MSP a wzrost gospodarczy

Liczba MPS ani liczba firm w ogóle, nie pozostaje w bezpośrednie zależności z poziomem lub tempem wzrostu MSP

Podobnie - brak korelacji dotyczących średniej wielkości MSP ze wzrostem gospodarczym

Nie ma z kolei wątpliwości, że inaczej wygląda gospodarka, z której dominują MPS a inaczej taka, w której przeważają DP

Nie jest jednoznaczne - czy zmiana struktury podmiotów gospodarczych jest wynikiem, czy przyczyną procesów rozwojowych

Należy wyjść z założenia, że jest jednym i drugim - relacje są dwustronne i wyłącznie pośrednie

Przedmiot badań:

- czy sektor MPS miał wpływ na wzrost gospodarczy, zmierzenie wkładu MSP w tworzenie PKB (wartość dodana brutto),

- pośredni i jakościowy wpływ MPS na procesy rozwojowe

Ramy teoretyczne - tło

Co prawda nie ma żadnej teorii wiążącej bezpośrednio małe firmy i wzrost gospodarczy,

jednak jest element, który łączy MPS ze wzrostem gospodarczym - PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Przedsiębiorczości w literaturze ekonomicznej nie łączy się bezpośrednio ze wzrostem gospodarczym

Wyliczając czynniki wzrostu gospodarczego - przedsiębiorczość jest podawana jako „inny” czynnik wzrostu, itp.

Dorobek J. Schumpetera o przedsiębiorczości nie zyskał zainteresowania, na jakie zasługiwał (pozostawał poza głównym nurtem rozważań)

Ekonomiści od połowy XIX w. starali się znaleźć w gospodarce równowagę (zarówno klasycy, neoklasycy jak i Keynes)

Podejście do wzrostu gospodarczego:

Ekonomia klasyczna

• nacisk na elementarne, materialne zasoby (praca, ziemia, kapitał) - od ich wielkości, stopnia wykorzystania zależy rozwój gospodarki

• pełne wykorzystanie czynników wytwórczych jest stanem naturalnym w gospodarce

• kluczem do wszystkiego - rynek - kształtujący ceny zasobów, określający stopień ich wykorzystania i w konsekwencji wzrost gospodarki

• podstawa działania mechanizmu gospodarki - homo oeconomicus

• w modelu neoklasycznym (statycznej równowagi) brak przestrzeni dla działań przedsiębiorczych, ryzykownych

Wzrost gospodarczy - był efektem akumulacji czynników produkcji oraz zewnętrznych w stosunku do przedsiębiorstwa zmian technicznych (podejście ilościowe - skupiano się na tym, co można było wyrazić ilościowo, bez analizowania przyczyn zmian akumulacji i postępu technicznego)

W latach 30. XX w. (teoretyczna rewolucja) - zwróciła uwagę na popytowe czynniki wzrostu

Kryzysy naftowe - obnażyły słabość ekonomii keynesowskiej

Nastąpił powrót do teorii podażowych - a raczej do podażowych czynników wzrostu

Zaczęto się zastanawiać nad czynnikami kształtującymi zachowania podmiotów gospodarczych

Jedni akcentowali teorię racjonalnych oczekiwań (teoria racjonalnych oczekiwań - R. Lucas, R. Barro)

Inni wpływ podatków na stopień wykorzystania zasobów (A. Laffer, G. Gilder)

Powrót do podstaw mikroekonomii - teorii przedsiębiorstwa, znowu poszukiwano determinant równowagi

Uwagę skupiano przede wszystkim na dużych firmach

W ekonomii instytucjonalnej - przedsiębiorczość postrzegano jako siłę sprawczą zmian ekonomicznych,

Główny nurt ekonomii - w ciągu ostatnich 25 lat traktował przedsiębiorczość jako cos, co istnieje ale wymyka się spod zmatematyzowanych modeli

