cAMP - cykliczny AMP lub 3'-5'-cykliczny adenozynomonofosforan. Bierze udział w wielu reakcjach biochemicznych jako element transdukcji sygnału.
Cząsteczka ta jest wykorzystywana przez komórki jako jeden z tzw. 'drugich przekaźników' (second messengers). Pobudzenie niektórych receptorów błonowych komórek prowadzi do uruchomienia enzymu zwanego cyklazą adenylową, który wytwarza cząsteczki cAMP z ATP. Cząsteczki cAMP łączą się z różnymi białkami komórki i wpływają na wiele różnych procesów życiowych oraz na aktywność różnych genów.
Fosforan pirydoksalu - koenzym reakcji enzymatycznych, oraz aktywna forma witaminy B6. W organizmie pełni funkcję koenzymu niezbędnego do działania enzymów odpowiedzialnych za metabolizm aminokwasów (aminotransferaz i dekarboksylaz). Podczas transaminacji jest przekształcany w fosforan pirydoksaminy.
NADP+ - kation fosforanowy dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADPH - forma zredukowana); NADP+ jest także akceptorem protonu i elektronów w reakcjach utleniania, lecz powstający NADPH nie przekazuje protonu i elektronów na łańcuch oddechowy. Są one zużytkowywane w różnych reakcjach redukcji, głównie w przebiegu biosyntezy kwasów tłuszczowych i cholesterolu. W organizmach samożywnych NADP powstaje w początkowym etapie fotosyntezy (faza jasna) i jest zużywany później w cyklu Calvina. U organizmów wyższych NADP+ powstaje w szlaku pentozofosforanowym.
Biotyna - Witamina H czyli biotyna należy do witamin z grupy witamin B, a więc rozpuszczalna w wodzie. Witamina ta pełni rolę przenośnika dwutlenku węgla w różnych procesach przemiany materii. Wytwarzana jest przez bakterie żyjące w przewodzie pokarmowym. Bierze udział w metabolizmie białek i tłuszczów, uczestniczy w syntezie kwasów tłuszczowych, jak też przy wchłanianiu witaminy C. Współdziała w przemianie aminokwasów i cukrów jak również uczestniczy z witaminą K w syntezie protrombiny
Glukagon - hormonem produkowanym przez komórki alfa wysp trzustkowym Langerhansa, ma znaczenie w gospodarce węglowodanowej; wykazuje działanie antagonistycznie w stosunku do insuliny, które przede wszystkim objawia się zwiększeniem stężenia glukozy we krwi. Wzmaga on procesy glukoneogenezy i glikogenolizy oraz utleniania kwasów tłuszczowych. Glukagon wydzielony przez wysepki trzustkowe dostaje się do wątroby przez żyłę wrotną i tam prawie całkowicie jest pochłaniany, a do krwi krążenia ogólnego przedostaje się tylko jego niewielka ilość. W stanie głodu zwiększa się wydzielanie glukagonu, co powoduje zachowanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, co jest niezwykle ważne dla zachowania właściwego funkcjonowania mózgu.
Plastocyjanina - zawierającym miedź białkiem uczestniczącym transporcie elektronów. Białko występuje po wewnętrznej stronie błony tylakoidu. W fazie jasnej fotosyntezy plastocyjanina przenosi elektron z cytochromu f wchodzącego w skład kompleksu cytochromowego b6f do centrum reakcji fotosystemu I. Atom miedzi obecny w plastocjaninie w wyniku przyjęcia elektronu ulega redukcji zgodnie z równaniem:
Cu2+Pc + e- → Cu+Pc
Karnityna - Jest więc związkiem biorącym udział w regulacji poziomu lipidów (tłuszczów) w naszym organizmie. cząsteczki karnityny mają za zadanie wyławiać cząsteczki tłuszczu z krwi i transportować je do wnętrza komórek organizmu, w których kwasy tłuszczowe zostaną przekształcone w energię (pełni rolę w transporcie kwasów tłuszczowych z cytozolu do mitochondriów.). utrzymanie w komórkach odpowiedniego stosunku acetylo-CoA do CoA ,donor grup acetylowych w biosyntezie neuroprzekaźnika - acetylocholiny.
fosforylacja fotosyntetyczna (cykliczna lub niecykliczna) - polegająca na syntezie ATP kosztem energii dostarczanej przez kwanty światła,( transport elektronów przebiega cyklicznie, a produktem reakcji jest tylko ATP)
Białka G - grupę polimorficznych białek, które charakteryzują się aktywnością GTP-azy. Wyróżnia się kilkanaście podtypów tych białek, które różnią się sposobem pobudzenia i efektorem, jaki pobudzają. Biorą udział w przekaźnictwie hormonalnym i mogą pobudzać lub hamować.
