METEOROLOGIA- III SEMESTR- EGZAMIN
RODZAJE CHMUR: cirrus, cirrostratus, cirrocumulus , altocumulus, altostratus, stratus, stratocumulus, nimbostratus, cumulus, cumulonimbus
MASY POWIETRZA: podbiegunowa, umiarkowana, zwrotnikowa, równikowa, arktyczno- morska, arktyczno kontynentalna, polarno- morska, polarno-kontynentalna, zwrotnikowo- morska, zwrotnikowo-
kontynentalna, równikowa.
FAZY POWSTAWANIA LODU: --początkowe postacie lodu, --szryż, --lepa lodowa, --szkło lodowe, --szary lód (biało szary), --biały lód jednoroczny, --wieloletni. FRONT CIEPŁY: powstaje gdy ciepła masa powietrza napływa na miejsce ustępującej przed nią masy chłodnej. FRONT CHLODNY: powstaje, gdy masa powietrza ustępuje przed wypierającą ja masę chłodną. FRONT ZOKLUDOWANY (OKLUZJA): powstaje, gdy front chłodny dogania front ciepły i się z nim łączy. Okluzja jest obszarem styku trzech mas powietrza: masy ciepłej, oderwanej od podłoża, oraz dwóch mas chłodnych, różniących się od siebie temperaturą i innymi cechami. FRONT STACJONARNY: nie ma on zdecydowanego ruchu ani w stronę ciepłej ani w stronę chłodnej masy powietrza.
POGODA- istniejący w danej chwili aktualny układ czynników pogodotwórczych (elementy: temp., ciśnienie, wilgot., i zjawiska: deszcz, wiatr, zachmurzenie). Pogoda ulega zmianom CYKLICZNYM: zmiany kąta padania promieni słonecznych, NIECYKLICZNYCH: napłynięcie chmur, masy powietrza.
KLIMAT- przeciętny stan pogody dla danego miejsca obszaru, pojecie teoretyczne.: --kontynentalny, --morski, --stabilizujący. Przez Polskę przechodzi granica klimatu morskiego- kontynentalnego wiatry zachodnie. O klimacie decyduje: --szerokość geog., -- ukształtowanie terenu, --bliskość zbiorników wodnych, --wys.npm
STREFY OŚWIETLENIA ZIEMI: równonoc: 21 marca, 23 września. Obszary powyżej 66,50 koła podbiegunowe- dzień i noc polarna. 24 strefy czasowe co 150, 150- 1h. Płynąc na zachód co 1 strefę cofamy zegar o 1 godzinę. Płynąc na wschód dodajemy 1 godzinę. PROMIENIOWANIE SŁONECZNE- praźródłem energii na Ziemi jest promieniowanie słoneczne, promienie biegnąc od słońca napotykają na przeszkodę jaką jest Atmosfera.
ATMOSFERA- BUDOWA WARSTWOWA. TROPOSFERA- wysokość: 18km równik, 10km Europa, 6km bieguny. Górna granica troposfery -700 do -900 C. Warstwa ta zawiera 80% pary wodnej, 50% powietrza. Odbywają się w niej wszystkie procesy pogodotwórcze. STRATOSFERA- temperatura rośnie z wysokością do 70km. Górna granica 00 C. Zjawiska zorzy polarnej, nocne świecenie obłoków, inne zjawiska wizualne. MEZOSFERA- temperatura spada z wysokością. EGZOSFERA-
Do ziemi dociera tylko 43% promieniowania słonecznego, resztę pochłania atmosfera. Długości fal słonecznych są w zakresie -∞ do ∞. Widzialne są tylko fale 380- 760mm. Fale krótsze tylko UV są niewidzialne (powodują opalanie). Fale dłuższe to IR są grzejne (powodują ciepło). Atmosfera zatrzymuje najwięcej fal krótkich- stąd niebieski kolor nieba, wady, jeśli atmosfera jest zanieczyszczona (pyły) to widać inne kolory- niebo jest szare, rozmyte.
CZERWONE zachodnie słońce oznacza pogorszenie pogody, silne wiatry , większa przemiana fal długich czerwonych. ALBEDO- stosunek promieni odbitych do padających. SNIEG- duże albedo ok. 80%- łatwość opalania w górach w marcu, biały kolor odbija.
ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ CIEPŁA W ATMOSFERZE: A- PRZEWODNICTWO CIEPLNE- ma miejsce tuż przy powierzchni ziemi, gdy rozproszone cząsteczki podłoża, przekazują energię kinetyczną. B- KONWENCJA TERMICZNA- prądy rozproszonego powietrza unoszące się do góry. C- ADWEKCJA TERMICZNA- przenoszenie ciepła w płaszczyźnie poziomej przez przemieszczające się masy powietrza na tys. km odległości. Masy powietrza- te same własności. Dzięki niej ciepło nie gromadzi się w strefie równika lecz przenoszone jest w inne rejony. D- TURBULENCJE- ruch powietrza we wszystkie kierunki, nieuporządkowany, do 1000- 2000m, wpływ wiatrów. INWERSJA TEMPERATUR- nie zawsze temperatura maleje z wysokością. W niektórych warstwach powietrza z wysokością temperatura wrasta. Są to warstwy inwersyjne. Np. nocą tuz przy powierzchni Ziemi jest chłodniej niż na 30- 40m wysokości. Do tego 30-40m jest wzrost temp. z wysokością, a wyżej normalny gradient termiczny te 30-40m to warstwa inwersyjna. Warstwy te tworzą się głównie w szerokościach zwrotnikowych- są one bardzo wysokie, przez co nie ma tam prądów konwekcyjnych, panuje piękna słoneczna pogoda. Szerokości te są nazywane KONSKIE SZEROKOŚCI przez żeglarzy.
