I. UKŁAD KRWIONOŚNY

1. Zatrzymanie krążenia i oddechu

A. Migotanie komór

- wykonać resuscytację (ABC)

- defibrylacja 3 razy (200,300,360J)

- intubacja, założenie wkłucia

- adrenalina 1 mg co 3 - 5 min

- defibrylacja 360J kilka razy do 1 min.

- lidokaina 1,5 mg/kg co 3 - 5 min

- bretylium 5 mg/kg; po 5 min. 10 mg/kg

- prokainamid 30 mg/min. do max. 17 mg/kg

- dwuwęglan sodu 1mEq/kg

- defibrylacja 360J przez 30 - 60 s po każdej dawce leku

B. Rozkojarzenie elektromechaniczne

- resuscytacja, intubacja, wkłucie, ocena przepływu

- ustalenie przyczyny (hipowolemia, niedotlenienie, tamponada serca, odma zastawkowa, hipotermia, zator t. pł., przedawkowanie leków p-depresyjnych, naparstnicy, β-blokerów, blokerów k. Ca, hiperkaliemia , kwasica, zawał) i leczenie przyczynowe

- adrenalina 1 mg co 3 - 5 min.

- atropina 1 mg (gdy HR < 60/min.) co 3 - 5 min. (max. 0,04 mg/kg)

C. Asystolia

- resuscytacja, intubacja, wkłucie, potwierdzenie (EKG)

- ustalenie przyczyny (niedotlenienie, hiperkaliemia, hipokaliemia, kwasica, hipotermia, przedawkowanie leków)

- rozważyć przezskórną stymulację serca

- adrenalina 1 mg co 3 - 5 min.

- atropina 1 mg co 3 - 5 min. (max. 0,04 mg/kg)

- rozważyć odstąpienie od resuscytacji (również w przypadku innych rytmów agonalnych)

2. Wstrząs

- udrożnienie dróg oddechowych (ewentualna intubacja) oraz podanie tlenu

- wkłucie i podanie 500 ml krystaloidu (0,9% NaCl lub p. Ringera)

- płynoterapia do dawki całkowitej 2000 ml

- leczenie wazopresyjne (Levonor 0,5 - 30 μg/min. lub Dopamina 5 - 20 μg/kg/min.)

- Dobutamina 2,5 - 10 μg/kg/min.

3. Omdlenia

Przyczyny: kardiologiczne (zaburzenia rytmu serca, zwężenie drogi odpływu krwi z lewej komory, niedokrwienie, zaburzenia przewodnictwa), wazowagalne (stres), ortostatyczne, nadwrażliwość zatoki szyjnej, neurologiczne, inne (psychogenne, zatrucie, hipoksja, zatorowość płucna, hipoglikemia)

- resuscytacja (ABC)

- leczenie przyczynowe

4. Ból w klatce piersiowej

A. Dławica piersiowa stabilna

- nitrogliceryna 0,4 mg s.l. (przy braku poprawy powtórzyć 2 razy co 5 min.)

B. Angina Prinzmetala

Ból wieńcowy w czasie snu lub tuż po obudzeniu się.

- nitrogliceryna

- profilaktyka: blokery kanału wapniowego

C. Dławica bolesna niestabilna

- nitrogliceryna we wlewie dożylnym 5 - 200 mg/min.

- heparyna 5000 j. w bolusie, następnie 500 - 1000 j./h

- aspiryna 325 mg

D. Ostry zawał mięśnia sercowego (w osobnym punkcie)

E. Zapalenie osierdzia

F. Zespół Barlowa

Wypadanie płatka zastawki dwudzielnej.

- β-blokery

G. Stenoza aorty

- nitrogliceryna (ostrożnie!)

H. Tętniak rozwarstwiający aorty

I. Odma opłucnowa

J. Zator płucny

K. Zapalenie opłucnej

- analgetyki, antybiotyki

L. Pęknięcie przełyku (zespół Boerhaave'a)

- płynoterapia (krystaloidy)

- antybiotyki

- leczenie chirurgiczne

Ł. Zapalenie trzustki, pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa

M. Ból kostno - mięśniowy

Przyczyny: zapalenie chrząstek żebrowych, choroby kręgosłupa.

- okłady (ciepłe lub zimne)

- niesteroidowe leki przeciwzapalne

N. Półpasiec

- Acyklovir 800 mg 5 razy dziennie

- środki przeciwbólowe

O. Inne

Np. hiperwentylacyjne napady lęku, nerwica serca.

5. Zawał mięśnia sercowego

A. Terapia natychmiastowa

- tlen 4 - 6 l/min.

- wkłucie

- nitrogliceryna (gdy RR≥90 mmHg i HR w normie)

B. Leczenie przeciwbólowe

- Morfina 2 - 4 mg co 5 - 10 min. (w razie depresji oddechowej - Nalokson 0,4 mg)

C. Leczenie trombolityczne

Wskazania: ból powyżej 30 minut, uniesienie ST powyżej 1 mm w co najmniej 2 odprowadzeniach kończynowych, powyżej 2 mm w 2 sąsiednich przedsercowych, obniżenie ST z wyraźnym R w V₂, V₃.

Przeciwwskazania bezwzględne: czynne krwawienie wewnętrzne, uraz lub operacja do pół roku wstecz, operacja OUN do 2 miesięcy wstecz, alergia na czynniki trombolityczne, rozwarstwienie ściany aorty, guz wewnątrzczaszkowy, tętniak, ciężkie nadciśnienie (> 200/120 mmHg) oporne na leczenie; względne: resuscytacja powyżej 10 minut, nie gojące się wkłucia, krwawienia, ciąża, udar mózgu w wywiadzie.

- Streptokinaza 1,5 mln j. przez 1 godz.

- tPA 10 mg w bolusie + 50 mg/h + 20 mg/2h

- APSAK (anizoylowany kompleks plazminogen - streptokinaza - aktywator) 30j. przez 5 min.

D. Inne

- Aspiryna 80 - 325 mg/dobę

- β-blokery (Metoprolol 3 × 5 mg co 5 min + 50 mg co 6 godzin przez 2 dni + 100 mg 2 × dziennie, Propranolol 0,1 mg/kg w 3 dawkach co 5 min. + 20 - 80 mg co 6 h)

- Nitrogliceryna 10 mg/min. (co 10 min. zwiększać o 5 - 10 mg)

- ACE-blokery

6. Zastoinowa niewydolność serca

- tlen 4 - 6 l/min.

