finanse lokalne ściąga(1), nauka, ekonomia, EKONOMIA (anetas511)

SAMORZĄD TERYTORIALNY - oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych granicach określonych prawem do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialności i w interesie ich mieszkańców

DECENTRALIZACJA - jest to przekazanie zadań i środków do ich realizacji z wyższych na rzecz niższych jednostek organizacyjnych.

DECENTRALIZACJA TERYTORIALNA - jest to przekazanie zadań i środków do ich realizacji na rzecz niższych szczebli władzy publicznych czyli jednostek samorządu terytorialnego.

WARUNKI DECENTRALIZACJI

1.przekazanie określonych zadań przez szczebel centralny organom lokalnym

2.korzystanie przez organy lokalne z odpowiedniego majątku uprawnień prawnych gwarantujących ich samodzielność oraz możliwość decydowania o sprawach terenu

3.posiadanie przez organy lokalne odpowiednich środków finansowych do realizacji własnej polityki

SAMODZIELNOŚĆ SAMORZĄDU - jest podstawową cechą i występuje w ujęciu:

1.prawnym - zgodnie z prawem, jednostka samorządu terytorialnego została wyposażona w osobowość prawną co wiąże się z niezależnością i stosowaniem o własnych sprawach

2.politycznym - czyli prawo do wyboru kierunku działania zgodnego z ideą polityczną określonej partii lub organizacji

3.gospodarczym - co związane jest z realizacją zadań i prowadzeniem działalności gospodarczej

4.organizacyjnym - przyznanie prawa do tworzenia własnych organów, jednostek organizacyjnych.

5.finansowym - prawo do decydowania o strukturze i wysokości dochodów oraz o rodzajach i rozmiarach wydatków

SAMODZIELNOŚĆ FINANSOWA - może być rozpatrywana w aspekcie:

-dochodowym - samodzielność dochodowa, wiąże się z zagwarantowaniem możliwości zwiększenia dochodów i pozyskiwania ich z różnych źródeł z różnymi metodami

-wydatkowym - samodzielność wydatkowa - dochody są tutaj jednostką daną a jednostką samorządu terytorialnego ma swobodę w zakresie sposobu i rodzaju wydatków

- mieszanym - samodzielność mieszana - w przypadku 2 poprzednich rozwiązań mamy do czynienia z samorządnością mieszaną.

Najlepiej jest gdy samorząd ma samodzielność dochodową i wydatkową.

SAMORZĄD TERYTORIALNY W POLSCE

SAMORZĄD GMINY - zgodnie z ustawą o samorządzie gminy z 1990:

1.mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa - wspólnotę samorządową

2.gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność

3.gmina posiada osobowość prawną

4.samodzielność gminy podlega ochronie sądowej

RADA GMINY - organ stanowiący i kontrolujący w gminie, rada podejmuje podstawowe decyzje dotyczące ich terenu:

-ustanawiają akty prawa miejscowego

-uchwalają budżet

-rozpatrują sprawozdania z jego wykonania

-ustalają wysokość podatków i opłat lokalnych

Z upoważnienia ustawy - podejmują uchwały dotyczące spraw majątkowych, ORGANEM WYKONAWCZYM - jest w gminie wiejskiej - wójt, gminie miejskiej - prezydent, w gminie miejsko-wiejskiej - burmistrz

SAMORZĄD POWIATOWY - zgodnie z ustawa z 1999 o samorządzie powiatowym - powiat jest jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje całe obszary granicznych ze sobą gmin albo obszar miasta na prawach powiatu.

Zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa - WSPÓLNOTĘ SAMORZĄDOWĄ.

- powiaty wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność

- powiaty posiadają osobowość prawną

- samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej

ORGANY POWIATU - organem stanowiącym i kontrolnym jest Rada Powiatu - podejmuje decyzje dotyczące ich terenu:

- ustanawiają akty prawa miejscowego

- uchwalają budżet

- rozpatrują sprawozdania z jego wykonania

- podejmują uchwały dotyczące spraw majątkowych

- członkowie rady powiatu wybierani są w drodze bezpośrednich i powszechnych wyborów

Organem wykonawczym - zarząd powiatu; przewodniczący samorządu - starosta

SAMORZĄD WOJEWÓDZKI - powstał w 1999 - mamy 16 województw. Zgodnie z ustawą o samorządzie wojewódzkim jego mieszkańcy z mocy prawa tworzą regionalną wspólnotę samorządową. Zakres działania Samorządu Wojewódzkiego nie narusza samodzielności gminy i powiatu.

Samorząd Wojewódzki - wykonuje określone ustawami zadania publiczne we własnym imieniu i na własna odpowiedzialność

- posiada osobowość prawną a jego samodzielność podlega ochronie sądowej

- posiada własny majątek

- posiada własną gospodarkę finansową

ORGANY WOJEWÓDZTWA - organ stanowiący o kontrolny - sejmik województwa - który podejmuje podstawowe decyzje dotyczące ich terenu:

- ustanawia akty prawa miejscowego

- uchwala budżet

- rozpatruje sprawozdanie z jego wykonania

- podejmuje uchwały dotyczące spraw majątkowych

CZŁONKOWIE SW - wybierani są bezpośrednich i powszechnych wyborach.

