Terapia plastyczna z chromoterapią - terapia za pomocą różnych sztuk i technik plastycznych oraz kolorów.
CEL:
- dostarcza przestrzeni, pozwalając na swobodną twórczość;
- stanowi bezpieczny i akceptowany przez człowieka sposób wypowiedzi tego, co jest trudne do opisania słowami;
- odzwierciedla problemy i negatywne emocje;
- jest obrazem osobowości autora;
- realizuje zamierzenia i pragnienia, które nie miały okazji być spełnione w rzeczywistości;
- kształci umiejętności projekcyjne i konstrukcyjne;
ŚRODKI REALIZACJI:
- tworzenie prac plastycznych za pomocą różnych technik: malowanie pędzlem, palcami, rysowanie, lepienie z gliny, masy solnej, rzeźbienie, modelowanie, wycinanie, wydzieranie;
Dziewczynka w trakciec wykańczania swojej pracy
Plastyka - najczęściej wykorzystywana w procesie arteterapii, najbardziej popularna. Korzysta z najróżniejszych, niekonwencjonalnych technik plastycznych. W zależności od potrzeb i problemu zainteresowanego może spełniać rolę wielofunkcyjną:
- może być ukierunkowana na rozwiązanie problemu,
- znalezienie przyczyn tkwiących w zahamowaniu samorozwoju,
- wpływa na uwolnienie nagromadzonych złych emocji i odreagowuje je,
- pobudza sensorycznie,
- rozwija działanie twórcze,
- uzewnętrznia świat problemów, uczuć i przeżyć,
- kreuje pozytywne myślenie,
- może być traktowana jako terapia zajęciowa nastawiona na pracę z dysfunkcją,
- jako skillstreaming,
- u osób „sprawnych inaczej” rozwija manualność,
- wyrównuje braki i ograniczenia psycho-fizyczne.
Wyroby z glinywykonane przez uczestników zajęć terapeutycznych.
Najważniejszą funkcją zdaje się być możliwość formułowania swojej wypowiedzi w sposób niewerbalny, a tym samym bezpieczny dla zainteresowanego. Często jednak dzieło artystyczne staje się pretekstem do rozmów i dyskusji wokół tematu, który dana praca wyłania.
ARTETERAPIA
Jerzy GroTowski - autor teatru psychologicznego napisał:
,,Sztuka jest dojrzewaniem, ewolucją, uniesieniem umożliwiającym wyjście z ciemności w blask światła”
„ Osobowość każdego młodego człowieka kształtuje się w zetknięciu z otaczającym światem. Sztuka może dopomóc w rozumieniu rzeczywistości oraz budowaniu do niej pozytywnego stosunku: rozbudzać myślenie i emocje, ukazywać obszary piękna, zachęcać do postawy twórczej, wykazywać na potrzebę kontaktu z ludźmi, uczyć wartościowania. Twórczość jest najwyższym przystosowaniem jednostki do świata zewnętrznego” .
„Emocje, które wywołują w nas ludzie, zjawiska czy zdarzenia trudno czasami wyrazić słowami. To, co przeżywamy, jest często niezrozumiałe dla innych. Choć znamy tyle słów, nie potrafimy nazwać naszych wewnętrznych stanów. Sztuka może pomóc spojrzeć w głąb siebie, może również stać się dla wielu osób jedynym środkiem ekspresji emocjonalnej. Poprzez symbol umożliwia komunikację różnych przekonań, konfliktów, urazów. Może pomóc dostrzec, że spontaniczne wyrażanie siebie jest naprawdę możliwe, co więcej, możliwa jest nasza przemiana.”
Rola sztuki w terapii wynika z założeń psychoanalizy, które dotyczą konfliktów człowieka, tych wewnętrznych i nieuświadomionych. Sztuka jest środkiem obiektywizacji przeżyć, która pozwala na patrzenie z dystansem do tych przeżyć oraz na pozbycie się napięcia emocjonalnego poprzez ekspresję.
SZTUKA od wielu wieków ma potężną moc terapeutyczną. Terapia przez sztukę jest uznaną metodą holistyczną wykorzystywaną w pracy z dysfunkcjami (uzależnienia, współuzależnienia, patologia społeczna) chorobami (nowotwór).
Jest próbą odnalezienia sensu i celu życia na drodze rozwoju osobistego. Posiada właściwość wyprzedzania czasu, zapowiadania przyszłości. Jest próbą oswojenia lęku, strachu i stresu. Szeroko proponowana gama technik artystycznych pozwala na zlokalizowanie problemu i jego rozwiązanie.
