Def. Geografii społeczno - ekonomicznej. Wypisz autorów ważniejszych opracowań.
Geografia społeczno-ekonomiczna wyjaśnia genezę, przyczyny oraz sposoby formowania zjawisk społeczno-ekonomicznych w przestrzeni.
(R. Domański, I. Fierra , Zbigniew Dobosiewicz)
Wymień relacje i zależności występujące w geografii społeczno - ekonomicznej.
-relacje współwystępowania(regiony upraw B i C i cukrowe)
- relacje równokształtności (równokształtność pól i osadnictwa)
- relacje stopniowania (zwarty, skupiony i rozproszony typ wsi)
-relacje następstwa w czasie (stadia rozwoju miast)
- relacje przeszłościowości (centrum - obszar przejściowy, peryferie)
- relacje przetrwałości ( elementy stare i nowe w zagospodarowaniu)
-relacje między funkcją a formą (funkcja komunikacyjna, forma -dworzec)
- korelacje (scisła zależność między produkcją roślinną a handlem)
- relacje części i całości (w regionie jest struktura i hierarchia )
ZALEŻNOŚCI:
Jednostkowe i ogólne (zależności np. w GOP i we wszystkich okręgach przemysłowych)
Deterministyczne i stochastyczne (zależności bezwyjątkowe i prawdopodobne )
Wystarczające i niezbędne
Odwracalne i nieodwracalne (oleiste zakłady przemysłowe, powódź - zbiory)
Bezpośrednie i pośrednie
Typologia państw.
Wysokorozwinięte Kraje kapitalistyczne WRKK
Nowoczesny przemysł, duża automatyzacja produkcji, niska energochłonność,
Procesy restrukturyzacji gospodarki np. ograniczenie przemysłu ciężkiego, na rzecz elektromaszynowego i chemicznego, USA, Japonia, Niemcy - silna koncentracja produkcji i kapitału, nowoczesnej technologii, wysoko kwalifikowanej siły roboczej, dobra organizacja pracy, dynamiczny rozwój nowoczesnych kierunków produkcji przemysłowej : elektronicznego, optycznego, telekomunikacyjnego, samochodowego, stoczniowego, wysoko intensywnego rolnictwa, wysoki poziom usług, olbrzymi rynek wewnętrzny.
Kraje postkomunistyczne KPK
Chiny, Mongolia, Korea PN,
Kraje Socjalistyczne KS
WPN- Rosja, Ukraina, Białoruś, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Kazachstan. Kraje, które w różnych okresach powojennych obierały socjalistyczną drogę rozwoju i pozostawały w sferze większych lub mniejszych wpływów ZSRR : Afganistan, Angola, Benin, Birma, Etiopia, Ghana, Iran, Jemen
Kraje Rozwijające się KR
Kraje słabo rozwinięte ekonomicznie, Trzeci świat, kraje rozwijające się, zacofane,
-kraje naftowe (ZEA, Arabia, Kuwejt, Katar,)
-kraje uprzemysłowione ( Argentyna, Urugwaj, Meksyk, Brazylia, Chile, Cypr,)
- kraje typu Tygrysów Azjatyckich ( Singapur, Hongkong, Korea S, Tajwan, Tajlandia, Malezja )
- kraje ekonomicznie słabe
- kraje ekonomicznie zacofane (Mozambik, Etiopia, Tanzania, Somalia, Nepal, Uganda, Bhutan, Malawi, Bangladesz, Czad, Madagaskar)
Implozja demograficzna. Podaj przykłady państw.
Implozja demograficzna- nie odwracalny proces ciągłego spadku dynamiki zastępowalności pokoleń do poziomu poniżej progu reprodukcji prostej, przyrost naturalny obniża się do zera.
(głównie kraje europejskie…(Szwecja, Ukraina, Niemcy))
Funkcje egzogeniczne i endogeniczne Torunia.
funkcje egzogeniczne - funkcje egzogeniczne to funkcje skierowane na zewnątrz miasta (przemysł, turystyka,usługi, handel itp.)
funkcje endogeniczne - funkcje miasta skierowane do wewnątrz (administracja miejska, część handlu)
Czynniki ekonomiczne lokalizacji przemysłu.
Baza surowcowa
Baza energetyczna
Siła robocza
Woda
Rynki zbytu
Transport
Kooperacja
Aglomeracja przemysłu
Deglomeracja przemysłu
Innowacje towarzyszące
Podkreśl kraje znajdujące się w pierwszej dziesiątce wydobycia gazu ziemnego:
2USA, ZEA, Chiny, Australia, 3Kanada, 1Rosja, Katar, 5Norwegia, Algeria, 4WB, Malezja.