- wkłucie

- Morfina 2 - 4 mg i zwiększać co 5 min. o 2 mg

- diuretyki (Furosemid 20 - 40 mg, po 15 - 30 min. podwoić; Bumetanid 0,5 - 1 mg, po 30 min. podwoić)

- wazodylatatory (nitraty 0,4 mg s.l. lub 10 - 200 mg/min. i.v.; nitroprusydek sodu 0,5 mg/kg/min. zwiększać)

- ACE-blokery (Kaptopryl 12,5 mg s.l., Enalapryl 1,25 mg i.v.)

- środki inotropowe:

Dopamina 1- 2 μg/kg/min. rozszerza tętnice nerkowe
2 - 5 μg/kg/min. poprawia częstość akcji serca i pojemność minutową
> 5 μg/kg/min. obkurcza naczynia obwodowe

Norepinefryna 2 - 5 μg/ min. (stopniowo zwiększać)

Dobutamina 2 μg/kg/min. (stopniowo zwiększać do 15 μg/kg/min.)

Digoksyna

- intubacja, stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych

7. Przełom nadciśnieniowy

- Nitroprusydek sodu od 0,25 - 1,0 μg/kg/min.

- Nitrogliceryna od 10 mg/min. co 10 min. zwiększać o 5 - 10 μg/min.

- Diazoksyd (Hyperstat) 50 mg co 5 - 10 min. lub 15 - 30 mg/min

- Hydralazyna (Nepresol) 10 - 20 mg, powtórzyć po 30 min.

- Nifedypina (Cordafen) 10 - 20 mg 3 razy dziennie

- Minoksydyl 10 - 20 mg (można powtórzyć po 4h)

- Fentolamina 5 mg

- Prazosyna (Minipress) 1 mg

- Propranolol 1 - 10 mg (można powtórzyć po 4h)

- Labetalol (Trandate) 20 mg przez 2 min. (co 10 min. zwiększać o 20 aż do 300 mg)

- Furosemid 20 - 200 mg

- Bumetanid 0,5 - 2 mg

- Kaptopryl 25 mg 3 razy dziennie

- Enalapryl 1,25 mg przez 5 min.

- Metyldopa 0,25 - 1,00 g co 6h

- Klonidyna (Catapresan) 0,2 mg + 0,1 mg co 1h (max. do 0,7 mg)

8. Zagrażające życiu schorzenia aorty

A. Rozwarstwienie ściany aorty

- resuscytacja (ABC)

- tlenoterapia

- analgetyk narkotyczny

- Propranolol 0,5 mg + 1 mg co 5 min. (do max. 0,15 mg/kg) - sprowadzić HR do 60 - 80 /min

- Nitroprusydek 0,25 - 1,0 μg/kg/min. - sprowadzić RR_syst. do 90 - 110 mmHg

- leczenie kardiochirurgiczne

B. Tętniak aorty brzusznej

- operacja w trybie planowym (przy podejrzeniu pęknięcia - w trybie natychmiastowym! z pominięciem stabilizacji)

9. Zakrzepica żył głębokich

- Heparyna 5000 j. + 1000 j./h (po 4 - 6 h kontrola czasu PTT - wydłużyć do 60 - 80 s)

II. UKŁAD ODDECHOWY

1. Obturacja górnych dróg oddechowych

- polecić „odkaszleć”

- manewr Heimlicha (jeżeli przytomny)

- udrożnienie dróg oddechowych

- odsysanie gardła środkowego

- usunięcie ciała obcego szczypczykami McGilla

- intubacja (jeżeli niemożliwa - tracheotomia)

- tlenoterapia

- zwalczanie anafilaksji, skurczu oskrzeli i zakażenia

- w razie potrzeby bronchoskopia

2. Ostra niewydolność oddechowa

PaO₂<50 mmHg, PaCO₂>45 mmHg.

- udrożnienie dróg oddechowych

- leczenie przyczynowe

- rozważenie ewentualnej intubacji

- tlenoterapia

- mechaniczne wspomaganie oddechu (jeśli konieczne)

3. Przewlekła obturacyjna choroba płuc

- tlenoterapia 2 - 4 l/min.

- bronchodylatatory (leki antycholinergiczne) - Bromek ipratropium (Atrovent) do inhalacji

- glikokortykosteroidy (Metyloprednizolon 125 mg)

- metyloksantyny (Aminofilina 6 mg/kg + 0,5 - 0,9 mg/kg/h)

- antybiotyki

- intubacja (w razie konieczności)

4. Zator tętnicy płucnej

- leczenie trombolityczne (Streptokinaza 250 000 j. + 100 000 j./h do 24h; Urokinaza 2000 j. + 200 j./h; tPa 100 mg / 2h)

- leczenie przeciwzakrzepowe - Heparyna 5000 j. + 1000 j./h

- leczenie chirurgiczne (filtr do żyły głównej dolnej lub embolektomia)

5. Stan astmatyczny i zaostrzenia astmy

- intubacja (w trakcie można podać Ketaminę 1 - 2 mg/kg)

- wspomagana wentylacja (mechanicznie kontrolowana hipowentylacja zaniżonymi parametrami oddechów)

Leczenie zaostrzeń astmy:

- tlenoterapia

- β-mimetyki (albuterol)

- glikokortykosteroidy - Metyloprednizolon 125 mg + 60 - 80 mg / 6h

- Epinefryna

- leki antycholinergiczne - Ipratropium wziewnie

- metyloksantyny

6. Odma samoistna

- gdy <25% - wyłącznie obserwacja

- drenaż

- ewentualnie torakotomia

III. UKŁAD NERWOWY

1. Śpiączka i inne zaburzenia świadomości

Przyczyny (schemat: WITUP + samogłoski):

WSTRZĄS
INFEKCJA, INTOKSYKACJA
TRAUMA, TUMOR, TEMPERATURA
UDAR
PSYCHICZNE zaburzenia, PORFIRIA, PADACZKA, PODPAJĘCZY krwotok, PROCES ekspansywny
+
ALKOHOL
ENDOKRYNNE zaburzenia, ELEKTROLITY

INSULINA (cukrzyca)
O tlen (niedotlenienie), OPIATY
UREMIA (niewydolność nerek)

- resuscytacja (ABC)

- zabezpieczenie kręgosłupa C

- ustalenie przyczyny i odpowiednie leczenie

2. Napady padaczkowe

- ułożenie na lewym boku

- wkłucie

- leczenie przyczyn napadu

W stanie padaczkowym:

- zapewnienie drożności dróg oddechowych

- tlenoterapia (ewentualnie intubacja)

- leczenie przeciwdrgawkowe (Diazepam 5mg/min. do max. 0,2 mg/kg lub Lorazepam 2 mg/min. do 8 mg)

- Tiamina 100 mg

- Dekstroza 1 amp. (jeśli hipoglikemia)

- Fenytoina 18 mg/kg do max. 30 mg/kg (wolniej niż 50 mg/min.)