Terapia poprzez sztukę, to arteterapia. Słowo arteterapia oznacza z łaciny rzemiosło, rękodzieło, sztukę. Arteterapia jako metoda ma możliwość łączenia się z innymi metodami terapii zajęciowej. Zalecana jest ludziom zarówno zdrowym, jako metoda odprężającą, jak i chorym umysłowo i fizycznie.
Jako metoda, która wspiera diagnozę i terapię ludzi chorych psychicznie oraz resocjalizację, pojawia się coraz częściej terapia artystyczna, przez sztukę.
Termin arteterapia pochodzi od wyrazów: „ ars”, czyli sztuka i „ therapeuein”, czyli leczenie, terapia.
„ Arteterapia to twórczy trening, terapia wykorzystująca proces tworzenia lub wynik procesu twórczego do wzbogacenia własnej osobowości. Jest to metoda poznawania siebie, przygoda z tworzeniem oraz z twórczym myśleniem” . - H. Grzegorzewski
Szeroko rozumiana arteterapia jest definiowana jako „układ poglądów i czynności ukierunkowanych na utrzymanie i podnoszenie poziomu jakości życia ludzi przy pomocy szeroko rozumianych dzieł sztuki i uprawiania sztuki” - E. Grzebyk
Historia arteterapii sięga ponad stu lat. Ogromną rolę odegrali francuscy psychiatrzy A. Tardieu i M. Kimon, którzy pod koniec XIX w. opublikowali swoje prace na temat znaczenia dzieł plastycznych osób chorych psychicznie.
Oddziaływanie sztuki o uzdrawiającym znaczeniu, znane było od dawna, co potwierdzał twórca koncepcji zwanej katharsis, czyli Arystoteles. Ale jednak dopiero w ostatnim stuleciu powstała inicjatywa wykorzystania procesu twórczego i sztuki do celów terapeutycznych, oparta na teorii, która określa psychologiczne mechanizmy twórczości. Postępowanie to nazwano „ arteterapią” i nazwa ta została wprowadzona do terminologii medyczno-psychologicznej w latach 40 dwudziestego wieku.
Określenie to jest odnoszone najczęściej działań i sztuk plastycznych. W miejsce określenia „ arteterapia”, wstawiane są również takie określenia jak:
- artepsychoterapia,
- artepsychoterapia analityczna,
- terapia kreatywna,
- terapia poprzez twórczość.
Arteterapia spełnia ogromną rolę kompensacyjną wyzwalając aktywność twórczą, wyrównując braki i ograniczenia psychofizyczne. Pozwala zaakceptować siebie i innych. Przede wszystkim wzbogaca życie człowieka niepełnosprawnego bądź upośledzonego nadając mu sens. Celem nadrzędnym arteterapii, która obejmuje różne dziedziny życia, w tym także aspekty medyczne, jest zwalczanie skutków choroby. Może ona również zapobiegać jej powstaniu bądź pomagać w jej przezwyciężaniu.
„ Arteterapia ma na celu zobligowanie jednostki do retrospekcji znaczenia zdarzeń w kontekście przeszłości i umożliwienie zmiany postaw przyszłego zachowania, z uwzględnieniem faktycznych warunków otaczających tę osobę. Powinna być skierowana na wykrywanie wewnętrznych zahamowań blokujących procesy poznawcze, rozwój zdolności oraz kształtowanie osobowości” .
Funkcje arteterapii zależą przede wszystkim od celu jej zastosowania. Zdaniem M.Kulczyckiego, arteterapię można sprowadzić do trzech podstawowych funkcji, a mianowicie: rekreacyjnej, edukacyjnej i korekcyjnej.
1) rekreacyjna - ma na celu tworzenie odpowiednich warunków wypoczynku, sprzyjających nabraniu nowych sił pomocnych w przezwyciężaniu problemów życiowych jednostki. Pozwala osiągnąć stan wyciszenia, radości, rozluźnienia, wewnętrznego spokoju, a przez to wyzwolenia energii życiowej;
2) edukacyjna - jej przesłaniem jest dostarczanie uczestnikowi terapii dodatkowych wiadomości przydatnych do reinterpretacji sensu i celu życia. Dostarcza dodatkowych wiadomości i zwiększa mądrość życiową, a także umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach;
3) korekcyjna - przekształcanie szkodliwych zmów na bardziej wartościowe. Przejawia się w różnych formach niesienia pomocy jednostką mającym problem z niedostosowaniem się do otaczającego świata, przestrzeganiu i akceptacji siebie i innych, wyrównaniu braków i ograniczeń psychofizycznych.
Arteterapia pełni również funkcje diagnostyczną i rokowniczą, ponieważ wytwory uczestnika terapii opisują jego stan psychofizyczny” .