WILGOTNOŚĆ POWIETRZA- woda występuje w powietrzu w postaci pary wodnej. Im wyższa temperatura powietrza tym więcej może ona pomieścić pary wodnej. Zazwyczaj w powietrzu w danej temperatura jest mniej pary wodnej niż może ona pomieścić. Różnica miedzy ilością jaka może być a jaka jest to NIEDOSYT wilgotności. Stosunek tej ilości jaka jest do tej jaka mogłaby być w %- WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA. TEMPERATURA PUNKTU ROSY- temp., której e=E tzn. Δ=0. Jeżeli temperatura jeszcze zmaleje (pon. tempe. punktu rosy) nastąpi kondensacja pary wodnej (skroplenie). Z obnizeniem się temperatury WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA zwiększa się. Temperatura punktu rosy- tem. przy której f-100%. MGŁY: wizualna kondensacja pary wodnej. 1) MGŁY z ochłodzenia: RADIACYJNE- lokalne- niski zasięg, powstaje w bezchmurną i bezwietrzną pogodę. Sięgają kilkunastu metrów, znikają. ADLEKCYJNE- powstają przy napływie ciepłego powietrza nad chłodniejsze podłoże, zajmują dużo obszary i sięga kilkaset metrów wysokości, powstają najczęściej na pograniczu mórz i lądów, nad oceanami w miejscach gdzie stykają się ciepłe i zimne prądy oceaniczne: Nowa Funlandia- wlk jeziora- prąd Labradorski &Golfsztrom, Kamczatka- prąd Kurosziwo$ Kamczacki, La Plata- prąd Brazylijski & Falklandzki. 2) MGŁY z parowania: --po przejściu prądu chłodnego, --nad oceanami w wyższych szerokościach geograficznych przy dużej różnicy temp., powietrze- woda. CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE: ciśnienie jakie wyraża się na powierzchni ziemi otaczające je powietrze na poziome morza. ciśnienie zmienia się w płaszczyźnie pionowej i poziomej. W PIONIE- stopień baryczny 1hPa ≈8m. W POZIOMIE- gradient baryczny, różnica ciśnienia na różnicy 1 st. południowego. IZOBARY- linie łączące punkty o tym samym ciśnieniu, na mapach barycznych naniesione są co 4 hPa. WYŻ BARYCZNY- słoneczna pogoda, upalna- lato, zimna- mroźna. Ośrodki podwyższonego ciśnienia otaczamy na mapie kilkoma izobarami, w którym ciśnienie wzrasta do środka. Ośrodek podwyższonego ciśnienia, otoczony izobarami, ciśn. rośnie do wewnątrz max w środku. Kierunek wiatru w prawo (zgodny z zegarem) i nieco na zewnątrz, niesie słoneczną pogodę gdyż w jego części środkowej następuje osiadanie powietrza powodujący adiabatyczny wzrost temp (100m- 10C). Temperatura rośnie- wilgotność maleje- brak warunków do tworzenia się chmur. Zima słoneczna lecz mroźna.
RODZAJE: 1) Wyże wędrowne: rozdzielające: małe lokalne wyże między 2 niżami, kształtują pogodę dzień. 2) Wyże stacjonarne: zajmują olbrzymie przestrzenie (np. Azorski- cały Atlantyk). -zimą nad kontynentami (np. Syberyjski), słoneczna pogoda i b. stałe wiatry, nad oceanami rozbudowują się słabiej. -latem rozbudowują się nad oceanami (Azowski, hawajski, pacyficzny, indyjski), nad kontynentami ośrodki obniżonego ciśnienia- niże.
Zwane QUASISTACJONARNE: gdyż ich centrum ciągle zmienia swoje położenie. Wyże te w istocie stanowią strefę podwyższonego ciśnienia szerokości podzwrotnikowej (końskie szerokości). PASATY- od strony równika wiatry wyżowe. WYŻE NIE MAJĄ FRONTÓW.
NIŻ BARYCZNY- ośrodek obniżonego ciśnienia, ciśnienie maleje do wewnątrz, posiada fronty atmosferyczne. (brzydka, pochmurna pogoda, deszczowo). --Ośrodek obniżonego ciśnienia różniącego się ciśnieniem panującym na zewnątrz o co najmniej kilkanaście hPa z układem frontów atmosfery. -niż latem przynosi spadek temp, zachmurzenie, opady zimą, ocieplenie, odwilż, opady. -niże powstają niekiedy wewnątrz mas powietrza gdy w prądach konwekcyjnych nastąpi zachwianie równowagi i wirowy ruch powietrza (w lewo na półkuli N). Potężne niże tworzą się między masami powietrza-na frontach klimatologicznych. Fronty te to: RÓWNIKOWY: rozdziela powietrze równikowe z obu półkul. ZWROTNNIKOWY: zwrotnikowe od równikowego. POLARNY: zwrotnikowe od szerokości umiarkowanych. ARKTYCZNY: umiarkowane od biegunowych. Na frontach tych spotykają się niekiedy ciepłe i chłodne masy powietrza o dużych różnicach. Granice te liczą kilkaset do kilku tysięcy km. Po jednej stronie granicy jest powietrze ciepłe o kierunku ruchu SW-NE, a z drugiej strony zimne NE- SW. Przy takim ruchu powietrza prosta początkowa linia rozdzielająca je zaczyna falować miejscami. Określanie kierunku dla półkuli Półn: jeżeli wiatr wieje w plecy to z prawej strony mamy WYŻ, z lewej NIŻ. RIDGE- klin wyżowy, TROUGH- klin, zatoka niżowa.