ORGANY WYKONAWCZE - Zarząd Województwa z przewodniczącym jest Marszałek Województwa - który organizuje pracę zarząd i urzędu marszałkowskiego kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz.

PODSTAWY PRAWNE DOTYCZACE FUNKCJONOWANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W POLSCE

1- podstawowy akt prawny - Konstytucja RP z dn. 02.04.1997. w konstytucji określana jest że jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających In zadań a dochodami są:

- dochody własne jednostek samorządu terytorialnego

- subwencje i dotacje

Art.168 konstytucji zapewnia jednostkom samorządu terytorialnego możliwości korzystania z prawa do ustalania wysokości podatków i połat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.

ŹRÓDŁO DOCHODÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO - określone są w ustawie - ZASADA ADEKWATNOŚCI - która zmiana zakresu działań i kompetencji samorządu terytorialnego powinna przebiegać rozlegle ze zmianami w przedziale dochodów publicznych

2 - ustawy dn. 13.11.2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego - określa szczegółowo źródło dochodów gmin, powiatów, województw zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnej oraz dotacji celów budżetu państwa do budżetu jednostek samorządu terytorialnego

- subwencje maja charakter wykonawczy, wyrównawczy, oświatowy, równoważący

3 - podstawowym aktem prawnym regulującym zasady gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego jest ustawa z 30.06.2005 o finansach publicznych

4 - ogólne zasady dotyczące funkcjonowania zadań określone są w ustawach:

- ustawa z dn. 08.03.1990 o samorządzie gminnym

- ustawa z dn. 05.06.1998 o samorządzie powiatowym

- ustawa z dn. 05.06.1998 o samorządzie wojewódzkim

EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

- społeczności lokalne mają w zakresie określonym prawem pełną swobodę działania w każdej sprawie która nie jest wyłączona z ich kompetencji innych organów władzy. Kompetencje przyznane społecznością lokalnym powinny być w zasadzie całkowicie i wyłączne i mogą zostać zakwestionowane lub ograniczone przez inny organ władzy - centralny lub regionalny w zakresie przewidzianym prawem - JAK NAJWIĘKSZA DECENTRALIZACJ

W art. 9 karty określone są zasady finansowania społeczności lokalnych:

1. społeczności lokalne mają prawo w ramach narodowej polityki gospodarczej do posiadania własnych wystarczających zasobów finansowych którymi mogą swobodnie dysponować ramach wykonywania swych uprawnień

2. wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinno być dostosowane do zakresu uprawnień przyznanych przez Konstytucję lub prawa - ZASADA ADEKWATNOŚCI

3. przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych których wysokość społeczności te mają prawo ustalać w zakresie określonym ustawą - ZASADA WŁADZTWA PODATKOWEGO

4. systemy finansowe na jakich opierają się zasoby pozostające do dyspozycji społeczności lokalnych powinny być odpowiednio zróżnicowane i elastyczne aby mogły w miarę możliwości odpowiadać rzeczywistym zmianom zachodzącym w poziomie kosztów związanych z wykorzystaniem uprawnień - jednostka musi zwiększyć swoje dochody, same subwencje dotacje nie wystarczają

5.ochrona społeczności lokalnych finansowo słabszych wymaga zastosowania procedur wyrównawczych lub równoważących mających na celu korygowanie skutków nierównego podziału potencjalnych źródeł dochodu a także wydatków jakie te społeczności ponoszą „ Procedury lub działania tego typu nie powinny ograniczać swobody podejmowania decyzji przez społeczności lokalne w zakresie ich uprawnień własnych

- pionowy - bezpośrednio z państwa do gmin

- poziomy - bogatsze gminy przekazują do fundacji a tam dalej do biedniejszych gmin

6.społeczności lokalne powinny być konsultowane w odpowiednim trybie co do formm przekazania im zasobów pochodzących z redystrybucji dochodów

7.o ile jest to możliwe subwencji przyznawane społecznościom lokalnym nie powinny być przeznaczone na finansowanie specyficznych projektów. Przyznanie subwencji nie może zagrozić podstawowej wolności społeczności lokalnych do swobodnego prowadzenia własnej polityki w zakresie przyznanych jej uprawnień- jak najmniej dotacji celowych - ogranicza swobodę dysponowania

8.dla potrzeb finansowania nakładów inwestycyjnych społeczności lokalne powinny mieć dostęp do krajowego rynku kapitałowego w granicach określonych prawem - w Polsce samorządy terytorialne mają prawo do emitowania papierów wartościowych, obligacji komunalnych, mogą emitować bony komunalne - krótkoterminowe.

Powyższe zasady ustalają jakie powinny być przepisy dotyczące finansów samorządów lokalnych aby mogły one być samodzielne i prowadzić własną politykę społeczną i gospodarczą na podległym im obszarze, wyznaczają one podstawowe wolności przeznaczonym samorządom terytorialnym. Polska ratyfikowała Kartę Samorządu Terytorialnego.