Arteterapia polecana jest przede wszystkim osobom z zaburzeniami emocjonalnymi oraz tym, którzy chcą poznać swoje uzdolnienia, a przede wszystkim samego siebie. Nawiązuje ona do tzw. teorii potrzeb, które kierują ludzkim działaniem, dążącym do ich zaspokojenia.
Arteterapia pozwala choremu na inne spojrzenie na swoją chorobę, ale i na otaczający go świat. Pozwala poznać mocne i słabe strony pacjenta: jego lęki, problemy, braki, frustracje, chroni przed apatią i utratą inicjatywy, izolacją społeczną, obojętnością. Aktywność artystyczna jest i pozostanie alternatywną, choć czasem jedyną formą aktywności.
Działania arteterapeutyczne przyjmują różne formy, do których zaliczyć możemy:
· plastykoterapię (terapię za pomocą sztuk plastycznych), czyli za pomoca rysunków, grafiki, rzeźby, itp.,
· choreoterapię, czyli za pomocą tańca i ruchu,
· muzykoterapię, w której wykorzystywany jest własny głos, nagrania muzyczne, a także instrumenty muzyczne,
· dramatoterapię, czyli odgrywanie ról,
· biblioterapię, czyli terapię z wykorzystaniem książek, publikacji literackich, itp.
Arteterapia pomaga uzewnętrznić emocje, pragnienia, dążenia, myśli. Jest formą komunikacji z samym sobą i z innymi ludźmi. W trakcie zajęć możliwa staje się zmiana sposobu odbioru otaczającej rzeczywistości. Dzięki niej dziecko lub osoba dorosła zaczyna nabierać dystansu w stosunku do własnych, niekiedy trudnych przeżyć, uczuć i doświadczeń.
Spotkania z wyobraźnią - arteterapia. Program edukacyjno-terapeutyczny
Arteterapia może być realizowana poprzez:
- muzykoterapię,
- choreoterapię,
- teatroterapię,
- biblioterapię,
- sztuki plastyczne.
PROGRAM ZAJĘĆ Z ZAKRESU ARTETERAPII
- TERAPII PRZEZ PLASTYKĘ
CEL GŁÓWNY: Wzbudzanie emocji wywierających korzystny wpływ na zaspakajanie potrzeby samorealizacji dziecka oraz przejawiane przez niego formy aktywności
CELE ETAPOWE:
1. Pobudzanie wszechstronnego rozwoju ucznia.
2. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień plastycznych.
3. Stwarzanie możliwości własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych środków artystycznych.
4. Podnoszenie poziomu samoakceptacji.
5. Rozładowywanie negatywnych napięć, emocji i agresji.
6. Uaktywnienie i otwarcie się ucznia mającego problemy z nawiązywaniem kontaktów rówieśniczych.
7. Zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie.
8. Wdrożenie w proces twórczy prac i przedmiotów praktycznych, potrzebnych i estetycznych.
9. Rozwijanie sprawności manualnej.
SPODZIEWANE EFEKTY:
dziecko -
* wyraża swoje myśli, emocje, przeżycia w sposób społecznie akceptowany,
* przeżywa sukces,
* czuje się zauważone i docenione,
* nabywa większej pewności siebie,
* podwyższa własny poziom samooceny i samoakceptacji,
* nawiązuje prawidłowe kontakty rówieśnicze,
* jest wrażliwe na potrzeby innych,
* potrafi pracować w grupie,
* rozwija własną wrażliwość estetyczną,
* posiada niezbędne umiejętności plastyczne oraz wiedzę z tego zakresu,
ZASADY PROCESU ARTETERAPEUTYCZNEGO:
* dobrowolność uczestnictwa w zajęciach i decydowanie dziecka o swojej aktywności w proponowanych ćwiczeniach,
* dwupoziomowa komunikacja polegająca na porozumiewaniu się w sferze werbalnej i niewerbalnej,
* wyrażanie emocji ujawniających uczucia,
* sprzeciw wobec rywalizacji w grupie,
* stosowanie różnorodnych środków oddziaływań (światło, dźwięk, muzyka),
* zasada "tu i teraz" podkreślająca wagę doznań doświadczanych podczas zajęć.
ORGANIZACJA ZAJĘĆ:
* cotygodniowe spotkania,
* planowe działania ukierunkowane na odkrycie nowych możliwości i osiągnięcie zmian w zachowaniu dziecka,
* działania skierowane do grupy dzieci ze stwierdzonymi zaburzeniami w rozwoju psychoruchowym, zaburzeniami w zachowaniu, niską samooceną, nieśmiałością, trudnościami szkolnymi,
* prowadzenie grupy 10-12 dzieci o zbliżonym wieku metrykalnym,
* przeprowadzanie zajęć w szkolnym gabinecie arteterapii,
* wykorzystanie metod pracy opartych na spontanicznej aktywności dziecka,
* dostosowanie metod pracy do możliwości percepcyjnych dziecka,
* prowadzenie zajęć przez nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu terapii pedagogicznej,
* prowadzenie zajęć zgodnie z zasadami oddziaływań wychowawczych -
- indywidualizacja środków i metod
- powolne stopniowanie trudności
- systematyczność
- ciągłość oddziaływań.