- intubacja (konieczna przed podaniem barbituranów)

- Fenobarbital 100 mg/min. do 20 mg/kg

- Lidokaina 1 mg/kg + 2 - 4 mg/min.

- znieczulenie ogólne

3. Choroby naczyniowe mózgu

- zapewnienie prawidłowego oddechu

- tlenoterapia

- utrzymanie stałego RR (w krwotoku podpajęczym obniżenie RR_syst. do 100 mmHg)

- leczenie zaburzeń rytmu serca i drgawek

- ewakuacja neurochirurgiczna (gdy krwotok do móżdżku)

- ewentualne leczenie antykoagulacyjne i antyagregacyjne

4. Ból głowy

- wykluczenie przyczyn stanowiących zagrożenie życia (krwotok, krwiak, zapalenie opon, encefalopatia nadciśnieniowa, wzrost ciśnienia śródczaszkowego)

- Sumatriptan 6 mg s.c.

- Dihydroergotamina 0,5 - 1 mg

- Metoklopramid 10 mg

- niesteroidowe leki przeciwzapalne

- kortykosteroidy - Hydrokortyzon 100 mg

- Morfina 5 - 10 mg, Petydyna 1 mg/kg

IV. URAZY

1. Urazy mnogie

A. Airway - udrożnienie dróg oddechowych

- uniesienie brody, wysunięcie żuchwy, zastosowanie sztucznych dróg oddechowych (intubacja), odessanie

B. Breathing - oddech

- osłuchanie szmerów nad płucami

- sztuczna wentylacja

C. Circulation - krążenie

- obecność tętna (t. szyjna, gdy >60 mmHg; t. udowa, gdy >70 mmHg; t. promieniowa, gdy >80 mmHg)

- czas nawrotu kapilarnego (<2 s)

- zahamowanie krwotoku

- dostęp dożylny i zabezpieczenie krwi na badania

- płynoterapia (gdy hipowolemia): krystaloidy do 2000 ml, masa erytrocytarna

- wstrząs hipowolemiczny:

Klasa	Utrata krwi	Objawy
I	do 15 %	brak lub nieznaczne
II	15 - 30 %	tętno nitkowate, tachykardia, tachypnoë, lęk, wydłużony czas wypełniania włośniczkowego
III	30 - 40 %	spadek RR, tachykardia, zaburzenia świadomości, spadek wydzielania moczu
IV	powyżej 40 %	znaczna hipotensja, tachykardia, tachypnoë, zaburzenia świadomości, bladoszare zabarwienie skóry

D. Disability - ubytki neurologiczne

- ocena stanu świadomości i diagnostyka przyczyny zaburzeń

- skala śpiączki Glasgow

Ocena reakcji na bodziec			Punktacja
Otwieranie oczu	Reakcja słowna	Reakcja ruchowa
--	--	na polecenie	6
--	zorientowany	lokalizuje ból	5
spontaniczne	splątany	ucieczka od bólu	4
na polecenie	niewłaściwe słowa	zgięciowa na ból	3
na ból	niezrozumiałe dźwięki	wyprostna na ból	2
brak	brak	brak	1

E. Exposure - obejrzenie całego ciała pacjenta

2. Uraz głowy

- zapewnienie dowozu tlenu i glukozy

- utrzymanie prawidłowego RR i PaCO₂

- intubacja i hiperwentylacja

- diuretyki: Mannitol (1 g/kg w roztworze 20% w ciągu 20 min.) i Furosemid (40 - 80 mg)

- leczenie przeciwdrgawkowe: Fenytoina (18 mg/kg 50 mg/min.)

- zapobieganie przewodnieniu (kontrola RR i diurezy) i hipertermii

- uniesienie głowy o 30° (po zabezpieczeniu kręgosłupa szyjnego)

- barbiturany (w przypadkach opornych)

- trepanacje zwiadowcze (jeżeli brak innych możliwości)

3. Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego

- resuscytacja (ABC)

- unieruchomienie kręgosłupa

- glikokortykosteroidy: Metyloprednizolon (Solu-medrol) 30 mg/kg do 8 h po urazie a następnie 5,4 mg/kg/h przez 23 h

- wstrząs neurogenny: płynoterapia, środki presyjne (Dopamina)

4. Urazy klatki piersiowej

- złamania żeber i mostka, klatka cepowata, odma opłucnowa (również prężna lub otwarta), krwiak opłucnej, stłuczenie i rozerwanie płuc, stłuczenie mięśnia sercowego, tamponada serca, okołourazowe pęknięcie aorty, uszkodzenia przełyku, tchawicy i dużych oskrzeli

- resuscytacja (ABC)

- odbarczenie odmy, perikardiocenteza i inne zabiegi

- leczenie bólu

5. Urazy jamy brzusznej

- resuscytacja (ABC)

- założenie sondy nosowo - żołądkowej i odessanie treści

- zacewnikowanie pęcherza

- leczenie chirurgiczne (jeśli konieczne)

6. Urazy miednicy

- stabilizacja zewnętrzna (spodnie pneumatyczne)

- zaopatrzenie krwawiących naczyń i chirurgiczne zaopatrzenie otwartych złamań

- odpowiednie leczenie urazów układu moczowego

7. Oparzenia

- klasyfikacja oparzeń termicznych:

Stopień	Uszkodzenie	Objawy kliniczne
I	powierzchniowej warstwy naskórka	rumień i bolesność
II	naskórka i częściowo skóry właściwej	skóra zaczerwieniona, wilgotna, pęcherze z płynem, bolesność, obrzęk
III	pełnej grubości skóry wraz z przydatkami	skóra „jak nawoskowana”, biaława lub szara, sucha, brak bolesności, czucia dotyku i bólu
IV	skóry, kości, mięśni, powięzi

- zabezpieczenie oddechu i krążenia

- tlenoterapia (u pacjentów wdychających dym - podać 100% tlen)

- określenie oparzonej powierzchni (głowa i szyja - 9%, tułów z przodu - 18%, z tyłu - 18%, każda kończyna górna - 9% w tym dłoń 1%, każda kończyna dolna - 18%, krocze - 1%), oparzenie ciężkie (>20% lub III° >10%)

- płynoterapia (Ringer): V(ml) = <powierzchnia w %> × <masa w kg> × 2 - 4; połowa przez 8 h i reszta przez 16 h