MONSUNY- wiatry sezonowe występujące między oceanami a kontynentami, szczególnie wyrażone na Long East a Pacyfikiem: Indyjskim. Lato: znad oceanu nad kontynent ( rozgrzany), przynoszą wilgotne powietrze, tworzą się chmury deszczowe (uprawa ryżu). JESIEŃ: monsun zanika, temperatury wyrównują się. ZIMA: wieje znad mroźnego kontynentu nad cieplejszy ocean. Wzmagane one są przesuwaniem się strefy zbieżności pasatów. BRYZA- wiatr lokalny na styku mórz i lądów. W ciągu dnia- lekki wiatr w stronę rozgrzanego lądu (ciepły ląd- konwekcja powietrza- niższe ciśnienie). Inne wiatry lokalne o powtarzających się charakterze: -- HARMATTAN: znad Sahary nad M. Śródziemne., --SCIROCCO: nad Śródziemnym, --NORDESTERN: na zat. Meksykańską. -LEWANDER, --BORA-BORA.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ATMOSFEY: UKLADY BARYCZNE: Masa powietrza: licząca setki, tysiące km przestrzeń atmosfery o jednorodnych właściwościach fiz- term. Atmosfera składa się z wielu różniących się miedzy sobą mas powietrza. Masy powietrza powstają: w strefie równikowej, zwrotnikowej, szerokościach umiarkowanych, w strefie polarnej, nad kontynentami, nad oceanami. Masy powietrza powstają nad podłożem o określonych właściwościach, zalega przez kilkanaście dni powietrze i nabiera cech tego podłoża, np. powietrze zalegające zimą nad Syberią staje się po kilku dniach mroźne i napływając nad Europę przynosi duże mrozy. Latem będzie to gorąca masa przynosząca wysokie temperatury. Masa znad Atlantyku niski szerokości to zimą przyniesie odwilże i opady a latem ochłodzenie i zachmurzenie. Masy wędrują z obszarów źródłowych (macierzystych) kształtując odpowiednią pogodę. FRONT BARYCZNY: wąska strefa przejściowa pomiędzy 2 różniącymi się masami powietrza. RODZAJE RUCHOME: A) Front ciepły: jest na czele ciepłej masy powietrza pchającej przed sobą chłodną, przynosi więc ocieplenie. B) Front chłodny: odwrotnie- chłodna masa napiera przed sobą ciepłą i po przejściu robi się chłodniej. C) front zokludowany: (okluzja) tworzy się gdy front ciepły zostanie dopędzony przez front chłodny. D) Front stacjonarny: rozdziela 2 nieruchome masy powietrza.
CYKLONY TROPIKALNE: zaburzenia atmosferyczne o wirowym ruchu powietrza, powstające w strefie międzyzwrotnikowej max ϕ 5-200. Ruch postępowy kilkanaście knt, powietrze duże prędkości nawet 300 km/h bardzo groźne dla żeglugi. Nazwy eg imion męskich WMO. Centrum- OKO- bezwietrzne i b. ciepłe- średnica kilka do kilkunastu mil, oko otaczają potężne chmury i wiatry są coraz słabsze, strefa niebezpieczna 80- 100Mm. Brak frontów- kierunek przeciwny do zegara (półkula N). Przemieszczają się wykonując pętle, zwroty w większości jednak przemieszczają się po południowych, zachodnich i połud- zach obrzeżach wyżów tropikalnych, kształt elipsy.