CELE TERAPEUTYCZNO-
-EDUKACYJNE
* Pobudzanie wszechstronnego rozwoju,
* stwarzanie możliwości do samorealizacji poprzez samodzielnie wybrane środki artystyczne,
* kreowanie wartości estetycznych,
* kształcenie percepcji wzrokowej.
TEMATYKA
ZAJĘĆ - techniki pracy
Kolaż:
- motywy roślinne, zwierzęce,
- postać ludzka,
- pejzaż,
- proste formy plastyczne.
ILOŚĆ
GODZ. 8
POMOCE Albumy, reprodukcje
MATERIAŁY
I NARZĘDZIA
- papier szary, kolorowy, gazety kolorowe, bibuła, tkanina
o różnej fakturze, włóczka, klej, nożyczki
PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA - dziecko:
- zna różnorodne techniki plastyczne i ich możliwości ekspresji,
- projektuje
i wykonuje tematyczne kompozycje plastyczne
PROGRAM ARTETERAPII
Temat: Wzbudzanie pozytywnych emocji wpływających na
zaspakajanie potrzeby samorealizacji dziecka
w szkole masowej.
Typ szkoły: gimnazjum
Rodzaj zajęć: zajęcia świetlicowe
Warunki realizacji: program obejmuje 20 spotkań, dwa razy w miesiącu
Odpowiedni dobór tematów pozwala uzyskać cenne informacje.
Czas trwania: rok szkolny 2008/09-2010/2011.
Założeniem programu jest odkrywanie nowych możliwości i osiągnięcie
pozytywnych zmian w zachowaniu.
Podczas zajęć z arteterapii zmianie ulega sposób odbioru świata. Uczeń
dowiaduje się, że każda emocja, nawet przykra, nie trwa wiecznie, przemija.
Dziecko nabiera dystansu do swoich uczuć i przeżyć, staje się dojrzalsze
i spokojne. Sytuacja taka może występować w rodzinach dysfunkcyjnych, gdzie
nie ma miejsca na jawne wyrażanie emocji, często są one tłumione lub wyrażane
w niewłaściwy sposób.
Arteterapia pozwala kształtować inteligencję emocjonalną, takie umiejętności
jak: rozpoznawanie własnych emocji oraz wyrażanie ich w sposób akceptowany
przez innych.
Jest formą komunikacji. Może pomóc dostrzec, że spontaniczne i autentyczne
wyrażenie siebie jest naprawdę możliwe, możliwa jest także nasza przemiana.
Mój program przygotowany w takiej formie ma pomóc w likwidacji
napięcia, odreagowaniu negatywnych emocji, integracji różnorodnych doznań
oraz przykrych doświadczeń.
Prace uczniów mają charakter twórczy i są ekspresją własnych uczuć, wartości,
postaw, są zatem obrazem osobowości autora. Pozwalają dotrzeć bardzo
głęboko w świat myśli, pragnień, marzeń, radości i smutków. Dotknąć tego, co
w innych warunkach nigdy nie miałoby szansy zostać poznane.
Terapia ta ma duży wpływ na rozwój osobowości, rozumienie własnych stanów
i zachowań. Dla niektórych osób jest to jedyna, pośrednia forma
uzewnętrznienia własnego świata przeżyć za pomocą symboli. Umożliwia
wyzwolenie się utrwalonych zachowań, kompensuje braki, realizuje zamierzenia
i pragnienia, które nie miały okazji być spełnione w rzeczywistości (Popek,
1989).
Zajęciami arteterapeutycznymi objęte są dzieci zamknięte w sobie,
z kompleksami, nieufne, zahamowane, nadpobudliwe, nieakceptowane,
odrzucone oraz uczniowie z niską motywacją do nauki, jak również dzieci po
przejściach traumatycznych oraz dzieci z małą sprawnością psychoruchową.
Dziecko poprzez wykonywanie rozmaitych czynności doskonali swoje
umiejętności manualne i ruchowe. Terapia przez sztukę pomaga mu w poznaniu
nowych sposobów widzenia, dzięki czemu może samo ocenić i interpretować
nowe zjawiska pojawiające się w jego świecie. Dla dzieci z trudnościami często
jest jedyną szansą na komunikację ze światem i innymi ludźmi.