- sonda nosowo - żołądkowa

- analgezja

- usunięcie biżuterii

- escharotomia (nacięcie oparzonej skóry) jeśli upośledzone krążenie w kończynach

- anatoksyna tężcowa

- opracowanie chirurgiczne ran

- opatrunki (sól srebrowa sulfadiazyny, bacytracyna)

- hiperbaria tlenowa (u zatrutych CO, z utratą przytomności, drgawkami, niedokrwieniem mięśnia sercowego)

V. UKŁAD POKARMOWY

1. Ostry ból brzucha

- monitorowanie podstawowych funkcji życiowych

- nie podawanie pokarmów

- małe dawki krótko działających środków przeciwbólowych (nie maskować objawów)

- ustalenie przyczyny (perforacja, krwawienie, zawał i martwica jelit, zakażenie, zapalenia poszczególnych narządów, uchyłków, kamica nerkowa i żółciowa, tętniak aorty)

- leczenie przyczynowe (w razie konieczności - chirurgiczne)

2. Choroby dróg żółciowych i pęcherzyka

- płynoterapia

- leczenie bólu: Meperidine, Ketorolak (NLP)

- leczenie wymiotów

- zgłębnik do żołądka

- w stanach zapalnych - antybiotykoterapia: Gentamycyna 2 mg/kg + Ampicylina 2 g + Metronidazol 15 mg/kg

- leczenie operacyjne

3. Wrzód trawienny

- płynoterapia

- odsysanie treści żołądkowej

- w warunkach ambulatoryjnych: leki alkalizujące, antagoniści H₂, inhibitory pompy protonowej, wzmagające obronę śluzówkową (Sukralfat, bizmut, Mizoprostol), antybiotykoterapia w zakażeniach H. pylori (Amoksycylina, Klarytromycyna, Metronidazol)

4. Niedrożność jelit

Przyczyny:

mechaniczna			porażenna
przeszkody w świetle	nieprawidłowo­ści w ścianie	przyczyny zewnętrzne	Brzuszne	pozabrzuszne	idiopatyczne
kamienie żółciowe, ciała obce, polipy, zaklinowanie stolca	guz, zwężenie niedokrwienne, wgłobienie, zapalenie jelit, zap. uchyłków	zrosty, guz, przepuklina, skręt, ginekologiczne, ropień, krwiak, ciała obce	podrażnienie otrzewnej (uraz, chemiczne, infekcja), naczyniowe, ch. Zaotrzewnowe	zap. płuc, zawał serca (dół), układowe (elektrolity, metaboliczne, mocznica), leki

- płynoterapia

- odsysanie treści żołądka,

- antybiotykoterapia (Gentamycyna + Ampicylina +Klindamycyna)

- leczenie przyczynowe (w razie potrzeby chirurgiczne)

5. Krwawienie z przewodu pokarmowego

Przyczyny:

z górnego odcinka			z dolnego odcinka
ostre uszkodzenie	zmiany naczyniowe	inne	jelito cienkie	okrężnica	odbytnica
zap. żołądka, zespół Mallory'ego-Weissa, streso­we, wzrost c. śródczaszko­wego	naczyniaki, choroba Oslera-Webera-Rendu, zapalenie naczyń	wrzód trawien­ny, żylaki, reflux oesophagitis, nowotwory, urazy wątroby z hemobilią	uchyłek Meckela, wgłobienie, zap. jelit, nowotwór, naczyniowe, przetoka aortalno - jelitowa	uchyłki, nowotwór, polipy, colitis (wrzodziejące, Crohna i inne), naczyniaki	guzki krwawnicze, zap. odbytnicy, szczeliny, przetoki

- resuscytacja i ogólne wyrównanie pacjenta

- w przypadku żylaków: skleroterapia, Wazopresyna 0,4 j/min, sonda Sengstakena-Blakemore'a

6. Zapalenie trzustki

- płynoterapia, elektrolity, monitorowanie

- leczenie przeciwbólowe

- odżywianie parenteralne

- antybiotykoterapia (przy objawach infekcji)

- konsultacja chirurgiczna (w żółciopochodnym ZT oraz przy powikłaniach)

7. Biegunka

- nawadnianie doustne (1 łyżeczka soli, 4 łyżki cukru, 1 łyżeczka dwuwęglanu sodu, 1 litr wody)

- nawadnianie dożylne (krystaloidy)

- w ostrej biegunce z gorączką i krwią w stolcu po pobraniu materiału na posiew włączamy Cyprofloksacynę (500 mg 2 razy dziennie przez 3 - 5 dni) lub ewentualnie Biseptol (2 × 960 mg pzez 5 dni)

- przy podejrzeniu C. difficile - Metronidazol lub Wankomycyna, przy lambliozie lub amebiazie - Metronidazol, przy zaostrzeniu C. ulcerosa - Sulfasalazyna

- Loperamid 4 mg + 2 mg po każdym luźnym stolcu do 16 mg na dobę (o ile nie ma objawów toksemii)

- Subsalicylinian bizmutu 4 × 2 tabletki w biegunce podróżnych

VI. ZABURZENIA METABOLICZNE

1. Śpiączka cukrzycowa

A. Kwasica ketonowa

- 0,9% NaCl 1 litr w ciągu 30 - 60 min. + 1 litr w ciągu 1 - 2 h, a następnie według potrzeb

- po obniżeniu glikemii <250 mg/dl podawane płyny powinny zawierać 5% glukozy (nie obniżać glikemii szybciej niż 100 mg/dl/h)

- insulinoterapia 0,1 - 0,2 j./kg + 0,1 j./kg/h

- elektrolity - przy prawidłowej czynności nerek i hipokaliemii K⁺ 20 mEq w 1 l płynów a następnie 20 - 40 mEq/l płynów (o ile nie ma hiperkaliemii)

B. Śpiączka hiperosmolarna

Osmolarność = 2 × [Na⁺] + [glukoza]/18 + [mocznik]/2,8

- 0,9% NaCl do wyrównania RR, tętna i diurezy, następnie 0,45% NaCl 250 - 500 ml/h

- insulina 10 - 20 j. w bolusie

- potas 10 - 15 mEq/h (o ile nie ma hiperkaliemii)

2. Hipoglikemia

- sok owocowy + 1 amp. 20 % glukozy

- dożylnie: 1 amp. 50 % glukozy

- po przedawkowaniu insuliny: glukoza 5% lub 10% we wlewie + 1 - 2 mg glukagonu

3. Przełom tarczycowy

- zahamowanie syntezy hormonów (Propylotiouracyl 200 - 250 mg co 4 h lub Metizol 20 - 25 mg co 4 h)

