie syntezy pozytywnej.

MARTIN HEIDEGGER - najwybitniejszy filozof, wg pozytywistów największy bełkot; studiował teologię, filozofię, ukończył matematykę, był asystentem Huserla. Zyskał sobie duże uznanie swoimi wykładami.

FILOZOFIA HEIDEGGERA: język, którym pisał był bardzo ciemny i wzbudzał skrajne emocje; Heidegger pyta czym się zajmowała filozofia dotychczas (odpowiedź - bytem); a wg niego powinna się zajmować się fenomenami (czyli zjawianie się czegoś, aby się coś zjawiło, to coś już musi być); BYT = to, co jest - bycie. (jest) - używając słowa jest już go znamy na kilka sposobów; Jak zapytać o słowo jest - należy pytać o sens bycia w warunkach naturalnych - każdy z nas jest pytającym o bycie;

Pytający - dasein (oto być)- w filozofii to słowo znaczy istnienie (jestestwo), byt przytomny (obecny) - wg polskiego; być tu oto - konkretność i jednostkowość bycia;

JESTESTWO:

A. jest otwarte na świat - 1. projektujące rozumienie; 2. nastrojenie; 3. mowa;

B. rozumienie - przejawia się w rozumieniu swoich zachowań; rozumiem bycie innych przedmiotów posługujących się nimi;

1.aby to zrozumieć trzeba to sprawdzić, cokolwiek możemy zrozumieć tylko w obrębie danego projektu; rozumienie = projektowanie;

2.jestestwo jest zawsze w jakimś nastroju, możliwość bycia w pewnym nastroju - nastrojenie; Heidegger interesują te nastroje, które są bliżej bycia; to co jest to byt (bycie to nic (nie jest bytem); nastrojenie = trwoga (nieswojość) - różni się od strachu, strach jest przed czymś - należy usunąć obiekt strachu; trwoga nie ma obiektu, trudniej ją eliminować;

byt w całości wyślizguje się - w trwodze ujawnia nam się to, że jesteśmy, (BYCIE - jako nicość);

3.odnoszenie się do ... - sprawia, że napotykane byty traktujemy jako byty do czegoś - narzędzia.

Byt świadomy na charakter narzędzia. Narzędzie znika w używaniu jeśli jest poręczne; poznawany byt pojawia się wtedy gdy narzędzie wypada ze swojej poręczności - jest nieporęczne; NARZĘDZIE - (ma znakowy charakter) - jest używane, poręczne i odsyła do czegoś innego; Będąc w świecie jesteśmy umiejscowieni w znaczeniowości, artykułujemy znaczeniowość świata - tzn. umożliwia mowę. Gdyby nie było mowy (jest czymś w czym żyjemy, a nie tylko posługujemy się) nie było by jestestwa.

Inny - N (przyroda) - coś (to do czego służy lub dla kogoś (inny)_____narzędzie odsyła do świata - znaczeniowość świata.

Czy jesteśmy „tu i teraz”?

Zawsze jesteśmy wychyleni ku przyszłości - wychylanie się ku przyszłości to jestestwo;

Śmierć jako horyzont - bycie jako bycie ku śmierci;

Nie wracamy do przeszłości lecz stawiamy ją przed sobą i przeglądamy. Byłość wyłania się z przyszłości. Teraźniejszość - dobra zabawa, tylko wtedy jesteśmy tu i teraz; teraźniejszość wyłania się z owych ekstaz (przyszłość, byłość, teraźniejszość - ekstazy czasowości);

Jestestwo jest w czasie, jest ekstatyczne, przebywa wśród ekstaz czasowych, sens życia.

Żeby mieć do czynienia z bytem musi on być - pytając o bycie Heidegger pyta o nicość;

FILOZOFIA (cała dotychczasowa) - to dzieje zapomnienia o byciu - metafizyka, w sensie - jako nasz sposób myślenia, bycia jestestwa, wszystko rozumiemy w podwojeniu.

Człowiek myśli o sobie w rozdwojeniu - 1. coś niezmiennego, stałego (idee); 2. coś co się zmienia (cienie - zmysły) .

HERMENEUTYKA - HEIDEGGERA.