Dziecko, aby uczestniczyć w zajęciach, nie musi być artystą. Ważny jest sam
proces tworzenia. Ekspresja plastyczna dziecka jest spontaniczna, wynika
bezpośrednio z jego spostrzeżeń, przeżyć.
Na zajęciach, wykorzystuje się twórczą kreacyjną aktywność - rysowanie,
malowanie, modelowanie (ćwiczenia mięśni krótkich mogą być wykorzystane
3
w pracy z dysgrafikami) - do wyrażania problemów członków grupy. Poprzez
symbol umożliwia komunikację różnych przekonań, konfliktów, urazów
w bezpiecznych warunkach, w formie mówienia „nie wprost”. Obniża napięcie
i pomaga nazwać problem.
Kontakty interpersonalne, wyrażanie emocji, nadziei, jak również
problemów i konfliktów, oraz stymulacja umiejętności myślenia
i rozumowania to cele terapeutyczne dla wszystkich grup wiekowych
i społecznych.
Cele główne programu:
1) Diagnoza pozwalająca rozpoznać potrzeby emocjonalne, poznawczo -
rozwojowe oraz możliwości manualne u dzieci.
2) Terapia polegająca na wzroście zdolności percepcyjno - poznawczych,
socjalizacji, uzewnętrznianiu przeżyć i doznań, usprawnianiu możliwości
ruchowych.
3) Relaksacja pozwalająca na odreagowanie wewnętrznych napięć,
niepowodzeń, frustracji i agresji.
Cele szczegółowe programu:
1) Pobudzanie wszechstronnego rozwoju ucznia.
2) Ujawnienie wszelkich zahamowań, uczuć, które blokują
3) Stwarzanie możliwości do własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych
środków artystycznych.
4) Kształtowanie osobowości, rozwój zdolności i uczenia się
5) Uzewnętrznienie świata własnych przeżyć i odczuć
6) Podnoszenie poziomu samoakceptacji.
7) Rozładowanie negatywnych napięć, emocji i agresji.
8) Poznanie różnego rodzaju materiałów do wykorzystania w procesie
tworzenia.
9) Zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane
zadanie.
10) Uaktywnienie i otwarcie się ucznia mającego problemy z nawiązaniem
kontaktów.
11) Przygotowanie do uczestnictwa i odbioru kultury.
12) Zaspokojenie potrzeb: akceptacji, bezpieczeństwa, bycia rozumianym i
docenianym
13)Kształtowanie umiejętności porozumiewania się z innymi
4
Funkcje programu:
1) rekreacyjna - pozwala osiągnąć stan wyciszenia, radości, rozluźnienia,
wewnętrznego spokoju, a przez to wyzwolenia energii życiowej;
2) edukacyjna - polega na dostarczeniu dziecku dodatkowych wiadomości
i zwiększeniu jej mądrości życiowej, a także umiejętności radzenia sobie
w różnych sytuacjach;
3) korekcyjna - przejawia się w różnych formach niesienia pomocy dzieciom
mającym problem z niedostosowaniem się do otaczającego świata,
przestrzeganiu i akceptacji siebie i innych, wyrównaniu braków i ograniczeń
psychofizycznych.
Metody:
• pokaz - angażujący zarówno wzrok, dotyk i inne zmysły;
• praca z książką - albumy, przykłady prac i rozwiązań, lektura, poezja;
• obserwacja, eksperyment, wycieczka - dzięki którym dzieci są wdrażane do
logicznego myślenia i zapamiętywania;
• pogadanka - polegająca, choć w niewielkim stopniu na wymianie informacji
nauczyciel - uczeń;
• projektowanie, modelowanie, kopiowanie - czyli metody praktycznego
działania.
Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć: papier, klej, nożyczki, gazety,
farby, kredki, ołówki, markery, pędzle, nitki, kulki, liście, magnetofon, płyty
z muzyką relaksacyjną, papier kolorowy, inne materiały papiernicze, gotowe
schematy rysunków.
Oczekiwane efekty:
-wzrost własnej kreatywności
-rozwój umiejętności komunikowania się
-obniżenie napięcia nerwowego, wyciszenie
-tworzenie pozytywnych nawyków i relacji
-pobudzenie sensoryczne - wielozmysłowe postrzeganie świata
-uczenie spędzania wolnego czasu w sposób twórczy
-wyrażanie swoich myśli, emocji, przeżyć w sposób społecznie akceptowany
-podwyższenie samooceny i samoakceptacji
Treści programu:
L.P
TEMATYKA
ZAJĘĆ
ZAGADNIENIA
ZWIĄZANE Z
REALIZACJĄ
TEMATU
CELE TERMIN
1.
2.
Dom, drzeworysunek
diagnostyczny
Dekoracja wnętrz
Rysunek kredką,
porównanie
rzeczywistości z
marzeniami.
