1. PODSTAWOWE DOKUMENTY DOTYCZĄCE OBRONNOŚCI
Problem sprostania wyzwaniom i skutecznego przeciwstawiania się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym znalazł odzwierciedlenie w dwóch podstawowych dokumentach, przyjętych na początku 2001r. przez rade ministrów
- Strategia bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej
- Strategia obronności Rzeczpospolitej Polskiej

2. FUNKCJE OCHRONNE PAŃSTWA
-zagwarantowanie prowadzenia rożnych działań
-bezproblemowe przejście kraju od funkcjonowania w warunkach pokojowych do warunkow wojennych i kryzysowych
- przeciwstawianie się zagrożeniom
-przyjęcie odpowiedniej dla państwa strategii

3. CEL PODSYSTEMU OBRONNOŚCI
Celem strategicznym rzeczpospolitej Polskiej w dziedzinie obronności jest zapewninie bezpiecznych warunków realizacji interesów narodowych przez ich obronę przed zewnętrzymi zagrożeniami kryzysowymi i wojennymi, w sprężeniu z systemem bezpieczeństwa NATO

4. ZADANIA SYSTEMU OBRONNOŚCI
Od systemu obronności oczekuje się, że dzięki niemu nie tylko będzie zagwarantowana zdolność do prowadzenia działań o różnej skali, intensywności i charakterze lecz także reagując w sposób elastyczny zapewni on bezproblemowe przejście kraju od funkcjonowania w warunkach pokojowych do dzialania w warunkach kryzysowych i wojennych

5. STRUKTURA SYSTEMU OBRONNOŚCI.DEFINICJA SYSTEMU OBRONNOŚCI
W skład struktury systemu obronności RP wchodzą trzy podstawowe elementy:
• podsystem kierowania obronnością - W czasie pokoju celem systemu kierowania obronnością państwa jest przygotowanie i utrzymanie na odpowiednim poziomie potencjału obronnego przez zapewnienie jego sprawnego rozwinięcia do koniecznych wymiarów w okresie zagrożenia i w czasie wojny.
• podsystem militarny - tworzą Siły Zbrojne RP. Są one podstawowym elementem systemu obronności państwa. Służą do ochrony niepodległości RP i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic.
• pozamilitarne ogniwa obronne) stanowią wszystkie pozostałe, poza siłami zbrojnymi, organy struktury państwowej, na które nakładane są lub którym zlecane są zadania obronne. Spełniają one funkcje pomocnicze i wspierające w stosunku do działań sił zbrojnych.
System obronności-stanowią wszystkie siły militarne i pozamilitarne oraz środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych , odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane.

Zapoczątkowane przy aktywnym udziale Polski przemiany na kontynencie europejskim doprowadziły dozakończenia globalnej konfrontacji Wschód-Zachód. Powstały sprzyjające warunki do realizacji wolnościowych i demokratycznych aspiracji narodów. Tworzy się nowa, bardziej zintegrowana Europa. Gwarantujące jej bezpieczeństwo więzi euroatlantyckie, oparte na Sojuszu Północnoatlantyckim, zostały wzmocnione poprzez rozszerzenie NATO, co zwiększyło jednocześnie obszar demokracji i stabilności na naszym kontynencie.

Członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim w sposób istotny zmieniło geopolityczną i geostrategiczną pozycję Polski.Stała się ona częścią skutecznego sojuszniczego systemu obronnego, gwarantującego bezpieczeństwo i stwarzającego warunki stabilnego rozwoju. Konkretyzuje się perspektywa przystąpienia do Unii Europejskiej. Członkostwo w Unii Europejskiej, które jest środkiem do stworzenia warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, silniej zwiąże Polskę z europejskimi interesami i strukturami bezpieczeństwa.

Środowisko bezpieczeństwa w Europie i wokół Europy nadal ulega zmianom. Pozytywnie wpływają na nie przemiany związane z postępującą integracją europejską i euroatlantycką oraz pogłębiającą się współpracą regionalną w Europie, a także z transformacją w państwach, które na przełomie lat 80-tych i 90-tych rozpoczęły reformy demokratyczne i wolnorynkowe. Jednocześnie w ostatnich latach pojawiły się nowe wyzwania i zagrożenia dla pokoju i stabilności międzynarodowej, także na naszym kontynencie, w tym konflikty etniczne, kryzysy ekonomiczne, zachwianie stabilności politycznej, zorganizowana przemoc i łamanie praw człowieka, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia, terroryzm i zorganizowana przestępczość transnarodowa.

Polska odgrywała i nadal odgrywa istotną rolę w inicjowaniu pozytywnych przemian na naszym kontynencie, w tym w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego. Polska jest zdecydowana rozwijać zdolności do stosownego reagowania - zarówno indywidualnie, jak i w ramach Sojuszu oraz instytucji współpracy międzynarodowej - na pojawiające się nowe wyzwania i zagrożenia.

Nowe warunki oraz nowa rola Polski na arenie międzynarodowej wymagają dostosowania strategii bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, na którą składają się podstawy polskiej polityki bezpieczeństwa i strategii obronności. Niniejszy dokument zastępuje Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa oraz Politykę bezpieczeństwa i strategię obronną Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęte w listopadzie 1992 roku.