FINANSE LOKALNE W WYBRANYCH KRAJACH EUROPEJSKICH

DECENTRALIZACJA - pełna wystąpiła np.:

SZWECJA

1. SAMORZĄDY TERYTORIALNE

- wystąpiła tu pełna decentralizacja zadań i decentralizacja finansowania

-przekazano zadania i środki

-występują na 2 szczeblach są tu gminy-299 i hrabstwa-21.Gminy realizują większość zadań publicznych dotyczących sfer oświatowych, socjalnych np :

-prowadzenie żłobków i przedszkoli szkolnictwa podstawowego, średniego

-zaopatrzenie mieszkańców w wodę, gaz, elektryczność, kanalizację, system usuwania odpadów. Hrabstwa do zadań należy

-prowadzenie i finansowanie jednostek opieki medycznej i stomatologicznej

-lokalny transport publiczny

-niektóre usługi związane upowszechnianiem kultury, rekreacji i sportu.

Budżet dzieli się na bieżący i kapitałową.

Dochody samorządów to własne-lokalne podatek dochodowy którego stawki ustalane są samodzielnie przez organy samorządu terytorialnego

-opłaty np.za zezwolenia budowlane sanitarno-weterynaryjne, za wodę, kanalizację, elektryczność, usuwanie śmieci, pobyt w żłobkach.

Struktura dochody gmin70% dochody własne

-dotacje ogólne8%,celowe22%.

Struktura dochody hrabstw-74% dochody własne

-dotacje ogólne6%,celowe20%.

HOLANDIA- charakteryzuje się centralizacją finansowania działalności jednostek samorządu terytorialnego

-mamy tu 2 szczeble terytorialne

a)12 prowincji

b) 625gmin

Organy samorządu dysponują dość szerokimi uprawnieniami, samodzielnością decyzji i wynikające stąd odpowiedzialnością zgodnie z tamtejszym prawem. Taki stan prawny tworzy przesłanki decentralizacji terytorialnej, równocześnie jednak istnieją wyrażane przejawy decentralizacji źródeł finansowania S.T.

Gospodarkę finansową jeden. S.T. w Holandii prowadzą na podstawie budżetu który dzieli się na bieżącą i kapitałową.

Dochody gminy:

-dochody własne-podatek majątkowy-turystyczny opłaty dochody z majątków-stanowią 10%dochodów ogólnych

- dotacje ogólne jak u nas subwencje, przekazywany od państwa-stanowią 26% dochodów

-dotacje celowe-pozostała część 64%.

Dochody prowincji:

-własne-dodatek do podatku państwowego do podatku i opłaty9%

-ogólne-24%ogółem dochodu

-celowe-67%-pozostałe

Brak samodzielności dochodowej w Holandii- władze samorządowenie mają wpływu

WŁOCHY

Występują na 3 szczeblach

20 reglonów

103 prowincje

8097 gmin

Samorządom terytorialnym we Włoszech zagwarantowano prawnie chronioną autonomię i szerokie kompetencje uchwałodawczego stanowienia prawa miejscowego.

Przekazano wiele zadań do realizacji. Nastąpiła decentralizacja terytorialna.

Dochody gmin-podatki i opłaty lokalne-podatki, opłaty z dochodów od nieruchomości, podatek od osób fizycznych od prowadzonej działalność gospodarczą, od reklamy od nieruchomości lokalnych, opłaty od zużycia energii elektrycznej, od posiadania psów, za wydawanie zezwoleń i koncesji od odprowadzenia ścieków, inne usługi publiczne-stanowią40%,dotacje60%.

FRANCJA

Przykład kraju gdzie wprowadzono budżet zadaniowy

-występuje tu 3 szczeble

26regionów

100departamentów

36000gmin

Wystąpiła decentralizacja terytorialna. S.T. przekazano wiele zadań do wykonania.

Zadania gmin-zaopatrzenie w wodę, ochrona zdrowia, transport miejski, kanalizacja.

Zadania departamentu-budowa i utrzymanie dróg departamentowych, utrzymanie miejscowej kolei, opieka socjalna, gospodarka mieszkaniowa, transport, komunikacja, szkolnictwo średnie i wyższe, sprawy socjalne.

Zadania regionów-zalicza się zadania o charakterze regionalnym.

Budżet-gospodarka finansowa prowadzona na podstawie budżetu który dzieli się na część bieżącą i inwestycyjną i jest to budżet zadaniowy.

Dochody gmin- dochody własne-około 54% dochodów ogółem - są to podatki mieszkaniowy, od gruntu, transportowy, od działalności gospodarczej, budowlany, turystyczny opłaty za wywóz śmieci za energię za wodę

-dotacje i subwencje które 34% stanowią-to subwencje dotacje.

