WYKŁADY 11.01.2009 r.

EKONOMIA

PODSTAWY TEORII WYBORU KONSUMENTA

1. Podstawy teorii wyboru konsumenta

Gospodarstwo domowe spełnia dwie funkcje:

- konsumpcyjną, która polega na zaspokajaniu potrzeb,

- produkcyjną, która polega na zdobywaniu środków umożliwiających realizacje konsumpcji

Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji) czerpanej ze spożycia koszyka dóbr (które może ono nabyć przy danym dochodzie nominalnym i danych cenach) oraz czasu wolnego.

2. Podstawy wyboru struktury konsumpcji bieżącej

Preferencje konsumenta odzwierciedlają subiektywne

oceny przydatności poszczególnych dóbr i ich

kombinacji. Kombinacje dóbr są:

- porównywalne

- porównywalne w sposób logicznie zgodny, czyli przechodnie

- konsument zawsze preferuje kombinację dóbr dostarczającą

mu więcej satysfakcji, mówiąc prościej konsument

zawsze woli więcej niż mniej.

Krzywa obojętności obrazuje różne kombinacje dwu

dóbr dające ten sam poziom użyteczności całkowitej.

Krańcowa stopa substytucji - mierzona

jest stosunkiem ilości dobra Y, którą

konsument jest skłonny poświęcić w

zamian za dodatkową jednostkę dobra X.

Konsument za każdą dodatkową

jednostkę dobra X chce tracić coraz

mniejsze ilości dobra Y.

Mapa krzywych obojętności

Im krzywa obojętności położona jest

dalej od początku układu, tym reprezentuje

wyższy poziom użyteczności całkowitej.

3. Ograniczenia wyboru konsumenta

- dochód konsumenta (D)

- Cena dobra X(Cx) oraz cena dobra Y(Cy)

Konsument nie może wybrać dowolnej krzywej obojętności, musi dokonać wyboru w ramach tych warunków brzegowych, które ograniczają jego wybór.

Linia ograniczenia budżetowego (linię budżetu)

Zwana jest czasami linią (lub ścieżką) cen, reprezentuje zbiór kombinacji dóbr X i Y osiągalnych dla konsumenta przy danych warunkach brzegowych, tzn. danym dochodzie i danych cenach dóbr.

Zmiana nachylenia linii budżetu na skutek zmiany ceny dobra X

Przesunięcie linii budżetu na skutek zmiany dochodu

Punkt styczności linii ograniczenia budżetowego z możliwą do osiągnięcia krzywą obojętności (punkt E) wyznacza strukturę spożycia, przy której konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą.

Sytuacja taka oznacza równowagę konsumenta, jego optimum.

Jeśli warunki ograniczające wybór nie zmienia się, konsument będzie powtarzał swoją strukturę spożycia.

Konsument dokonując wyboru porównuje użyteczność dóbr z ich cenami.

Maksimum użyteczności całkowitej osiągnie wówczas, gdy stosunek krańcowych użyteczności tych dóbr zrówna się ze stosunkiem cen tych dóbr

Krzywe użyteczności całkowitej i krańcowej

Użyteczność całkowita - suma użyteczności z konsumpcji poszczególnych jednostek danego dobra

Użyteczność krańcowa - przyrost użyteczności całkowitej spowodowany wzrostem konsumpcji o 1.

I prawo Gossena - prawo malejącej użyteczności krańcowej - użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

Konsument dąży do maksymalizacji użyteczności całkowitej

II prawo Gossena - prawo wyrównania użyteczności krańcowych - konsument dysponujący określonym dochodem będzie zmieniał strukturę spożycia aż do momentu, gdy stosunek użyteczności krańcowych dóbr X i Y zrówna się ze stosunkiem ich cen.

Jest to warunek maksymalizacji użyteczności całkowitej - który można zapisać w postaci:

U_k(x/U_k(y=C_x/C_y

Z powyższego równania wynika wniosek, że jeżeli dwa dobra mają taką samą cenę, konsument będzie rozporządzał swoim dochodem tak, by użyteczności krańcowe ostatniej jednostki każdego z dóbr były równe.

PODSTAWY TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA

1. POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA. RODZAJE PRZEDSIĘBIORSTW

Przedsiębiorstwo jest wyodrębnioną pod względem ekonomicznym, prawnym i organizacyjnym jednostką prowadzącą działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Jako miarę wielkości przedsiębiorstwa przyjmuje się najczęściej liczbę zatrudnionych pracowników (GUS):

- do 9 pracowników - mikro przedsiębiorstw

- od 10 do 49 pracowników - małe przedsiębiorstwo

- od 50 do 249 pracowników - średnie przedsiębiorstwo

- od 250 - duże przedsiębiorstwo

Z punktu widzenia form własności możne wyodrębnić przedsiębiorstwa:

- prywatne (w tym będące własnością pojedynczych osób oraz spółki)

- spółdzielcze

- państwowe

- komunalne

- przedsiębiorstwa będące własnością pracowników

Spółka jest umową, na mocy której wspólnicy podejmują wspólną działalność gospodarczą i dążą do osiągnięcia wspólnego celu.

Biorąc pod uwagę przepisy normujące zasady tworzenia i działanie spółek w Polsce, możemy wyodrębnić:

- spółki cywilne, unormowane przepisami prawa cywilnego

- spółki prawa handlowego, których działanie reguluje kodeks handlowy.

Spółka cywilna - wspólnicy mogą wnosić do spółki pieniądze, ruchomości i nieruchomości, prawa majątkowe, a także własną pracę. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym majątkiem osobistym.

Spółka prawa cywilnego nie ma osobowości prawnej.

Spółki prawa handlowego dzielą się na:

- osobowe (jawne i komandytowe)

- kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne)

Spółka osobowa jest własnością co najmniej dwóch partnerów, którzy wnoszą odpowiedni kapitał, wspólnie prowadzą działalność gospodarczą, ponoszą ryzyko związane z tą działalnością, dzielą się osiągniętymi zyskami i odpowiadają za powstałe zobowiązania. Spółka osobowa nie ma osobowości prawnej.

Wśród spółek osobowych wyróżnia się spółki osobowe:

- jawne

- komandytowe

Spółka osobowa jawna jest umownym zrzeszeniem dwu lub więcej osób, mających na celu wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego we wspólnym imieniu wspólników, na zasadzie pełnej i solidarnej odpowiedzialności wszystkich wspólników.

Spółka osobowa komandytowa - jej istota polega na tym że występują dwa rodzaje wspólników wspólnicy zwani komplementariuszami, odpowiadający za zobowiązania prawne i finansowe spółki całym majątkiem, oraz wspólnicy bierni, zwani komandytariuszami, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych udziałów kapitałowych, czyli do tzw. Sumy komandytowej.

Spółki kapitałowe - mogą występować w formie:

- tzw. Spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

- spółek akcyjnych

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką kapitałową w której wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych przez nich udziałów kapitałowych (pieniężnych lub rzeczowych)

Spółka akcyjna jest spółką kapitałową, której podstawą finansową jest kapitał wniesiony przez wspólników w formie akcji.

Różnice między akcja a obligacją

Akcja jest papierem wartościowym potwierdzającym udział jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej i dają prawo do udziału w jej zyskach (do pobierania dywidend) oraz prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Obligacja jest formą pożyczki. Jest to papier wartościowy emitowany przez państwo lub niektóre przedsiębiorstwa, przynoszący jego posiadaczowi stały, z góry określony dochód.

Właściciel obligacji jest pożyczkodawcą, a nie współwłaścicielem firmy i ma prawo do stałych odsetek do momentu likwidacji pożyczki, czyli jej spłaty.

Przedsiębiorstwa spółdzielcze - dobrowolne zrzeszenia osób prowadzących wspólną działalność w imieniu swoich członków.

Przedsiębiorstwa będące własnością państwa - często traktowano je jako ważny element stabilizacji koniunktury i realizacji pewnych celów społecznych. Słabości przedsiębiorstw państwowych - niska efektywność i wpływ na zwiększenie się deficytu budżetowego.

Spółka pracownicza, w tym tzw. Akcjonariat pracowniczy. Przedsiębiorstwo może być własnością pracowników w całości lub części. Akcje pracownicze są akcjami preferencyjnymi, przekazywanymi pracownikom na dogodnych warunkach.

2. MAJĄTEK, FUNDUSZE I WYNIK FINANSOWY PRZEDSIĘBIORSTWA

Majątek przedsiębiorstwa można podzielić na dwie podstawowe kategorie:

- majątek trwały (środki trwałe)

- majątek obrotowy (środki obrotowe)

Środki trwałe to takie składniki majątkowe jak: maszyny, budynki, środki transportu.

Charakteryzują się one tym że:

- wykorzystywane są w długim okresie i służą do produkcji wielu wyrobów, przez cały okres użytkowania zachowując swoją naturalną postać.

- zużywają się stopniowo i powoli tracą swoją wartość użytkową

- przedstawiają określoną wartość pieniądza, której odpowiednie części stopniowo są przenoszone na wytwarzanie przy ich pomocy produkty.

Środki obrotowe - składniki majątkowe, które zastosowane w procesie produkcji zużywają się całkowicie lub podlegają przeobrażeniu zmieniając swoją naturalną postać.

Aktywa - cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa.

Pasywa - fundusze własne i obce

Bilans przedsiębiorstwa - usystematyzowane zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia, sporządzone na określony dzień i w określonej formie.

Zasady równowagi bilansowej - oznacza że w każdym momencie ogólna suma aktywów przedsiębiorstwa musi być równa sumie jego pasywów.

Układ kalkulacyjny kosztów (podział wg sposobu rozliczania różnych kosztów na poszczególne wyroby):

- koszty bezpośrednie które ponosi się przy produkcji konkretnych wyrobów (np. materiały bezpośrednie, robocizna)

- koszty pośrednie (np. amortyzacja, zużycie energii, koszty administracyjne, odsetki bankowe, kary płacone przez przedsiębiorstwo), które są rozliczane na poszczególne według określonego klucza

Wynik operacyjny - różnica między przychodami uzyskanymi ze sprzedaży wyrobów i usług a kosztami ich wytworzenia; może być dodatni (zysk operacyjny) lub ujemny (stała operacyjna).

Zyski lub straty nadzwyczajne - nie są związane bezpośrednio z działalnością produkcyjną

Do strat nadzwyczajnych zalicza się np. straty losowe, kary i grzywny, zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego, odsetki od kredytów bankowych, przeterminowanych.

Jako zyski nadzwyczajne traktuje się wyniki przeszacowania materiałów kupionych taniej wcześniejszych okresach, dodatnie różnice kursowe, karne odsetki od zobowiązań płacone przez wierzycieli przedsiębiorstwa itp.

Zysk (strata) brutto - ostateczny wynik finansowy przedsiębiorstwa; otrzymujemy go dodając do wyniku operacyjnego zyski nadzwyczajne oraz odejmując straty nadzwyczajne.

Zysk netto - otrzymywany jest po potrąceniu od zysku brutto podatku dochodowego, może być przeznaczone na różne cele.

3. KRÓTKOOKRESOWA TEORIA PRODUKCJI

Produkcja - polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów.

Funkcja produkcji - zależność między wielkością produkcji a nakładami poniesionymi na jej uzyskanie

Stałymi czynnikami produkcji - są takie, których nakładów nie można zwiększyć w danym okresie (są to np. grunty i budynki).

Zmienne czynniki produkcji to te, których podaż może być zwiększona w danym okresie szybko i bez dodatkowych inwestycji.

Różnice między stałymi i zmiennymi czynnikami produkcji prowadzi do rozgraniczenia między okresem krótkim a długim.

W okresie krótkim przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały. Produkcja może wzrastać wyłącznie przez użycie większej ilości zmiennych czynników produkcji.

W okresie długim wszystkie czynniki produkcji są traktowane jako zmienne.

Czas trwania okresu krótkiego i długiego zależy od specyfiki gałęzi, długości cyklu inwestycyjnego itp.

1

---