2.8. Środowisko naturalne

We współczesnym świecie rośnie znaczenie i wartość środowiska naturalnego. Działania na rzecz ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego muszą być traktowane jako dotykające żywotnych kwestii bytu narodowego. Klęski żywiołowe, a także katastrofy wywołane działalnością człowieka, mogą stanowić poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. Szczególną troskę budzi kwestia bezpieczeństwa energetyki jądrowej w Europie, w tym zwłaszcza w naszym najbliższym sąsiedztwie. Doświadczenia płynące m.in. z katastrofy w Czernobylu skłaniają nas do traktowania tych kwestii z najwyższą uwagą, jako mogących zagrozić życiu i zdrowiu społeczeństw. System obronności państwa powinien uwzględniać zagrożenia tego typu. Wymaga to zwiększenia efektywności służb reagowania kryzysowego i ochrony ludności, tak poprzez rozbudowę odpowiednich struktur i mechanizmów, jak i wprowadzenie odpowiednich uregulowań prawnych.

3.2.1. Rola Sojuszu Północnoatlantyckiego

Głównym czynnikiem stabilności polityczno-wojskowej na kontynencie jest Sojusz Północnoatlantycki. Dla Polski stanowi on realną podstawę zapewnienia bezpieczeństwa i obrony. Polska będzie aktywnie uczestniczyć w umacnianiu tej organizacji i utrzymaniu jej zdolności do wypełnienia podstawowych zadań w zakresie bezpieczeństwa, które obejmują: zapewnienie stabilnego euroatlantyckiego środowiska bezpieczeństwa, konsultacje oraz zagwarantowanie skutecznej polityki odstraszania i obrony, a także - w ramach procesu wzmacniania bezpieczeństwa i stabilności - współudział w zapobieganiu konfliktom i zarządzaniu kryzysowym oraz rozwijanie partnerstwa, współpracy i dialogu z innymi państwami na obszarze euroatlantyckim.

Priorytetem Polski jest zachowanie przez Sojusz Północnoatlantycki zdolności do wypełniania jego funkcji jako skutecznej organizacji obrony zbiorowej i zapewnienie niezawodnej solidarności sojuszniczej. Jako aktywny sojusznik i członek społeczności międzynarodowej, Polska będzie działać solidarnie w wypadku bezpośredniego naruszenia bezpieczeństwa jej Sojuszników i Partnerów.

Zbrojny atak na terytorium Sojuszu, przeprowadzony z dowolnego kierunku, spotka się z reakcją na podstawie Artykułu IV i V Traktatu Północnoatlantyckiego. Polska nie będzie pozostawać obojętna również w przypadku takiego łamania podstawowych zasad i wartości które mogłoby zagrażać bezpieczeństwu. Polska pragnie odgrywać znaczącą - odpowiednią do swojego potencjału i potrzeb - rolę w kształtowaniu i realizacji strategii polityczno-obronnej Sojuszu, wykorzystując m.in. swoją pozycję i rolę w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Ze względu na swoje położenie, Polska jest żywotnie zainteresowana konstruktywnym rozwojem stosunków Sojuszu z państwami Europy Wschodniej, w tym w ramach Stałej Rady NATO-Rosja oraz Komisji NATO-Ukraina, a także Programu Partnerstwa dla Pokoju. Polska, która wyniosła bogate pozytywne doświadczenia z partnerskiej współpracy z Sojuszem Północnoatlantyckim, nadal będzie aktywnie wspierać jego działania na rzecz umocnienia stosunków z państwami partnerskimi i inicjatyw podejmowanych w ramach Partnerstwa dla Pokoju i Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC).

Za jeden z najistotniejszych czynników sytuacji bezpieczeństwa w Europie Polska uznaje dobry rozwój współpracy NATO-Ukraina i wspieranie przez Sojusz wysiłków i reform podejmowanych przez ten kraj, mających na celu umocnienie niepodległości, budowę nowoczesnego demokratyczneg państwa oraz wzmacnianie powiązań z europejskimi strukturami integracyjnymi. W interesie Polski leży rozwijanie bliskich i konstruktywnych relacji NATO-Rosja, opartych o zapisy Aktu Stanowiącego, wyrażających się również w konkretnym współdziałaniu wojskowym. Polska konsekwentnie popiera proces rozszerzenia NATO, nieodmiennie opowiadając się za suwerennym prawem każdego państwa do wyboru sojuszników. Aktywnie wspomagamy państwa aspirujące do członkostwa w procesie ich przygotowań do wypełnienia standardów NATO.

3.2.2. Integracja w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego

Proces ten jest długotrwały, wymaga wysiłków wszystkich struktur i instytucji państwa. Przebiega on na wielu poziomach i wielu obszarach i obejmuje m.in.: kwestie legislacyjne, kwestie ochrony informacji, zapewnienie aktywnego uczestnictwa w wypracowywaniu politycznych i strategicznych decyzji Organizacji, a także pełną integrację wojskową. Pełna integracja wojskowa z NATO jest procesem długofalowym i wieloaspektowym: obejmuje nie tylko kwestie technicznej i organizacyjnej interoperacyjności wojsk, ale również stosunków cywilno-wojskowych, wykształcenia i szkolenia i inne. Z tego powodu niezbędne przyspieszenie tego procesu oznacza konieczność podjęcia zwiększonego wysiłku organizacyjnego, finansowego i koncepcyjnego.

Dostosowywanie systemu obronności RP do wymogów sojuszniczych jest procesem kompleksowym. Kluczowe znaczenie dla integracji z Sojuszem ma podejmowanie komplementarnych działań na szczeblu władzy ustawodawczej i wykonawczej, służących umacnianiu zdolności obronnych państwa, w tym w sferze prawnej i ekonomiczno-finansowej. Do przedsięwzięć o priorytetowym znaczeniu w tym zakresie należy zaliczyć dostosowanie struktur organizacyjnych Sił Zbrojnych RP umożliwiające osiągnięcie wymaganego poziomu interoperacyjności z siłami zbrojnymi innych państw NATO; właściwe przygotowanie kadr do pracy w strukturach Sojuszu i zgodnie z jego standardami; kontynuowanie prac analitycznych i badawczych dotyczących pełnej integracji Sojuszem.