Istota megapolis + przykłady.
Megalopolis- skupisko bardzo dużych miast połączonych wraz ze strefami zurbanizowanymi, rozciągające się na dużej przestrzeni
Na świecie jest 6 gł. Megalopolis
na wschodnim wybrzeżu USA (Boston - Waszyngton), tzw. Bosnywash
nad Wielkimi Jeziorami ( Chicago - pittsburgh)
zachodnie wybrzeże USA San - San)
Tokio - Jokohoma
Osaka - Kobe - Kioto
Pas miast od Lille we Francji przez Brukselę w Belgii po kolonię w Niemczech
Megalopolis - najwyższa forma aglomeracji, skupisko szybko rozwijających się miast milionowych, połączonych wraz z dużą liczbą ośrodków mniejszych, leżących pomiędzy nimi, w jeden wielki organizm miejski.
Największe megalopolis na świecie znajduje się na wschodnim wybrzeżu USA. Potocznie tak nazywa się powiązany funkcjonalnie i komunikacyjnie obszar dwóch lub więcej aglomeracji.
PRZYKŁADY :
megalopolis okręgu Wielkich Jezior w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (tzw. CHICATOR): Milwaukee, Chicago, South Bend, Toledo, Detroit, Cleveland, Buffalo, Hamilton i Toronto, rozwijające się w kierunku południowym ku aglomeracji Indianapolis-Cincinnati-Dayton-Columbus-Wheeling-Pittsburgh; zamieszkuje je ponad 35 mln ludności, jest obszarem o znacznie mniejszej spójności niż poprzednie.
megalopolis zachodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych z aglomeracjami San Francisco, zwane Bay Area (San Francisco-San José-Santa Cruz-Oakland-Berkeley) wraz z Sacramento oraz Los Angeles (Los Angeles-Long Beach-San Bernardino-Santa Barbara-San Diego), również o wyraźnie mniejszej spójności. Południowokalifornijskie megalopolis jest jednak najszybciej rozwijającym się w USA i liczy ponad 27,5 mln mieszkańców.
metropolis Greater Osaka Area (Osaka-Kioto-Kōbe) z 18,6 mln mieszkańców[3],
metropolis Chūkyō Metropolitan Area (Nagoja) - 8,7 mln mieszkańców[4],
inne wielkie aglomeracje;
megalopolis brytyjskie - Londyn-Birmingham-Manchester-Liverpool, którego jądro stanowi tzw. Czarna Anglia liczące 20,5 mln mieszkańców.
Coraz wyraźniej rysujące się megalopolis zachodnioeuropejskie: Paryż-Lille-Bruksela-Antwerpia, wraz z obszarem Randstad Nederlanden (Rotterdam-Utrecht-Amsterdam) i Zagłębie Ruhry (zob. "europejski banan"), liczące około 36 mln mieszkańców. Jest to wybitnie policentryczny obszar o wciąż jeszcze małej spójności.
megalopolis brazylijskie - Săo Paulo i Rio de Janeiro-Nova Iguaçu, największy w Ameryce Południowej - skupia na obszarze około 165 tys. km kw. prawie 34,5 mln mieszkańców.