Nukleosom - jednostka strukturalna chromatyny składająca się z odcinka DNA o długości ok. 200 par zasad, z których 146 nawiniętych jest na 8 histonów rdzeniowych (po dwa histony H2A, H2B, H3 i H4 - tzw. oktamer histonowy) i tworzy tzw. cząstkę rdzeniową lub rdzeń nukleosomu
Wtórny transport aktywny -kotransport; Przykładem aktywnego transportu jonów jest pompa sodowo-potasowa. Aktywny transpor dzielimy na pierwotny (np.pompa Na-K) oraz wtórny (np.resorpcja glukozy w jelitach). Transport aktywny 2 rodzaju (wtórny) konieczna energia nie pochodzi z hydrolizy ATP, lecz innych żródeł.
Kwas stearynowy - C18, Kwas palmitynowy - C16, Kwas oleinowy - C17 - wiąz. nienasycone podwójne
Antyport - formą transportu aktywnego przez błony biologiczne, przenoszenie przez przenośnik białkowy w błonach dwóch różnych jonów lub małych cząsteczek w przeciwnych kierunkach.
Aminokwasy egzogenne - fenyloalanina (phenylalanine, Phe) ,izoleucyna (isoleucine, Ile) leucyna (leucine, Leu) lizyna (lysine, Lys) metionina (methionine, Met) treonina (threonine, Thr) tryptofan (tryptophan, Trp) walina (valine, Val
Nitrogenaza - enzym bakteryjny związany z asymilacją azotu. Składa się z 2 rodzajów białek: białka zawierającego żelazo i białka zawierającego żelazo i molibden. Białko zawierające molibden przenosi elektrony na azot i w ten sposób, z udziałem dodatkowych etapów pośrednich, powstaje amoniak. katalizujący redukcję azotu atmosferycznego do jonu amonowego (NH4+) w procesie → wiązania azotu (→ obieg azotu) przez bakterie nazywane diazotrofami, np. Rhizobium; n. jest bardzo wrażliwa na tlen, który nieodwracalnie hamuje jej aktywność
S-adenozylometioniny (SAM) zwanej "aktywną metioniną" lub "aktywnym metylem". SAM uczestniczy w metabolizmie licznych związków niezbędnych do funkcjonowania organizmu. Akceptorami przenoszonej przez nią grupy metylowej mogą być m.in. aminokwasy (glicyna, dimetyloglicyna), aminy biogenne (noradrenalina, histamina), leki (zawierające ugrupowania -NH2, -OH lub -SH), a także DNA i RNA
plastochinon, biochem. związek org. z grupy chinonów; występuje w chloroplastach roślin; uczestniczy w transporcie elektronów w fazie jasnej fotosyntezy. Przenosi elektrony z centrum reakcji fotosystemu II na kompleks cytochromowy b6f.
Po przyłączeniu dwóch elektronów i dwóch protonów pobranych ze stromy chloroplastów plastochinon przechodzi w formę zredukowaną - plastochinol - PQH2.
Acylo-karnityna - kwasy tłuszczowę wpostaci Acylo-CoA napotykają kojeną przeszkodę w postaci drugiej błony mitochondrialnej. Sforfować ją potrafią tylko kwasy tłuszczowe o tzw, krótkich łańcuchach, natomiast te o wydłużonej budowie ( dominujące w organizmie i pozywieniu) muszą skorzystać z pomocy specjalnego transportera - karnityny. Po połączeniu się długołańcuchowych cząsteczek kwasów tłuszczowych (Acylo-CoA) z karnityną powstaje zwiazek o nazwie acylokarnityna - posiadający zdolność wnikania do samego wnętrza mitochondriów gdzie odbywa się zasadniczy proces spalania.