- zahamowanie uwalniania hormonów (jodek sodu 1 - 2 g na dobę lub płyn Lugola 5 kropli co 4 h po 30 - 60 min. po podaniu leków hamujących syntezę, aby nie wywołać tyreotoksykozy)

- β-blokery np. Metoprolol 5 mg co 5 min. (trzy dawki)

- Deksametazon 2 mg (aby zahamować konwersję hormonów)

- Digoksyna (w migotaniu przedsionków)

- leczenie przeciwgorączkowe (nie Aspiryna, bo wywołuje uwalnianie hormonów tarczycy)

- wyrównanie zaburzeń wodno - elektrolitowych

4. Przełom hipometaboliczny (śpiączka)

- opanowanie hipoosmolarności, hipokurczliwości mięśnia sercowego, hipoadrenalizmu, hipotermii i hipowentylacji

- L-tyroksyna 50 - 100 μg co 6 - 8 h w pierwszej dobie, a następnie 75 - 100 μg/24h

- Hydrokortyzon 100 mg co 8 h

5. Przełom nadnerczowy

- Hydrokortyzon 100 mg + 50 mg co 4 - 6 h przez dwie doby

- w niewydolności przysadki: Deksametazon 5 - 10 mg + octan fludrokortyzonu 0,1 - 0,2 mg

6. Zaburzenia elektrolitowe

	Przyczyny	Leczenie
Hiperkalcemia	nowotworowe (rak sutka, płuc, prostaty, szpiczak), nadczynność przytarczyc, choroby ziarniniakowe (gruźlica, sarkoidoza)	- 0,9% NaCl 500 ml + 250 - 500 ml/h - Furosemid 20 - 60 mg co 2 - 6 h aby zwiększyć diurezę do 200 - 500 ml/h - Hydrokortyzon 100 - 200 mg co 6 h - Kalcytonina 4 j./kg - dializa (w niewydolności nerek)
Hipokalcemia	niedoczynność przytarczyc, zespół złego wchłaniania, choroby nerek, leki (przeciwdrgawkowe, chemioterapia), zatrucie fluorowodorem, zapalenie trzustki, rozpad mięśni prążkowanych, masywna transfuzja	- udrożnienie dróg oddechowych (w tężyczce) - 10% glukonian wapnia 10 - 20 ml przez 10 min. w 100 ml 0,9% NaCl lub 5% glukozy, a następnie w razie potrzeby 1 - 2 mg/kg/h - przy towarzyszącej hipomagnezemii - siarczan magnezu 1 - 2 g w ciągu 30 - 60 min.
Hiponatremia	z hiperwolemią: marskość wątroby, nerczyca, przewlekła niewydolność krążenia z hipowolemią: utrata przez przewód pokarmowy, choroba Addisona, nefropatie, diuretyki z normowolemią: niedoczynność tarczycy, SIADH (niewłaściwe wydzielanie ADH), zatrucie wodne	- w hiperwolemii ograniczyć płyny i sole, stosować diuretyki - w hipowolemii podawać 0,9% NaCl - w normowolemii leczyć niedoczynność tarczycy, a w przypadku SIADH i zatrucia wodnego ograniczyć płyny - w ciężkiej hiponatremii 3% NaCl do wyrównania niedoboru: (140 mEq/l - [Na^+]) × 0,6 × m.c.
Hipernatremia	utrata płynów (wymioty, odsysanie, biegunki, pocenie, diureza osmotyczna), brak podaży płynów (wycieńczenie, śpiączka), moczówka prosta (lub nerkowa), nadmierna podaż sodu (podawanie hipertonicznego roztworu NaCl lub NaHCO3)	- uzupełnienie płynów 0,9% NaCl do wyrównania niedoboru: 1 - × 0,6 × m.c - wyrównanie hipernatremii 5% glukozą lub 0,45% NaCl nie szybciej niż 2 mEq/l/h (aby nie doprowadzić do obrzęku mózgu)
Hipokaliemia	nerkopochodna (diuretyki, choroby cewek, hiperaldosteronizm), utrata z przewodu pokarmowego (wymioty, odsysanie, biegunki, przetoki), przesunięcia wewnątrzkomórkowe (zasadowica, insulina, β2-mimetyki), niedostateczny dowóz (osoby starsze, alkoholicy)	- KCl w tabletkach lub roztworze doustnie - dożylnie 10 - 20 mEq/l 0,9% NaCl /h (do wyrówna­nia niedoboru potrzeba 40 - 50 mEq na każdy 1 mEq/l niedoboru) - jednoczesne uzupełnianie wapnia i magnezu (jeśli zachodzi taka potrzeba)
Hiperkaliemia	zmniejszone wydalanie (niewydolność nerek, nadnerczy, diuretyki oszczędzające potas, ACE-blokery), przesunięcie potasu poza komórki (kwasica, oparzenia, zmiażdżenia, rozpad nowotworowy, rabdomioliza, przedawkowanie naparstnicy, Sukcynylocholina, NLP, β-blokery, niedobór insuliny), nadmierna podaż (sole potasowe penicyliny, transfuzje)	- odwrócenie działania na mięsień sercowy przy pomocy 10% glukonianu wapnia 5 - 10 ml przez 2 - 5 min. (nie wolno w zatruciu naparstnicą) - redystrybucja potasu przy pomocy Insuliny 5 - 10 j. + 50 ml 50% glukozy, 1 - 2 amp. NaHCO3 przez 5 min. - żywice jonowymienne (Kayexalate 20 - 50 g w 200 ml 20% sorbitolu doustnie lub 40 - 80 mg dożylnie w pompie) - dializa (w niewydolności nerek)

VII. ZATRUCIA

1. Postępowanie wstępne

- zabezpieczenie oddychania, tlenoterapia, podtrzymanie krążenia

- przerwanie ekspozycji lub absorbcji trucizny (dekontaminacja) - płukanie skóry i śluzówek, w zatruciach doustnych - płukanie żołądka (ma sens do godziny), a następnie węgiel aktywowany 1g/kg i 70% sorbitol 2ml/kg