Wycinanie obrazków
mebli, sprzętów.
Kompozycje wnętrz
-poszerzenie świadomości
domu
-penetracja wspomnień i
marzeń
-ćwiczenia myślenia
konkretnego, poetyckiego,
metaforycznego i
symbolicznego
-podejmowanie decyzji
wrzesień
3.
4.
Przebieranki
Moje wartości
Przyjrzyj się sobie,
używając ilustracji
przedstaw swój
ubiór
Wypisz ważne dla
ciebie wartości,
wypełnij kontury
-kreowanie własnego Ja
-zastanowienie się nad sobą,
samopoczuciem
-docieranie do podstawowych
wartości
-budowanie systemu wartości
październik
6
pięciopłatkowego
kwiatka wybranymi
wartościami
5.
6.
Chmury
Jesienne liście
Praca przy oknie,
przy muzyce
relaksacyjnej
namaluj pojedynczą
chmurę, która
przyciąga Twoją
uwagę, potem
następną. Stwórz
mapę nieba
Przetwarzamy liście
przez pocieranie
ołówkiem na kartce.
Wymyślamy
kształty, obmyślamy
skojarzenia
-uświadomienie sobie
ważnych marzeń i celów
-redukcja stresu
-wizualizacja
-dokonywanie właściwych
wyborów
-rozwijanie wyobraźni
listopad
7.
8.
Świąteczne
skarpety
Moje, Twoje,
nasze
samopoczucie
Zaprojektuj skarpetę,
udekoruj, narysuj na
małej kartce
życzenia dotyczące
prezentu i włóż do
skarpety
Narysuj to, co
czujesz, przetnij
swoją pracę na 4
ćwiartki, sobie
zostaw jedną, resztę
daj kolegom. Od
innych otrzymasz
część ich pracy, sklej
te części w jedną
całość.
-kontakty interpersonalne
-umiejętność wyrażania myśli
i uczuć
-język wizualny: jednostka,
zbiór, układ, struktura
-identyfikacja, unifikacja
grudzień
9. Malujemy nitką Maczamy nitkę - myślenie abstrakcyjne styczeń
7
10. Kolaż ze strzałek
w farbie, kładziemy
na kartce
przykrywamy druga
kartką , energicznie
pociągamy nitkę,
która utworzy
abstrakcyjny wzór
Wytnij 10-15
strzałek, ułóż strzałki
na kartonie tak aby
wyrażały kierunek
życia
-osiągnięcie większej
samoświadomości
-koncentracja uwagi
rozwiązywanie problemów
11.
12.
Kolaż z okazji
walentynek
Rysunek
zapachowy
Zaprojektuj kolaż,
by wyrazić co
walentynki dla nich
oznaczają
Narysuj obraz
z jakim kojarzysz ten
zapach
-wyrażenie siebie
-związki i uczucia
-zwiększenie świadomości
sfery zmysłowej
luty
13.
14.
Jajko
Moje atuty
Na kartce odrysuj
kształt jajka,
wypełnij je
twórczym widzenie
siebie. Jak chronisz
twoje centrum
Wypisz swoje atuty,
korzystając z
rysunku czterolistnej
koniczyny. Wypełnij
każdy listek, kolaż
-rozwijanie myślenia
symbolicznego
-penetracja naszej
zewnętrzności i
wewnętrzności
-docieranie do swoich
umiejętności i talentów
-budowanie struktury
własnych potencjalnych
możliwości
marzec
15. Badanie napięcia Na jednej połowie
kartki narysuj postać
spiętą, a na drugiej
zrelaksowaną
-poznanie indywidualnych
sposobów radzenia sobie ze
stresem
kwiecień
8
16. Moja planeta Wytnij z papiery 5
kół, zastanów się jak
wygląda planeta:
ziemia, góry, ludzie,
kolaż
-refleksja nad miejscem
w którym żyjemy
-projektowanie zmian
17.
18.
Malowanie kulką
Kolaż
inspirowany
muzyką
Kulki maczamy
w kolorowych
farbach, wrzucamy
na kartkę
umieszczoną w
kuwecie. Poruszamy
kuweta aby kulki
toczyły się wewnątrz
Wysłuchaj nagrania
z muzyką klasyczną.
Wytnij zdjęcia, które
w jakiś sposób
odnoszą się do
muzyki, której
wysłuchałeś
-stymulacja kreatywności
-abstrakcyjne myślenie
-zastanowienie się nad
efektem pracy
-relaksacja
-wyrażenie uczuć i emocji
maj
19.
20.