Podaj nazwę organizacji …FAO, ASEAN, OPEC, NAFTA, APEC, WHO, ILO, CARICOM
ONZ- Organizacja Narodów Zjednoczonych
Agendy ONZ:
UNESCO - do spraw nauki i kultury
UNIDO - do spraw rozwoju przemysłu
FAO- ds. żywienia i rolnictwa
WHO- ds. zdrowia
ILO- do spraw Pracy ( Międzynarodowa Organizacja Pracy )
UNICEF- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom
NATO- Organizacja Paktu Północoatlantyckiego
OPA- Organizacja Państw Afrykańskich
ODECA - Organizacja Państw Ameryki Środkowej
OESC - Organizacja Państw Wschodniokaraibskich
OJA - Organizacja Jedności Afrykańskiej
OBWE - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
EUROPA :
CEFTA: Środkowoeuropejskie porozumienie o Wolnym Handlu
GRUPA WYSZEHRADZKA - Działania Gospodarcze Przed Wstąpieniem do UR
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarki i Rozwoju
EFTA- Europejskie Stoawrzyszenie Wolego Handlu
RWPG- Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej
AM.PÓŁ. i Środkowa:
NAFTA- Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu
MCCA- CACM - Wspólny Rynek Am. Śr
AM. Południowa:
Wspólnota Andyjska
ALADI- Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Integracyjne
MERCOSUR - Wspólny Rynek Południa
LAFTA- Stowarzyszenie Wolego Handlu Am. Łacińskiej
CARICOM - caribean community and Common Market
( Karaibska Wspólnota I Wolny Rynek )
AFRYKA:
ECCAS - Wspólna Gospodarka Państw Afryki Środkowej
ECOWAS- Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zach
SADC - Południowo Afrykańska Wspólnota na Rzecz Rozwoju
EAC - Wspólnota Wschodnioafrykańska
AZJA:
APEC- Współpraca Ekonomiczna Azji i Pacyfiku
ASEAN- Stowarzyszenie Narodów Azji Południowowschodniej
OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową
WPN -Wspólnota Niepodległych Państw
P.C. - Wspólnota Pacyfiku
czym kojarzysz wyrazy: kabotaż, infrastruktura społeczna, sozologia, urbanizacja, technopolia, deglomeracja czynna, zielona rewolucja, aglomeracja.
Kabotaż - żegluga przybrzeżna (w Japonii 40% przewozów wewnętrznych, podobnie w USA, Kanadzie, Chinach, Rosji, Austriali, Brazylii)
kabotażowa żegluga, przybrzeżna komunikacja wodna, zwłaszcza handlowa, między portami jednego kraju, leżącymi nad tym samym morzem (kabotaż mały), bądź nad różnymi morzami (kabotaż wielki).
INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA - urządzenia, które stanowią materialną podstawę przekazu usług socjalnych i kulturalnych. Przykładowo:
obiekty kulturalne (biblioteki, kina, teatry, opery)
obiekty sportowe (stadiony, hale widowiskowo-sportowe)
Jest to zespół urządzeń publicznych zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. W polityce społecznej występuje w dwóch układach: w roli instytucjonalnej i funkcjonalnej.
Infrastruktura społeczna obejmuje usługi w zakresie prawa, bezpieczeństwa, oświaty i nauki, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia itp. (np. szkoły, szpitale, sądy, więzienia, instytucje administracji państwowych).
Infrastruktura społeczna ma duże znaczenie w rozwoju edukacji. Rozbudowa szkół ma ogromne znaczenie. Np. w latach 60. nastąpił rozwój szkół zawodowych: średnich i zasadniczych, co stanowiło czynnik dynamizujący gospodarkę. Ważne jest istnienie szkół na wsi. Dzięki temu start życiowy młodzieży wiejskiej może być równoważny ze startem młodzieży miejskiej.
SOZOLOGIA- 1.dziedzina wiedzy opisująca zmiany w środowisku przyrodniczym (np. zanieczyszczenie wód, powietrza i gleby), zachodzące zwłaszcza pod wpływem czynników postępu technicznego (antropopresja) i sposoby zapewniające trwałość jego użytkowania, korzystająca z metod badań ochrony środowiska i nowocześnie ujmowanej geografii. Twórcą terminu (1962) jest W. Goetel.
2. Sozologia (gr. sódzo=ochraniam, sódzein=ochraniać + lógos=nauka) - nauka o czynnej ochronie środowiska naturalnego, nauka zajmująca się problemami ochrony środowiska, przyczynami i następstwami niekorzystnych zmian w strukturze i funkcjonowaniu układów przyrodniczych (ekologicznych), zmian wynikających z rozwoju cywilizacji oraz sposobami zapobiegania im i łagodzenia ich skutków. Sozologia to nauka zajmująca się problemami ochrony przyrody i jej zasobów, bada przyczyny i skutki przemian w naturalnych lub zmienionych przez człowieka układach przyrodniczych, zachodzących na skutek procesów antropogenicznych. Poszukuje skutecznych sposobów zapobiegania degradacji środowiska, w zakresie środowiska wodnego zajmuje się jego ochroną przed zanieczyszczeniem, eutrofizacją i degradacją wód. W ramach sozologii są opracowywane praktyczne metody działania zmierzające do zapobiegania lub łagodzenia skutków niekorzystnych zmian środowiska.
URBANIZACJA- jest to proces obejmujący przemiany ekonomiczne, społeczne kulturowe i przestrzenne prowadzące do powstania nowych miast, rozwoju miast istniejących oraz wzrostu liczby ludności miejskiej w stosunku do ogólnej liczby ludności kraju.
Urbanizacja demograficzna
Ekonomiczna
Społeczna
Przestrzenna
wzrost ludności całych aglomeracji, przebiegający najszybciej w częściach centralnych;
Urbanizacja, zespół przemian społeczno-ekonomicznych, kulturowych i przestrzennych prowadzących do rozwoju miast, wzrostu ich liczby, powiększania się odsetka ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności państwa, rozszerzania się obszarów miejskich. Urbanizacja przebiega w płaszczyźnie: demograficznej (przemieszczenie się ludności wiejskiej do miast, co prowadzi do wzrostu liczby i odsetka ludności miejskiej), przestrzennej (powiększanie się powierzchni miast, powstawanie nowych miast i tworzenie się rozległych obszarów zurbanizowanych), ekonomicznej (wzrost liczby ludności pracującej w zawodach pozarolniczych, przemyśle i usługach) i społecznej (przenikanie miejskich wzorów życia, miejskiego stylu życia również na obszary wiejskie). Zjawisko urbanizacji, związane z procesem industrializacji, pojawiło się pod koniec XVIII w., najpierw w Anglii, potem w krajach Europy Zachodniej, USA i Japonii, a na początku XX w. w Europie Środkowej i Wschodniej.
TECHNOPOLIA- miasta, okręgi przemysłowe najnowszej generacji, w których koncentrują się parki technologiczne i parki naukowe. Ich powstanie wiąże się z trzecią rewolucją przemysłową. Główna gałąź przemysłu to przemysł wysokich technologii - high-tech. Obejmuje takie dziedziny jak elektronika, lotnictwo (także przemysł pojazdów kosmicznych), przemysł chemiczny, farmaceutyczny, precyzyjny i optyczny. Czynniki lokalizacji high-tech to: wysoko wykwalifikowana kadra, dobra infrastruktura, sąsiedztwo placówek naukowo-badawczych oraz duże nakłady finansowe na badania innowacyjne. Najwięcej technopolii występuje w Stanach Zjednoczonych. Sporo jest także w Europie i Azji południowo-wschodniej i wschodniej. W Afryce i Ameryce Południowej praktycznie nie występują.
DEGLOMERACJA CZYNNA - polega na tym, aby największych trucicieli (tzn. zakłady przemysłowe) wyrzucić poza teren aglomeracji.
Deglomeracja - to proces mający na celu zahamowanie ciągłego wzrostu zagęszczenia ludności. Wyróżniamy dwa typy deglomeracji:
czynna - przenoszenie zakładów pracy poza granice aglomeracji
bierna - niedopuszczanie do powstawania nowych miejsc zatrudnienia na terenie aglomeracji.
ZIELONA REWOLUCJA- termin określający zespół programów rozwoju rolnictwa, wprowadzonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Żywności i Rolnictwa (FAO) w latach 60. XX w., mających na celu zwiększenie produkcji roślin uprawnych i zlikwidowanie zjawiska głodu na świecie, dzięki wprowadzeniu nowych, wydajnych odmian.
AGLOMERACJA-(z łaciny agglomero - gromadzę), skupienie na określonym obszarze dużej liczby osób i budynków (aglomeracja miejska) lub zakładów produkcyjnych (aglomeracja przemysłowa). Aglomeracja odnosi się do urbanistyki (tj. planowania przestrzennego np. miast) i uprzemysłowienia.
Największe aglomeracje miejskie w świecie: Nowy Jork, Tokio, Rio de Janeiro. W Polsce aglomeracją przemysłową jest np. Górny Śląsk. Formą aglomeracji jest konurbacja - skupienie kilku miast leżących blisko siebie w całość połączoną linią komunikacyjną, np. Trójmiasto (Gdańsk, Sopot, Gdynia) rozciągnięte wzdłuż linii kolei elektrycznej.
Z czym kojarzysz miejscowości: Baku III, Atlanta, Ostenda, Lund, Kiruna, Itaipu, GaPa.
BAKU III - miasto w Azerbejdżanie, nad Morzem Kaspijskim, największe złoża ropy naftowej na świecie
Atlanta- największy port lotniczy na świeci, znajdujący się w USA (Harstfield)
Ostenda-miasto w północno-zachodniej Belgii,
Lund- miasto w południowej Szwecji, w którym znajduje najsłynniejszy i najlepszy szwedzki Uniwersytet (Lund University)
Kiruna- miasto w pół. Szwecji, region bogaty w rudy żelaza, pod ziemią znajduje się muzeum kopalni,
Itaipu- elektrownia wodna, zapora wodna na rzece Parana w Ameryce Południowej będąca drugą co do wielkości elektrownią wodną na świecie (po Zaporze Trzech Przełomów w Chinach). Tama jest wspólnym przedsięwzięciem Brazylii i Paragwaju.
GaPa-
Co wiesz o transporcie lotniczym lub morskim w punktach.
Transport - przemieszczenie.
Transport lotniczy. Cechy transportu lotniczego :
- wysokie koszty eksploatacji
- bezkonkurencyjny pod względem szybkości, długości trasy i bezpieczeństwa,
- bezkonkurencyjny nad zatokami, wyspami, na wielkich przestrzeniach Rosji, kanady, Amazonii, Sahary, Australii, Chin, Mongolii, USA,
Transport Samolotowy:
Świat- długość sieci lotniczej - 8 mln km,
USA- Nowy York = 4 lotniska, Chicago = 3 lotniska, Atlanta, Los Angeles, Dallas, San Francisco, Miami, Boston, Detriot, Denver,
EUROPA - Londyn, Paryż, Frankfurt,Moskwa, Rzym,Amsterdam,
Azja : Tokio - 2 lotniska, Hongkong , Seul, Singapur, Bangkok
TABOR LOTNICZY - Świta 35 tys. maszyn w tym ¾ samoloty małe. Największy samolot komunikacyjny - Airbus A380 (Boeing 787). Najszybszy samolot pasażerski CONCORDE 2150 km/h.
Najwieksze porty lotnicze :
1.Atlanta (Harsfield)
2. Chicago - O'Hare
3. Londyn - Heathrow
4. Tokio - Haneda
5. Los Angeles - International
TRANSPORT LOTNICZY świata (2005r) przewozy:
3,5 mld pasażerów
70 mln ton towarów
TRANSPORT MORSKI
Podaj czynniki rozwoju konkretnego kraju.
Rozwój Państwa: Postęp społeczny i wzrost gospodarczy. Postęp Społeczny: dostęp do oświaty, opieka zdrowotna. Wzrost gospodarczy: zwiększenie się produkcji dóbr i usług, modernizacja, rozbudowa dróg i telekomunikacji. Charakterystyczne cechy państwa wysoko rozwiniętego: Przemysł wysokiej technologii, Wysoki Pkb na jednego mieszkańca, wysoki poziom wykształcenia, największą rolę odgrywają sektory usług, czysta ekologia, środowisko bogate w niezbędne składniki dla organizmu, dzienna dieta, wysoki wskaĽnik urbanizacji. 78% miasta w Unia Europejska, 97% Belgia, 62% Polska, 57% Słowacja.
Kraje Trzeciego Świata: charakteryzują się stabilizacji politycznej często dochodzi do zmian rządów i wojen domowych. Władza sprawowana przez dyktatorów, wojsko lub bezwzględnych monarchów dbających o swoje dobra itp. Jest ich bardzo dużo i istnieją po między nimi różnice: - położenie Geograficzne- kraje te leżą w Afryce, Azji, Oceanii i Ameryce Środkowej i Południowej. Religią ludność tych krajów wyznaje islam, buddyzm, hinduizm, i inne. - składem rasowym i etmicznym- Ludzie ci należą do wszystkich trzech ras i posługują się wszystkimi językami wielkością Państw - stopniem uprzemysłowienia i bogactwem: istnieją kraje ropy naftowej i nowo uprzemysłowione np.: Kuwejt, i bardzo biedne Neapol. Gospodarka: zorganizowana działalność ludzka zmierzająca do zaspokojenia potrzeb Pkb: stanowi sumę wartości wszystkich wytworzonych produktów i usług w ciągu roku przez dane państwo. Pkb jest miernikiem gospodarki państwa. Udział poszczególnych działów w tworzeniu Pkb w Polsce: 4% Rolnictwo, 24% Przemysł, 7% Budownictwo, 18% Handel, 47 % Usługi. Aby porównać Pkb należy mieć dwa przyrosty gospodarcze przeliczone na dolary. Pkb jest mierzony przez GUS. Zbierający wszystkie informacje i przetwarzający je na dane. Największy udział w tworzeniu Pkb ma Luksemburg . Azjatyckie tygrysy: kraje Azjatyckie które w niedługim czasie s...
8