Działania praktyczne w sferze gospodarczo-finansowej powinny koncentrować się przede wszystkim na: dostosowaniu procesu planowania obronnego, w tym jego wymiaru budżetowego, do standardów NATO; zagwarantowaniu stabilnych w wieloletniej perspektywie nakładów finansowych na obronność; poszukiwaniu krajowych (budżetowych i pozabudżetowych) źródeł finansowania przedsięwzięć integracyjnych; umiejętnym wykorzystaniu Programu Inwestycyjnego NATO w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP) do rozbudowy infrastruktury na terytorium Polski, wykorzystywanej również przez inne państwa NATO, w tym zwłaszcza w celu wypełniania przez Polskę obowiązków państwa-gospodarza (HNS); przystosowaniu infrastruktury gospodarczo-obronnej do wymagań Sojuszu.

Podjęcie skutecznych działań na rzecz dostosowania systemu obronności państwa umożliwiające współudział w ramach NATO będzie wymagało m.in.: zwiększenia zdolności RP do obrony oraz udziału w innych przedsięwzięciach inicjowanych przez Sojusz; przede wszystkim dotyczy to Inicjatywy Zdolności Obronnych (DCI); przygotowania infrastruktury wojskowej i cywilnej do przyjęcia i wsparcia sił wzmocnienia Sojuszu w ramach wypełniania obowiązków państwa-gospodarza. Oczekiwane przez Sojusz przyspieszenie procesu integracji wojskowej z NATO wiąże się z podjęciem szeregu zdecydowanych kroków, które umożliwią wzrost nakładów na modernizację sił zbrojnych poprzez istotne zmiany, w tym wewnątrz budżetu MON.

3.2.3. Integracja z Unią Europejską; Unia Zachodnioeuropejska.

Europejska Polityka w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDP) Drugim filarem bezpieczeństwa Polski będzie system kształtujący się w stosunkach Unia Europejska/Unia Zachodnioeuropejska - NATO. Z punktu widzenia długofalowych interesów RP uczestnictwo w tym systemie jest tak samo ważne jak uczestnictwo w samym Sojuszu Północnoatlantyckim.

Polska jest zainteresowana harmonizowaniem interesów bezpieczeństwa wszystkich państw obszaru euroatlantyckiego i członków Unii Europejskiej. Uważamy, że niezależnie od charakteru możliwych wyzwań, spójność i efektywność systemu bezpieczeństwa europejskiego gwarantować może jedynie ustanowienie przejrzystego i sprawnego mechanizmu konsultacji pomiędzy NATO a Unią Europejską, który zagwarantuje, że decyzje podejmowane przez te organizacje będą odzwierciedlały konsensus osiągnięty przez kraje uczestniczące w dyskusji w kwestii właściwej reakcji na sytuację kryzysową.

Uzyskanie na korzystnych warunkach członkostwa w Unii Europejskiej oraz integracja z nią stanowić będą zasadniczy priorytet polskiej strategii bezpieczeństwa w najbliższych latach. Ważnym zadaniem w sferze dyplomacji publicznej jest utrzymanie społecznego poparcia dla członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej, zarówno w krajach Unii jak i w społeczeństwie polskim.

Do czasu uzyskania członkostwa w UE, Polska, jako członek NATO i członek stowarzyszony UZE, będzie dążyć do rozwoju współpracy z innymi państwami europejskimi w kontekście Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii, a także kształtowanej w jej ramach wspólnej polityki obronnej i wspólnej obrony. Polska jest żywotnie zainteresowana tworzeniem europejskich zdolności w zakresie reagowania kryzysowego; będziemy dążyć do uzyskania w nich udziału odpowiedniego do naszego narodowego potencjału.

Polska w pełni popiera rozwój Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony w ramach Sojuszu jako wzmocnienia europejskiego filaru NATO. Zwiększenie zdolności i odpowiedzialności europejskich państw Sojuszu w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony wzmacnia Sojusz jako całość i jest w pełni zgodne z interesami bezpieczeństwa Polski. Wzrost roli europejskiego filaru w Sojuszu Północnoatlantyckim i rozwój europejskiej polityki obronnej nie osłabia trwałych i silnych więzów euroatlantyckich w sferze bezpieczeństwa.

3.3.2. Organizacja Narodów Zjednoczonych i operacje pokojowe

Polska będzie zabiegać o rzeczywiste wzmocnienie zdolności Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych do ponoszenia - zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych - głównej odpowiedzialności za zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Operacje pokojowe stanowią jeden z podstawowych elementów działań Narodów Zjednoczonych na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w świecie. Winny one w zasadzie nosić charakter tymczasowy i służyć tworzeniu warunków do rozwiązywania konfliktów metodami politycznymi. Jako wieloletni, a w ramach ONZ obecnie największy dawca personelu operacji pokojowych Polska będzie nadal gotowa wnosić znaczący wkład w międzynarodowe operacje pokojowe, w tym pod egidą ONZ. W związku ze wzrostem znaczenia cywilnego komponentu operacji pokojowych, w tym policji, Polska odpowiednio dostosowuje swój potencjał do udziału w operacjach pokojowych nowego typu.