CHARAKTERYSTYKA POGODY W SZEROKOŚCIACH MIĘDZYZWROTNIKOWYCH: Pogodę determinuje obecność przyrównikowej strefy obniżonego ciśnienia (okolice równika), podzwrotnikowej strefy podwyższonego ciśnienia (około 300 N/S). Różnice ciśnień obu stref wywołują trwający cały rok przypływ powietrza ze zwrotników ku równikowi, ruch ten to stałe wiatry PASATOWE, na półkuli N z NE →SW-efekt Coriolisa, na półkuli S z SE→NW. Strefa spotkania się pasatów obu półkul to strefa KONWEREGENCJI (zależności) pasatów `'ITCZ””. Strefa ta zmienia wraz z deklinacją słońca swoje położenie w ciągu roku posuwają się nad oceanami o kilka stopni (kontynenty kilkanaście) na jedną lub drugą półkulę nad kontynentami- daleki wschód stała cyrkulacja pasatowa przechodzi w sezonową (lato, zima) cyrkulację monsunową. Np. latem nad Indiami monsun letni wieje z SW na NE- pasat półkuli S. Zimą z NE na SW. W okolicach zwrotników w związku z opadaniem powietrza, które znalazło się po uniesieniu się nad równikiem jego temperatura jest wysoka- wyższa od temp. wody która działa na niego ochładzająco, tworzy się warstwa inwersyjna ograniczająca powstanie prądów konwekcyjnych a więc panuje tu słoneczna bezchmurna pogoda. Im bliżej równika tym warstwa inwersyjna jest słabsza i konwekcja zaznacza się coraz bardziej, a w jej wyniku jest coraz większe zachmurzenie- przeważają chmury kłębiaste, im bliżej równika tym chmur jest więcej a w jego pobliżu panuje stałe, duże zachmurzenie taki rozkład zachmurzenia i pogody utrzymuje się prawie stale. Lokalnie jest obraz inny na skutek częstych zaburzeń atmosfery np. -burze tropikalne, --linie szkwałów, --fale wschodnie, --cyklony tropikalne. Większość tych zaburzeń tworzy się w zachodnich częściach oceanów gdyż tam wyższa jest temp wody. BURZE TROPIKALNE: tak jak u nas- znacznie większe natężenie, cecha charakterystyczna: pojawianie się każdego dnia o tej samej porze roku, większość 4000/5000 mm opadów na rok. LINIA SZKWAŁÓW: zajmują znacznie większy obszar, ale mniejsze opady w zamian bardzo porywiste silne wiatry. FALA WSCHODNIA: wyciągnięta w kierunku wyższych szerokości geogr.(na północ ), zatoka niskiego ciśnienia. Przesuwa się 8-10w ze wschodu niosąc bardzo złą pogodę, najgorsza w chwili przechodzenia Azj. CYKLONY TROPIKALNE: wirowy ruch powietrza i różne moce. Cyklony dużej mocy: 2 połówki niebezpieczna: żeglowna, 4 ćwiartki. Przemieszczając się po obrzeżach wyżów tropikalnych i tor ma kształt paraboli. W prawej połówce na półkuli N: sumuje się V wiatrów i V cyklonów, fale biegną w tym samym kierunku i mocniejsze działanie wiatrów, złe warunki. Oko cyklonu nie jest umiejscowione centralnie lecz znajduje się w prawej przedniej ćwiartce a wokół oka są najsilniejsze wiatry, chmury, deszcz i falowanie. Najlepsze warunki są w przedniej lewej ćwiartce. Obszary występowania cyklonów tropikalnych: 1) Atlantyk półkula N- okolice Karaibów sezon kwiecień- wrzesień (2-3x). 2) Atlantyk półkula S: nie ma.
3) Pacyfik półkula N: zachodni: Japoanese, Indochiny, max natężenie (10x) , wschodni : Hawaje: płw Kalifornijski (czerwiec- październik). 4) Pacyfik półkula S: morze Hybrydy, Fidi, M. Koralowe (grudzień do czerwca) (2-3x). 5) Indyjski: M. Arabskie, Zat. Bengalska. 6) Indyjski półkula S: od Madagaskaru po Australię.
ZABEZPIECZENIE POGODOWE STATKÓW: obserwację pogody prowadzę specjalne rozsiane na całym świecie stacje obserwacyjne ( w Polsce 50). -na morzach: platformy wiertnicze, stacje na wyspach, przybrzeżne oraz statki. -każdy statek ma obowiązek prowadzić obserwację i wysyłać dane w postaci kodowanych DEPESZ do ośrodków lądowych, których spis znajduje się w The Admirality Radio Signals. - obserwacje na stacjach prowadzone są co 1h, na statkach co 6h (0000, 0600, 1200, 1800). -obowiązek spoczywa na oficerze wachtowym. -dane te oraz z wielu innych stacji obserwacyjnych są pokazywane do centrów meteorologicznych gdzie na ich podstawie sporządzone są ostrzeżenia meteokomunikaty, biuletyny pogodowe oraz informacje graficzne (mapy faksymilowe). -gotowe informacje pogodowe są rozpowszechniane drogą radiową w określonych porach doby i na danej f. -spis lądowych stacji nadawczych znajduje się także w Admirality of radiosygnal t.III. - w Polsce rolę centrum IMGW, wydzielonym oddziałem jest ośrodek w Gdyni. Oprócz stacji obserwacyjnych naziemnych wykorzystywane są satelity, balony, a ostatnio symulatory komputerowe. Informacje pogodowe: ostrzeżenia docierają w postaci: -- UKF (VHF) kan 16, --fale krótkie i średnie. Informacje textowe przy wykorzystaniu telexu: INMARSAT, E.G.C, NAVTEX, mapy faksymilowe- FASYMILOGRAFIA- INMARSAT- wykorzystywany jest internet.
INFORMACJE POGODOWE: -- słowne, --tekstowe, --graficzne.
Przekaz informacji słownych do kilkudziesięciu Mm na kanale UKF(VHF). Zaś w dalszej odległości za pośrednictwem wąskopasmowej radiotelegrafii dalekopisova w zakresie NBDP Narrow Band Direction Printing. Textowe do 400Mm od brzegu NAVTEX zaś dalej system INMARSAT (EGC) przy wykorzystaniu satelity. Graficzne- faxymilografia i systemu INMARSAT.