- hemodializa i hemoperfuzja

- antidota, np.: Antivenin (w ukąszeniach węży, pająków), Atropina (pestycydy, niektóre grzyby, inhibitory cholinesterazy), Antybotulina (w zatruciu jadem kiełbasianym), CaCl₂ (Ca-blokery, glikol etylenowy), EDTA (Cu, Zn, Pb, Cd), glukonian wapnia (kwas HF, pająki), azotan amylu + azotan sodu + tiosiarczan sodu (KCN, HCN, amigdalina, nitroprusydek sodu), Desferal (Fe), 50% dekstroza (środki hipoglikemizujące), BAL lub DMSA lub D-penicylamina (arszenik, Ag, Hg, Pb), Difenhydramina (fenotiazyny, Haloperidol, tioksantyny), etanol (metanol, glikol etylenowy), Flumazenil (benzodiazepiny), kwas foliowy (metanol, Metotrexat), Glukagon (Insulina, doustne przeciwcukrzycowe, β-blokery, Ca-blokery), Glukoza (Insulina i leki doustne), błękit metylenowy (methemoglobinemia), Nalokson (opioidy i Klonidyna), Nikotynamid (środki gryzoniobójcze), Fizostygmina (leki antycholinergiczne i trójcykliczne przeciwdepresyjne), Obidoksym (pestycydy fosforoorganiczne), siarczan protaminy (Heparyna), chlorowodorek pirydoksyny (glikol etylenowy, Izoniazyd, niektóre grzyby), 5% dwuwęglan sodu (salicylany, trójcykliczne przeciwdepresyjne, Fenobarbital), Sorbitol (środki przeczyszczające, słodziki, węgiel aktywowany), chlorowodorek tiaminy (glikol etylenowy), witamina K (Kumaryna, leki przeciwzakrzepowe)

2. Postępowanie szczegółowe

A. Opioidy

- oddech, krążenie, dekontaminacja

- Nalokson (Narcan) 2 mg, gdy brak efektu po 2 min. dodać 4 mg (w niektórych przypadkach do 20 mg lub we wlewie)

- brak poprawy po 6 godzinach (opioidy już nie działają) wskazuje na inną przyczynę zatrucia

B. Środki nasenne

- oddech, tlenoterapia, płynoterapia, zwalczanie hipotermii, dekontaminacja

- alkalizacja moczu, hemodializa lub hemoperfuzja

- Flumazenil 0,2 mg powtarzać do 1 mg

C. Środki antycholinergiczne i wielocykliczne leki przeciwdepresyjne

- oddech, dekontaminacja

- dwuwęglan sodu 2 amp. + 80 mEq/l 50 - 100 ml/h (zalkalizować krew do pH 7,5 - 7,55) oraz hiperwentylacja

- wyrównanie ciśnienia: płynoterapia, α-mimetyki (Efedryna, Fenylefryna)

- leczenie arytmii (Fenytoina, Lidokaina)

- leczenie drgawek (Fenytoina, Fenobarbital)

- Fizostygmina 1 - 2 mg przez 5 min. (raczej w diagnostyce zatrucia niż w leczeniu)

D. Sympatykomimetyki (Kokaina, Amfetamina)

- oddech, krążenie, zwalczanie hipotermii, dekontaminacja, ograniczenie bodźców stymulujących

- benzodiazepiny (Lorazepam lub Diazepam)

- zwalczanie hipowolemii i kwasicy

- zwalczanie nadciśnienia (nitroprusydek sodu, Nitrogliceryna, α-blokery np. Fentolamina, β₁-blokery np. Esmolol)

E. Salicylany

- oddech, dekontaminacja (węgiel)

- płynoterapia z alkalizacją

- wyrównanie stężenia potasu

- w razie potrzeby hemodializa

F. Acetaminofen (APAP, Paracetamol)

- dekontaminacja (płukanie żołądka + 1 g/kg węgla aktywowanego)

- N-acetylocysteina (NAC) 140 mg/kg + 70 mg/kg co 4 h maksymalnie 17 razy doustnie (w razie wymiotów dodać Metoklopramid lub Ondansetron) - NAC unieczynnia hepatotoksyczne metabolity

G. Tlenek węgla

- tlenoterapia 100%

H. Alkohole (Etanol, Metanol, Izopropanol, Glikol etylenowy)

- resuscytacja (ABC)

- płynoterapia

- glukoza, Tiamina (100 mg)

- uzupełnienie niedoborów elektrolitowych

- przy zatruciu metanolem lub glikolem podać Etanol (1 g/kg + 130 mg/kg/h), dializa, Pirydoksyna, Tiamina, kwas foliowy

3. Zespoły abstynencyjne

A. Etanol

Objawy: niepokój, rozdrażnienie, pobudzenie, drżenia kończyn, zaburzenia żołądkowo - jelitowe, zaburzenia wegetatywne, napady padaczkowe, delirium tremens.

- 100 mg tiaminy, Dekstroza, preparaty wielowitaminowe,

- wyrównanie płynu i elektrolitów (Mg)

- leczenie uspokajające i przeciwdrgawkowe (Diazepam 5 mg co 5 - 10 min.)

B. Opiaty

Objawy świadome: prośby, groźby, manipulacje, wymuszenia, udawanie. Objawy niekontrolowane: łzawienie, katar, ziewanie, pocenie się, rozdrażnienie, niepokój, rozszerzenie źrenic, jadłowstręt, gęsia skórka, nudności, wymioty, biegunka, tachykardia, nadciśnienie.

- Metadon 40 mg powstrzymuje objawy niekontrolowane

C. Amfetamina i kokaina

Duża zależność psychologiczna. Niewielkie objawy fizjologiczne: zmęczenie, depresja, senność, rozdrażnienie. Początkowo jadłowstręt, później wzmożony apetyt. Czasem objawy paranoidalne, nudności i wymioty.

VIII. ALERGIA I ANAFILAKSJA

Niektóre alergeny: antybiotyki (penicyliny, cefalosporyny, sulfonamidy), leki znieczulające miejscowo (Prokaina, Lidokaina), środki kontrastujące, ukąszenia owadów, lateks (u pracowników służby zdrowia).

- resuscytacja, tlenoterapia

- intubacja

- Epinefryna 0,3 - 0,5 ml co 10 - 20 min.

- płynoterapia

- rozszerzanie oskrzeli np. Albuterol, bromek ipratropium

- kortykosteroidy (Metyloprednizolon 125 - 250 mg, Hydrokortyzon 250 - 1000 mg), leki przeciwhistaminowe (Difenhydramina 1 mg/kg)

IX. CHOROBY INFEKCYJNE

1. Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych

- zabezpieczenie oddechu i krążenia

- dostęp do żyły

- tlenoterapia

- zwalczanie wstrząsu, drgawek, obrzęku mózgu

- nakłucie lędźwiowe

- antybiotykoterapia: cefalosporyna III generacji (Cefotaksym 2 g co 4 h) + Ampicylina (1 g co 6 h) + Ryfampicyna (600 mg dziennie) do czasu ustalenia etiologii a następnie antybiotykoterapia celowana

2. Stany nagłe w chorobach zakaźnych

A. Zatrucie jadem kiełbasianym

- monitorowanie

- nawadnianie pozajelitowe

- płukanie żołądka roztworem NaCl

- antytoksyna

B. Borelioza z Lyme

Faza I: rumień wędrujący, objawy grypopodobne, powiększenie węzłów chłonnych.