3.4. Współpraca

3.4.1. Współpraca regionalna i subregionalna

Polska będzie rozwijać wszechstronną i praktyczną współpracę, w tym w dziedzinie bezpieczeństwa, ze wszystkimi państwami zainteresowanymi umacnianiem bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie. Współpracę tę rozwijać będziemy w ramach euroatlantyckich i europejskich struktur bezpieczeństwa, w tym przede wszystkim w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego i OBWE oraz poprzez aktywny udział w regionalnych i subregionalnych przedsięwzięciach służących umacnianiu bezpieczeństwa, zwłaszcza w basenie Morza Bałtyckiego i w Europie Środkowo-Wschodniej. Polska szczególnie wysoko ocenia rolę i wkład państw średnich i mniejszych w stabilizację sytuacji na kontynencie, w tym w poszukiwanie rozwiązań problemów regionalnych i subregionalnych

4.2. Stosunki dobrosąsiedzkie

Będziemy rozwijać intensywne współdziałanie ze wszystkimi sojusznikami europejskimi, w tym szczególnie z naszymi partnerami z Trójkąta Weimarskiego: Niemcami i Francją. Praktycznym przykładem współdziałania w sferze obronności jest utworzony w Szczecinie polsko-niemiecko-duński Korpus Północno-Wschodni. Wzmacniać będziemy tendencje do współpracy regionalnej, zwłaszcza w ramach Grupy Wyszehradzkiej i Rady Państw Morza Bałtyckiego. Popieramy pełniejsze wykorzystanie potencjału organizacji i forów regionalnych we wzmacnianiu bezpieczeństwa i budowie zaufania. Będziemy popierać euroatlantyckie aspiracje naszych sąsiadów - Litwy, Słowacji, a także innych państw regionu. Program Partnerstwa dla Pokoju, indywidualne programy współpracy, wspólne jednostki wojskowe oraz inne wspólne przedsięwzięcia służą m.in. realizacji tych aspiracji. Polska będzie dążyć do rozwijania strategicznego partnerstwa z niepodległą i demokratyczną Ukrainą, która jest jednym z najważniejszych czynników stabilności i bezpieczeństwa w Europie. W miarę swoich możliwości, będziemy udzielać wsparcia demokratycznym władzom w Kijowie w ich dążeniach do utrwalenia niepodległego i stabilnego bytu Ukrainy oraz wzmocnienia powiązań z europejskimi strukturami integracyjnymi. Będziemy prowadzić politykę otwartości wobec demokratyzującej się i reformującej się Rosji, szukając aktywnie punktów stycznych i konkretnych pól współpracy. Jako najdalej wysunięte na wschód państwo NATO jesteśmy żywotnie zainteresowani pozytywną ewolucją stosunków Rosji z Sojuszem. Będziemy zabiegać o umacnianie się demokratycznych wartości na Białorusi i jej podmiotowości w stosunkach europejskich. Niepodległa, demokratyczna, stabilna i bezpieczna Białoruś leży w żywotnym interesie Polski. Mniejszości narodowe traktujemy jako pomosty w budowie stosunków dobrosąsiedzkich w Europie. Jesteśmy przeciwni próbom wykorzystania mniejszości do prowokowania napięć międzynarodowych.

4.5. Podsystem kierowania obronnością

Podsystem kierowania obronnością tworzą wszystkie organy kierowania odpowiadające za realizację zadań obronnych w ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych. Do zasadniczych funkcji podsystemu należy: kierowanie przygotowaniami obronnymi w czasie pokoju; kierowanie reagowaniem na zagrożenia kryzysowe; kierowanie obroną państwa w czasie wojny.

4.6. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

Siły Zbrojne są podstawowym, wyspecjalizowanym elementem systemu obronności państwa oraz głównym - obok dyplomacji - instrumentem realizacji Strategii bezpieczeństwa RP. Siły Zbrojne, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, służą ochronie niepodległości RP i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic. Wykonują zadania wynikające ze Strategii bezpieczeństwa, a skonkretyzowane w stosownych narodowych i sojuszniczych planach reagowania kryzysowego i obrony państwa. Siły Zbrojne RP zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.

4.6.1 Zadania Sił Zbrojnych

Siły Zbrojne RP - działając w narodowym systemie obronności i systemie sojuszniczym NATO - są gotowe do wykonywania trzech rodzajów zadań strategicznych: zadań obronnych w razie wojny (odparcie bezpośredniej agresji na terytorium Polski lub udział w odparciu agresji na inne państwo sojusznicze), zadań reagowania kryzysowego (także w ramach misji organizacji międzynarodowych) oraz zadań stabilizacyjnych i prewencyjnych w czasie pokoju. Zadania te są podstawowym wyznacznikiem kierunków rozwoju i doskonalenia systemu obronności RP, w tym w szczególności Sił Zbrojnych. Siły Zbrojne RP posiadają i rozwijają zdolności uczestniczenia w operacjach reagowania kryzysowego poza obszarem RP. Siłom Zbrojnym RP należy zapewnić odpowiednią zdolność do: odstraszania potencjalnego agresora, prowadzenia operacji obronnej przeciwko agresji na szeroką skalę, udziału w dwóch jednoczesnych większych operacjach reagowania kryzysowego spoza Art. V Traktatu Północnoatlantyckiego albo w kilku operacjach o mniejszej skali, w tym operacjach pokojowych w ramach sił międzynarodowych. Wielkość i wyposażenie Sił Zbrojnych są zgodne z postanowieniami porozumień w dziedzinie kontroli zbrojeń których stroną jest Polska, w tym w szczególności Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE)

4.6.2. Organizacja Sił Zbrojnych

W skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wchodzą trzy rodzaje wojsk: wojska lądowe, wojska lotnicze i obrony powietrznej oraz marynarka wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują wojska operacyjne i wojska obrony terytorialnej. Siły zbrojne obejmują wojska wydzielone do dyspozycji NATO oraz pozostające pod wyłącznie narodowym dowództwem. Wojska wydzielone do NATO obejmują siły reagowania (w tym natychmiastowego i szybkiego), główne siły obrony i siły wzmocnienia.