Acylo-CoA + karnityna --------- Acylokarnityna + CoA
Czasteczki karnityny po przeniesieniu kwasów tłuszczowych (grup acylowych) do samego wnętrza mitochodriów odczepiają się i ponownie wracają po kolejny transport Acylo-CoA
Acylokarnityna + CoA ------- Acylo-CoA + karnityna
Natomiast pozostawione przez karnityne wewątrz mitochondriów czasteczki kwasów tłuszczowych, wchodzą w tzw. cykl beta-oksydacji, gdzie ulegają całkowitemu spaleniu z wytworzeniem energii
Posttranskrypcyjna obróbka m-RNA - pre mRNA (hnRNA, heterogenny jądrowy mRNA) to mRNA swieżo po transkrycji, zawierające niekodujące sekwencje nukleotydów, które w wyniku procesu dojrzewania (splicingu) zostaną wycięte. Po wycięciu niekodujących sekwencji, dołączeniu guanylowej czapki na końcu 5' łańcucha i sekwencji poli-A na końcu 3' łańcucha powstanie właściwy mRNA biorący udziałw w translacji
Poliadenylacja - modyfikacja eukariotycznego mRNA dotycząca końca 3' cząsteczki. Jest to dodawanie szeregu nukleotydów adeninowych zwanego fragmentem poliadenylowym lub poli-A. Po zakończeniu syntezy transkryptu mRNA jest przecinane przez specyficzną endonukleazę w pewnej odległości od sygnału poliadenylacji AAUAAA, a następnie poli-A polimeraza (PAP) dołącza (do końca 3') od 50 do 250 nukleotydów adeninowych. Zabieg taki ma na celu zabezpieczenie cząsteczki mRNA eukariontów przed degradacją zanim zdąży opuścić jądro komórkowe. Ponadto transkrypt z ogonem poli-A jest wydajniejszą matrycą w trakcie translacji. Pojedynczy transkrypt może mieć kilka sygnałów do poliadenylacji.
cytydyna, → nukleozyd zbudowany z pirymidynowej zasady azotowej → cytozyny i cukru pentozy - rybozy lub deoksyrybozy; występuje w → nukleotydach i → kwasach nukleinowych
Pompy protonowe - integralne białka błonowe, zdolne do transportu protonów (jonów wodorkowych H+) przez błony biologiczne przeciwnie do ich gradientu stężenia. Proces transportu jest procesem wymagającym energii.
Odcinki Okazaki - krótkie fragmenty nici DNA, dobudowywane przez polimerazę DNA do startera w procesie replikacji DNA podczas syntezy nici opóźnionej. Po usunięciu starterów przez endonukleazy fragmenty Okazaki są zlepiane przez enzym ligazę w jedną całość.
Fotoukład, Fotosystem - jest kompleksem barwnikowo-lipidowo-białkowym absorbującym kwanty światła. Fotoukład tworzą centrum reakcji fotukładu oraz towarzyszące mu układy antenowe absorbujące kwanty światła i przekazujące energię do centrum reakcji. W centrum reakcji z dimera chlorofilu a wybijany jest elektron i przekazywany na kolejne przenośniki elektronów. W błonach tylakoidów można wyróżnić dwa rodzaje fotoukładów:
fotoukład I składający się z centrum reakcji PS I oraz układu antenowego określanego jako LHC I. W centrum reakcji znajduje się para cząsteczek chlorofilu a. PS I działa z maksymalną wydajnością przy długości fali 700 nm stąd stosowane oznaczenie - P 700. Fotoukład PS I występuje głównie w lamelach - tylakoidach stromy. Charakterystyczne dla fotoukładu I są układy antenowego określane nazwą - LHC I (ang. Light Harvesting Complex), w których stosunek chlorofilu a do chlorofilu b wynosi: a:b=4:1.
fotoukład II składający się z centrum reakcji PS I oraz układu antenowego określanego jako LHC II. W centrum reakcji znajduje się para cząsteczek chlorofilu a. PS I działa z maksymalną wydajnością przy długości fali 680 nm stąd stosowane oznaczenie - P 680. Fotoukład PS II występuje głównie w tylakoidach gran. Charakterystyczne dla fotoukładu I są układy antenowego określane nazwą - LHC I, w których stosunek chlorofilu a do chlorofilu b wynosi: a:b = 1:1.