NAVTEX: światowy morski system łączności w niebezpieczeństwie. Przekaz automatyczny na f=518kHz. Informacje obejmują wszelkie wiadomości nawigacyjne, ostrzeżenia i komunikaty meteo oraz związane z poszukiwaniem i ratowaniem. Kom. i ostrzeżenia dalekiego zasięgu dotyczą bezp. na trasach żeglugi m. narodowej. Obejmuje ostrzeżenia pracy służb na 16 wydzielonych obszarach oceanicznych naz. NAVAREA istnieją służby całodobowe. Każdy z tych obszarów ma przydzieloną stację brzegową odpowiedzialną za przekaz. Dla utrzymania ciągłości informacji obejmują 700 Mm pas poza obszarem. Statek zmieniając obszar korzystając i informacji ze stałego punktu, może już odbierać informacje z nowego. OSTRZEŻENIA METEO: krótkie komunikaty o niebezpie. zjawiskach dla żeglugi. Transmisje tych ostrzeżeń poprzedzone są sygnałami ostrzegawczymi. W radiotelefonii jest to SECURITE *3, radiotelegrafii jest to TTT *3. Stosuje się takie sygnały ostrzegawcze składające się z tonu f=2200Hz przez 5 sek. przerwy mają po 0,25s. Ostrzeżenia nadawane są w różnych terminach: --bezpośrednio po dostarczeniu textu ostrzeżenia do stacji, --przy końcu ciszy radiowej, --w stałej porze nadawania ostrzeżeń, --na początku biuletynów pogodowych, --na żądanie. Texty ostrzeżeń są nadawane w języku stacji nadawczej i angielskim lub odwrotnie. Mimo zaleceń WMO o jednorodności formy ostrzeżeń nie zawsze jest to stosowane. Wg. WMO 5 stopni ostrzeżeń: A) ostrzeżenie o silnym wietrze- strong breeze warning 6-70B. B) ostrz. o b. silnym wietrze- near gale warning 70B 28-30w. C) ostrz. o s. sztormie- storm warning 10-110B 48-63w. D) ostrz. o huraganach- strong warning 120B >64w.
Ostrzeżenia o cyklonach tropikalnych: co 6h a gdy szybko się rozwijają to co 3 lub szybciej. Terminologia: 1) Tropical disturbance D zmacenie tropikalne pon 60B pon 24w. 2) Tropical deperession TD depresja tropikalna 6-70B 25-33w. 3) Tropical storm TS sztorm tropikalny 8-110B 34-63w. 4) Moderate tropical storm MTS umiarkowany sztorm tropkalny 8-90B 34-47w. 5) Severe tropical storm STS silny sztorm tropikalny 10-110B 48-63w. 6) Hurricane tropical storm H lub T siła wiatru min 120B >64w. 7) Super typhoon ST prędkość min 130w. 8) Tropical disturbance of unknown intensity: zaburzenie tropikalne o nieznanej sile. Nie zawsze jest stosowane i np. intensywność cyklonów z USA dzielona jest na 5.
KOMUNIKATY METEOROLOGICZNE: --nadawane codziennie o określonych porach doby prze radiostacje brzegowe. - informacją one o pogodzie na określonym obszarze, części oceanu, strefy przybrzeżnej, morzach, drogach podejściowych do portu. -treść poprzedza data i godzina do której się odnosi. -wg zaleceń WMO komunikaty powinny się składać z 6 części → zwykle 3. 1) Ostrzeżenie- NO ( NONE) STORM- brak zagrożenia o sztormie. 2) SYNPPSIS: ogólny opis sytuacji barycznej: położenie wyży, niży, frontów. 3) FORECAST: z reguły 24h. Spodziewana pogoda na obszarach prognostycznych danego akwenu. KONIEC CZĘŚCI OBOWIĄZKOWYCH. 4) Powinna zawierać informacje pozwalające wykonać na statku mapy pogody. Dane te przekazywane są specjalnym kodem. Wykreślenie frontów atm. 6) J.w. ale ze stacji lądowych.
Komunikaty dla portów i red różnią się- podają informacje ważne dla prac portowych (wichura, wiatr, deszcz, mżawka, temp- ważne dla pracy dźwigów). Informacje pogodowe przesyłane są na statki w postaci słownej (textowej) graficznej: --słowne wg. GMDSS na kanale 70 automatycznie ze wskazaniem na jaki kanał należy przejść aby usłyszeć całą informację. Textowe do 400Mm od brzegu przekazywane są automatycznie w syst. NAVTEX. Dalsza odległość od brzegu w systemie NBDP, a także w systemie satelitarnym. Graficzne mapy faksymile i wykorzystanie INMARSAT.
MORZA- przybrzeżne, śródlądowe. ZATOKA: akwen wodny posiadający wygięcie linii brzegowej w stronę kontynentu. ZALEW: płytki obszar u ujścia rzeki, często odcięty mierzeją od morza. FIORD: bardzo głęboka wrzynająca się w ląd zatoka pochodzenia lądowego. CIEŚNINA: wąskie pasmo łączące 2 akweny. KANAŁ: przekop łączący 2 akweny. Suezki: 160km , Panamski: 82km, Kiloński. ESTUARIUM: akwen u ujścia rzek wraz z przyległym obszarem lądowym, bywają duże porty, obszary zurbanizowane. WYBRZEŻE: nadmorska strefa lądu, na której widoczne jest oddziaływanie morza. LINIA BRZEGOWA: linia do której sięga zwierciadło wody. BRZEG: pas lądu po którym przesuwa się linia brzegowa: --górny: pomiędzy wysokim pułapem a granicą fal sztormowych. -dolny: pas lądu miedzy niskim a wąskim poziomem wody. WYSPY: --koralowe: nie ma na Atlantyku, --wulkaniczne. ABRAZJA: niszczenie brzegu przez fale- brzegi klifowe. SEDYMENTACJA: przenoszenie wymytego materiału. Powstanie mierzei, ławice, delty.