ZADANIA SAMORZĄDÓW W POLSCE

Zadania -są to ściśle określone przez prawo zadania jednostek lokalnych które mogą one osiągnąć posiadając odpowiednie kompetencje i dzielą się na:

-zadania własne-są realizowane przez jednostkę samorządu terytorialnego samodzielnie z własnych środków i na własną odpowiedzialność

a)obligatoryjne zadania

wykonywane obowiązkowo wynikające z ustawy o samorządach,cobowiązek został zapisany w ustawie-sposób ich wykonania od jednostki samorządu terytorialnego

b)fakultatywne- są to inne zadania wykonywane przez władze lokalne, wówczas gdy dysponują one środkami publicznymi i związane są z zaspokajaniem potrzeb wspólnot lokalnych

-zadania zlecone - do wykonywania przez administrację państwową, sfinansowane głównie dotacjami celowymi

Zadania gmin-zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym przyznano gminom prawo do wykonywania zadań na własną odpowiedzialność i we własnym imieniu. Do zakresu działań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Zgodnie z art.7 ustawy zadania własne gminy obejmuje sprawy:

1. Ładu przestrzennego - gospodarki nieruchomościami ,ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej.

2.Gminnych dróg ,ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego.

3.Infrastrukurze - wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną oraz gaz.

4.Lokalny transport zbiorowy.

5.Ochrona zdrowia.

6.Pomocy społecznej w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, zasiłki lokalne, domy pomocy społecznych.

7.Gminnego budownictwa mieszkaniowego, budownictwo komunalne.

8.Edukacji publicznej - przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja.

9.Kultury w tym bibliotek gminnych i innych placówkę upowszechniania kultury.

10.Kultury fizycznej i turystyki w tym terenów rekreacyjnych urządzeń sportowych, lodowiska, stadiony.

11.Targowisk i hal targowych-opłaty targowe.

12.Zieleni miejskiej i zadrzewienia (zieleń miejska ,parki)

13.Cmentarzy gminnych.

14.Porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony: p/pożarowej, p/powodziowej w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu p/powodziowego, straż miejska monitoring.

15.Utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej i administracji.

16.Polityki prorodzinnej w tym zapewnienia kobieto w ciąży opieki medycznej prawnej socjalnej.

17.Wspierania i upowszechniania idei samorządowej

18.Promocji gminy.

19.Wspólpracy z organizacjami samorządowymi.

20.Wspólpracy z społecznościami i regionalnymi innych państw.

ZADANIA POWIATÓW

Powiat nie ograniczając uprawnień gminy wykonuje zadania publiczne o wymiarze lokalnym tj takie których bezpośrednim adresatem jest mieszkaniec określonej wspólnoty samorządowej i które uzupełniają zadania publiczne gminy.

Według art4 o ustawie o samorządzie państwowym

-powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponad gminnym w zakresie:

1- edukacji publicznej

2- promocji i ochrony zdrowia

3-pomocy społecznej

4-polityki prorodzinnej

5- wspierania osób

6- transportu zbiorowego i dróg publicznych

7-kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

8- kultury fizycznej i turystyki

9- geodezji ,kartografii i katastru

10- gospodarki nieruchomościami

11- administracji architektoniczno-budowlanej

12- gospodarki wodnej

13- ochrony środowiska i przyrody

14-rolnictwa,leśnictwa i rybactwa śródlądowego

15- porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

16-ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska

17- przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy

18- ochrony praw konsumenta

19- utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych

20- obronności

21- promocji powiatu

22- współpracy z organizacjami pozarządowymi

23-powiatowych służb i straży

Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.

ZADANIA WOJEWÓDZTW

Do zakresu działania samorządu wojewódzkiego należy wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji państwowej.

Zgodnie z ustawą o samorządzie wojewódzkim samorząd określa strategię rozwoju województwa. Samorząd wojewódzki prowadzi politykę rozwoju województwa na która składa się

1- tworzenie warunków rozwoju gospodarczego w tym kreowanie rynku pracy

2-utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim

3-pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej

4-wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu i wykształcenia obywateli

5-racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą równoważonego rozwoju

6- wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki ,popieranie postępu technologicznego i innowacji

7-wspieranie rozwoju oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym jego racjonalne wykorzystanie

8-promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa

Zadania-artykuł-14

Samorząd wojewódzki zgodnie z art. 14ustawy o samorządzie wojewódzkim może też realizować inne zadania o zasięgu regionalnym a w szczególności w zakresie

1-edukacji publicznej w tym szkolnictwo wyższe

2-promocji i ochrony zdrowia

3-kultury i ochrony zabytków

4-pomocy społecznej

5-polityki prorodzinnej

6-modernizacji terenów wiejskich

7-zagospodarowania przestrzennego

8-ochrony środowiska

9-gospodarki wodnej w tym ochrony p/powodziowej a w szczególności wyposażenie i utrzymania wojewódzkich magazynów p/powodziowych

10-transportu zbiorowego i dróg publicznych, drogi wojewódzkie

11-kultury fizycznej i turystyki

12-ochrony praw konsumentów

13-obronności

14-bezpieczeństwa publicznego

15-przeciwdziałaniu bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.

Wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim służy tworzeniu podstaw rozwoju województwa i nierozerwalnie związana z podstawą misją samorządu wojewódzkiego którą jest określenie strategii województwa i prowadzenie polityki wewnątrz regionalnej.

GOSPODARKA BUDŻETOWA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Organy samorządu lokalnego realizują zadanie publiczne prowadzać samodzielną gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Gospodarka finansowa obejmuje czynności władz lokalnych związane zarówno z planowaniem gromadzeniem środków finansowych jak również z ich wydatkowaniem i kontrolą operacji pieniężnych.