Spacery-mapping
okolicy
Droga, którą nie
poszedłem
Po spacerze narysuj
to co widziałeś:
emocje, uczucia,
sytuacje, które
tworzą ludzie
Przeczytaj wiersz
R. Frosta. Narysuj
drogę, którą obrałeś
w życiu
-uważność, wnikliwa
obserwacja
-pobudzanie wyobraźni
-notowanie spostrzeżeń
-realizacja planów na
przyszłość
-dokonywanie wyborów
-refleksje
Czerwie
Cele arteterapii:
Ujawnienie odczuć - proces twórczy (malowanie, rysowanie) ułatwia ujawnienie wypartych często zalegających jakiś czas uczuć, które z różnych względów nie mogą być wyrażane w inny sposób. Są to np. złość, lęk, niepewność, poczucie zagubienia.
Oczyszczanie - ujawnienie uczuć w formie plastycznej powoduje jednocześnie pozbycie się ich, co przejawia się często jako uczucie ulgi, lekkości.
Uświadomienie - namalowanie swoich uczuć, wyrzucenie ich z siebie powoduje ich uprzedmiotowienie w gotowym wytworze. Autor rysunku poprzez jego oglądanie uświadamia sobie własny sposób przeżywania.
Porównanie - w przypadku systematycznie prowadzonych zajęć arteterapii obrazki stają się jakby kroniką zmian zachodzących w uczniu.
Cele operacyjne dotyczące sfery emocjonalno - motywacyjnej:
Uczeń:
optymistycznie podchodzi do problemów,
wypowiadania się na określone tematy związane z doświadczeniami i przeżyciami dzieci,
radzi sobie z własnymi emocjami,
nabywa odporność na niepowodzenia oraz wiarę we własne siły przy pokonywaniu trudności,
pokonuje własną nieśmiałość,
jest otwarty wobec innych,
potrafi współdziałać w grupie,
kulturalne zwraca się do kolegów.
Celem finalnym arteterapii są korzystne zmiany w zachowaniu i postawie ucznia wobec siebie i innych, celem pośrednim - ekspresja uczuć.
Funkcje arteterapii:
Różnorodne wpływy arteterapii można sprowadzić do trzech zasadniczych funkcji:
rekreacyjnej
edukacyjnej
korekcyjnej
Pierwsza funkcja przejawia się głównie w tworzeniu warunków ułatwiających wypoczynek, oderwanie się od codziennych trudności i nabieranie nowych chęci do podejmowania ważnych osobiście problemów życiowych.
Dla drugiej funkcji najważniejsze jest dostarczanie dodatkowych wiadomości pełnej wiedzy i zwiększenie mądrości życiowej. Dzięki temu konkretna osoba zaczyna pełniej orientować się w rzeczywistości, stawiać sobie nowe cele i podejmować najważniejsze problemy i skutecznie je rozwiązywać. W trzeciej funkcji najbardziej charakterystyczne staje się przekształcenie mniej wartościowych lub wręcz szkodliwych mechanizmów na bardziej wartościowe. Może to być, na przykład zmiana negatywnego nastawienia do niektórych problemów szkolnych na pozytywne ustosunkowanie się do nich.
Metody pracy proponowane podczas zajęć:
Metody podające: opowiadanie, wyjaśnienie.
Metody problemowe: dyskusja, pogadanka.
Metody praktyczne: praca twórcza uczniów.
Warunki realizacji:
Przedstawiony program autorski będzie realizowany w ciągu całego roku szkolnego i obejmie 18 spotkań.
Zajęcia z arteterapii odbywać się będą dwa razy w miesiącu podczas pracy w świetlicy z dziećmi kl. IV-VI skierowanych do socjoterapii.
Spotkania składają się z dwóch części:
Pierwsza część, rysunkowa - trwa od 15 - 30 minut. W trakcie jej trwania zwraca się uwagę, że nie jest istotne, czy osoba wykonująca obrazek "potrafi" czy "nie potrafi" malować. Najważniejsze jest to co się w danej chwili czuje.
Odpowiedni dobór tematów pozwala uzyskać cenne informacje. Oto zestaw najczęściej stosowanych tematów według Instytutu Psychoneurologicznego w Warszawie:
Własna przeszłość i teraźniejszość,
Stosunki w grupie,
Przyszłość, cele, pojęcia abstrakcyjne.
Druga część, dyskusyjna - po zakończeniu rysowania członkowie grupy siadają w kręgu lub przed tablicą czy stołem, na którym umieszcza się rysunki. Istnieją dwa sposoby pracy z gotowymi rysunkami.
Wystawienie wszystkich jednocześnie, aby można było porównać, co kto namalował.
Omawianie pojedynczych rysunków po kolei. Natomiast uczestnicy dyskutują o tym:
Co rysująca osoba chciała przedstawić?