Proporcja między poszczególnymi kategoriami sił jest dostosowana do charakteru naszego położenia strategicznego w Sojuszu. Wojska operacyjne są przygotowywane przede wszystkim do działania w ramach sojuszniczych, wielonarodowych formacji wojskowych. Ich wielkość, stopień gotowości, zdolność do przegrupowania i prowadzenia długotrwałych operacji oraz minimalizowania strat własnych będą odpowiadać zobowiązaniom do wspólnej obrony sojuszniczej i prowadzenia operacji reagowania kryzysowego, w tym poza terytorium RP, w znacznym oddaleniu od własnych baz. Wojska operacyjne będzie cechować nowoczesność, mobilność oraz znaczna uniwersalność w zakresie możliwości wykonywania zadań.

Wojska obrony terytorialnej przeznaczone są do wspierania i zapewniania swobody działania wojsk operacyjnych oraz wykonywania lokalnych zadań obronnych w ścisłym współdziałaniu z niemilitarnymi ogniwami struktury państwowej. Skład i struktura wojsk obrony terytorialnej oraz system kierowania nimi są dostosowane do ustroju i podziału terytorialnego państwa oraz lokalnych potrzeb i warunków.

4.7. Pozamilitarne ogniwa systemu obronności

W skład podsystemu pozamilitarnego wchodzą wszystkie (poza Siłami Zbrojnymi) ogniwa wykonawcze administracji publicznej, inne instytucje państwowe i przedsiębiorcy, na które są nakładane lub którym zleca się wykonywanie zadań obronnych w ramach powszechnie obowiązującego prawa. Pozamilitarne ogniwa systemu obronności państwa funkcjonują w ramach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemu obronności państwa. Do ichpodstawowych zadań należy: zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i na wypadek wojny; zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz wsparcie wojsk sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP;utrzymywanie materialnych i duchowych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.

Pozamilitarne ogniwa systemu obronności dzielą się na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze. Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabienie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo. Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych i wojennych. Gospodarcze ogniwa systemu obronności mają na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny. Istotnym warunkiem skutecznego funkcjonowania całego systemu obronności państwa jest ścisła współpraca cywilno-wojskowa (CIMIC) obejmująca zarówno współdziałanie struktur pozamilitarnych (cywilnych) z wojskami własnymi, jak i sojuszniczymi operującymi na terytorium kraju. Jednym z podstawowych elementów tej współpracy jest realizacja świadczeń cywilnej pomocy w ramach Wsparcia przez Państwo Gospodarza (HNS) dla sił Sojuszniczych i organizacji NATO, które są rozmieszczone na (lub są w trakcie przemieszczania przez) terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Działalność krajowych struktur cywilnych w omawianym zakresie w czasie pokoju, a także prace planistyczne na wypadek sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń, koordynuje Szef Obrony Cywilnej Kraju. Ochrona cywilna jest też odpowiedzialna za koordynację działań związanych z zarządzaniem sytuacjami kryzysowymi w czasie pokoju, prowadzonych zarówno przy udziale środków cywilnych, jak i -w przypadku takiej potrzeby - wojskowych.

4.8. Planowanie, programowanie i finansowanie obronności

Dla zapewnienia ciągłego i zorganizowanego doskonalenia systemu obronności oraz dostosowania go do zmieniających się potrzeb i warunków konieczne jest systematyczne dokonywanie przeglądów i ocen koncepcji i zadań strategicznych oraz planów i programów obronnych. Na podstawie niniejszej Strategii bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej opracowany zostanie jej integralny element - Strategia obronności, obejmująca w swej treści strategię wojskową oraz pozamilitarne aspekty obrony narodowej Rzeczpospolitej Polskiej. Narodowy system planowania, programowania i finansowania obronności musi być dostosowany do trybu i rytmu planowania w systemie Sojuszu. Rada Ministrów wydawać będzie co dwa lata wytyczne w tej dziedzinie, na podstawie których - i z uwzględnieniem stosownych ustaleń sojuszniczych - opracowane będą: polityczno-strategiczna dyrektywa obronna, określająca główne zadania strategiczne podstawowych elementów systemu obronności Rzeczypospolitej Polskiej w razie zagrożenia jej bezpieczeństwa (kryzysu) i wojny; sześcioletnie programy utrzymywania i doskonalenia systemu obronności, w tym programy utrzymywania i doskonalenia Sił Zbrojnych, zapewniające zdolność do realizacji zadań sformułowanych w strategii bezpieczeństwa i obronności oraz skonkretyzowanych w polityczno-strategicznej dyrektywie obronnej.

W ramach opracowanych programów obronnych państwo zapewnia nakłady budżetowe na utrzymanie systemu obronności, w tym Sił Zbrojnych, na poziomie gwarantującym niezbędną bieżącą gotowość i zdolność bojową oraz ich sukcesywne doskonale jakościowe, w celu stworzenia warunków do jak najszybszego osiągnięcia pełnej interoperacyjności wojsk za strukturami NATO oraz stopniowego dostosowywania ich do organizacyjno-technicznych standardów Sojuszu.

Bezpieczeństwo państwa to stan uzyskany w wyniku zorganizowanej ochrony i obronny przed możliwymi
zagrożeniami, wyrażony stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń. W sferze zainteresowania każdej władzy i administracji państwowej jest utrzymywane bezpieczezpieczeństwa narodowego na możliwie najwyższym poziomie.
Podobnie jest w Polsce, gdzie nadsystem bezpieczeństwa narodowego urzeczywistnia najlepiej rozwój naszego kraju.
Przez nadsystem bezpieczeństwa narodowego Polski rozumuje się najczęściej istniejący "zbiór koncepcji założeń, zasad i ustaleń, a także możliwości środków (nieorężnych i zbrojnych) oraz uregulowań prawnych, które współczyniać się mają do niezagrożonego bytu i rozwoju Rzeczypospolitej" (Balcerowicz 1997). Elementem składowym nadsystemu bezpieczeńśtwa narodowego jest system obrony państwa. Określa się go jako zbiór wzajemnie powiązanych elementów - ludzi, organizacji, urządzeń - działających na rzecz zachowania bezpieczeństwa i nienaruszalności terytorialnej kraju.
Celem systemu obronnego państwa jest uzyskanie zdolności do prowadzenia w pełnym zakresie skutecznych działań obronnych dla przeciwstawienia się agresji militarnej. Ten cel realizują następujące elementy systemu obronnego państwa.