KOMUNIKATY LODOWE: sezon spływu paku lodowego z morza arktycznego, działa Międzynarodowy Patrol Lodowy. Dotyczy głównie obszarów wodnych w okolicach Nowej Funlandii, Kanady, USA. Całodobowa służba w postaci obserwatorów- statki przybrzeżnej straży, a nawet samolotów. Każdy przepływający tam statek MA OBOWIĄZEK meldować o sytuacji lodowej.
TREŚĆ MELDUNKU: --pozycje gór lodowych lub ich brak, --ich rozmiary i kształty, --koncentracja paku (kry) lodowej, --grubość lodu, --temp. wody. Informacje co 6h. Do stacji brzegowych→ spis Adm.list of Signals lub telefonicznie. W przypadku napotkania góry lodowej należy poinformować sąsiednie statki. Dla Bałtyku do informacji o lodach służy BAŁTYCKI KLUCZ LODOWY, używany przez Danię, Estonię, Finlandię, Litwę, Polskę, Niemcy.
DNO OCEANICZNE: SZELF- przedłużenie płyty kontynentalnej (średnio 130km) głę. 150m. STOK- za krawędzią 30 spadku, najbardziej poznana część dna (rybactwo, odwierty). ŁOŻE oceanu: 80% powierzchni dna, urozmaicone, --grzbiety oceaniczne: odpowiedniki łańcuchów górskich na kontynentach, łączą się, tworzą system przechodząc z jednego na drugi ocean. -góry ponad 1000m, --wzgórza poniżej 1000m, --równiny abisalne a w nich rowy oceaniczne do 7tys m głębokości, --rowy głębokowodne: Mariański 11022m ppm. OSADY DENNE: klasyfikacja wg. pochodzenia, skały a na nich warstwa osadów. -osady litogeniczne: produkty wietrzenia kontynentów (skał), --biogeniczne: poch. organicznego CaCo3, SiO2- szczątki. -kosmogeniczne: meteoryty, --hydrogeniczne: produkty reakcji chemicznej.
TERMIKA: 4,1868J= 1cal ciepło właściwe wody, 3,968J wody morskiej(zanieczyszczenia). Równik termiczny: znajduje się kilka stopni na N od równika. Na półkuli N więcej kontynentów 39% jest ona cieplejsza o 30C, na półkuli S 19% kontynentów.
Układ izotermiczny na oceanach zbliżony do równoleżnikowego. Temp: 25-300 równik, 27-280C szerokości zwrotnikowe.
OPTYKA: przenikanie kolorów jest selektywne: Czerwony- 5-20m
Pomarańczowy: 50-60m, Żółty: 100m, Zielony:250m, Niebieski: 1000m. ZAWARTOŚĆ GAZÓW: Azot: 64%, Tlen 34%, CO2 H2S
Zawartość tlenu w wodzie maleje ze wzrostem temperatury.
Bałtyk: bardzo mało O2 pon 1cm3/1litr, dużo H2S, szczególnie w dolnych warstwach.
FALOWANIE: zaburzenie powierzchniowej warstwy wody objawiające się wielokrotnym odkształceniem w płaszczyźnie pionowej. Podczas falowania fale przesuwają się po powierzchni wody, a cząsteczki biorące udział w falowaniu wykonują ruchy kołowe po orbitach. Grzbiet- najwyższa część fali; Dolina- najniższa część fali; Długość- odległość 2 grzbietów; Wysokość- różnica doliny od grzbietu; Okres- czas od grzbietu do grzbietu; Prędkość- droga w czasie; Stromość- stosunek wysokości do długości;
WODA GŁĘBOKA Falowanie sięga do głębokości równej połowie długości fali. Wszystkie elementy fali bez zmian.
PŁYTKOWODZIE - jeżeli głębokość < połowy długości fali to orbity kołowe orbity elipsoidalne, część może zaniknąć, a najbliższe dna są prawie płaskie, cząsteczki na dnie wykonują ruchy oscylacyjne.Na skutek tarcia dolnych cząsteczek o dno pozostają one nieco z tyłu (ustawione ukośnie).Przy nagłemu zmniejszeniu się głębokości wody (grzbiet podwodny) powstaje PRZYBÓJ - zjawisko, górne cząsteczki fali wyprzedzają dolne i spadają do przodu; -- powstaje strefa przyboju; -- powstaje również na pełnym morzu podczas b. Silnego sztormu.
REFRAKCJA - zjawisko równoległego do brzegu ustawiania się napływających ukośnie fal.
DYFRAKCJA - zakrzywianie się fal wokół napotkanej przeszkody; np. zakrzywiając się na główkach falochronu uchodzi głęboko do portu. FALOWANIE WIATROWE - najczęściej spotykane na morzu; - początkowo wysokość fal jest większa od ich długości(kapilarne- np. powierzchniowe) - z czasem długość staje się większa od wysokości nawet kilkadziesiąt razy(grawitacyjne). Jeżeli wiatr równomierny - falowanie 2-wymiarowe (równoległe grzbiety i doliny) częściej 3-wymiarowe(miejscami grzbiety i doliny przesunięte) , najczęściej mieszane- kilka systemów fal.