Nurt neoinstytucjonalny - (R. Coase - i jego koszty transakcyjne wyjaśniające m. in. wzrost przedsiębiorstwa)

Dorobek F. H. Knighta i J. Schumpetera

F. H. Knight - ek. neoklasyczna)

J. Schumpeter - negował ek. klasyczną (quasi-instytucjonalista)

F. H. Knight - odróżniał ryzyko od niepewności, stworzył koncepcje przedsiębiorczości i przedsiębiorcy

Wg Knighta - zysk to wypadkowa zdolności do spostrzegania szans, szczęścia oraz niepewności (dotyczącej przyszłych cen, sytuacji na rynku)

Związek między funkcją przedsiębiorcy a funkcją kapitalisty; przeplatają się - wg Knighta
- te funkcje przeplatają się - przedsiębiorca samodzielnie podejmuje ryzyko (funkcja przedsiębiorcy) oraz sam finansuje swoje działania (funkcja kapitalisty)

Taka sytuacja ma miejsce przede wszystkim w małych firmach (jednoosobowych
- samozatrudnienie)

J. Schumpeter - jego Teoria rozwoju gospodarczego - zasadniczo różna od ujęcia neoklasycznego

Przedsiębiorczość - podstawowe źródło innowacji (ktoś, kto nie wprowadza innowacji, nie jest przedsiębiorcą), przedsiębiorca jest kluczową postacią

Bez innowacji nie ma rozwoju

Zyski pojawiają się, gdy obroty (ruch obrotowy) odbiegają od zrutynizowanego toku, a mogą to sprawić tylko innowacje

J. Schumpeter - przedsiębiorczość i przedsiębiorcę kojarzył przede wszystkim z małą firmą

W działaniach przedsiębiorcy odnajdujemy cechy przedsiębiorczości,

Cechy te nie są przypisane na stałe, raz na zawsze

„... działanie w charakterze przedsiębiorcy nie jest zawodem ani stanem trwałym...”

a ponieważ przedsiębiorcą się bywa (a nie jest), to populacja przedsiębiorstw stale się zmienia

W publikacji Kapitalizm, socjalizm i demokracja J. Schumpeter kładzie większy nacisk na innowacyjność rozwijaną w dużych przedsiębiorstwach

Słynne pytanie J. Schumpetera - „czy kapitalizm przetrwa”?

Ubolewał on, że w wielkich przedsiębiorstwach postępująca biurokracja zmniejsza przestrzeń dla przedsiębiorczości

Przedsiębiorców skłonnych do podejmowania ryzyka, z czasem, zastępują „przezorni menedżerowie”

Przezorni menedżerowie

• to naśladowcy, imitatorzy, a nie twórcy,

• pozbawieni są zdolności do podejmowania decyzji i wprowadzania innowacji

W efekcie:

• dynamizm gospodarczy kapitalizmu będzie słabł,

• nastąpi zanik „kreatywnej destrukcji” - zasadniczego przymiotu przedsiębiorczości, dzięki której gospodarka idzie do przodu

Teorie równowagi nie dostrzegają przedsiębiorczości

Łamiący schematy destruktor, szukający innych niż przetarte przez poprzedników ścieżek
- to zupełnie odmienna postać niż homo oeconomicus poszukujący równowagi

Przedsiębiorcy - uciekają od logiki równowagi (również między popytem a podażą), zmieniając rynek poprzez wprowadzenie nowych produktów, procesów, innowacji

Zmiany są ciągłe, dzięki wchodzeniu na rynek nowych przedsiębiorstw oraz dzięki innowacyjności dotychczasowych

Wydaje się, że w rzeczywistości rynek waha się, występujące trendy dążą do równowagi oraz do nierównowagi

Inna koncepcja (wywodząca się z tradycji szkoły austriackiej) reprezentuje współcześnie

I. Kirzner:

Przedsiębiorca - utożsamiany z właścicielem, postacią, która wykorzystując do osiągnięcia zysku okazje pojawiające się w warunkach nierównowagi, działa w kierunku jej przywrócenia

(wykorzystuje różnice cen-taniej kupuje, drożej sprzedaje)

Przedsiębiorca wywiera aktywny wpływ na gospodarkę (a rzeczywistość gospodarcza zmienia się, jednocześnie między pomiędzy stale zmieniająca się gospodarką (otoczeniem przedsiębiorcy) a innowacjami, informacjami istnieją sprzężenia zwrotne

W ostatnim ćwierćwieczu XX w. poglądy (podejście) Schumpetera nabrały szczególnego znaczenia - w związku z powrotem na scenę małych i średnich przedsiębiorstw

Sygnalizowano nawet przejście od od gospodarki „zarządzanej” (managet) do gospodarki „przedsiębiorczej” (enterprenurial) - kluczowym argumentem był kluczowy udział samozatrudnionych w populacji pracujących

Wzrost znaczenia MSP - uznano nie tylko za odwrócenie spadkowego trendu, ale również za sytuację podważającą poprzednie dowody na negatywną korelację pomiędzy wzrostem gospodarczym a samozatrudnieniem (S. Kuznetz, R. Lucas)

Jednak autorzy tych tez koncentrowali się raczej nad badaniem wpływu rozwoju gospodarczego na przedsiębiorstwa niż odwrotnie

Według opublikowanych w raporcie nr 7 (2004 r.) z serii „Observatory of European SMEs” informacji przedsiębiorczość ma pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy (doceniono wiedzę jako czynnik wzrostu)

Sektor MSP jest środowiskiem, w którym procesy założycielskie (star ups) są nośnikami nowych technologii lub produktów - pozytywne z punktu widzenia wzrostu gospodarczego

Wynalazcy, naukowcy, inżynierowie - opuszczają firmę (przedsiębiorstwo) wtedy, gdy oczekiwane przez nich wynagrodzenie nie jest możliwe do uzyskania w ramach istniejącej firmy i zakładają własną działalność (powstające w ten sposób firmy odpryskowe - to firmy będące nośnikami nowych technologii lub produktów)

Ramy teoretyczne struktura powiązań

Przedsiębiorczość a wzrost gospodarczy - ujęcie S. Wennekersa i Thurika (holenderscy ekonomiści zajmujący się MPS) - schemat oddaje istotę powiązań i wpływu przedsiębiorczości na makroekonomiczne efekty gospodarcze)

Schemat analizy - przedsiębiorczość a wzrost gospodarczy

Uwarunkowania (personalne, kulturowe, instytucjonalne)

Przedsiębiorczość (wielowymiarowość, różne szczeble analizy)

Powiązania pośrednie (innowacje, konkurencja)

Wzrost gospodarczy

Kluczową rolę odgrywają uwarunkowania determinujące poziom i rozwój przedsiębiorczości oraz powiązania pośrednie stanowiące przełożenie działań przedsiębiorczych szczebla mikro na efekt makroekonomiczny

Powiązania pośrednie - pokazują, jakimi drogami przedsiębiorczość wpływa na wzrost gospodarczy

Przedsiębiorczość a teorie ekonomiczne

	Zmienne	Dyscypliny naukowe	Przedmiot zainteresowania
Uwarunkowania	brak związków
Przedsiębiorczość	cechy (czujność, postrzeganie)	psychologia	jednostki (osoby)
		funkcje (role)przedsiębiorcy	ekonomia	jednostki (osoby)
	Powiązania pośrednie	wprowadzanie nowości poprzez zakładanie nowych firm i innowacje	ekonomia przemysłowa	firmy
		rynki i konkurencja	ekonomia przemysłowa	firmy i sektory
		równowaga/nierównowaga	ekonomia	poziomy zagregowane
Wzrost gospodarczy	brak związków

Powiązania pośrednie - stopa narodzin nowych firm - kojarzona z przedsiębiorczością (czasami traktowana jako podstawowy miernik przedsiębiorczości)

Wpływ przedsiębiorczości na wzrost gospodarczy

Dyscyplina naukowa	Działania przedsiębiorcze
Ekonomia przemysłowa (Porter)	wprowadzanie nowości poprzez zakładanie nowych firm i innowacje
		rynki i konkurencja
		Zdobywanie nowych rynków
		Inwencja
		Innowacje
		Tworzenie nowych firm
		konkurencja

W ekonomii przemysłowej (Porter), ekonomii ewolucyjnej (Eliasson) historii gospodarczej - przedsiębiorczość jest uważana za ważną dla wzrostu gospodarczego

Rola przedsiębiorczości dla wzrostu gospodarczego

Dyscyplina naukowa	Konkurencja	Innowacje	Zakładanie nowych firm	Znaczenie przedsiębiorczości dla wzrostu gospodarczego
Ekonomia przemysłowa	+++	+++	++	+++
Ekonomia ewolucyjna	+++	+++	+++	+++
Neoklasycy	++	+	0	+

Nowo założona firma (start-up)- nowe wejście na rynek lub rynek już istniejący z nowym lub z istniejącym dobrem

Nowe firmy, wprowadzenie nowych graczy na rynek, wzrasta konkurencja, zmienia się struktura rynku, ożywia rywalizacja prowadząca do selekcji,

Historycy gospodarczy i ekonomiści zajmujący się analiza ekonomiczną zauważają, ze poza podstawowymi czynnikami wzrostu (zasoby, ekonomia skali) istotne są: wzrost zasobu wiedzy, dążenie do racjonalności,

D. C. North (noblista) uważa, że: kapitał ludzki, innowacje, ekonomia skali, edukacja, akumulacja kapitału nie są przyczynami wzrostu - one są wzrostem

Natomiast faktycznymi przyczynami wzrostu - są czynniki decydujące o efektywności organizacji gospodarczej takie jak: bodźce, prawa własności

W analizach historycznych podkreślana jest ponadto rola ram prawnych działalności gospodarczej, przemian kulturowych, zmian organizacji rynku

Analizy długookresowe - pozwalają na spojrzenie z dystansu na wiele procesów gospodarczych
- w ich świetle renesans sektora MSP i przedsiębiorczości w ostatnich dekadach XX w. mógł okazać się chwilowym epizodem

C.M. Cipolla - wszystko płynie razem - krytyka sztucznych prób mierzenia wzrostu gospodarczego

Wg Cipolli - przedsiębiorczość jest ważna w długich okresach wzrostu, przedsiębiorczość jest warunkiem niezbędnym ale niewystarczających

Historia oraz teorie wzrostu odnoszące się do realiów historycznych przywiązują do przedsiębiorczości i przedsiębiorców

Wg M.E. Portera - inwencja i przedsiębiorczość są w samym sercu przewagi konkurencyjnej narodu

Przedstawiciele tzw. teorii eksperymentalnie zorganizowanej gospodarki (bliskiej ekonomii ewolucyjnej) Eliasson - kładzie nacisk na rolę wejść na rynek i wyjść z rynku , uważa, że konkurencja jest mechanizmem selekcji różnych eksperymentów gospodarczych

( więcej s. 75 - 82)

Rozumienie przedsiębiorczości:

Przedsiębiorczość jest przejawem zdolności i chęci jednostki działającej indywidualnie lub w zespole w ramach lub na zewnątrz istniejącej organizacji, do:
1) postrzegania i kreowania nowych możliwości gospodarczych (nowych produktów, nowych metod produkcji, nowych kombinacji produkt-rynek),

2) wprowadzania swoich pomysłów na rynek w obliczu niepewności i innych przeszkód, poprzez decyzje dotyczące alokacji, form i wykorzystywania zasobów i instytucji

(S. Wennekers, R. Thurik)