• układ militarny (siły zbrojne);

• organy kierowania obronnością;

• układ poza militarny.

Podstawowymi założeniami funkcjonowania poszczególnych elementów i ogniw systemu obronnego państwa są:

• kompleksowość i spójność w procesie rozwiązywania zagadnień ogólnopolitycznych, społeczno-gospodarczych i militarnych w ramach przygotowań obronnych;

• zdolność do skutecznego przeciwstawiania się wszelkim zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo narodowe;

• efektywna integracja (współdziałanie) potencjału militarnego (sił zbrojnych) z odpowiednio przygotowaną administracją i gospodarką narodową oraz zorganizowanym i przygotowanym do obrony społeczeństwem.

Według gen. dyw. prof. dr hab. Bolesława Balcerowicza, system jako skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych i materiałowych wzajemnie powiązanych i działających celowo, powinien składać się z podsystemów. W punkcie 6 - "system obrony", "Polityki bezpieczeństwa i strategii obrony RP" czytamy: "dla przeciwstawienia się zagrożeniom wojennym, a także w celu realizacji zewnętrznych i wewnętrznych zadań obronnych, utrzymuje się w czasie pokoju i rozwija na czas zagrożenia i wojny system obronny RP" (Balcerowicz, 1997).
Jego głównymi elementami są: siły zbrojne, poza militarne ogniwa obronne i system kierowania obronnością.

Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo obywateli (bezpieczeństwo wewnętrzne) oraz niepodległości i nienaruszalność terytorium RP (bezpieczeństwo zewnętrzne) są interesami narodowymi o egzystencjalnym znaczeniu, których zapewnienie ma charakter bezwzględnego nakazu, uzasadniającego zastosowanie w ich obronie - w razie potrzeby - całego posiadanego zespołu sił i środków, którymi dysponuje państwo. Głównym przedmiotem strategii i polityki bezpieczeństwa jest rozwijanie i regulowanie stosunków z innymi państwami. Prowadząc politykę zagraniczną każde państwo kieruje się trzema głównymi cechami:

1. zapewnieniem bezpieczeństwa państwa

2. wzrostem jego siły i rozwoju

3. wzrostem pozycji międzynarodowej

We współczesnych uwarunkowaniach Polska spełnia szczególną rolę w dziedzinie bezpieczeństwa. Wynika to z położenia geopolitycznego RP. Położenie Polski w centrum Europy powoduje, że z militarnego punktu widzenia nasze terytorium stanowi obszar o specjalnym znaczeniu strategicznym na europejskiej linii Wschód - Zachód (Brzeziński 1997).
W takich uwarunkowaniach, szczególną właściwością polityki bezpieczeństwa jest koncentracja na potencjalnych zagrożeniach i wyzwaniach okresu pokoju. Jej głównym celem jest eliminowanie lub minimalizowanie zagrożeń. Te działania realizowane są na zewnątrz i wewnątrz. W strefie zewnętrznej jest to: zabieganie o sojusze wojskowe, uczestnictwo w procesie rozbrojenia i kontroli zbrojeń oraz budowa wzajemnego zaufania. Natomiast w strefie wewnętrznej jest to budowanie odporności na działania zewnętrzne poprzez kreację zdolności do skutecznej reakcji. Instytucjonalnie za politykę bezpieczeństwa zewnętrznego odpowiedzialności ponoszą: Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Obrony Narodowej.
Pragmatycznym efektem strategii i polityki bezpieczeństwa są określone działania państwa w zakresie realizacji jego interesów - zwłaszcza interesów i zagrożeń wynikających z celowego działania innych państw i zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego.
Uwzględniając powyższe pragmatyczne podejście, Rada Ministrów, w dniu 23.05.2000 r. przyjęła dokument pt. "Strategia obronności RP", który jest wykładnią polskiej strategii i polityki bezpieczeństwa oraz określa strategiczne cele polskiej polityki bezpieczeństwa i jej podstawowe zasady. I tak, do strategicznych celów polskiej polityki bezpieczeństwa należy:

• zagwarantowanie niepodległości i suwerenności, integralności terytorialnej państwa oraz nienaruszalność jego granic;

• zagwarantowanie ochrony demokratycznego porządku konstytucyjnego, w tym w szczególności pełni praw i wolności oraz bezpieczeństwa obywateli RP;

• stworzenie jak najlepszych warunków dla wszechstronnego i stabilnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju narodowej tożsamości;

• wnoszenie wkładu w budowę demokracji, praw człowieka, praworządności oraz solidarności.

Podstawowe zasady polskiej polityki bezpieczeństwa można przedstawić w pięciu następujących pkt.:

1. Polska traktuje bezpieczeństwo w sposób kompleksowy uwzględniający znaczenie i wpływ czynników politycznych, militarnych, ekonomicznych, społecznych, środowiskowych, energetycznych itd.;

2. Polska realizuje swoją politykę bezpieczeństwa zgodnie z Konstytucją RP, szanuje prawa międzynarodowe, nie ma żadnych żądań terytorialnych;

3. w działaniach na arenie międzynarodowej Polska kieruje się wartościami, ideałami i zasadami ujętymi w Traktacie Północnoatlantyckim i traktatach Europejskich;

4. Polska ściśle wiąże swoje bezpieczeństwo z bezpieczeństwem państw NATO i członków UE;

5. Polska dąży do tego, aby użycie siły na arenie międzynarodowej było wyłącznie realizacją prawa do obrony, przewidzianego w Karcie Narodów Zjednoczonych.