Faza II: bóle głowy, podrażnienie lub zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu, porażenie nerwu VII, neuropatie, zaburzenia przewodzenia w sercu.

Faza III: bóle i obrzęki dużych stawów (zwłaszcza kolanowych)

- Doksycyklina 0,1 g co 12 h (u ciężarnych i karmiących Amoksycylina 0,5 g co 8 h) przez 10 - 30 dni (14)

- w przebiegu powikłanym Ceftriakson 2 g na dobę przez 14 - 21 dni

- czasowa stymulacja serca (jeśli konieczna)

C. Wścieklizna

- oczyszczenie rany

- uodpornienie bierne swoistą immunoglobuliną 20 j./kg (połowę w okolicę rany, połowę gdzie indziej)

- uodpornienie czynne szczepionką hDCV (z ludzkich komórek diploidalnych) 1 ml w mięsień naramienny (powtórzyć dawkę w 3, 7, 14 i 28 dniu od pokąsania)

D. Tężec

- neutralizacja jadu: SAT 3000 - 6000 j.

- chirurgiczne oczyszczenie rany

- antybiotykoterapia: Penicylina (1000000 j. co 6 h) lub Metronidazol (0,5 g co 6 h)

- złagodzenie skurczów mięśni (Diazepam 5 - 10 mg)

- intubacja lub tracheostomia

- w razie potrzeby: uśpienie, zwiotczenie i wentylacja mechaniczna

E. Zespół wstrząsu toksycznego

Objawy: martwicze zapalenie powięzi, obrzęk tkanek miękkich, rumień, wykwity, wstrząs, zapalenie mięśni, niewydolność nerek, ARDS, skaza krwotoczna, majaczenia, posocznica.

- usunięcie zakażonych tkanek i drenaż ropni

- wentylacja i tlenoterapia

- zwalczanie wstrząsu

- antybiotykoterapia: Nafcylina (1 - 2 g. co 4 h) lub Cefazolina (1 g. co 6 h)

3. Posocznica

A. Likwidacja miejsca wyjścia zakażenia

- antybiotykoterapia: Nafcylina (1 g. co 6 h) lub Wankomycyna (0,5 g. co 6 h) + Gentamycyna (3 - 5 mg/kg/d w trzech dawkach) + Klindamycyna (0,6 - 0,9 g. co 6 - 8 h)

- drenaż chirurgiczny ropni

B. Podtrzymywanie czynności krążeniowo - oddechowych

- monitorowanie

- tlenoterapia, ewentualnie wentylacja

- wyrównanie płynów, ewentualnie leki wazopresyjne

X. UKŁAD WYDALNICZY

1. Ostre zatrzymanie moczu

Przyczyny: dotyczące członka (stulejka, załupek, zwężenie ujścia zewnętrznego cewki moczowej, ciało obce), cewki moczowej (zwężenie, zapalenie, ciało obce) lub gruczołu krokowego (łagodny przerost, rak, zapalenie), zakażenia (opryszczka, półpasiec), neurologiczne (ucisk lub uszkodzenie rdzenia, wstrząs rdzeniowy, cukrzyca, SM, zespół Guillaina-Barrego), leki (antycholinergiczne, antyhistaminowe, trójcykliczne przeciwdepresyjne, α-adrenergiczne, amfetamina, tabletki „przeziębieniowe”), psychogenne.

- założenie cewnika Foleya, jeśli niemożliwe - użycie poszerzadeł, zgłębników i prowadnic

- cewnik nadłonowy

- leczenie przerostu stercza: Finasteryd lub Terazosyna

2. Kamica nerkowa

- leczenie przeciwbólowe: opioidy lub NLP (np. Ketorolak 30 mg, Indometacyna, Diklofenak)

- nawodnienie

- środki przeciwwymiotne

3. Ostra niewydolność nerek

- zwalczanie hiperkaliemii, zastoinowej niewydolności serca, encefalopatii, zapalenia osierdzia, kwasicy

- płynoterapia, zacewnikowanie

- diuretyki: Furosemid (2 - 6 mg/kg), Mannitol (12,5 - 25 g), Dopamina (1 - 3 μg/kg/min.)

- dializa

XI. OKULISTYKA

1. Uwagi ogólne

Stany nagłe:

Interwencja	Stan
Działać natychmiast!	- oparzenie chemiczne - nagła utrata widzenia (zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki)
Natychmiast do okulisty	- zranienie lub pęknięcie gałki ocznej - ostra jaskra z zamkniętym kątem przesączania
Do okulisty w ciągu najbliższych godzin	krwiak komory przedniej, ropowica oczodołu, odwarstwienie siatkówki, krwotok do ciała szklistego, wrzód rogówki, ciało obce wewnątrzgałkowe, zamknięcie żyły środkowej siatkówki, uraz głęboki lub rozerwanie powieki, wysiękowe zapalenie tęczówki
Do okulisty w ciągu 24 - 48 godzin	rozlane zapalenie rogówki, przewlekłe lub nawracające zapalenie tęczówki, zapalenie twardówki, otoczka rdzy w rogówce, uporczywe zapalenie spojówek, przewlekłe zapalenie brzegów powiek, jęczmień lub gradówka

Leki: znieczulające powierzchniowo (0,5% Tetrakaina), antybiotyki (Sulfacetamid, Gentamycyna, Erytromycyna), porażające akomodację = cykloplegiki (Tropikamid, Atropina), kortykosteroidy.