Polirybosom, polisom, informosom - zespół rybosomów związanych z jedną cząsteczką mRNA i prowadzących jej translację, czyli syntezę białek. Odkryte i opisane w 1963r. przez Jonathana Warner, Paula Knopf, i Alexa Rich.[1] Polisomy mogą występować w postaci pojedynczych ziarenek w cytoplazmie, bądź systemu rybosomów przyczepionych do błon siateczki śródplazmatycznej szorstkiej (ER-g).Polisomy efektywniej wykorzystują matrycę mRNA w czasie - jednocześnie na jednej nici mRNA wiele pojedynczych rybosomów syntetyzuje wiele łańcuchów peptydowych, zanim zostanie rozłożona. System ten jest szczególnie wydajny u Eukaryota
cGMP - cykliczny GMP lub 3',5'- cykliczny guanozynomonofosforan lub cykliczny guanozyno-3':5'-monofosforan. Bierze udział w wielu reakcjach biochemicznych jako element transdukcji sygnału.
Sfingolipidy - grupa organicznych związków chemicznych, lipidowych pochodnych aminoalkoholu sfingozyny. Sfingozyna posiada dwie gupy hydroksylowe i jedną aminową. Łańcuch sfingozyny jest połączony przez mostek tlenowy z etanoloaminą, seryną lub choliną i jednocześnie przez wiązanie peptydowe z resztami rozmaitych kwasów tłuszczowych. Sfingolipidy są obecne w błonie komórek nerwowych, gdzie uczestniczą w mechanizmie przekazywania sygnałów elektrycznych i rozpoznawaniu molekularnym. Sfingolipidy są syntezowane w aparacie Golgiego. Sfingolipidy nie występują w błonach wewnątrzkomórkowych otaczających mitochondrium i reticulum
Efektor allosteryczny - związek chemiczny łączący się z centrami allosterycznymi podjednostek enzymatycznych. Efektor nie zmienia pierwszorzędowej struktury enzymu jako białka, zmienia natomiast jego strukturę przestrzenną co ma wpływ na aktywność metaboliczną enzymu.
Ferredoksyna, Fd - białko stromy chloroplastów o masie 12 kDa, zawierające grupę prostetyczną 2Fe-2S. Może występować w formie zredukowanej Fdred lub utlenionej Fdutl. Kodowane w jądrze komórkowym w formie prebiałka znakowanego N-końcowym peptydem tranzytowym, który jest odcinany przez stromalną peptydazę procesową w stromie. Tu również jest przyłączane centrum 2Fe-2S.Jest jednym z białek łańcucha fotosyntetycznego transportu elektronów - przenosi elektrony z fotosystemu I do reduktazy ferredoksyna-NADP. Ponadto może brać udział w cyklicznym transporcie elektronów oraz pełnić funkcję reduktaz: azotynowej, siarczynowej, ferredoksyna-tioredoksyna oraz syntetazy glutaminowej.
Kwas mewalonowy (kwas 3-metylo-3,5-dihydroksypentanowy) to związek organiczny należący do grupy hydroksykwasów. O wzorze sumarycznym: C6H12O4. Odgrywa rolę w wieloetapowym procesie biosyntezy cholesterolu. Kwas mewalonowy powstaje przy udziale enzymu reduktazy HMG-CoA, regulującego powstawanie cholesterolu. Występuje w dwóch odmianach izomerycznych.
Flawoproteina to białko zawierające pochodną ryboflawiny. Flawoproteiny borą udział w katabolicznych procesach oksydacyjnych. Najczęstszą formą koenzymu flawoprotein jest FAD
Kinazy białkowe - grupa kinaz, których substratami są białka. Enzymy te przeprowadzają reakcję fosforylacji cząsteczki specyficznego dla danej kinazy białka. Fosforylacja zwykle prowadzi do zmiany konformacji cząsteczki białka i, w konsekwencji, zmiany jego aktywności, zdolności do wiązania się z innymi białkami albo przemieszczenia cząsteczki w obrębie komórki. Do 30% białek podlega regulacji na tej drodze; większość szlaków metabolicznych komórki, zwłaszcza sygnalizacyjnych, angażuje enzymy z grupy kinaz białkowych. W ludzkim genomie zidentyfikowano kilkaset genów kodujących sekwencje aminokwasowe kinaz białkowych, co stanowi łącznie około 2% całości genomu. Funkcja kinaz białkowych podlega wielostopniowej regulacji, również angażującej kinazy i fosfatazy białkowe; fosforylacja białka kinazy może zwiększać albo zmniejszać jej aktywność. Białka aktywatorowe lub inhibitorowe przez przyłączanie się do domen regulatorowych kinaz również wpływają na ich aktywność. Niektóre kinazy posiadają domenę regulatorową, którą same mogą fosforylować (autofosforylacja albo cis-fosforylacja).