Struktura systemu obronnego państwa. Charakterystyka podsystemów.

Stosowanie do wyznaczonych celów i zadań strategicznych, Polska utrzymuje system obronności o potencjale gwarantującym sprostanie wyznaniom i skutecznie przeciwstawienie się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym. System ten stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z trzech podstawowych elementów: podsystemu kierowania oraz dwóch podsystemów wykonawczych - militarnego (Siły Zbrojne RP) i poza militarnego (pozamilitarne ogniwa obronne).

1. podsystem kierowania (obronnością) jest przeznaczony do przygotowywania i zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa zarówno w okresie zagrożenia jak i wojny a tworzą go organy państwowe oraz samorządowe. Składowymi owego podsystemu są: Sejm i Senat RP, Prezydent PR, Premier wraz z Radą Ministrów, Ministrowie, centralne organy administracji państwowej, wojewodowie (terenowe organy administracji rządowej), samorządy terytorialne oraz elementy dowodzenia (podsystem dowodzenia) Siłami Zbrojnymi RP a więc: SG WP, dowództwa OW i Rodzaju Sił Zbrojnych, dowództwa związków taktycznych i oddziałów.

2. podsystem militarny - tworzą Siły Zbrojne RP, które są podstawowym elementem systemu obronnego państwa. Działając w narodowym systemie obronności i systemie sojuszniczym, Siły Zbrojne RP są przygotowane do wykonywania trzech rodzajów zadań strategicznych: zadań obronnych w razie wojny (odparcie bezpośredniej agresji na terytorium Polski lub udział w odparciu agresji na inne państwo sojusznicze), zadań reagowania kryzysowego oraz zadań stabilizacyjnych w czasie pokoju. Ponadto są one gotowe do udziału w reagowaniu na zagrożenia poza militarne. Trzema zasadniczymi rodzajami Sił Zbrojnych RP są: wojska lądowe, wojska lotnicze i obrony powietrznej oraz marynarka wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują: wojska operacyjne - przygotowane do wydzielenia w podporządkowanie dowództw NATO do działania w strukturach wielonarodowych oraz wojska obrony terytorialnej - pozostawiające pod dowództwem narodowym przeznaczone do prowadzenia działań na obszarze kraju.

3. podsystem poza militarny
   Ustawa Konstytucyjna stanowi, że organizacje władz państwa na czas stanu wojennego i skutki prawne jego wprowadzenia określa ustawa. Może być ona przyjęta w czasie pokoju lub narastania zagrożenia wojennego. Tymczasem przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i tworzeniem warunków sprawnego kierowania obroną państwa na czas wojny. Szczególnie delikatna materia jaką jest układ poza militarny, nie może funkcjonować bez zasadniczych ustaleń.
   Tak więc system poza militarny powinien stworzyć warunki niezbędne do przygotowywania oraz działania sił zbrojnych, a także przetrwania ludności w czasie zagrożenia i wojny.
   W skład systemu poza militarnego wchodzą wszystkie ogniwa wykonawcze administracji publicznej z wyjątkiem Sił Zbrojnych RP, inne instytucje państwowe, a także przedsiębiorcy i stowarzyszenia, na których się nakłada lub którym zaleca się wykonywanie zadań obronnych w warunkach obowiązujących przepisów prawnych. Ogniwa tego podsystemu funkcjonują w ranach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemów obronności państwa.
   Realizowane przez nie zadania można określić następująco:

• zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa narodowego i na wypadek wojny;

• zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz wsparcie wojsk sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP;

• utrzymanie materialnych i duchownych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.

W literaturze przedmiotu funkcjonują różne podziały poza militarnych ogniw. Zwykle jednak w systemie obronności dzielone są one na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabianie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo.
Do zadań ogniw ochronnych należy zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochrona ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych.
Podstawowym celem gospodarczych ogniw systemu obronności jest zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwanie ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny.
Spotkać można także inny podział ogniw poza militarnych, a mianowicie:

• ogniwa ochrony państwa (przewidziane m.in. do rozpoznania i zwalczania wszelkich form zagrożeń.
  Zadania: działalność wywiadowcza i antyterrorystyczna, ochrona granic, ochrona i obrona określonych budynków, utrzymanie porządku publicznego itp.).

• ogniwa gospodarczo-obronne przewidziane do realizacji zadań związanych z przygotowaniami i funkcjonowaniem gospodarki narodowej w okresie zagrożenia i na czas wojny.

• ogniwa ochrony ludzkości i dóbr kultury przeznaczone do ochrony ludzkości i środowiska naturalnego, dóbr kultury - zarówno w czasie wojny jak i pokoju (katastrofy i klęski żywiołowe - akcje ratunkowe).

• ogniwa polityczno-administracyjne i społeczne (resorty, organizacje społeczno-polityczne i zawodowe mające wpływ na utrzymanie pozycji Polski jako suwerennego podmiotu w społeczności międzynarodowej).

Reasumując - zasadniczym zadaniem poza militarnych ogniw obronnych jest stworzenie niezbędnych warunków do funkcjonowania Sił Zbrojnych RP oraz pozostałych struktur państwa, a także zapewnienie materialnych i moralnych podstaw przetrwania narodu w okresie wzrostu zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny oraz w czasie innych sytuacji kryzysowych o charakterze niemilitarnym (klęski żywiołowe, katastrofy itp).

Powinności obronne władz lokalnych i instytucji w czasie pokoju, kryzysu militarnego i czasu wojny.
Zgodnie z art. 2 ustawy "O powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej" z dnia 21 listopada 1967, umacnianie obronności RP należy m.in. także do organów samorządu terytorialnego.
Z wielu zadań, którymi jest obarczona administracja samorządowa można przytoczyć następujące (bez podziału na szczeble):

• znajomość i akceptacja zadań obronnych przez organ samorządowy ( w niezbędnym zakresie) realizowanym na terenie administrowanym;

• przygotowanie stanowisk umożliwiających kierowanie działaniami na terenie administrowanym, w reżimie doraźnym i kryzysowym;

• wdrożenie jednolitych procedur osiągania gotowości do działania przez organy samorządowe, zespoły reagowania kryzysowego, podsystem poza militarny, siły zbrojne;

• organizowanie wykonania zadań na terenie administrowanym, przez podsystem militarny;

• przygotowywanie do dyspozycji wojska niezbędnych urządzeń wspracia logistycznego podsystem poza militarny;

• przygotowanie do dyspozycji wojska:

1. baz danych dotyczących całokształtu działalności samorządu,

2. niezbędnej ilości ludności cywilnej do inżynieryjnej rozbudowy terenu,

• przygotowanie systemu ochrony ważnych obiektów o znaczeniu lokalnym;

• przygotowanie i utrzymanie do dyspozycji wojska punktów pobierania wody;

• ustalenie możliwości przekazania do dyspozycji wojska niezbędnych źródeł zaopatrzenia w artykuły żywnościowe;

• przygotowanie do dyspozycji wojska niezbędnych nośników energii;

• udostępnienie organom wojskowym niezbędnych informacji o możliwościach podsystemu poza militarnego;

• uwzględnienie w odpowiednim stanie technicznym istniejących budowli obronnych;

• nadzorowanie opracowania planu świadczeń osobistych i rzeczowych na rzecz wojska i innych jednostek organizacyjnych (gminy, miasta);

• wdrożenie jednolitych procedur alarmowania i wzajemnego informowania.

Przeglądając zakres i ilość realizowanych zadań przez administrację, można stwierdzić bez przesady, że bez ogniwa samorządowego nie byłoby systemu obronności w RP.
Obrona ojczyzny jest obowiązkiem wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i jest ona realizowana w ramach powszechnego obowiązku obrony co oznacza także, że obywatele są zobowiązania świadczyć na rzecz tejże.
Wykonywanie pewnych czynności lub oddanie do użytkowania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele obronne przez poszczególnych obywateli, podmioty gospodarcze i administrację publiczną - jest istotą świadczeń na rzecz obrony a obejmują one: świadczenia osobiste, rzeczowe (doraźne i etatowe) oraz szczególne. I tak:

• świadczenia osobiste to wykonywanie prac na rzecz: przygotowania obrony państwa lub zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków a czas wykonywania ich w okresie pokoju nie może przekraczać12 godzin (dla kurierów lub osób dostarczających przedmioty świadczeń osobistych - 48 godzin). Taki rodzaj świadczeń może być nakładany najwyżej 3 razy w roku. W czasie mobilizacji i podczas wojny - świadczenia osobiste obejmują te same czynności a czas ich wykonywania nie może przekraczać jednorazowo 7 dni.

• świadczenia rzeczowe polegają na przekazaniu (przekazanie jest z góry zaplanowane) posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do dyspozycji sił zbrojnych, OC lub jednostek organizacyjnych wykonujących zadania dla potrzeb obrony państwa. Świadczenia te dzielimy ze względu na przeznaczenie przedmiotów świadczeń na:

1. doraźne - obejmujące świadczenia przeznaczone do użytkowania przez siły zbrojne, formowanie OC i świadczeń nie wchodzą w skład owych struktur organizacyjnych,

2. etatowych - obejmują przedmioty świadczeń takie jak np.: pojazdy, maszyny, urządzenia, budynki itp. i są przeznaczone do uzupełnienia etatowego sił zbrojnych i państwowych jednostek organizacyjnych.
   Czas wykonywania świadczeń rzeczowych w okresie pokoju nie może przekraczać jednorazowo: 24 godz. w związku z ćwiczeniami powszechnej samoobrony; 48 godz. w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej oraz 7 dni w związku z ćwiczeniami wojskowymi.

• świadczenia szczególne - to odpłatne zobowiązania realizowane przez administrację rządową i samorządową (publiczną), instytucje państwowe oraz przedmioty gospodarcze. Polegają one na:

1. adaptacji posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa, przy czym nie następuje w tym przypadku zmiana ich przeznaczenia i właściwości;

2. przystosowaniu obiektów będących w budowie i wytwarzanych rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa - bez zmiany ich właściwości i przeznaczenia;

3. gromadzeniu, przechowywaniu i konserwacji przedmiotów niezbędnych do wykonywania zadań obronnych;

4. wykonywaniu zadań mobilizacyjnych na rzecz sił zbrojnych.

Obowiązek wykonywania świadczeń nakłada wójt lub burmistrz a także prezydent miasta na wniosek:

• w okresie pokoju - komendantów Wojskowych Komend Uzupełnień (WKU), starosty, organu OC;

• w czasie mobilizacji - komendantów WKU, organów OC, kierowników jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na rzecz obrony, starosty.

W czasie mobilizacji lub wojny wójt lub burmistrz (prezydent miasta) może nałożyć obowiązek świadczeń na podstawie wniosków doraźnie zgłoszonych przez dotychczas uprawnione organy oraz przez dowódców jednostek wojskowych.

1

---