2. Czerwone oko

Przyczyna	Leczenie
zapalenie spojówek	Sulfacetamid, ciepłe okłady, Ceftriakson (w rzeżączkowym), w alergicznym zimne okłady i leki przeciwhistaminowe
zapalenie tęczówki	cykloplegiki
opryszczka	środki przeciwwirusowe
zakażenia oczodołu	leczenie specjalistyczne + antybiotykoterapia
ostry atak jaskry	Acetazolamid (Diuramid) 500 mg, Timolol 0,5%, Mannitol 1 - 2 g/kg, Pilokarpina 1 - 2 % co 15 min 2 krople, leczenie chirurgiczne
oparzenia promieniowaniem UV	cykloplegiki, antybiotyki, opatrunek, opioidy przeciwbólowe
wrzody rogówki	antybiotykoterapia
zakażenia powiek (jęczmień, gradówka, zapalenie brzegów powiek)	okłady, antybiotyki, oczyszczanie powiek

3. Nagła utrata widzenia

Przyczyna	Leczenie
zator tętnicy środkowej siatkówki	usunięcie materiału zatorowego i poprawa przepływu krwi, masaż gałki ocznej, inhalacje 95% O2 + 5% CO2 (lub oddychanie do worka papierowego), pilna konsultacja okulistyczna
odwarstwienie siatkówki	leżenie z zasłoniętymi oczami, pilna konsultacja i zabieg operacyjny
zapalenie nerwu wzrokowego	leczenie zależne od etiologii
zapalenie tętnicy skroniowej	kortykosteroidy
retinopatia w AIDS	zależnie od etiologii (CMV - Gancyklowir, toksoplazmoza - Pirymetamina + Klindamycyna)
zatrucie	zależnie od etiologii (np. w zatruciu metanolem - etanol + dializa)

4. Urazy oka

A. Oparzenie chemiczne

- natychmiast płukanie (najlepiej płynem sterylnym, w ostateczności wodą z kranu) 1 litrem płynu (w oparzeniach zasadą - 2 litry) najlepiej przez tzw. okulary tlenowe

- usunięcie ciał obcych wilgotnym wacikiem

B. Otarcie rogówki

- płukanie i uwolnienie ciał obcych

- cykloplegiki

- opatrunek

- kontrola po 24 h, ewentualnie konsultacja okulistyczna

XII. LARYNGOLOGIA

1. Zawroty głowy

Przyczyny obwodowe: łagodne położeniowe, zapalenie neuronu przedsionkowego, choroba Ménière'a, zapalenie błędnika (po zapaleniu ucha środkowego lub lekach ototoksycznych), inne (choroba lokomocyjna, kiła, perlak, ciało obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym)

Przyczyny ośrodkowe: uszkodzenie jąder przedsionkowych w pniu mózgu, krwawienie do móżdżku, guzy kąta mostowo - móżdżkowego, niewydolność krążenia podstawno - kręgowego, pourazowe zawroty głowy

- w zawrotach pochodzenia ośrodkowego - leczenie zależne od przyczyny (przy krwawieniu - pilna interwencja neurochirurgiczna)

- w zawrotach pochodzenia obwodowego - leczenie objawowe (leki uspokajające, antycholinergiczne, przeciwwymiotne)

2. Krwawienie z nosa

- usunięcie skrzepów i próba uwidocznienia miejsca krwawienia

- obkurczenie naczyń przez założenie na 5 minut gazika nasączonego 4% lidokainą z epinefryną

- koagulacja miejsca krwawienia azotanem srebra

- w razie potrzeby (nieskuteczność poprzednich czynności) tamponada przednia i ewentualnie tylna (np. przy pomocy cewnika Foleya)

- interwencja chirurgiczna - podwiązanie naczyń (jeśli konieczne)

XIII. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE

1. Przegrzanie organizmu

- podtrzymanie czynności życiowych

- oznaczyć glikemię, w razie potrzeby podać 1 amp. glukozy 50% z tiaminą

- płynoterapia według potrzeb

- chłodzenie (chłodne pomieszczenie, wachlowanie, pojemniki z lodem, spryskiwanie chłodnym płynem) do temperatury 39ºC (w odbytnicy)

- jeśli konieczne bardziej agresywne schładzanie: zanurzanie w lodowatej wodzie, płukanie otrzewnej lodowatą wodą

- jeżeli wystąpią dreszcze - podać Diazepam 5 - 10 mg

- leki przeciwgorączkowe są nieskuteczne!

2. Wychłodzenie i odmrożenie

- zabezpieczenie czynności życiowych

- tlenoterapia 100% (ogrzany i nawilżony)

- okrycie suchymi, ciepłymi kocami

- z defibrylacją lepiej poczekać na ogrzanie do 30ºC

- płynoterapia 0,9% NaCl ogrzanym do 40 - 42ºC

- 50 ml 50% glukozy + 100 mg tiaminy + 2 mg Naloksonu

- w ciężkiej hipotermii (<27ºC) można stosować płukanie jamy otrzewnej, opłucnej i przewodu pokarmowego ogrzanymi roztworami 0,9% NaCl, w razie możliwości zastosować krążenie pozaustrojowe

- po opanowaniu hipotermii ogrzać odmrożenia w kąpieli wodnej (40 - 42ºC)

3. Utonięcie

- intubacja i tlenoterapia

- wentylacja z dodatnim ciśnieniem końcowowydechowym (PEEP)

- zwalczanie hipotermii

- leki rozszerzające oskrzela

- wyrównanie kwasicy

- bronchoskopia (jeżeli zaaspirowano ciała obce)

XIV. PSYCHIATRIA

1. Chory agresywny

- zapewnienie bezpieczeństwa personelowi i choremu (porozmawiać, odebrać broń, w razie potrzeby obezwładnić)

- Haloperidol (u młodego dorosłego 5 - 10 mg, w wieku starszym 1 - 2 mg, można powtarzać co 30 - 60 min. do 3 razy)

- Lorazepam 2 mg, powtarzać co 30 - 60 min. do 5 - 6 mg

2. Chory z tendencjami samobójczymi

- nie zostawiać chorego samego (nawet w toalecie)

- odebrać niebezpieczne przedmioty

- porozmawiać, uspokajanie farmakologiczne zazwyczaj nie jest konieczne, wezwać psychiatrę

XV. ZAGADNIENIA PRAWNE

1. Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie cierpiących zwłoki. (Ust. o zaw. lek. Art. 30)

2. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń po wyrażeniu zgody przez pacjenta (jego przedstawiciela ustawowego, w ostateczności Sądu Opiekuńczego) (Ust. o zaw. lek. Art. 32)
Zgoda na zabieg operacyjny lub inne metody podwyższonego ryzyka musi być pisemna. (Art. 34)
Za leczenie bez zgody grozi do 2 lat pozbawienia wolności na wniosek pokrzywdzonego. (K.K. Art. 192)

3. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku prowadzenia reanimacji oraz może jej zaprzestać. (K.E.L. Art. 32)

1

10

Opracowano na podstawie:
L. Pousada, H. H. Osborn, D. B. Levy
„Medycyna Ratunkowa”

---