Co w tym rysunku dostrzegają inni?
Podczas omawiania rysunków nie ma miejsca na ocenę (ładny, brzydki). Członkowie grupy mówią zgodnie z celem arteterapii, co czują patrząc na obrazek. Obrazki są więc podstawą wyrażenia wewnętrznych uczuć malującego i oceniającego. Jako ostatni wypowiada się autor obrazka - ma wówczas możliwość ustosunkowania się do tego, co słyszał oraz powiedzenia o swoich uczuciach.
Do technik stosowanych w arteterapii zalicza się: rysunek, malarstwo pędzlem lub palcami, lepienie z plasteliny lub w glinie, rzeźba, tkanina artystyczna, collage.
W realizacji tego programu zostanie wykorzystana literatura fachowa, a także środki dydaktyczne: bloki, kredki, pisaki, farby, plastelina, okazy naturalne, materiały tekstylne, itp. Tym co decyduje o walorach terapeutycznych sztuki jest możliwość wykorzystania jej w komunikacji międzyludzkiej. "Sztuka może służyć jako komunikat, być mową symboliczną".
Proponowana tematyka zajęć:
Własna przeszłość i teraźniejszość:
Mój dom - dom, który chciałbym mieć. Moi rodzice i ja. Mój największy problem. Moja główna wada i zaleta. Czego nie lubię w ludziach?
Stosunki w grupie: Nasza grupa. Nastrój dzisiejszego spotkania. Grupa wspina się na górę. Grupa wybiera się na bal maskowy. Co daję ludziom, czego od nich oczekuję.
Przyszłość, pojęcia abstrakcyjne: Jaki chciałbym być? Trzy życzenia. Mój ulubiony bohater. Ja za 100 lat. Miłość i nienawiść. Dobro i zło. Siła i słabość. Męskość i kobiecość.
MIESIĄC TEMAT ZAJĘĆ ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ TEMATU Październik Mój dom - dom, który chciałbym mieć.
Moi rodzice i ja. Rysunek kredką. Przedstawienie środkami plastycznymi realnej rzeczywistości w oczach dziecka. Porównanie rzeczywistości z marzeniami.Znaczenie najbliższych w życiu dziecka. Przedstawienie za pomocą środków plastycznych relacji dziecko - rodzice. Listopad Mój największy problem.
Moja główna wada i zaleta. Namalowanie postaci, któreej chciałbym zdradzić swój największy problem. Opisanie problemu w dowolnej formie: slowami, za pomocą rebusów, historyjki obrazkowej.Przedstawienie środkami malarskimi za pmocą palców, swoich wad i zalet. Rozmowa na temat postępowania swojego i kolegów. Grudzień Czego nie lubię w ludziach?
Nasza grupa. Rysunek węglem. Wyrażanie za pomocą rysunku cech, których nie akceptuję u innych ludzi.Mój stosunek do grupy. Rozmowa na temat wspólnych relacji w grupie: zaufania, akceptacji, pomocy. Przedstawienie portretów czlonków grupy z elemetem charakteryzującym daną osobę. Styczeń Nastrój dzisiejszego dnia.
Grupa wspina się na górę. Przedstawienie za pomocą abstrakcji nastroju, samopoczucia czlonków grupy na dzień dzisiejszy. (Wciągu ostatnich dni)Jak postrzegam siebie na tle grupy? Kto z nas prędzej osiągnie swój osobisty sukces? Wydzieranka z gazet. Luty Grupa wybiera się na bal karnawałowy. Rysunek kredką. Przedstawienie środkami plastycznymi siebie i grupy w maskach karnawałowych. Analiza wybranych postaci. Marzec Dobro i zło.
Trzy życzenia. Ukazanie w formie plastycznej własnego wyobrazenia o pojęciach: dobra i zła. Rozmowa na temat własnych odczuć.Czego pragnę w życiu, jakie są moje marzenia? Rysunek kredką. Próba porównania marzeń swoich i kolegów, szukanie podobieństw i różnic. Kwiecień Ja za 100 lat.
Siła i słabość. Przedstawienie własnej osoby za jakiś czas, swojego wygłądu, samopoczucia , miejsca w życiu.Z czym kojarzy mi się siła i słabość? Ukazanie za pomocą środków plastycznych własnych odczuć. Maj Jaki chciłbym być.
Mój ulubiony bohater. Czy potrafię zmienić siebie? Odgrywanie ról przedstawiających siebie w różnych sytuacjach. DramaPrzedstawienie postaci, którą podziwiam. Rozmowa na temat pozytywnych i negatywnych cech charakteru. Czerwiec Co daję ludziom, czego od nich oczekuję? Moja postawa wobec rówieśników. Przykłady z życia na podstawie przysłowia: "Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe"