PRAWO CYWILNE, prawo cywilne


03.03.2007r.

Prawo cywilne dr Zbigniew Wasiak

Co to jest prawo cywilne? Mamy nauczyć się prawa pozytywnego. Prawo cywilne ( ius civile) wywodzi się z prawa rzymskiego.

Prawo cywilne charakteryzuje się:

  1. regulacją kwestii związanych ze sprawami majątkowymi (własności, przenoszenie własności, obrotu), człowiek musi wchodzić na co dzień w stosunki prawne z innymi osobami.

  2. te stosunki regulowane przez prawo cywilne są to stosunki równych podmiotów (równorzędna pozycja) strony mogą się umawiać, strony same kształtują ten stosunek. Uczestnictwo stron w tworzeniu stosunku równorzędnego, w tworzeniu treści.

  3. przy konfliktach stron mogą je rozstrzygać sądy.

SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO

Działy Prawa Cywilnego:

I. Część ogólna (wyciągnięte przed nawias); (kto może być podmiotem prawa cywilnego, w jaki sposób powstaje stosunek cywilno prawny, jak wygląda sprawa przedawnienia roszczeń).

II. Prawo rzeczowe ( stosunki regulujące podmiot prawa a rzeczą- nabywanie własności, korzystanie z rzeczy cudzych, własnościowe prawo do lokalu, hipoteka).

III. Zobowiązania (wymiana dóbr i usług, odpowiedzialność cywilna, umowy które są zawierane na co dzień: zakupu, umowy o dzieło).

IV. Prawo spadkowe ( przejście praw i obowiązków z osoby zmarłej na jej spadkobierców).

V. Prawo rodzinne ( zawarcie małżeństwa, pochodzenie dziecka, alimenty).

VI. Prawo na dobrach niematerialnych ( prawa autorskie, prawa patentowe).

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO

W 1918r. powstał problem stworzenia prawa cywilnego, problem unifikacji prawa cywilnego aby z różnych systemów prawnych stworzyć jeden system pc. W trakcie okresu międzywojennego prace nad tym systemem trwały, jednak przerwał je wybuch II wojny światowej, udało się jedynie wydać kodeks zobowiązań. Po II wojnie światowej prace nad systemem prawa cywilnego podjęto na nowo i z końcem 1946r. unifikacja systemu pc została zakończona. Poszczególne działy prawa były stworzone w formie poszczególnych dekretów które weszły w życie od 01.01.1947r. (pracowano również wspólnie z Czechosłowacją nad kodeksem rodzinnym). Kolejny problem systemu pc polegał na skodyfikowaniu poszczególnych aktów (dekretów) w jedna całość ( w jeden akt prawny). Kodyfikacja trwała ponad 20 lat ( w między czasie zmienił się ustrój polityczny). W połowie lat 60-tych w 1964r. zakończono kodyfikację. Od 01.01.1965r. zaczął obowiązywać kodeks cywilny, jednak od tego momentu nastąpiły liczne nowelizacje. W 1990r. nastąpiła najważniejsza nowelizacja przy zmianach ustrojowych. Poza kodeksem cywilnym istnieje szereg ustaw regulujących unormowania cywilne np. kpc.

STOSUNKI CYWILNO-PRAWNE

Elementy stosunku cywilno prawnego ( schemat)

0x08 graphic
W D

wierzyciel dłużnik

(strona uprawniona) ( strona zobowiązana)

ŹRÓDŁA STOSUNKÓW CYWILNO PRAWNYCH

Powstają w wyniku zdarzeń prawnych- zdarzenia z którymi ustawa wiąże stosunek cywilno prawny.

0x08 graphic
0x08 graphic
ZDARZENIA PRAWNE

FAKTY DZIAŁANIA (działania ludzkie, które przeważają,

0x08 graphic
0x08 graphic
mają decydujące znaczenie)

CZYNY ( ludzkie) CZYNNOŚCI

(niezamierzone, czyli nie mają (świadome działanie przez

na celu wywołania skutku prawnego) oświadczenie woli, orzeczenie sądu,

mające na celu świadome wywołanie skutku prawnego, są tu też czyny prawne)

Stosunek cywilno-prawny pomiędzy podmiotami prawa cywilnego.

ELEMENTY STOSUNKU CYWILNO-PRAWNEGO

  1. podmioty stosunku cywilno-prawnego, są to osoby fizyczne lub osoby prawne (art.1kc)

0x08 graphic
0x08 graphic
W D (stosunek wzajemny)

0x08 graphic
0x08 graphic
W D1, D2,D3

  1. przedmiot stosunku cywilno-prawnego np. obowiązek zapłacenia odszkodowania; zachowanie się podmiotów do określonego -pieniądz.

  2. treść stosunku cywilno-prawnego np. kiedy może dojść do ugody, czyli uprawnienia i obowiązki podmiotu stosunku cywilno-prawnego).

AD.1 osoby fizyczne:

-zdolność prawna;

-zdolność do czynności prawnych.

CZĘŚĆ OGÓLNA

10.03.2007

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem prawa w stosunkach cywilno-prawnych, otrzymuje się ją z chwilą urodzenia ( art. 8 kc)

NASCITURUS- w Starożytnym Rzymie już dziecko poczęte miało zdolność prawna, ale tylko jeśli wynosiło z tego korzyści. Obecnie w prawie spadkowym już nasciturus ma zdolność prawną jak również w prawie rodzinnym np. ojciec może uznać już dziecko poczęte.

Dziecko poczęte nie może być traktowane gorzej niż dziecko urodzone co wynika z orzecznictwa SN- od tego orzeczenia przyznaje się zdolność prawną dziecku nienarodzonemu, czyli orzecznictwo SN każe już dziecko poczęte traktować jako podmiot prawa.

Zakończenie zdolności prawnej- z chwilą wystawienia aktu zgonu przez USC na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza. W przypadku śmierci klinicznej, dopóki mózg człowieka pracuje człowiek ma zdolność prawną.

Obecnym kryterium ustalenia śmierci jest śmierć biologiczna- moment kiedy przestaje pracować mózg człowieka.

Zdolność prawna wygasa również w przypadku zaginięcia. Są dwa postępowania sądowe:

  1. sądowe stwierdzenie zgonu-postanowienie sądowe, gdy nie ma zwłok, ale wiadomo że śmierć jest niewątpliwa, czas i miejsce . Nie ma w tym przypadku upływu terminu potrzebnego do wydania takiego postanowienia.

  2. sądowe uznanie za zmarłego - w przypadku kiedy nie wiadomo czy człowiek żyje czy nie żyje. W tym przypadku po upływie określonego czasu można wystąpić do sądu o uznanie zaginionego za zmarłego (art. 29 kc)

- 10 lat od końca roku kalendarzowego w którym powzięto ostatnią wiadomość o zaginionym, że jeszcze żył.

- w przypadku dzieci dopiero gdy ukończyłby 23 lata można uznać je za zmarłe.

- w przypadku osób 70-letnich już po pięciu latach można uznać je za zmarłe.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Opisz sytuacje określające zdolność do czynności prawnej.

Zdolność do czynności prawnej-możliwość zaciągania zobowiązań i wykonywania uprawnień własnym działaniem, zależy ona od pewnych kwalifikacji jakie człowiek musi posiadać . Są dwa czynniki mające wpływ na zdolność do czynności prawnej:

  1. wiek;

  2. ubezwłasnowolnienie.

WIEK :

a. z chwilą urodzenia człowiek nie ma żadnej zdolności do czynności prawnej;

b. z wiekiem 13 lat człowiek otrzymuje (nabywa) ograniczoną zdolność do czynności prawnej, czyli ograniczoną zdolność do czynności prawnej ma człowiek pomiędzy 13 a 18 rokiem życia.

WYJĄTEK! Przez zawarcie małżeństwa małoletni (kobieta po ukończeniu 16 lat) uzyskuje pełnoletność.

c. pełną zdolność do czynności prawnej człowiek otrzymuje z chwilą osiągnięcia pełnoletności

( osoba ta nie może być ubezwłasnowolniona).

Jakie są przesłanki i skutki ubezwłasnowolnienia?

UBEZWŁASNOWOLNINIE- pozbawienie bądź ograniczenie zdolności do czynności prawnej w drodze orzeczenia sądu.

a. całkowite ubezwłasnowolnienie (art. 13 kc) może nastąpić:

Skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest pozbawienie zdolności do czynności prawnej. Dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia się opiekuna, który ma za zadanie zastąpienie tej osoby w tych czynnościach.

b. częściowe ubezwłasnowolnienie (art. 16 kc) może nastąpić:

Te sprawy podlegają ocenie biegłych lekarzy.

Skutkiem częściowego ubezwłasnowolnienia jest ograniczona zdolność do czynności prawnej. Dla tej osoby ustanawiany jest kurator.

Art 13 i 16 kc są to przepisy, które pozwalają sądowi postanowić o ubezwłasnowolnieniu ( sąd może ale nie musi).

GWARANCJE uniknięcia pomyłki przez orzecznictwa:

  1. w sprawach tych orzekają sądy okręgowe w składzie 3 sędziów zawodowych;

  2. dla takiej osoby ustanawiany jest doradca tymczasowy;

  3. jest przedstawiana opinia lekarzy biegłych;

  4. wnioski o ubezwłasnowolnienie mogą być składane tylko przez najbliższe osoby: małżonek, rodzeństwo, rodzice. Osoby które złożyły wniosek lekkomyślnie lub złośliwie podlegają karze grzywny do 1000zł.

Po wydaniu orzeczenia sądu istnieje kwestia zmiany tego orzeczenia, może zaistnieć taka sytuacja z częściowego na całkowite ubezwłasnowolnienie lub z całkowitego na częściowe.

Wnioski o zweryfikowanie orzeczenia:

  1. sąd może z urzędu wszcząć postanowienie

Obecnie trwają dyskusje czy prawo do wystąpienia z takim wnioskiem o uchylenie orzeczenia ma osoba ubezwłasnowolniona. Sąd przy orzeczeniach bierze to pod uwagę dobro osoby, która ma być ubezwłasnowolniona zwłaszcza przy ubezwłasnowolnieniu częściowym.

Co oznaczają 3 sytuacje określające zdolność do czynności prawnej?

  1. brak zdolności do czynności prawnej-( do 13 roku życia lub osoba całkowicie ubezwłasnowolniona) art. 14 kc czynności prawne dokonywane przez osobę która nie ma zdolności do czynności prawnej są nieważne z wyjątkiem gdy chodzi o umowy powszechnie zawierane (np. zakup lizaka przez dziecko w sklepie) w drobnych bieżących sprawach. Stają się one ważne w momencie ich wykonania.

  2. ograniczona zdolność do czynności prawnej- (pomiędzy 13 a 18 rokiem życia) osoba która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnej może sama działać za zgodą np. Rodziców, ustawowych opiekunów lub kuratora. Gdy nie ma takiej zgody to:

- przy czynnościach jednostkowych jest ta czynność nieważna,

- przy umowie , jest umową która jest czynnością o bezskuteczności zawieszonej (bezskuteczność zawieszona jest jedną z sankcji na gruncie prawa cywilnego) czyli albo jest ważna albo jest nieważna, w zależności jaką ostateczną decyzję podejmie ustawowy opiekun jest to tzw. czynność kulejąca - kontrahent może wyznaczyć termin do wypowiedzenia się w sprawie, jeśli się nie wypowie uważa się umowę za nieważną.

Osoba taka może zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. zakup chleba w sklepie), może rozporządzać swoim zarobkiem, może samodzielnie rozporządzać przedmiotami oddanymi do swobodnego użytku.

  1. pełna zdolność do czynności prawnej- tu nie ma żadnych ograniczeń.

IMIĘ I NAZWISKO

NAZWISKO- dziecko rodzi się z określonym nazwiskiem, przy zawarciu związku małżeńskiego trzeba określić jakie nazwisko dziecko będzie nosić. Jeśli dziecko urodzi sie w związku poza małżeńskim, jeśli zostało uznane przez ojca to nosi nazwisko ojca, jak również w przypadku gdy uznanie ojcostwa zostało orzeczone przez sąd.

IMIĘ- rodzice decydują o wyborze imienia dziecka, ale są przesłanki- imię nie może być ośmieszające, nie można nadać imienia żeńskiego mężczyźnie wyjątek Maria. W przypadku zaniedbania tego obowiązku przez rodziców urzędnik może wezwać do uzupełnienia tego braku lub sam nadać z urzędu imię, które jest najbardziej popularne.

MIEJSCE ZAMIESZKANIA

Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 kc)

31.03.2007

OCHRONA DÓBR OSOBISTYCH

Dobra osobiste osób fizycznych- są to pewne wartości całego świata uczuć (np. wartość swojej osoby) oraz wartości majątkowe. Art. 23 kc chroni dobra osobiste człowieka np. zdrowie, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Jakie są przesłanki do ochrony dóbr osobistych?

Dobrom osobistym odpowiadają prawa osobiste. Wyliczanie dóbr z art. 23 kc nie jest wyliczaniem zamkniętym bo np. pamięć po osobie zmarłej, sfera życia prywatnego też jest dobrem osobistym.

Z treści art. 23 i 24 wynikają dwie przesłanki, które muszą być spełnione:

  1. zagrożenie lub naruszenie dóbr osobistych uzasadniać może żądanie ochrony. Na ruszenie jest najczęstszą podstawą o wystąpienie ochrony ale tu trzeba udowodnić, że dobro zostało naruszone i tu przy ocenie wchodzą dwa kryteria: 1. kryterium subiektywne- co nie zezwalałoby na zakwestionowanie żadnego źródła ochrony; 2. kryterium obiektywne- przy ocenie czy doszło do naruszenia czy zagrożenia dobra osobistego dobra osobistego.

  2. bezprawność naruszenia - nie musi być ona wykazywana przez powoda gdyż prawodawca stosuje tutaj domniemanie bezprawności. Ciężar dowodu przerzucony jest na pozwanego, który musi wykazać brak bezprawności.

Jakie okoliczności muszą być wykazane przez pozwanego by wykazać brak bezprawności?

Wyłączenie bezprawności:

  1. pozwany wykaże, że miał wyraźne prawo do takiego zachowania np. Policjant strzela do przestępcy

  2. udowodnienie, że pozwany wykonywał swoje prawo podmiotowe w wyniku zawartej umowy np. fotograf zapłacił komuś za zrobienie zdjęcia.

  3. Wyłączenie bezprawności następuje również w przypadku gdy jest wyrażona zgoda (czyli zgoda wyłącza bezprawność) np. dentysta wyrywa zęba.

  4. Działanie w obronie interesu zasługującego na ochronę np. operacja bez zgody pacjenta.

W tych 4 ww. przypadkach następuje obalenie domniemania bezprawności.

Jakie środki będą przysługiwały osobie, której dobro osobiste zostało naruszone lub zagrożone?

I. Środki niemajątkowe- mieszczą się w tej grupie 3 następujące środki:

  1. żądanie ustalenia przez sąd, że doszło do naruszenia dobra osobistego;

  2. żądanie zaniechania naruszenia, gdy istnieje uzasadniona obawa do ponownego naruszenia dóbr osobistych;

  3. roszczenie o podjęcie czynności do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych np. złożenie oświadczenia w odpowiedniej formie lub treści np. gdy ktoś kogoś obraził.

II. Środki majątkowe - druga grupa środków przysługujących za naruszenie dóbr osobistych:

  1. roszczenie o odszkodowanie - musi być wykazana wina - § 2 art 24 kc;

  2. zadośćuczynienie- jest to sposób naprawienia krzywdy czyli szkody nie majątkowej np. poprzez formę pieniężną.

  3. Nawiązka na cele społeczne.

OSOBY PRAWNE

Osobami prawnymi są podmioty w stosunkach cywilno-prawnych, zgodnie z art. 33 kc są to skarb państwa i jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną przyznaną przez przepisy szczególne np. Fundacje, spółki akcyjne.

Za czasów rzymskich funkcjonowało pojęcie munciplum (gmina) jako odrębny podmiot prawny. Rozwój osobowości prawnej nastąpił w XIXw. gdy powstało pojęcie spółki akcyjnej, która powstała poprzez wnoszenie udziałów przez udziałowców. Taką spółkę uznano, że będzie oddzielona jako osoba prawna od tych udziałowców czyli odrębność podmiotu od udziałowców.

Przykłady systemów powstawania osób prawnych:

Osoby prawne mają zdolność do czynności prawnej. Zdolność czynności prawnych dokonywanych przez organy osób prawnych art. 38 kc czyli organ wyraża wolę osób prawnych. Ta osoba prawna może mieć pełnomocnika, który działa w imieniu osoby prawnej. Organ osoby prawnej jest niezbędnym elementem osoby prawnej i wyraża wprost wolę osoby prawnej natomiast pełnomocnik jest elementem dodatkowym i wyraża wolę w imieniu osoby prawnej.

14.04.2007

W jaki sposób osoby prawne mogą dokonywać czynności prawnych?

Przedstawicielstwo- osoba prawna działa poprzez przedstawicieli, którzy działają w imieniu osoby prawnej. Organ wyraża wprost wolę osoby prawnej, organ jest niezbędnym elementem osoby prawnej np. zarząd, dyrektor. art. 38 kc.

Osoby prawne: fundacje, spółdzielnie, spółki akcyjne, spółki z o.o.

Organy osoby prawnej mogą ustanowić pełnomocnika, który będzie działał w imieniu tej osoby prawnej.

Siedziba osoby prawnej, ochrona dóbr osobistych.

CZYNNOŚCI PRAWNE

Stosunki cywilno-prawne są to działania wśród których są czynności prawne czyli wyrażanie woli.

Czynność prawna- działanie w celu osiągnięcia określonego skutku prawnego ( dążenie do osiągnięcia skutku prawnego). Ważnym elementem czynności prawnej jest wyrażenie woli np. w przypadku testamentu- jest to jedna czynność prawna i jedno oświadczenie woli i tu możemy użyć pojęcia oświadczenia woli ( w przypadku gdy jest ono jedno), ale już w przypadku sprzedaży mamy dwa oświadczenia woli.

Czynność prawna może składać się z kilku elementów, ale musi wystąpić przynajmniej jedno oświadczenie woli.

Czynność prawna jest określana jako stan faktyczny.

Czynność prawna i oświadczenie woli wspólnym elementem jest to chęć osiągnięcia skutku prawnego.

Oświadczenie woli (niezbędny element czynności prawnej)- przejaw woli podmiotu prawa cywilnego, który zmierza do osiągnięcia określonego skutku prawnego.

Wymogi oświadczenia woli:

  1. musi być zrozumiałe, musi wynikać z niego co podmiot prawa myśli czy robi art. 60 kc ( musi być ujawniona wola w sposób dostateczny, wola musi być wyraźna, ale musi też wynikać z zachowania - perfecta con cludencia);

  2. Musi być swobodne- musi to być wola osoby, która wyraża tą wolę ( nie może być wyrażona wola pod przymusem fizycznym- nie ma wówczas oświadczenia woli, pod przymusem psychicznym mówimy wówczas o groźbie i jest tu oświadczenie woli ale można je uchylić);

  3. musi być złożone na serio- musi być rzeczywista wola, złożona poważnie, nie może to być żart.

Te 3 wymogi muszą być łącznie spełnione, żeby móc mówić o oświadczeniu woli.

Czy milczenie jest oświadczeniem woli?

Raczej NIE! Ustawodawca każe traktować milczenie w określonych sytuacjach jako oświadczenie woli (np. art. 1015 kc milczenie jest traktowane jako przyjęcie woli, art. 682

W jaki sposób jest składane oświadczenie woli, i jaki moment możemy przyjąć za złożenie oświadczenia woli?

Gdy oświadczenie woli składane jest na odległość tu może powstać problem z ustaleniem momentu złożenia oświadczenia woli. Art. 61 kc- oświadczenie woli jest złożone z chwilą gdy doszło do innej osoby w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią.

Wyrażenie woli w postaci elektronicznej.

RODZAJE CZYNNOŚCI PRAWNEJ

I. Podział na:

  1. czynności jednostronne- składane jest jedno oświadczenie woli np. testament;

  2. czynności dwustronne- inaczej umowa, składa się z dwóch oświadczeń woli;

  3. czynności wielostronne- uczestniczą w niej więcej niż dwie osoby i jest więcej niż dwa oświadczenia woli.

Kryterium jest ilość złożonych oświadczeń woli.

Czynności które zobowiązują jednostronnie, dwustronnie.

II. Podział na:

  1. czynności odpłatne- w zamian za świadczenie jednej woli jest ekwiwalent z drugiej strony;

  2. czynności nieodpłatne- gdy nie ma ekwiwalentu mówimy o czynności nieodpłatnej (dar), te czynności są gorzej traktowane przez ustawodawcę np. odwołanie darowizny.

III. Podział na:

  1. czynności na wypadek śmierci- np. testament, warunkiem tej czynności jest, że skutek prawny występuje z chwilą śmierci;

  2. czynności między żyjącymi.................................................

IV. Podział na:

  1. czynności realne- poza zgodnymi oświadczeniami woli wymagany jest dodatkowy element np. wydanie rzeczy (umowa przechowywani nie może być mowy o niej jeśli nie wydamy rzeczy na przechowywanie) lub wpis do księgi wieczystej.

  2. czynności konsensualne (solo konsensualne) tutaj dochodzi jedynie do oświadczenia woli i już te oświadczenia woli doprowadzają do wywołania skutku prawnego np. sprzedaż używanego samochodu

V. Podział na:

  1. czynności zobowiązujące- czynność zobowiązująca jest wówczas, jeżeli wynika z niej zwiększenie pasywów (długów)

  2. czynności rozporządzające-w wyniku której jest zmniejszenie aktywów (po stronie dokonującej takiej czynności)

VI. Podział na: (nie będzie na egzaminie)

  1. czynności przyczynowe- czynność prawna ma zależność pomiędzy przyczynami prawnymi, jeśli czynność prawna będzie oparta na niewłaściwych, nieważnych przyczynach- to czynność nieważna i odwrotnie .

  2. czynności oderwane- tu nie ma zależności ( wpływu przyczyny na ważność przyczyny) np. weksel jest czynnością oderwaną, czek również. Każda czynność ma przyczynę prawną ale przy czynności oderwanej nie ma zależności przyczynowej.

EGZAMIN

ZAWIERANIE CZYNNOŚCI PRAWNYCH czyli ZAWIERANIE UMÓW

Jakie sposoby możemy wyróżnić przy zawieraniu umów?

  1. złożenie oferty i jej przyjęcie

  2. negocjacje

  3. aukcja (licytacja)

  4. przetargi

  5. umowa przedwstępna

Kiedy mamy do czynienia z ofertą, co powinna zawierać oferta, jak zawieramy umowę, kiedy umowa obowiązuje?

Złożenie oferty i jej przyjęcie- oferta to propozycja zawarcia umowy, która musi określać istotne postanowienia umowy, Oferent występuje z propozycją do innej osoby lub grupy osób.

Jak długo ten oferent jest związany swoją propozycja, jak długo powinien czekać na odpowiedź?

Jeśli termin jest oznaczony to oferta przestaje obowiązywać po upływie czasu. Jeśli termin nie został oznaczony to oferta przestaje wiązać jeśli nie zostaje niezwłocznie........................... (przy obecności drugiej osoby lub telefonicznie) ale przy np. liście oferta przestaje wiązać z upływem czasu w którym list mógł w zwykłym toku czynności oferent otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

Każde zastrzeżenie np. do ceny będzie traktowane jako nowa oferta.

Musi nastąpić przyjęcie oferty bez zastrzeżeń. Każde wystawienie oferty z ceną uważa się za ofertę sprzedaży (art. 543kc)

Proste przyjęcie oferty oznacza zawarcie umowy. Oferta musi mieć cenę.

Negocjacje są prowadzone przy umowach skomplikowanych. Zawarcie umowy w drodze negocjacji- umowa jest zawarta (art. 72kc) gdy Strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień negocjacji. Kiedy strona prowadzi negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów (np. bez zamiaru zawarcie umowy) jest zobowiązana do naprawienia szkody. Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest zobowiązana do nieudostepniania takich danych. Jeżeli zostanie taka informacja przekazana strona uprawniona może żądać naprawienia szkody lub wydania korzyści.

Aukcja lub przetarg. Aukcja- przetarg ustny, przetarg- przetarg pisany - kiedyś było to jedno pojęcie. Celem przetargu jest wybranie korzystnej oferty. Przetarg ma doprowadzić do wyłonienia kontrahenta z którym zawierana jest umowa. Ideą jest czyste i przejrzyste wybranie kontrahenta. Jest preferowana przez instytucje państwowe (w 1994r. ukazała się ustawa o zamówieniach publicznych).

Aukcja inaczej licytacja jest stosowana do takich umów w których chodzi o wylicytowanie jak największej ceny (art. 70kc). Umowa zostaje zawarta z chwilą udzielenia przybicia (z tym który zaoferował największą cenę art. 704 i art. 705) Obowiązek zawarcia umowy. Wadium jest składane ponieważ ma mobilizować do zawarcia umowy. Zgodnie z art. 64kc można wystąpić do sądu o obowiązek zawarcia umowy.

Przetarg ofert- spośród złożonych ofert wybierana jest najkorzystniejsza oferta.

Aukcja (licytacja) ogłaszający aukcję określa przedmiot sprzedaży, cenę wywoławczą i wzywa zainteresowanych aby się zgłosili i podbijali cenę. Uczestnicy z reguły wpłacają wadium. Do umowy dochodzi dopiero po skonkretyzowaniu wszystkich postanowień umowy.

Umowa przedwstępna- zobowiązanie jednej strony lub obydwu stron do zawarcia tzw. umowy przyrzeczonej czyli zawarcie umowy w przyszłości. Przyczyną zawarcia takiej umowy jest sytuacja gdy nie można zawrzeć umowy czyli jest jakaś przeszkoda np. działka budowlana- kupno- gdy nie można zawrzeć umowy ostatecznej bo jest jakaś przeszkoda -np. brak pełnych funduszy.

Warunkiem ważności tej umowy jest:

12.05.2007r.

FORMY CZYNNOŚCI PRAWNEJ

EGZAMIN

W jakiej formie może być dokonywany podział form prawnych?

Kryterium postaci czynności prawnej:

  1. forma ustna;

  2. zwykła forma pisemna;

  3. szczególna forma- są to inne formy niż forma zwykła (pisemna z podpisem np. forma aktu notarialnego, złożenie oświadczenia woli przed organem wskazanym w ustawie, potwierdzenie daty podpisem). Forma szczególna jest zawsze pod rygorem nieważności. Rygor nieważności nie musi być zawarty w przepisie!!!!!!!!!

Forma pisemna- odcisk palca jeśli ktoś nie umie pisać lub czytać i przy odcisku podpis osoby, która potwierdza lub ktoś inny podpisuje.

Formy szczególne- forma aktu notarialnego, forma pisemna z poświadczeniem podpisu lub daty, złożenie oświadczenia przed urzędnikiem USC.

Składanie oświadczeń przed organem..........................................................................................

Inny podział form z udziałem skutków niezachowania formy.

EGZAMIN

Jakie są konsekwencje związane z niezachowaniem formy?

  1. forma pod rygorem nieważności;

  2. forma dla celów dowodowych

  3. forma pochodna

Co to jest forma pod rygorem nieważności?

Art. 73§ 1 kc zawsze wymagana jest forma pisemna...............(gdy wymagana jest forma pisemna) , forma ta będzie nieważna jeśli ustawa przewiduje rygor nieważności np. art. 99§1, art. 522 kc. Jeśli nie ma w ustawie wskazanego rygoru nieważności to niezachowanie formy nie oznacza jej nieważności ale jest formą dla celów dowodowych. Art. 73§2 jeśli wymagana jest inna forma szczególna, jeśli czynność jest dokonywana bez zachowania tej formy to ta forma zawsze jest nieważna.

Co to znaczy forma dla celów dowodowych?

Jest to forma której nie zachowanie nie powoduje nieważności czynności prawnej ale powoduje taki skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczany dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron (art. 74 kc). Czyli dowód z dokumentów jest ważniejszy niż dowód ze świadków czy przesłuchania.

WYJĄTEK:

W 3 przypadkach pomimo niezachowania formy pisemnej dowód ze świadkówjest dopuszczany:

  1. obie strony wyrażą na to zgodę;

  2. żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą;

  3. fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodniony za pomocą pisma tzn., że nie ma umowy na piśmie ale jest jakiś np. jakiś list w którym np. dłużnik pisze, że nie jest wstanie w danej chwili zwrócić pożyczki.

Wymóg formy przeważnie pochodzi od ustawodawcy, ale również może pochodzić od stron i wówczas obowiązują te same zasady.

WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Etapy dokonywania czynności prawnych:

W tych etapach mogą nastąpić nieprawidłowości np. ubezwłasnowolnienie, niepoczytalność, przymus, pomyłka i wówczas mamy do czynienia z wadą oświadczenia woli.

Wady oświadczenia woli to są nieprawidłowości, które mogą występować w procesie podejmowania decyzji czy w procesie wyrażania woli przy czynnościach prawnych.

Mamy wady oświadczenia woli które:

Rodzaje wad oświadczenia woli:

1.brak świadomości i swobody w powzięciu

decyzji i wyrażeniu woli (art. 82kc)

Są to wady które powodują bezwzględną

nieważność czynności prawnej

2.pozorność oświadczenia woli

3.błąd

4.podstęp

Są to 4 wady które powodują unieważnienie

czynności prawnej czyli względną nieważność

5.groźba

6.wyzysk

Ad. 1 art. 82 kc nieważność bezwzględna, sytuacja gdy zawierający czynność prawną nie wiedział co robi np. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inny chociażby nawet przenikający, zaburzenia czynności psychicznej - np. pomroczność jasna.

W momencie dokonywania czynności prawnej taki stan musi występować czyli osoba nie ma świadomości i swobody (swoboda w sensie psychicznym) i np. w przypadku gdy taka osoba wyrządza szkodę (art. 425§1 kc również nie jest odpowiedzialna za wyjątkiem § 2 upojenia alkoholowego w tym wypadku osoba jest zobowiązana do naprawienia szkody chyba, że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.

Ad. 2 Pozorność art. 83 kc- nieważność bezwzględna. Strony udają, że dokonują czynności prawnej lub ukrywają inną czynność prawną np. sprzedaż samochodu ukrywa się pod jego darowizną. Pozorna czynność musi być dwustronna. Np. udawanie sprzedaży telewizora by nie zajął go komornik jest to pozorna czynność bezwzględna , która charakteryzuje się tym, że strony nie chcą w ogóle osiągnąć skutku prawnego a tylko udają. Pozorność względna pod czynnością udawaną (symulowaną) jest czynność dysymulowana czyli ukryta.

Konsekwencje czynności pozornych:

Pozorność oświadczenia woli dotyczy tylko umów.

DAROWIZNA ZALICZANA JEST NA POCZET SPADKU

Ad. 3

  1. Błąd- mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy lub brak takiego wyobrażenia (błąd sensu stricto) np. zakup pierścionka z tombaku a myślenie że jest on ze złota;

  2. Błąd jako pomyłka - mylne wyobrażenie o treści własnego oświadczenia woli np. sprzedaż samochodu zamiast 20.000 napisano 2000.

EGZAMIN

Kiedy można uchylić się od błędu?

Żeby można było powołać się na błąd i uchylić od skutków czynności prawnych muszą być spełnione pewne warunki:

Jeśli te trzy warunki zostaną łącznie spełnione to możemy unieważnić tę czynność prawną.

W jaki sposób można uchylić się od błędu?

Art. 88 kc uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone pod wpływem błędu musi być złożone na piśmie oświadczenie w ciągu roku od wykrycia błędu.

Ad. 4 Podstęp - art. 86 kc umyślne wprowadzenie kogoś w błąd czyli oszustwo. Podstępem strony jest zrównany podstęp osoby trzeciej.

.......................................................................................................................................................

Uchylenie się od oświadczenia złożonego podstępnie ( ten błąd nie musi być istotny czy wynikać z treści) W każdym przypadku................................................................................. Jest to rodzaj błędu.

Ad. 5 Groźba - przymus psychiczny polegający na wywołaniu stanu obawy przed niebezpieczeństwem osobistym lub majątkowym, które może grozić osobie do której jest kierowana groźba lub osobie trzeciej. Grożący wymusza złożenie oświadczenia woli................

.......................................................................................................................................................

Żeby można było powołać się na groźbę, czyli uchylić się od złożonego oświadczenia woli groźba musi być bezprawna i musi być poważna.

Kiedy groźba jest bezprawna?

Groźba bezprawna- są dwa rodzaje bezprawności:

  1. bezprawność środka- gdy grożący grozi użyciem niedozwolonego środka, które stwarza to niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe;

  2. bezprawność celu- grozi się użyciem dozwolonego środka ale w niedozwolonym celu (np. ja zawiadomię że zrobiłeś coś tam... jeśli mi nie dasz 1000zł miesięcznie- czyli szantaż).

Groźbą nie będzie sytuacja jeśli mówię do dłużnika jeśli nie oddasz mi pieniędzy, które mi jesteś winien to wystąpię do sądu i narażę cię na koszty.

Groźba musi być poważna -są dwa aspekty powagi groźby:

  1. gdy jest to niebezpieczeństwo poważne (groźba zabicia pożaru);

  2. musi być poważna obawa zrealizowania tego niebezpieczeństwa.

Łącznie te dwa aspekty muszą być spełnione.

Np. kiedy matka zwraca się do dawno niewidzianego syna “uduszę cię” to jest to mało poważne nie ma tu obawy zrealizowania ale niebezpieczeństwo jest poważne.

Czyli o powadze groźby mówimy wtedy gdy jest obawa. Realność groźby nie ma znaczenia tu chodzi o niebezpieczeństwo.

Unieważnienie tego oświadczenia woli (uchylenie) następuje poprzez złożenie na piśmie oświadczenia woli drugiej stronie w terminie jednego roku od ustania stanu obawy- termin ruchomy.

Ad. 6 Wyzysk- art. 388 kc a więc nie w przepisach części ogólnej tylko w III księdze- zobowiązania. Niektórzy nie uważają tego za wadę oświadczenia woli.

Kiedy możemy mówić o wyzysku na gruncie naszego prawa?

Wyzysk może dotyczyć tylko umów wzajemnych. Umowa jest wzajemna wówczas (art. 2487§2 kc) gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczeń drugiej ...... (ekwiwalent świadczeń)

Wyzysk jest wówczas gdy:

  1. nie ma tej równowagi świadczeń;

  2. po stronie osoby wyzyskanej musi być przymusowe położenie tej osoby tzn. że to osoba znajduje się w takim stanie , że zgadza się na te nierównowagę świadczeń- przymusowe położenie (groźba), niedoświadczenie-brak wiedzy fachowej (błąd), niedołęstwo (brak świadomości);

  3. po stronie osoby wyzyskującej musi być świadomość tego z kim ma do czynienia i chęć wykorzystania tej sytuacji.

O wyzysku mówimy gdy łącznie te przy przesłanki zostaną spełnione.

Uchylenie takiego oświadczenia woli może nastąpić tylko w trybie powództwa wytoczonego przed sądem i tu jest określona kolejność roszczeń:

  1. realizowane musi być zmniejszenie tego świadczenia lub zwiększenie czyli wyrównanie świadczeń;

  2. unieważnienie tej umowy, która doprowadziła do tego.

Może to nastąpić w terminie 2 lat od zawarcia umowy -termin stały.

Przepisy o wyzysku, które maja szczególny charakter.............................................................

Zwrot świadczeń jest skutkiem unieważnienia czynności.

Czy to co nazywamy wyzyskiem może być wadą oświadczenia woli?

Jeśli są spełnione wszystkie warunki tej nieprawidłowości przy podejmowaniu decyzji czy złożeniu oświadczenia woli czyli mieści się w pojęciu wady.

SANKCJE WADLIWEJ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

(Wadliwej-jest to szersze pojęcie, nie ogranicza się tylko do wad oświadczenia woli ale do braków jakie ta czynność posiada)

Jakie są sankcje w odniesieniu do czynności wadliwych? (bo im czegoś brakuje)

SANKCJE:

  1. bezwzględna nieważność czynności prawnej-brak świadomości, pozorność, niezachowanie formy rygoru nieważności, czynności dokonywane przez osoby nie mające zdolności do czynności prawnej, czynności sprzeczne z prawem.

  2. względna nieważność czynności prawnej

  3. bezskuteczność zawieszona

  4. bezskuteczność względna.

Ad. 1

Co to znaczy, że czynność jest bezwzględnie nieważna?

  1. jest to czynność, która od początku jest nieważna,

  2. każdy, kto ma w tym interes prawny może się powołać na tę cechę nieważności

  3. nie może być konwalidowana ( nie może być naprawiona)

  4. orzeczenie sądu jedynie stwierdza fakt nieważności (bo ona od początku jest nieważna)-deklaratywne orzeczenie.

Ad. 2

Co to znaczy, że czynność jest względnie nieważna?

  1. występuje wówczas, gdy czynność nie jest od początku nieważna, a trwa do momentu jej unieważnienia

  2. określone osoby mogą dokonać unieważnienia tej czynności prawnej

  3. czynność ta może być konwalidowana (może być naprawiona)

  4. w przypadku względnej nieważności orzeczenie sądu będzie miało charakter konstytutywny ( np. przy wyzysku).

Ad. 3 Bezskuteczność zawieszona- np. przy czynnościach zawartych przez osobę nie posiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych wówczas opiekun albo zgadza się to czynność jest ważna, albo się nie zgadza to czynność jest nieważna.

Ad. 4 Bezskuteczność względna- czynność dotknięta tą sankcją jest w pełni ważna i w pełni skuteczna dla wszystkich osób, tylko dla jednej osoby nie (tej pokrzywdzonej - ta czynność jest bezskuteczna), która może się powołać na bezskuteczność względną czyli czynność może być podważona przez uprawnioną osobę ( tę jedną)

Np.

0x08 graphic
T

300.000zł

100.000zł.

0x08 graphic
W D

Stosunek zobowiązaniowy, wierzyciel W nie może wyegzekwować pieniędzy od dłużnika D, gdy nagle dowiaduje się, że dłużnik D dokonuje czynności prawnej z osoba trzecią T np. sprzedaje mu domek czyli wierzyciel W nie posiadał pełnej wiedzy na temat stanu majątkowego dłużnika D czyli jest to działanie w celu pokrzywdzenia wierzyciela W i w tej sytuacji ten wierzyciel W mógł się domagać za uznanie tej czynności (sprzedaży domu) za bezskuteczne.

26.05.2007.

SKŁADNIKI(POSTANOWIENIA) CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Są trzy rodzaje postanowień (składników) czynności prawnej, które mają różnoraki charakter:

  1. istotne- esencjalia negocji- postanowienia, które indywidualizują czynność prawną, bez nich nie może dojść do skutku czynności prawnej. Są to najistotniejsze postanowienia, bez nich nie będzie umowy.

  2. nieistotne- nie muszą być określone w umowie i o ile strony inaczej nie postanowią są to przepisy względnie obowiązujące, ale te pozostałe kwestie rozstrzygają przepisy kc czyli znajdują tu zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego.

  3. podmiotowo-istotne- nie muszą wogóle wystąpić w umowie, ale mogą dodatkowo strony zastrzec je sobie np.

Podział warunku:

-warunek zawieszający- uzależnia się tutaj powstanie skutku prawnego;

-warunek rozwiązujący- zastrzega się ustanie skutku prawnego.

Warunek:

-dodatni lub ujemny;

-zależny od woli stron;

-zależny od przypadku;

-mieszany.

Termin może być:

-początkowy- kiedy skutki prawne powstają;

-końcowy- kiedy skutki prawne ustają.

-w umowie darowizny;

-w testamencie.

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawiciel to osoba dokonująca czynności prawnej w imieniu i ze skutkiem tzw. osoby reprezentowanej (reprezentowanego).

Różnice Przedstawiciel a posłaniec:

Posłaniec- przenosi jedynie rzecz np. poczta w tym przypadku oświadczenie woli.

Zastępca pośredni-komisant działa w swoim imieniu, ale to co uzyska oddaje właścicielowi czyli komitentowi. Komisant działa we własnym imieniu ale na rachunek innej osoby czyli komitenta.

Wyróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa:

  1. ustawowe;

  2. pełnomocnictwo

EGZAMIN

Określ różnicę między przedstawicielem ustawowym a pełnomocnikiem?

Różnice:

Podstawową różnicą pomiędzy przedstawicielstwem ustawowym a pełnomocnictwem są w:

  1. w źródłach w których to przedstawicielstwo powstaje:

  • różnica dotycząca kwalifikacji:

    1. różnica ta polega na przekroczeniu umocowania:

    1. przepisy regulujące przedstawicielstwo ustawowe zawarte są w kodeksie rodzinnym a w części ogólnej kodeksu cywilnego jest określone pełnomocnictwo.

    PEŁNOMOCNICTWO

    Pełnomocnictwo powstaje na skutek umocowania przez mocodawcę.

    Źródłem jest wola mocodawcy. Jest to czynność jednostronna- to umocowanie jest to upoważnienie.

    Ustawodawca wprowadza dorozumiane pełnomocnictwo czyli daje pełnomocnictwo z mocy prawa art. 97 kc.

    Druga czynnością związaną z tą pierwszą to jest to umowa zlecenie, która jest podstawą do udzielenia pełnomocnictwa.

    EGZAMIN

    Jakie są rodzaje pełnomocnictwa?

    I. Ze względu na zakres uprawnień (umocowania) jakie uzyskał pełnomocnik:

    II. Inne kryteria:

    02.06.2007

    Kiedy i jakie są skutki działania fałszywego pełnomocnika?

    Odwołanie pełnomocnictwa- art. 105 kc- skutki działania po odwołaniu pełnomocnictwa - czynność jest ważna, chyba, że ten z którym pełnomocnik zawarł czynność prawną wiedział o odwołaniu pełnomocnictwa lub mógł się z łatwością o tym dowiedzieć.

    Art. 108 kc pełnomocnik nie może dokonywać czynności samym sobą czyli nie może być druga strona czynności prawnej którą dokonywał w imieniu mocodawcy chyba, że :

    1.jest to zawarte w umocowaniu (pełnomocnictwie)

    2.lub gdy z tej czynności wyłączona jest możliwość naruszenia interesu mocodawcy.

    Forma pełnomocnictwa- art. 99§1 kc- forma ważności zależy od wymaganej formy czynności prawnej jaką pełnomocnik ma dokonać inaczej jest to forma pochodna oraz pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.

    Wygaśnięcie pełnomocnictwa- następuje w przypadku:

    Najczęściej pełnomocnictwo wygasa na skutek oświadczenia mocodawcy ( czyli tak samo jak powstało)

    PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

    Przedawnienie jest instytucja związana z upływem czasu, im dłuższy czas mija od dokonania czynności prawnej lub powstania zobowiązania to ........upływ długiego czasu nie pozwala szczegółowo ustalić jak wyglądało zobowiązanie. Jest określony czas na świadczenie roszczeń.

    Kiedy następuje przedawnienie?

    Są dwie przesłanki do przedawnienia:

    1. upływ czasu

    2. bezczynność wierzyciela- kiedy przez okres ustalony w ustawie wierzyciel nie będzie dochodził swoich roszczeń.

    Przedawnienie dotyczy wyłącznie roszczeń majątkowych!!!! ( nie dotyczy roszczeń nie majątkowych)

    Te przesłanki muszą być łącznie spełnione.???????

    Podać terminy przedawnienia występujące w naszym prawie?

    Art. 108 kc ogólnym terminem jest termin 10-cio letni, ale gdy chodzi o roszczenia okresowe to 3 letni (np. świadczenia alimentacyjne). Również 3 lata maja roszczenia gospodarcze z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych i są to terminy bezwzględnie obowiązujące- ius cogens

    Skutki przedawnienia- od 1990r. nastąpiła zmiana przepisów dotyczących skutków przedawnienia.

    Do 1990r. wierzyciel nie mógł dochodzić przedawnionego roszczenia, sąd z urzędu miał badać czy dochodzone roszczenie nie przedawniło się.

    Od 1990r. skutkiem przedawnienia jest możliwość podniesienia zarzutu przedawnienia czyli przedawnienie powoduje taki skutek, że pozwala dłużnikowi podnieść zarzut przedawnienia (pozostawiono tę sprawę do decyzji dłużnika) tzn. że jeśli nawet minął termin przedawnienia, wierzyciel może wszcząć postępowanie i o ile dłużnik nie podniesie zarzutu przedawnienia, to postępowanie trwa aż do wyroku (dopóki nie został wydany wyrok, to dłużnik w każdej chwili może podnieść zarzut przedawnienia)

    Jakie są na gruncie naszego prawa skutki przedawnienia?

    Skutkiem przedawnienia jest możliwość podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika

    Początek biegu terminu przedawnienia i tu może nastąpić zawieszenie biegu terminu przedawnienia lub przerwanie biegu terminu przedawnienia.

    Początek biegu terminu przedawnienia art. 120kc- termin przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne tzn. wówczas gdy roszczenie może być dochodzone. Nie zawsze można jednoznacznie określić termin wymagalności. Art. 455kc jeśli termin nie jest oznaczony to świadczenie musi być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania a nawet od dnia w którym można było go wezwać czyli nie musiał rozpocząć się bieg przedawnienia.

    Rozróżnienie zawieszenia a przerwania biegu terminu przedawnienia.

    Zawieszenie tym się różni od przerwania biegu terminu przedawnienia, że po zawieszeniu termin biegnie w dalszym ciągu a przy przerwaniu to termin który upłynął nie bierze się go pod uwagę.

    W kodeksie cywilnym są dwa terminy:

    1. termin przedawnienia który skutkuje tym, że dłużnik może uchylić sie od obowiązku jeśli dłużnik podniesie zarzut przedawnienia nawet w ostatniej chwili.

    2. termin zawity- to jest termin, który skutkuje wygaśnięciem terminu (np. art. 344 §2, art. 88 kc).W nadzwyczajnych przypadkach w drodze analogii można przy terminach zawitych przywrócić termin tak jak w terminie przedawnienia.

    1. Różnica pomiędzy nieważnością bezwzględną a względna.

    2. Rodzaje przedstawicielstwa

    3. Jak się ma sytuacja prawna osoby z ograniczoną odpowiedzialnością

    4. Wyjaśnij pojecie przedawnienia roszczeń

    5. Przesłanki groźby czy błędu

    1



    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    Prawo zobowiazan czesc prawa cywilnego regulujaca
    Prawo cywilne notatki z wykładów prof Ziemianin
    Prawo prywatne cywilne 5 prawo rodzinne MALZENSTWO
    Prawo cywilne 22 02 2014
    stosunki cywilnoprawne (4 str), Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza prawnicza
    Prawo 06.12.11 - prawo cywilne, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semes
    SEPARACJA1, Prawo pracy(4), Prawo cywilne
    Prawo cywilne wyk.13 2010-02-16, Prawo Cywilne
    Zagadnienia na egzamin prawo cywilne ogólne i zobowiązania - P41 i P31, STUDIA-Administracja
    Prawo cywilne wyk.7 2010-12-01, Prawo Cywilne
    prawo cywilne (5 str), Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza prawnicza
    PRAWO CYWILNE CK. 4, SZKOŁA, PRAWO CYWILNE
    mediacja, prawo postępowania cywilnego

    więcej podobnych podstron