FALA WIATROWA- są jednymi z najczęściej rozchodzących się zaburzeń na powierzchni oceanów i mórz. Charakterystycznymi cechami tych zaburzeń są wielokrotne quasiokresowe odkształcenia powierzchni wody oraz przenoszenie materii. F.W. są rodzajem grawitacyjnych powierzchniowych fal poprzecznych występujących w krótkim przedziale czasu, a drgania odbywają się w kierunku prostopadłym do kierunku rozchodzenia się fali.
FALA MARTWA - istnieje po ustaniu wiatru lub zmniejszeniu prędkości. Martwica - wyraźnie widać grzbiety i doliny.
ROZKOŁYS - fale nadchodzące z odległego ośrodka sztormowego są b. Długie i trudno odróżnić grzbiety i doliny.
ROZWÓJ FAL zależy od: -prędkości wiatru; -czasu jego działania; -rozbiegu fali; -głębokości; -kierunku i jego stałości.
FALE tworzą ukł. Interferencyjne: -ukł. wzmacniający; -ukł. tłumiący; -ukł. mieszany.
UKŁ. BARYCZNE:
NIŻ BARYCZNY - ośrodek obniżonego ciśnienia , ukł. frontów atmosferycznych, półkula N - wiatr przeciwny do ruchu wskazówek zegara. Pole falowania - znajduje się bezpośrednio pod niżem , dla małych prędkości przesuwania (8-10w) tuż za frontem chłodnym; -rozwój fali słabszy z powodu szybkich zmian kierunku wiatru .
CYKLONY - największy rozwój fal w prawej przedniej ćwiartce bo tam jest oko; Srednia wysokość fal na oceanach 7-8m; długość kilkadziesiąt- 100m; okres 10s; max. fale 15m/200m/20s/35w.
Na Atlantyku n - pas falowania sztormowego , którego granice są mało wyraźne , ZIMĄ schodzi niżej; LATEM kilkanaście stopni do góry . Na Pacyfiku granica wyraźna - od Kamczatki do nasady Alaski . Na Indyjskim falowanie związane z monsunami , duże latem niż zimą, Vw= 80B . na półkuli S pas falowania pomiędzy Antarktydą a kontynentami (ryczące 40stki).
Bałtyk - Nord Sea fale 3-4m max 6m; okres 10s; 30-40 m długości; fala krótka wysoka. Kon. Angielski fala 8m; 60-70m długości; Śrudziemne fala 9m.
NIEOKRESOWE ZMIANY POZIOMU MORZA
Sredni przecietny poziom morza
Akweny z pływami poziom najniższego pływu
Bezpływowe na podstawie obserwacji (wieloletnich)
Poziom ten ulega zmianie na skutek:
Fali barycznej, F. sejsmicznej, F. pływu, F. stojącej
Fala baryczna- powstaje na skutek niskiego ciśnienia w niżu lub cyklonie; jest fala statyczna- układ baryczny nieruchomy, stacjonarny; dynamiczna- układ ruchomy. W centrum poziom podnosi się o kilkadziesiąt cm , deltap= 1 hPa = różnicy 1 cm w stosunku do hśr= 1013
Podniesienie się poziomu także na peryferiach na skutek wiatru. Fale te nie mają znaczenia na wodach otwartych. Duże znaczenie w strefie przybrzeżnej. Fale powoduje wiatr COFKI na rzece. ( w cieśninie Sund uniemożliwia głębokie zanurzenie statków).
Fala sejsmiczna: powstaje w wyniku podwodnych wybuchów wulkanicznych. Fala tsunami rozchodzi się koliście nabierając prędkości. Cechy: mała wysokość 1-2m, długość kilkadziesiąt- kilkaset km, w płytkiej strefie przybrzeżnej jej wysokość szybko rośnie.
PŁYWY: długookresowe wahania powierzchni mórz i oceanów spowodowane przyczynami astronomicznymi. Siła przyciągania: księżyca, Słońca, układu ziemia- Księżyc- Słońce. Główną rolę odgrywa Księżyc. W klasycznym pływie w ciągu 1 dobie są dwie wody wysokie: 1) Gdy jest on w zenicie, 2) Gdy jest w nadirze, oraz dwie wody niskie. Przez określony punkt przechodzi woda: wysoka, niska, wysoka, niska.
3 astronomiczne przyczyny nierówności pływów: 1) nierówność półmiesięczna (fazowa), jest wynikiem różnego czasu obiegu Księżyca wokół Ziemi i ziemi wokół Słońca. Doba Księżycowa trwa 24h 48min. Doba słoneczna 23h 56min. Różnica 52min. W takiej sytuacji Księżyc i Słońce znajdują się po tej samej stronie Ziemi i kulminują jednocześnie (konunkcja) podczas jednego miesiąca Księżycowego a czasem po przeciwnych stronach kuli tworząc wraz z Ziemią linie prostą, w tych dniach występuje pływ syzygijny(maksymalny). w innych dwóch okresach tego samego miesiąca Księżyc i Słońce tworzą z Ziemią kąt prosty i wówczas jest pływ kwadraturowy minimalny. 2) Nierówność dobowa: różne deklinacje Księżyca i Słońca w stosunku do równika. Podczas gdy Księżyc jest nad równikiem 2(3) razy w miesiącu to słońce jest tylko dwa razy w roku (21.marzec, 23wrzesień). Ponadto maksymalna deklinacja Księżyca 28036'., i słońca stała 23,50 (zwrotniki).