Hermeneutyka - tłumaczyć, wyjaśniać, rozumieć, zwłaszcza wyroki boskie;

Rozkwit hermeneutyki - kształtowanie się pisma świętego oraz czasy reformacji;

HEIDEGGER:

Dystans - od tego co mamy zrozumieć dzieli nas dystans, by zrozumieć musimy przebyć dystans; Rozumienie w hermeneutyce to przebycie dystansu. Dystans (musi być, nie może być za duży) jest warunkiem rozumienia. Hermeneutyka to sztuka rozumienia.

Nie można wyróżnić kolejnych kroków jak w metodzie. Możemy mówić o ogólnych regułach hermeneutyki.

1. TEKST - co można zrozumieć? - w hermeneutyce zrozumieć możemy tylko tekst (wszystko to co możemy przeczytać w ten lub inny sposób. Co to jest tekst - wszelkie nasze doświadczenie ma charakter językowy (język nie jest narzędziem, doświadczamy w języku, cały nasz świat ma charakter językowy).

2. ZROZUMIENIE - interpretacja polega na przekładzie jednych znaków na inne, które mogą dać nam zrozumienie. Rozumienie nie ma punktu zakończenia, nie ma całkowitego niezrozumienia czegoś, w rozumieniu dysponujemy przedsądami i przesądami, nie można rozumieć wychodząc od punktu 0, ostatecznym efektem rozumienia jest nie tylko zrozumienie tekstu, ale zrozumienie siebie w obliczu tekstu.

Żeby zrozumieć słowa trzeba zrozumieć zdanie, żeby zrozumieć zdanie trzeba zrozumieć słowa.

HERMENEUTYKA - H. GADAMER. (1900 - 2002)

Sprzeciwiał się wcześniejszym formom hermeneutyki - gdyż chciała ona zrozumieć autora tekstu.

Przedmiotem rozumienia jest tekst, jeżeli mówimy o autorze to nie o tym rzeczywistym, ale o tym co wyłania się z tekstu.

Tekst - interpretator

Autor - sytuacja Hermeneutyczna

Chcąc zrozumieć tekst musimy zrozumieć przesądy

Nie wydobędziemy dokładnie tego co jest w tekście.

Znaczenie jest pewnym zdarzeniem - interpretator czyta tekst (w różnych sytuacjach hermeneutycznych) - znaczenie nie jest czymś trwałym.

Rozumienie to pośredniczenie między przeszłością, a teraźniejszością. Aby dokładnie odtworzyć znaczenie tekstu trzeba odtworzyć to co ten tekst znaczył dla ludzi żyjących w danym czasie (wg Gadamera nie możemy tego zrobić - możemy zrozumieć tekst dla nas).

Interpretator dysponuje nadwyżką znaczenia, ma ona charakter twórczy, interpretacja jest poszerzeniem znaczenia tekstu.

Rozumieć tekst - aplikacja - odniesienie tekstu do sytuacji, w której jest rozumiany, odpowiedź na pytanie ważne dla nas.

Rozumieć tekst to rozumieć pytanie ważne dla nas. Tekst jest rozumiany w języku.

Charakterystyka języka:

1.przepastna nieświadomość - mówiąc językiem nie uświadamiamy sobie jego reguł instruktorskich;

2.należy do sfery wspólnoty - kształcenie się człowieka to równoległe kształtowanie się społeczności i języka;

3.podmiot - nie ma żadnego podmiotu języka gdyż język jest grą, językiem nie da się dysponować;

4.grając w grę językową ujawniamy prawdę;

5.uniwersalny - obejmuje wszystko.

Język konstytuuje świat. Jeśli nie można czegoś wyjaśnić, to nie ma dla nas znaczenia.

ĆWICZENIA

PROGRAM FILOZOFII, KLASYFIKACJA NAUK I PRAWO 3 NAUK W FILOZOFII COMTA.

Charakterystyka:

1830 - Comte propaguje filozofię pozytywistyczną (czas historii - romantyzm);

Podzielił zjawiska na: astronomiczne; chemiczne; fizjologiczne; fizyczne; brak w tej klasyfikacji zjawisk społecznych (fizyka społeczna).