Zgodnie z art.165 ustawy z dn. 30.06.2005 o finansach publicznych budżet jednostki samorządu terytorialnego jest realnym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki jest on uchwalony w formie ustawy budżetowej. Dochody budżetu jednostek samorządu terytorialnego ujmuje się w podziale na dochody bieżące i dochody majątkowe.

Do dochodów majątkowych zalicza się:

1-dochody i środki otrzymane na inwestycje

2-dochody ze sprzedaży majątku

3-dochody z tytułu przekształcania praw użytkownika wieczystego w prawo własności.

Przez dochody bieżące budżetu jednostek samorządu terytorialnego rozumie się dochody budżetowe nie będące dochodami majątkowymi.

Wydatki budżetu jednostek samorządu terytorialnego ujmuje się w przedziale na:

a)wydatki bieżące- przez te wydatki samorządu terytorialnego rozumie się wydatki budżetowe nie będące wydatkami majątkowymi

b)wydatki majątkowe-do wydatków majątkowych zalicza się wydatki na:

-inwestycje i zakupy inwestycyjne

-zakup i objęcie akcji

-wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

SUBWENCJA OGÓLNA- jest to świadczenie publicznoprawne państwa na rzecz innych podmiotów publicznoprawnych.

Funkcje subwencji:

-wyrównawcza - polegająca na przeciwdziałaniu utrwalaniu i pogłębianiu się dysproporcji terytorialnych dotyczących zakresu i poziomu usług publicznych finansowych ze środków publicznych:

-stymulacja- polegająca na wspieraniu działań organów samorządu terytorialnego w zakresie podnoszenia konkurencyjności wspólnot samorządowych.

Można wyróżnić następujące mechanizmy wyrównawcze:

-pionowy- oparty na środkach publicznych przekazywany bezpośrednio z budżetu państwa na poszczególne szczeble sektora samorządowego

-poziomy-zakładający redystrybucję środków publicznych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego(od jednostek o wyższych dochodach do jednostek o niskich dochodach)

-mieszany- część środków przekazywane jest z budżetu państwa na część z budżetu jednostek samorządu terytorialnego.

Cechy subwencji ogólnej:

-brak powiązania z celem, na jaki może być przeznaczona, zobiektywizowana metoda ustalania kwot subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego(przydzielane dla każdej jednostki samorządu terytorialnego na podstawie zobiektywizowanych kredytów i zasad przyznawania określonych w ustawach lub rozporządzeniach ,obligatoryjny charakter- oznacza to, że w granicach określonych ustawami subwencje ogólne są jednostce samorządu terytorialnego gwarantowane, z reguły bezzwrotny charakter-nie podlegają zwrotowi, chyba, że zostały nie należnie przyznane.

Subwencja ogólna składa się z części:

1)dla gmin:

-wyrównawczej

-równoważącej

-oświatowej

2)dla powiatów:

-wyrównawczej

-równoważącej

-oświatowej

3)dla województw:

-wyrównawczej

-regionalnej

-oświatowej

Zasady przekazywania subwencji ogólnej dla gmin:

Część wyrównawcza-stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotą podstawową otrzymuje gmina, której wskaźnik dochodów na 1 mieszkańca (G) jest mniejszy niż 92% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie dla wszystkich gmin (Gg).Wysokość należnym poszczególnym gminom kwot podstawowych oblicza się, uwzględniając poziom wskaźnika dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w gminie w relacji do wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin oraz liczby mieszkańców gminy średniej gęstości zaludnienia w kraju.

Część równoważąca-ustalana jest suma łączenj kwoty wpłat gmin ,w których wskaźnik dochody podatkowe na 1 mieszkańca w gminie jest większy niż 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin. Jest ona przekazywana gminom z uwzględnieniem sytuacji finansowej gmin na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej i związanych z wypłatą wydatków mieszkaniowych.

Cześć oświatowa-wysokość ustala się do poszczególnych gmin według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m.in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy gmin. Informacja o ostatecznych wysokościach przeznaczonych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla gmin przekazywana jest przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej.

Zasady przekazywania subwencji ogólnej dla powiatów:

Wyrównawcza-stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje powiat, którego dochody podatkowe na 1 mieszkańca są mniejsze od średnich dochodów podatkowych wszystkich powiatów w Polsce .Wysokość należnym poszczególnym powiatom kwot podstawowych oblicza się ,88% różnicy pomiędzy średnimi dochodami podatkowymi dla powiatów a dochodem podatkowym konkretnego powiatu w przeliczeniu na 1 mieszkańca pomnożonej przez liczbę mieszkańców danego powiatu. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują powiaty, w których wskaźnik bezrobocia przekracza 110% wskaźnika bezrobocia w Polsce. Przy obliczeniu jej dla konkretnego powiatu uwzględnia się wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów i liczbę mieszkańców powiatu.

Część równoważąca-ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat powiatów dokonanych do budżetu państwa, w których dochody podatkowe na 1 mieszkańca są większe niż 110% średniej krajowej. Powiaty o najwyższym potencjale społeczno ekonomicznym, w których dochody podatkowe na 1 mieszkańca są wyższe niż 125% średniej krajowej są zobowiązane do przekazania większości uzyskanej nadwyżki do budżetu państwa.