Schemat relacji między przedsiębiorczością a wzrostem gospodarczym (według S.Wennekersa
i R.Thurika)

Poziom analizy

Uwarunkowania przedsiębiorczości

Główne elementy przedsiębiorczości

Oddziaływanie przedsiębiorczości

Powiązania - wieloaspektowe, skomplikowane

Schemat - pełni role porządkującą

Na jego podstawie - autor (P. Dominiak) skonstruował własny model (w celu uwypuklenia pewnych zagadnień,

Model relacji przedsiębiorczość - sektor MSP - wzrost gospodarczy (pierwsze przybliżenie)

Otoczenie

Przedsiębiorczość

Przedsiębiorca

Przedsiębiorstwo

Powiązania pośrednie

Wzrost gospodarczy

Wpływ sektora MSP na makroekonomiczne efekty gospodarowania oraz ścieżki (sposoby), poprzez które wpływ ten jest realizowany

Otoczenie - splot czynników ekonomicznych, społecznych, politycznych, prawnych i kulturowych

Otoczenie określa charakter i dynamikę przedsiębiorczości

Model uwypukla elementarna prawdę, że przedsiębiorczość ujawnia się i realizuje wyłącznie poprzez ludzi (jednostki lub zespoły) - w zespole nie mogą być wyłącznie nieprzedsiębiorcze jednostki

Z kolei człowiek (przedsiębiorca) może realizować swoje funkcje przedsiębiorcze jedynie w ramach konkretnej organizacji (przedsiębiorstwa)

Nie można być przedsiębiorcą bez przedsiębiorstwa

Charakterystyka firmy ma kluczowe znaczenie dla zachowań przedsiębiorców, stwarzając im lepsze lub gorsze warunki do działania, mniejsze lub większe ograniczenia

To, co dzieje się w przedsiębiorstwach (poziom mikro) jest przenoszone na poziom makro (powiązania pośrednie)

Analiza elementów modelu relacji przedsiębiorczości -

Kultura, uwarunkowania makroekonomiczne, instytucjonalne, polityka, kontekst społeczny,

Kultura przedsiębiorczości

„Model” relacji przedsiębiorczość - sektor MSP - wzrost gospodarczy

źródło: Sektor MSP we współczesnej gospodarce, P. Dominiak

1. Otoczenie (potraktowane szeroko)

Obejmuje najogólniej rozumianą kulturę danego społeczeństwa (również ideologię), uwarunkowania makroekonomiczne, instytucjonalne;

politykę (nie tylko gospodarczą), społeczny kontekst (rozpiętości dochodowe i majątkowe, zróżnicowanie regionalne, zakres wykluczeń, bezpieczeństwo socjalne itp.)

ramy prawne (gównie, choć nie tylko, określające zakres i reguły gry ekonomicznej)

Szerokie otoczenie - ma wpływ na wszystko, co się dzieje w gospodarce:

Kształtuje zachowania i postawy ludzi, ich systemy wartości, itp.,

Traktuje przedsiębiorczość jako zjawisko gospodarcze, społeczne i kulturowe,

Czynniki ekonomiczne, prawne, instytucjonalne i polityczne:

• określają strukturę gospodarcza, w tym relacje sektorów MSP i DP

• mają wpływ na nośniki (powiązania pośrednie), poprzez które działalność ludzi i firm przekłada się na makroekonomiczne efekty

2. Otoczenie w węższym znaczeniu: kultura przedsiębiorczości

Kultura przedsiębiorczości - wyrasta z kultury ogólnej, jest jej składową, w pewnych szczególnych sytuacjach przedsiębiorczość tworzy swoją własną kulturę

Rozwijanie kultury przedsiębiorczości istotne m. in. ze względu na to, że przeciwstawia się ona kulturze biurokracji przenikającej dojrzałe organizacje prywatne i publiczne

Kultura przedsiębiorczości (jako część kultury ogólnej) istnieje i ma duże znaczenie

Dzięki badaniu kultury przedsiębiorczości - można dopiero zrozumieć, dlaczego jedne kraje (gospodarki, społeczeństwa) rozwijały się szybciej, a inne wolniej

Dlaczego eksponowane przez ekonomistów zasoby (źródła wzrostu) w jednym miejscu są wykorzystywane efektywnie (ropa w Norwegii), w innych wprost przeciwnie (ropa w Nigerii)

Dlaczego jedni radzą sobie lepiej z ograniczeniami zasobowymi (Japonia, Tajlandia) , a dla innych jest to przeszkoda nie do przeskoczenia (kraje afrykańskie)

Inne aspekty kultury przedsiębiorczości;

wpływ na stopę samozatrudnienia (podział na właścicieli firm i pracowników najemnych

proporcje między przedsiębiorcami „schumpeterowskimi'- cztery schumpeterowskie role społeczne przedsiębiorcy (innowator, kapitalista, manager i wynalazca, twórcza destrukcja u Schumpetera) i właścicielami/menedżerami

poziom kompetencji jednych i drugich, zdolność uczenia się, umiejętność i chęć współpracy,

stosunek do ryzyka

3. Kultura przedsiębiorstwa - dotyczy przede wszystkim przedsiębiorstw dużych, w sektorze MPS jest ona raczej bezpośrednia pochodną kultury przedsiębiorczości wnoszonej przez właściciela

Kultura dużego przedsiębiorstwa - specyficzny, bardzo zróżnicowany obszar,

Kultura organizacji to:

zwyczajowy sposób myślenia, odczuwania i działania - podzielany, przyswajany i asymilowany przez pracowników (E. Jacque)

filozofia sposobu zorganizowania firmy, obejmująca podział pracy, konfigurację, więzi organizacyjne, poziom decentralizacji, formalizacji, przebiegu procedur (M. Czerska)

(jednak w większości publikacji unika się określenia „przedsiębiorczość” lub „intraprzedsiębiorczość” oraz wzmianki o tych zjawiskach)

(intraprzedsiebiorca - menedżer realizujący zadania przedsiębiorcze)

Kultura przedsiębiorstwa - wypadkowa zderzania się kultury przedsiębiorczości i kultury biurokracji

Kultura przedsiębiorstwa wyznacza m. in. obszar, w którym możliwe są działania przedsiębiorcze (podział sceny na menedżerów i intraprzedsiębiorców)

Kształtuje filozofie, wybór strategii, dynamizm, innowacyjność,

Trendy ostatnich lat - spłaszczanie struktur zarządzania, decentralizacji decyzji, wydzielania centrów zysku, outsourcing (odbiurokratyzowanie dużych przedsiębiorstw, uczynienie ich bardziej aktywnymi, elastycznymi, dynamicznymi - czyli przedsiębiorczymi)

Wyraźne dążenia do naśladowania działań indywidualnych przedsiębiorców

(mimicking smallness - małpowanie małych firm )

(Think small)

Głosy o konieczności dążenia do zmniejszania jednostek biznesowych w celu bardziej efektywnej globalizacji gospodarki

4. Powiązania pośrednie - pozwalają ocenić, w jaki sposób sektor MSP (jak i DP) przyczynia się do wzrostu gospodarczego

Biorąc pod uwagę podejście tradycyjne (uwzględniając bezpośrednie czynniki wzrostu) można ocenić ten wpływ przez pryzmat kreowania nowych miejsc pracy, poziom wydajności pracy. (takie podejście choć zasadne - niewystarczające

Charakterystyczne dla sektora MSP ciągłe wejścia na rynek i wyjścia z rynku - sprzyjają:

Konkurencji,

Dynamizują gospodarkę,

Są przejawem mechanizmu selekcji

Powodują zróżnicowanie gospodarki

(wg ekologii populacji - każda nowa firma reprezentuje pewne unikalne podejście do działalności gospodarczej)

innowacje

internacjonalizacja (eksport lokomotywa wzrostu)

Powiązania sieciowe - pozwalają przełamywać bariery związane z małymi rozmiarami, nieosiaganiem korzyści skali,

Sieci (o różnym charakterze) stają się coraz ważniejszym elementem krajobrazu gospodarczego w obszarze działalności sektora MSP

Katalog powiązań pośrednich - bardzo szeroki, wybór poszczególnych elementów - zależy od celu badań)

Znaczenie sektora MSP (oraz sektora DP) w gospodarce jest efektem żywiołowych kompromisów, będących rezultatami masowych decyzji przedsiębiorstw i menedżerów dokonujących wyborów w różnych zakresach:

Zakres decyzji podejmowanych przez przedsiębiorstwa - decyzje:

pomiędzy produkcją materiałów i komponentów we własnym zakresie i zakupem ich na rynku od zewnętrznych dostawców

pomiędzy kosztami produkcji i kosztami transportu (im więcej wytworzone, tym więcej trzeba sprzedać i dostarczyć coraz bardziej odległym odbiorcom)

pomiędzy kosztami małej firmy zaopatrującej mały rynek i wykorzystującej w pełni swoje zdolności wytwórcze, a dużym przedsiębiorstwem obsługującym mały rynek, ale nie wykorzystującej w pełni swoich zdolności wytwórczych.

pomiędzy efektywnością (kosztami produkcji przy danym jej poziomie) a dostosowaniem do rynku (kosztami dostosowania przy danym poziomie produkcji)

pomiędzy ekonomią skali (produkcja standardowych wyrobów przy niskich kosztach wytwarzania) a korzyściami specjalizacji (wytwarzaniem przy wysokich kosztach produkcji specjalnie dopasowanych do potrzeb klientów)

pomiędzy wielkością firmy a możliwościami jej kontrolowania i sterowania a motywacją

wybór pomiędzy możliwością uzyskania oczekiwanego wynagrodzenia z tytułu wdrożenia nowego pomysłu w ramach istniejącego przedsiębiorstwa a szansami (kosztami) na jego uzyskanie poprzez założenie nowej własnej firmy przez autora tego pomysłu

Wypadkowa indywidualnych wyborów (wymienionych powyżej) wpływa na rozkład wielkosci firm w danej populacji

Firmy z sektora MSP stanowią 99,8% wszystkich przedsiębiorstw w Polsce, zatrudniają 70,1% pracujących i generują 47,7% PKB. Jednocześnie dostępność finansowania dla firm tego sektora jest w naszym kraju dużo niższa niż w pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Wykorzystanie rządowych programów wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa jest również znacznie niższe od europejskich norm.

Odpowiedzi na pytanie o sens istnienia sektora MSP już wiele lat temu udzielił Schumpeter, gdy sformułował tezę o „kreatywnej dystrybucji”. Według niej kapitalizm nie mógłby istnieć bez ciągłego rodzenia się nowych firm powstających na gruzach tych, które upadły. Dzięki temu zdrowa kapitalistyczna gospodarka podlega wciąż reinkarnacji, jest w ciągłym procesie transformacji wiodącej ją na coraz wyższy poziom. Jednak proces upadania starych i rodzenia się nowych firm, a więc formowania się sektora MSP, nie przebiega wszędzie jednakowo. Gospodarcze i społeczne funkcje pełnione przez małe i średnie przedsiębiorstwa zależą zarówno od osiągniętego już poziomu rozwoju gospodarczego, jak i ustroju społeczno - politycznego. Nawet w krajach o podobnym poziomie gospodarki rola małych i średnich przedsiębiorstw jest inna, a stan rozwoju zróżnicowany. Odmienna jest bowiem polityka promocji tego sektora, kultura przedsiębiorcza i stosunek społeczeństwa do inicjowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez członków danej społeczności.
Jeszcze w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych w Europie i w Stanach Zjednoczonych królowały wielkie korporacje, ale już w latach siedemdziesiątych można było zauważyć odwrócenie tej tendencji i zmierzanie w kierunku stopniowego zwiększania roli małych firm w gospodarce. Jest wiele przyczyn zaistniałej sytuacji. Przedstawiamy najważniejsze z nich:

1) Zmiany techniki wytwarzania i usług. Sądzić można, że prawdopodobnie rewolucja technologiczna i związane z nią: miniaturyzacja i specjalizacja oraz zrutynizowanie procedur i reżimów technologicznych spowodowały w latach siedemdziesiątych dekoncentrację produkcji i usług.

2) Rozwój sektora usług. Zapotrzebowanie na usługi rośnie w ostatnich latach gwałtownie, zwłaszcza na reklamę, badania rynku itd. Względny wzrost usług wpływa na względny spadek wielkości firm, wywołany jedynie zmianami sektoralnymi.

3) Wzrost konkurencji Trzeciego Świata i spadek międzynarodowej konkurencyjności dużych firm. Duże firmy są w większym stopniu niż małe eksporterami. Stąd zmiany konkurencyjności eksportu uderzają głównie w firmy duże. Te zaś, przesuwając część produkcji do małych firm próbują redukować koszty własnej działalności. Również zmiany w otoczeniu rynku, w tym m.in. wzrost ryzyka i niepewności na wielu rynkach, rosnąca konkurencja zagraniczna, zmiany w kursach wymiany walut, zmiany popytu, są czynnikami zwiększającymi na wielu rynkach przewagę konkurencyjną małych firm.

4) Zmiany na rynkach czynników produkcji, zwiększające dostęp małych firm zarówno do rynku pracy, jak i kapitału.

5) Wzrost cen energii i spadek światowego popytu. Wzrost cen energii ma o wiele silniejszy wpływ na duże niż na małe firmy, ponieważ duże firmy w większym stopniują są uzależnione od zmiany ceny energii.

6) Efekt makroekonomiczny, którego źródłem są zmiany wywołane okresem gospodarczej recesji lub prosperity. Na ogół jednak obserwuje się znaczną ekspansję sektora MSP w okresach recesji, stąd też widoczny jest wówczas przyspieszony rozwój tego sektora.

7) Czynniki polityczne, promocja kultury przedsiębiorczej i antyrządowe uprzedzenia.

8) Moda i zmiana gustów. Wzrost popytu na wyroby i usługi coraz bardziej zróżnicowane i coraz lepiej dostosowane do indywidualnych gustów klientów powiększa nisze dostępne dla małych firm. Firmy małe mogą się utrzymać nawet wówczas, gdy spada popyt na standardowe produkty wykonywane przez duże przedsiębiorstwa na masową skalę.

9) Zmiany w strategii dużych firm, przejawiające się przede wszystkim w mniej agresywnym inwestowaniu i procesach restrukturyzacji dużych przedsiębiorstw.

Jednostka

Firma

Poziom makro

Postawy

Kwalifikacje

Działania

Samorealizacja

Dobrobyt osobisty

Narodziny firm

Wejście na nowe rynki

Innowacje

Konkurencyjność

Wzrost gospodarczy

Wyniki działalności firmy

Różnorodność

Konkurencja

Selekcja

Uzdolnienia psychologiczne

Kultura

Instytucje

Kultura biznesu

Bodźce

Kultura

Instytucje

Przedsiębiorczość

Intra-przedsiębiorca

Menedżer zarządzający

Przedsiębiorca schumpeterowski

Przedsiębiorca

Właściciel
/menedżer

Sektor DP

Naśladowanie małości

Sektor MSP

Powiązania (nośniki) pośrednie

Miejsca pracy, konkurencja (wejścia na rynek, wyjścia z rynku) innowacje, wydajność pracy, internacjonalizacja,

Efekt makroekonomiczny - wzrost gospodarczy

---