Fizyka jako synonim nauki, nie ma różnicy między fizyką a nauka.

Podział nauk:

fizyka niebieska - astronomia - fizyka nieorganiczna;

fizyka właściwa - fizyka ziemska (chemia i fizjologia - biologia i socjologia - filozofia społeczna) - fizyka organiczna;

Zadaniem filozofii jest (filozofia bada naukę) - klasyfikacja nauk; systematyzacja wyników nauki;

COMTE - matematyka to uniwersalne narzędzie do uprawiania nauk, wyrzucił psychologię z zakresu nauk;

Metafizyka: teologia; kosmologia; psychologia; taki podział był w średniowieczu Comte odrzucił psychologię, gdyż odrzucił metafizykę;

Możliwość bezpośredniej obserwacji własnych doświadczeń w umyśle - Locke wyróżnił 5 zmysłów zewnętrznych i 1 zmysł wewnętrzny.

Comte - introspekcja - sam siebie obserwować - uważał on, ze to nie jest możliwe, więc odrzuca psychologię gdyż nie ma metody badawczej.-------- Comte się mylił - introspekcja jako podmiot, który obserwuje swoje czynności - więc jest to możliwe.

Dlaczego Comte mówił o filozofii pozytywnej?

III stadia rozwoju (w dziejach ludzkich): teologiczne; metafizyczne; pozytywne;

w tych stadiach człowiek chce wyjaśniać świat; wyjaśniając poszukujemy przyczyny

wyjaśniamy poprzez zależność, a nie przyczyny między zjawiskami;

ad.1.) człowiek ma do czynienia ze zjawiskami, które odbiera jako czynność, a za czynnością kryje się czyjaś wola// czyja? - Boga; PRZYCZYNĄ ZJAWISK JEST WOLA

ad.2.) wyjaśniano odwołując się do natury i istoty rzeczy; ISTOTA JAKO PRZYCZYNA

ad.3.) rezygnujemy z przyczyny, podporządkowujemy zjawisko prawu, odwołujemy się do praw; PRAWO

Comte twierdzi, że prawa są w przyrodzie. Nie wydobył się z metafizyki. Zmienność jest przypisana nauce.

Comte twierdzi, że klasyfikacji nauk nie da się zmienić - ciągle jest w metafizyce.

Stadium pozytywne jako stadium ostateczne i definitywne - metafizyka.

Comte pozytywista epoki romantycznej - głosi pozytywizm ale ciągle tkwi w metafizyce.

PESYMIZM FILOZOFII SCHOPENHAUERA.

Poglądy: istotą świata jest wola, która się uprzedmiotawia, świat jest zły, a jedynym dobrem jest nie istnienie; jego pesymizm wynika z założeń ontologicznych; człowiek jest zdeterminowany w swoich działaniach, nie można zapobiec cierpieniu, można bliźnim tylko współczuć; cierpienie można zawiesić - kontemplacja sztuki i asceza; nirwana - całkowity stan nie bycia, tylko to likwiduje cierpienie; gorzej być nie może i to jest pocieszające; nie potępiał samobójstwa, ale uważał że jest ono nieskuteczne;

BÓG I CZŁOWIEK W FILOZOFII FEUERBACHA.

Feuerbach był nauczycielem Hegla. Uważał, że człowiek jest istotą materialną. Świadomość to czynność mózgu. Uważa, że świadomość istnieje dopóki mózg pracuje.

Człowiek z jednej strony jest częścią przyrody, a z drugiej strony przeciwstawia się przyrodzie.

Feuerbach uważa, że właściwą świadomością jest świadomość rodzajowa - człowiek wie, że jest człowiekiem.

Człowiek staje się istotą tworząc istotę zewnętrzną, czyli Boga - religię. Bez pragnień ludzkich nie byłoby bogów.

Człowiek podporządkowuje się Bogu. (tu występuje proces alienacji);

Wszystko co człowiek ceni przypisuje Bogu. Tym samym Feuerbach uważa, że człowiek wywyższa Boga, ale tym samym poniża siebie. A więc cała teologia jest antropologią.