Część oświatowa-wysokość ustala się dla poszczególnych powiatów według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m.in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych-prowadzonych przez organy województw .Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencjo ogólnej dla powiatów przekazywana jest przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej.

Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla województw:

Część wyrównawcza- stanowią ją suma kwoty podstawowej, i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymują województwa ,których wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca jest mniejszy niż odpowiedni wskaźnik liczony dla wszystkich województw w Polsce. Wysokość części wyrównawczej dla województwa ustala się, mnożąc liczbę stanowiącą 70% różnicy pomiędzy wskaźnikiem dochodów podatkowych dla wszystkich województw a wskaźnikiem dochodów podatkowych w województwie przez liczbę mieszkańców tego województwa. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują województwa ,w których liczba w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów. Wysokość kwoty uzupełniającej oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 9% dochodów podatkowych dla wszystkich województw przez przeliczeniową liczbę mieszkańców.

Część regionalna- ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat województw dokonanych do budżetu państwa .Kwotę stanowiącą 20% części regionalnej dzieli się pomiędzy województwa o stopie bezrobocia wyższej niz110% średniej stopy bezrobocia w Polsce. Kolejne 40% części regionalnej dzieli się pomiędzy te województwa w których powierzchnia dróg wojewódzkich w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich w przeliczeniu na 1 mieszkańca na terenie całej Polski Kwotę stanowiącą 10 % części regionalnej przekazuje się do województw o PKB niższym o 75% PKB w kraju w przeliczeniu na 1 mieszkańca .Pozostałe 30% części regionalnej przekazuje się województwom jako uzupełnienie dochodów w związku ze zmianą finansową zadań, szczególnie z finansowaniem regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich.

Część oświatowa -wysokość ustala się dla poszczególnych województw według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m.in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy województw. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla województw podobnie jak w gminach i powiatach.

DOTACJE CELOWE

Dotacje celowe przyznawane są jednostkom samorządu terytorialnego na:

-wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami

-zadania realizowane na podstawie porozumień zawartych z organami administracji rządowej

-finansowanie lub dofinansowywanie zadań własnych tych jednostek

-realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych

-usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.

PODATKI LOKALNE

Podział podatków na państwowe i lokalne (samorządowe) nie jest związany z konstrukcją podatku, czy ich charakterem ekonomicznym, lecz wynika z tego że ustawodawcza przyznaje określone podatki jednostkom lokalnym.

PRZESŁANKI, którymi kierują się władze państwowe dokonując podziału podatków na podatki lokalne i państwowe:

-względy fiskalne( państwo najczęściej pozostawia sobie te podatki, które są najbardziej wydajne fiskalnie)

-jednolitość systemu podatkowego i zsynchronizowanie w skali całego kraju

-zapotrzebowanie na środki finansowe jednostki samorządu terytorialnego

-powiązanie podatku lokalnego z obszarem działania jednostki samorządu terytorialnego.

Podatki lokalne-są to podatki, w odniesieniu do których samorząd lokalny w ramach prowadzonej polityki na swoim obszarze, może samodzielnie podejmować decyzje co do elementów ich konstrukcji (większość stawek, ulg, zniżek bądź zwyżek) oraz wymiaru czy też poboru.

Funkcje podatków lokalnych

-fiskalna

-regulowania dochodów podatnika

-stymulacyjna

-informacyjna

Przyjmuje się że najważniejsze znaczenie ma funkcja fiskalna (dochodowa) czyli dostarczenie dochodów do budżetu państwa i funkcja stymulacyjna. Podatki lokalne dostarczają dochody do budżetów lokalnych co umożliwia realizację zadań przez samorządy lokalne, pełnią więc funkcję fiskalną. Stymulacyjne oddziaływanie na gospodarkę lokalną ma na celi m.in. pobudzenie rozwoju lokalnego zachęcenie do świadczenia mało opłacalnych usług, przyciągnięcie inwestorów, zmniejszenie bezrobocia .Rozwiązywania w zakresie podatków lokalnych w wybranych krajach Unii Europejskiej w którym najważniejszym podatkiem lokalnym jest lokalny podatek dochodowy (np. Szwecja, Dania i Finlandia)

PODATKI I OPŁATY LOKALNE W POLSCE

Zgodnie z art.4 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego podatki i opłaty będące dochodami gminy to:

-podatek od nieruchomości

-podatek rolny

-podatek leśny

-podatek od środków transportowych

-podatek od dochodów opłacany w formie karty podatkowej

-podatek od spadków i darowizn

-podatek od czynności cywilnoprawnych

-opłata skarbowa

-opłata targowa

-opłata miejscowa uzdrowiskowa

-opłata od posiadania psów

-część opłaty eksploatacyjnej

Uprawnienia władztwa podatkowego

Spośród podatków lokalnych uprawnienia w okresie władztwa podatkowego gminy posiadają w odniesieniu do podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych.

PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI

Uregulowany ustawą z dania 12 stycznie 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych(Dz. U. z. 2008r.Nr 93, poz 585 .

Przedmiot opodatkowania -są następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:

-budynki lub ich części

-budowie lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

-grunty

Podmiot opodatkowania-są osoby prawne ,fizyczne i jednostki organizacyjne w taki sposób nie mające osobowości prawnej będące:

-właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych

-posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych

-posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa, lub jednostki samorządu terytorialnego

-użytkownikami wieczystymi gruntów

Podstawa opodatkowania

- dla budynków lub ich części stanowi powierzchnia użytkowa

- dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - wartość

- dla gruntów - powierzchnia

STAWKI PODATKU - ustala rada gminy w drodze uchwały przy uwzględnieniu górnych limitów. Rada gminy może decydować o obniżeniu stawki w maksymalnej określonej w ustawie oraz o udzieleniu ulg i zwolnień innych niż wymienione w ustawie.

PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH - uregulowany tą samą ustawą.

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA

- samochody ciężarowe powyżej 3,5 tony

- ciągniki siodłowe i balastowe powyżej 3,5 t

- przyczepy i naczepy do 7 ton

- autobusy

PODMIOT OPODATKOWANI - osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej, będące właścicielami pojazdów lub na które środek jest zarejestrowany

PODSTAWA OPODATKOWANIA - zróżnicowane i zależą od rodzaju i ładowności środka transportowego

STAWKI OPODATKOWANIA - stawki podatku określa rada gminy w drodze uchwały, przy czym tzw. Stawki maksymalne określane są w ustawie. Rada gminy może wprowadzić zwolnienia inne niż określone ustawowo.

PODATEK ROLNY

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

PODMIOT OPODATKOWANIA osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej będące:

- właścicielami gruntów

- użytkownikami samoistnymi gruntów

- użytkownikami wieczystymi gruntów

PODSTAWA OPODATKOWANIA

- dla gruntów gospodarstw rolnych - liczba ha przeliczeniowych

- dla pozostałych liczba ha wynikających z ewidencji gruntów i budynków

STAWKI PODATKU ROLNEGO za rok podatkowy wynosi

- do I ha przeliczeniowego gruntów gospodarstw rolnych równowartość pieniężną 2,5 q żyta

- dla gruntów od I ha równowartość pieniężną 5 q żyta

- rady gminy są uprawnione do obniżania cen skupu żyta przyjmowanych jako stawki maksymalne podatku rolnego

- rada gminy może wprowadzić inne ulgi i zwolnienia niż określone ustawowo

PODATEK LESNY

Uregulowany ustawą z dnia 30.10.2002r o lasach (dz. U. nr 20, poz. 1682)

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA lasy z wyjątkiem lasów zajętych na inną działalność niż leśna

PODMIOT OPODATKOWANIA - osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej, które są właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub użytkownikami wieczystymi lasów

PODSTAWA OPODATKOWANIA stanowi powierzchnia lasu wyrażona w hektarach, wynikająca z ewidencji gruntów i budynków.

STAWKA PODATKOWA od I ha za rok podatkowy - równowartość pieniężna 0,220 m3 drewna, obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy rada gminy może obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedazy drewna wg której będzie wyliczony podatek leśny na terenie danej gminy. Może również wprowadzić inne zwolnienia niż ustawowe.

PODATEK OD CZYNNOŚCI CIWILNOPRAWNYCH

Wymienione w ustawie czynności cywilnoprawne (umowy sprzedaży, poreczenia, darowizny, ustanowienie hipoteki, umowy spółki, orzeczenia sądów)

PODMIOT OPODATKOWANIA osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjnej nie mającej sosnowości prawnej, które są stronami czynnościami cywilnoprawnymi.

PODSTAWA OPODATKOWANIA I STAWKI PODATKU - są zróżnicowane i zależą od przedmiotu opodatkowania. Rada gminy nie ma uprawnień w zakresie władztwa podatkowego.

PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN

PODMIOT OPODATKOWANIA osoby fizyczne będące obywatelami polskimi lub mającymi miejsce stałego pobytu w Polsce, które w sposób nieodpłatny nabyły na własność rzeczy lub prawa majątkowe.

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA

Wartość rynkowa nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów.

STAWKA PODATKOWA

Zależy od grupy podatkowej każda z grup ma odrębną skalę progresywną.

OPŁATA TARGOWA

Pobierana jest od osób fizycznych osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych mniemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Szczegółowa konstrukcja opłaty jest uregulowana przez gminy, która na podstawie ustawy powinna określać dzienną stawkę , zasady jej ustalania i poboru. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.

OPŁATA MIEJSCOWA

Pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt w tych celach. Opłata ta jest pobierana za każdy dzień pobytu w tych miejscowościach. Szczegółowe zasady ustalania i poboru opłaty, terminy płatności i wysokość stawek określa rada gminy w drodze uchwały. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.

OPŁATA UZDROWISKOWA

OPŁATA OD POSIADANIA PSÓW

Rada gminy może wprowadzić opłatę od posiadania psów. Opłatę pobiera się od osób fizycznych posiadających psów. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.

ZWROTNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA SAMORZĄDU FINANSOWEGO

1. kredyty bankowe

2. pożyczki

3. kredyty i pożyczki zaciągnięte na zasadach preferencyjnych

4. prawo do emisji papierów wartościowych

PREFERENCYJNOŚĆ KREDYTÓW I POZYCZEK - może polegać na możliwości umorzenia części długu na niższym niż komercyjnego oprocentowaniu, na ustaleniu korzystnych warunków spłaty np. karencji lub rozłożeniu rat na znaczne dłuższe terminy niż oferowane przez rynek

PRAWOW DO EMISJI PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

OBLIGACJE KOMUNALNE - różnią się emitentem - jednostki samorządu terytorialnego; jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w której emitent stwierdza że jest dłużnikiem właściciela akcji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia ( pieniężne, niepieniężne), są emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego

FUNKCJE OBLIGACJI KOMUNALNYCH

1. kredytowa - emitent pozyskuje określoną sumę pieniędzy na określony czas

2. prywatyzacyjna - emitent może prywatyzować przedsiębiorstwa komunalne

3. promocyjna - popularyzacja wspólnoty samorządowej

Do waznych zjawisk na rynku obligacji komunalnych należy zaliczyć pojawienie się instytucji CREDIT RATINGU - jest on procesem oceny i klasyfikacji ryzyka inwestycyjnego dłużnych papierów wartościowych kończących się przyznaniem się oceny wiarygodności finansowej bądź kredytowej.

OCENA RATINGOWA - informuje obecnych i przyszłych inwestorów zarówno krajowych jak i zagranicznych o wiarygodności i opłacalności samorządu terytorialnego. Pozytywny rating może być argumentem do negocjacji korzystniejszych warunków emisji (bank-emitentem obligacji)

OBLIGACJE KOMUNALNE DZIELĄ SIĘ NA

- ogólne - to papiery wartościowe zabezpieczone jedynie dochodami budżetowymi

- przychodowe - zabezpieczone są przyszłymi wpływami z opłat wnoszonych przez użytkowników usług lub urządzeń finansowych emisją

W Polsce większość dużych miast (województw, powiaty) była emitentami obligacji komunalnych. Pierwsze emisje obligacji w Polsce 1995 pionierem emisji były USA

BONY KOMUNALNE

Są instrumentem o charakterze pożyczkowym stanowiącym zobowiązanie emitenta do zwrotu określonej nominalnie kwoty w dniu jego wymagalności aktualnemu posiadaczowi baonu. Są najczęściej papierami nie oprocentowanymi zaś funkcji wynagrodzenia pełni dyskonta czyli różnica pomiędzy oceną zakupu a ceną nominalną papieru. Termin zapadalności wynosi od 7 do 180 dni. Podobnie jak bony skarbowe służą głównie pokryciu niedoborów budżetowych. Instrument krótkoterminowy - pokrycie niedoborów.

Bony komunalne - mogą być korzystniejszą formą pozyskania środków finansowych w porównaniu do krótkoterminowego kredytu bankowego. Korzystny dla emitenta może być niższy koszt pozyskania kapitału oraz szybkość uzyskania w ten sposób środków bez konieczności udzielenia zabezpieczeń i uniknięcia długich i skomplikowanych procedur kredytowych. Pomimo że bony komunalne są instrumentem kredytowania krótkoterminowego to pozwalają na pozyskanie średnioterminowego finansowego po koszcie finansowania. Krótkoterminowego - przez tzw. ROLOWANIE - czyli wykup danej emisji z wypływów następnej - może być rolowanie średnioterminowe do roku czasu. Stosownie tego instrumentu czyli rolowanie daje możliwość jednostkom samorządów terytorialnych dopasowania terminu wykupu danej emisji do indywidualnych potrzeb emitenta

OGRANICZENIA W ZADŁUŻENIU SIĘ JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAJĄ NA CELU

- przeciwdziałają nadmiernemu narastaniu państwowego długu publicznego, którego elementem jest zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego

- minimalizacja ryzyka niewypłacalności poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego

OGRANICZENIA DOTYCZACE ZADŁUŻENIA WYNIKAJĄCE Z USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH

1. łączna kwota przypadająca do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pozyczek Wrz z naleznymi odsetkami wykupów papierów wartościowych w emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego wraz z naleznymi odsetkami i dyskontem oraz potencjalnych spłat, kart wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji nie może przekroczyć 15% planowanych na rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego

2. łączna kwota długu jednostek samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w roku budżetowym

3. w trakcie roku budżetowego łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec kwartału nie może przekroczyc 60% planowanych w danym roku budżetowym dochodów tej jednostki

Ograniczeń tych 3 w/w nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek zaciąganych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszem strukturalnym lub funduszem spójności Unii Europejskiej

4. ustawa o finansach publicznych wprowadziła 3 progi dotyczące wartości relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego do PKB - 50% 55% 60% - przekroczenie ich wiąze się z prowadzeniem procedur oszczędnościowych i sensacyjnych związanych z uchwaleniem deficytu budżetowego przez jednostki samorządowe

Jeżeli relacja ta osiągnie 60% PKB to jednostki samorządu terytorialnego nie mogą zaciągać zobowiązań

REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA - to izba kontrolna