Feuerbach „bez Ty nie ma Ja” - wykracza poza filozofię Kartezjusza. Ja nie jest niczym pierwotnym, musi mieć swoje Ty. Feuerbach uważa, że religia jest zbędna, należy przejść z religii w Boga na religię w Ty.

MATERIALIZM DIALEKTYCZNY I HISTORYCZNY MARKSA.

Karol Marks - bezpośrednio odnosił się do Feuerbacka, był kontynuatorem Heglowskiego sposobu myślenia.

Czym są pieniądze? - człowiek je wynalazł, ale one zawładnęły człowiekiem.

Rozwój społeczeństwa:

I - komunizm pierwotny (była wspólna własność);

Ii - społeczności klasowe (wymiana towarowa);

III - społeczności komunistyczne bezklasowe (z wspólną własnością);

Marks zastanawiał się co stanowi godność człowieka? - jest to praca.

Uważał, że praca nie jest własnością tego, co ją wykonuje, gdyż została sprzedana, a i panuje nad człowiekiem.

Zniesienie alienacji pracy i przywrócenie godności człowiekowi.

Aby tego dokonać człowiek musiałby nic nie robić, a jest to niemożliwe.

Alienacja jest podstawowym elementem kulturotwórczym.

Materializm dialektyczny - składa się z opisu obiektywnego, niezależnego od ludzkiego poznania rozwoju materii, stawanie się podlega 3 prawom - przejścia ilości w jakość i odwrotnie; przenikanie się przeciwieństw; negacji negacji;

Materializm historyczny - zmiany społeczne muszą wynikać z dialektyki dziejów, podstawy ludzkiego rozwoju leżą w procesach ekonomicznych.

STADIA NA DRODZE ŻYCIA WG KIRDEGARDA.

Egzystencjalizm - istota ludzka jest źródłem zainteresowań (głównie samotność człowieka);

Przedmiotem filozofii jest egzystencja człowieka.

Trzy etapy rozwoju osobowości: estetyczny - nie ma wyboru, podążamy za naturalnymi skłonnościami, wybór powierzchowny; (np. Don Juan) etyczny - zawsze wybieramy siebie, bez względu na to co wybierzemy, egzystencja to wybieranie, czyli wolność - wolności nie unikniemy; religijny - religijność a (klepanie modłów i chodzenie do kościoła) to nie jest religijność; religijność b (czyli wiara w Boga) - jest właściwa; wybór wiary (Boga)- to skok w ciemność, nie wiemy, ale wierzymy; religia prowadzi do sprzeczności (absurd i niedorzeczność) - jeśli tłumaczymy to co religijne w sposób etyczny, to wychodzi nam absurd;

Żadne z tych stadiów nie znika, przerzucamy się z jednego na drugie stadium;

- człowiek jest osobą wolną, która ma możliwość wyboru;

- egzystencjalizm odrzuca pytanie czym jest człowiek, określa w jaki sposób egzystuje;

- Kirdegard ma na myśli jak człowiek żyje, bytowanie człowieka, egzystencjalizm u niego jest odnoszony tylko do człowieka;

WOLA MOCY I NIHILIZM WG NITZSCHEGO.

Nitzsche był krytykiem chrześcijaństwa.

Wartości to warunki życia - są subiektywne.

Bóg jest gwarantem wartości, jeżeli uznamy, że wartości są subiektywne to uśmiercamy Boga. Nihilizm - (Bóg umarł) - wartości tracą swoją podstawę, bezsens wieczny. Nihilizm - radykalne odrzucenie wartości, istnienie bez sensu i celu. Wola mocy - motywem wszelkiego działania jest wola (nie jest ona ślepa) posiada cele np. samozachowanie, wygraną dla siły i mocy, wzrost poczucia życia. Człowiek słaby potrzebuje celów narzuconych.

KONCEPCJA WIEDZY POPPERA.

Trójpodział świata: fizyczność; świat wiedzy subiektywnej; świat wiedzy obiektywnej;

Popper to twórca kryterium falsyfikacji.

I świat to - RZECZY; (ze świata fizycznego wywodzą się zjawiska psychiczne)

II świat to - ZJAWISKA PSYCHICZNE; (wiedza z podmiotem - ja wiem, mogę się coś dowiedzieć, z tego świata rodzi się III świat)

III świat to - WIEDZA; (wiedza o czymś, ale bez podmiotu, z przedmiotem, świat III oddziałuje na świat I i II)

Musimy szukać prawdy?

Czy wiedza jest obiektywna?

Być to znaczy mieć zdolność odczuwania;

Wg Platona świat idei - idea jest wieczna.

Popper twierdzi zaś, że idee są zależne od człowieka; - istnieć to znaczy oddziaływać;

O czym mówi Popper o wiedzy czy o kulturze? - Popper mówi o kulturze.

Gdzie przynależy prawda? - nie mamy idealnego narzędzia do rozpoznania prawdy. Prawda jest obiektywna w sensie naukowym.

Czy świat III zmienia się? - Tak, gdyż musimy uzasadniać.

Obiektywny - przedmiot, subiektywny - podmiot;

I świat - zachodzą zawiązki przyczynowo - skutkowe;

II świat - związki skojarzeniowe (asocjacyjne);

III świat - związki logiczne.

INTELEKT I INTUICJA WG BERGSONA.

ur. 1859 - zm. 1941; najwybitniejszy filozof we Francji; 1927 - otrzymał Nobla; dzieła - Materia i pamięć; Wstęp do metafizyki, Myśl i Ruch; w młodości zwolennik Spencera;

Poglądy: wystąpił przeciwko nauce i poznaniu potocznemu; intelekt służy nauce i poznaniu potocznemu; jest sztywny ima gotowe pojęcia; poznanie intelektualne deformuje poznanie; deformujemy dlatego aby rzeczy były bardziej zrozumiałe i aby uprościć sytuację; intuicja - rodzaj instynktu, współodczuwanie; poznanie intuicyjne jest rożne od intelektualnego, doskonalsze i jest jedynym poznaniem; poznanie intuicyjne to poznanie istoty rzeczy, przeniesienie do wewnątrz rzeczy; ma więcej wspólnego z mistycyzmem, poznanie to jest poznaniem niewyrażalnym; intelekt i intuicja są przeciwieństwami;

HUMANIZM I PRAWDA JAMESA.

ur. 1842 - zm. 1910;

współtwórca pragmatyzmu - skupiają się na znaczeniu i prawdzie, teoria poznania; prawda jest zmienna; prawda - zmienna, powiązana z dobrem, kryterium - użyteczności; kiedy coś jest użyteczne? - nie wiemy, nie możemy tego ustalić. Kryterium pragmatyczne Jamesa nie jest możliwe do zastosowania. Kryterium prawdy - stopień, w jakim jednostka osiągnęła zadowalający kontakt z rzeczywistością. Prawda nie jest celem, lecz środkiem do celów życiowych.

ŻYCIE, KULTURA, CYWILIZACJA W KONCEPCJI SPENGLERA.

Kultura jako przeciwieństwo cywilizacji.

Dzieje świata składają się z kultur.

Istnienie bezwiedne i świadome (opóźnia działanie, jeżeli się rozwija to hamuje rozwój człowieka.

Umiera ta cywilizacja, której język umiera.

ŚWIAT WARTOŚCI WG SCHELERA.

Człowiek to upośledzone zwierzę, gdyż cierpi na przerost mózgu.

Natywizm - wiedza o wartościach jest wrodzona. A priori - wiedza jest pewna (nie z doświadczenia).wartości są też nam dane a priori. Dopuszcza wszelkie doświadczenie nie tylko zmysłowe. Wartości są obiektywne, niezależne od podmiotu.

Najpierw jest wartość potem jest potrzeba.

Potrzeba jest chęcią zaspokojenia wartości.

Podział wartości - hedoniczne, witalne, duchowe (moralne, poznawcze, estetyczne) i religijne. Dobrze moralnie czynimy wtedy gdy wybieramy pozytywną wartość moralną, wartości religijne jako najwyższe.

Poznajemy wartości bezpośrednio i intuicyjnie.

TEORIA WARTOŚCI HARTMANA.

Podział wartości - hedoniczne, witalne, moralne (nie da się ich w pełni zrealizować), etyczne, estetyczne.

Wyższe wartości opierają się na niższych, są od nich słabsze.

System wartości - moc, waga i wymiarowość wartości.

Wartości są obiektywne. Człowiek stwarza przedmioty (dobra), które mają wartości.

Ważniejsze są wartości najniższe.

Wartości moralne (wtedy gdy przysparzamy innym dóbr) odnoszą się do ludzi i dóbr.

Wartości i antywartości - gdy pozbawiamy innych dóbr.

Hierarchia wartości - lepiej być człowiekiem uczciwym niż bohaterem. Wartość bohaterstwa jeż wyższa niż uczciwości.

Wartość mierzymy podziwem, wartość uczciwości jest większa niż bohaterstwa, gdyż jest wartością niższą.

Moc wartości mierzymy siłą potępienia.

Próbował wprowadzić do wartości prawa:

Wartość im wyższa tym słabsza, wartość im niższa tym mocniejsza.

Normy moralne wypływają z wartości mocnych.

ŚMIERĆ JAKO SYTUACJA GRANICZNA - KARL JASPERS.

sytuacja - człowiek w swoim empirycznym wymiarze pozostaje zawsze w określonej i niepowtarzalnej sytuacji; uwikłany jest w różnorodne relacje ze światem zewnętrznym , zarówno ze światem rzeczy jak i ze światem ludzi. Relacje te charakteryzują się specyficzną dynamiką, sytuacja w jakiej się znajduje się dany byt ludzki determinuje go w znacznej lub całkowitej mierze. (całościowa i konkretna relacja jednostki z otoczeniem, egzystencja to zawsze bycie w sytuacji) sytuacja graniczna - „ sytuacje takie jak ta, że zawsze jestem w jakiś sytuacjach, ze nie mogę żyć bez walki i cierpienia, że nie mogę uniknąć wzięcia na siebie odpowiedzialności, że muszę umrzeć - te nazywamy sytuacjami granicznymi.

charakterystyka sytuacji granicznych: nie zmieniają się; w odniesieniu do egzystencji są ostateczne; są dla nas nie przekraczalne poznawczo; nie mogą zostać przez nas zmienione; towarzyszą każdemu człowiekowi; nie są uchwytne w jakikolwiek sposób naukowy; rozum dochodzi w ich przypadku do swojej granicy poznawczej; ukazują kruchość świata i własnej egzystencji. rodzaje sytuacji granicznych - znajdowanie się zawsze w jakiejś sytuacji, śmierć, cierpienie, walka i wina.

śmierć jako sytuacja graniczna - Jako fakt obiektywny np. opis naukowy śmierć nie jest jeszcze sytuacją graniczną.

Zachodzą jedynie dwa przypadki, w których możemy mówić, ze śmierć jest sytuacją graniczną;

1.) jest to śmierć najbliższej nam osoby - jeżeli chodzi o fenomen śmierci osoby nam najbliższej ukazuje nam on pozorność świata zjawisk i przejawów naszego empirycznego istnienia; pozbawia nas ona poczucia bezpieczeństwa, pojawia się pustka gdyż z naszego życia znika element, który wydawał nam się trwały; śmierć taka wkracza w nasze jednostkowe doświadczenie - na tej zasadzie, ze człowiek posiada ogólną wiedzę o świecie, a więc i o śmierci, doświadczając śmierci doświadczamy konkretności tego wydarzenia; wstrząs jaki nam towarzyszy gdy umiera ktoś bliski pozwala nam również uchwycić głębszy sens świata, w którym żyjemy, pokazuje nam, że więź jaką mieliśmy z osobą która umarła nadal istnieje pomimo braku tej osoby.

2.) nasza własna śmierć - Jaspers pisze: „Moja własna śmierć jest dla mnie nie doświadczalna” - czyli jest ona tylko punktem odniesienia poprzez który doświadczamy innych stanów, nasza własna śmierć jest dla nas niewiadomą, nie możemy uzyskać o niej żadnych wiadomości, czujemy się nie przygotowani, żyjemy ze świadomością, że po śmierci, nie ma możliwości powrotu, perspektywa śmierci pozwala człowiekowi zrozumieć właściwą egzystencji hierarchię wartości, następuje bowiem w obliczu śmierci selekcja na to co mniej lub bardziej ważne; Jaspers twierdzi, że śmierć sama w sobie nie wyznacza kresu bycia człowiekiem, pozwala jedynie na przewartościowanie ludzkich postaw wobec samych siebie i własnego życia.

Takie przewartościowanie może odbywać się w sposób mniej lub bardziej świadomy.

Z tego też wynikają różne reakcje na śmierć.

Postawy wobec śmierć:

całkowita negacja świata empirycznego „pocieszającej urojeniami o innym, pozaświatowym życiu”', bezgraniczna afirmacja istnienia empirycznego - może przybierać formę bezgranicznej woli życia; inną postawą wobec śmierci jest kultywowanie wyobrażenia o zmysłowej, czasowej nieśmiertelności ,następna postawa to postawa męstwa wobec śmierci, według Jaspers jedyna i autentyczna - człowiek jest świadomy grozy śmierci bez prób ucieczki; dostrzega, że śmierć jest kresem wszystkiego i ma świadomość, że jest to sytuacja graniczna;

Ostatecznie Jaspers stwierdza, że nie ma jedynej , właściwej postawy wobec śmierci, którą można by zająć i żywić w sposób trwały. Nasz stosunek do śmierci zmienia się wraz z nami, z naszym życiem. Ocena śmierci wyznaczona jest przez nasze życie, a jednocześnie nasze życie uzyskuje swoje ramy w perspektywie śmierci.

PERSONALIZM MOUNIERA.

Osoba - nie jest bytem ani przedmiotem, to substancja jednostkowa, to jedyna rzeczywistość, którą poznajemy i tworzymy od wewnątrz, nie da się jej opisać.

Życie osoby jest możliwe tylko we wspólnocie.

Osoba jest tym co się dzieje, a nie tym co jest.

Relacje - osobowa (miłość, oddanie), rzeczowa (jeśli ludzie pełnią różne funkcje to spotkanie jest rzeczowe).

CZŁOWIEK JAKO ANIMAL SYMBOLICUM - JAKO ISTOTA SYMBOLICZNA WG CASSIERA.

Cassier - filozof kultury.

Formy symboliczne - określają człowieka w działaniu i znaczeniu;

Znak. Symbol - bezpośrednio oznacza coś innego niż to co symbolizuje, nie odnosi się do przedmiotu tylko do sposobu bycia;

3 podstawowe funkcje symbolicznej prezentacji - wyrażania, przedstawiania, znaczeniowa.

UTYLITARYZM J. S. MILLA.

Utylitaryzm - cel - możliwie najwięcej szczęścia dla możliwie największej liczby ludzi, każda jednostka z natury dąży do szczęścia indywidualnego, dobro wszystkich jest dążeniem ogółu ludzi (bierzemy pod uwagę nie tyle ilość szczęścia, co jego jakość, próbował dowieść słuszności hedonizmu, przestał go rozumieć egoistycznie i sensualistycznie, odróżnił przyjemności niższego i wyższego rodzaju.

EGZYSTENCJALIZM SARTRE.

1. byt - w - sobie - jako niezależny od świadomości byt rzeczy;

2.bytu - dla - siebie - jako określonego, przez świadomość bytu człowieka, posiada zdolność unicestwienia.

Określenie ludzkiej egzystencji - zawiera ona w sobie własną negację, człowiek jest bytem, który sięga ponad teraźniejszość w przyszłość, dzięki takiej projekcji wykracza on zawsze ponad siebie (jest tym czym jeszcze nie jest), człowieka nie można również zredukować do tego, co faktycznie dane (nie jest on bowiem tylko tym, czym jest, lecz tym czym siebie uczyni); tworzywem bytu człowieka jest wolność, ponieważ nie może on robić niczego innego jak jedynie urzeczywistnić samego siebie; wolność jest unicestwieniem bytu-w-sobie przez projekcję; to co faktycznie dane nie zagraża wolności, gdyż właśnie dopiero wolność odkrywa to jako granice.

---