W dniach kiedy księżyc i słońce kulminują nad równikiem w okresie doby pojawiają się dwie równe wysokie wody i dwie równe wody niskie. W miarę zwiększania się deklinacji równika różnicuje się wysokość wód wysokich (na przemian wyższa i niższa) oraz wód niskich. Dlatego w tablicach pływów są podawane wartości wyższej i niższej wody wysokiej oraz wyższej i niskiej wody kwadraturowej.
3) nierówność PARALAKTYCZNA- spowodowana zmieniającą się stale odległością księżyca i słońca od ziemi. Miesiąc księżycowy 27,5 doby: w tym czasie odległość między nim a Ziemią zmienia się od 375200km w perychelium do 405800 apchelium. MIESIĄC ANOMALNY: czas obiegu księżyca wokół ziemi. Obrót słońca wokół ziemi 365dni 6h. Te zmieniające się odległości powodują zmiany sił pływotwórczych. Układ ma maksymalny pływ co 1500lat
PRĄDY OCEANICZNE: PŁYWOWE: (przy, odpływowe), ich kierunki zmieniają się z rytmem pływów. W szerokich zatokach prąd przemieszcza się po prawnym brzegu przeciwnym do wejścia i wypływa lewym. W wąskich np. kanałach, cieśninach, rzekach, prąd wchodzi, osiąga max poziom i wychodzi. Ich prędkości oraz kierunki na najbardziej uczęszczanych akwenach są w atlasach prądów pływowych. PRĄDY WIATROWE: związane z wiatrem, zanikają po jego ustaniu. PRĄDY DRYFOWE: sięgają głębiej, występują stale. Na powierzchni na skutek efektu Coriolisa różnią się o około 450 od kierunku wiatru (półkula N w prawo), z głębokością odchylenie to zwiększa się i przyjmuje kierunek przeciwny do kierunku wiatru (spirala Ekmana). PRĄDY GRADIENTOWE: w płaszczyźnie pionowej, woda chłodniejsza lub bardziej słona jako cięższa opada w dół, bardzo powolny( konwekcja termiczna), dobowo do kilku metrów, rocznie 400- 500m. PRĄDY KOMPENSACYJNE: występuje w cieśninach, w niskich szerokościach gdzie poziom mórz w wyniku falowania niższy niż oceanu, woda napływa do mórz, odwrotna sytuacja w wodach szerokości umiarkowanych. PRĄD UPVERLLING: podchodzenie wody z głębin ku powierzchni, na największą skalę na zachodnich wybrzeżach kontynentów, gdzie występują wiatry pasatowe. EL NINO: peruwiański chłodny, zwiewają na wschód wiatry zachodnie. INDIAN: ze względu na monsuny cyrkulacja tylko latem. Zimą na południowej, na północnej brak cyrkulacji, słaby prąd równikowy. WIATR GRADIENTOWY: ruch powietrza w wyniku układu ciśnień s. Coriolisa. Metody krzywoliniowe zamykają najczęściej ośrodek baryczny. Jeżeli układ wyżowy, wówczas s. Coriloisa do szczytu równoważąc gradient. Powietrze wzdłuż izobat na półkuli N, zgodne z kierunkiem wskazówek zegara, na półkuli S przeciwnie. WIATR GEOSTROFICZNY: poz. ruch powietrza w wyniku działania siły Coriolisa. Izobaty zbliżone do linii prostych. Siła Coriolisa równoważy gradient i odchyla powietrze w prawo na półkuli N i w lewo na półkuli S.
MAPY ANALIZ DLA POZOMU MORZA: na nich podane są: --m-ca rozkładu niskiego i wysokiego ciśnienia, --kierunek ich przemieszczania się, --rozkład izobat, --położenie frontów atmosferycznych, -- zmienność i prędkość wiatrów, --informacje o opadach, widzialności, zachmurzeniu, temperaturze.
MAPY PROGNOZ POGODY: mapy te podają: --przewidywane położenie ośrodków niskich i wysokich ciśnień atmosferycznych, --przewidywane położenie izobar i frontów, ---kierunek i prędkość przewidywanych wiatrów, --informacje o elementach przewidujące prądy. MAPY ANALIZY (PROGNOZY FALOWANIA): mapy analiz falowania wykonywane są na podstawie obserwacji, natomiast mapy prognoz falowania na podstawie ustalonych związków między wiatrem lub ciśnieniem, a elementami fal. Na mapach falowania wysokości fal pokazane są za pomocą izolinii jednakowych wysokości. Kierunek falowania określa się strzałkami, dodatkowo może być informacja w formie opisowej o wysokości i okresie fali.
Organizacja światowego systemu radiowych informacji o ostrzeżeniach nawigacyjnych zawarta jest w III tomie ALRS. Mapy przesyłane są na statek z ośrodków brzegowych metodą telegrafii radiowej.
MAPY FAKSYMILOWE: informacje o pogodzie służą przede wszystkim bezpieczeństwu żeglugi. Najczęściej wykorzystywane: --analizy ciśnienia, wiatrów dla poziomu morza, --prognozy falowania na określony czas, --analizy falowania, wiadomości o sytuacji lodowej, --prognozy pogody na dłuższy czas dla poziomu morza, na statku ważnym źródłem informacji o pogodzie jest: zestaw codziennie odbieranych analiz pogodowych, --mapy prognoz krótko i długoterminowych, --mapy analiz i prognoz falowania.
PASATY: to stałe wiatry wiejące od podzwrotnikowej strefy podwyższonego ciśnienia do przyrównikowej strefy obniżonego ciśnienia. Pasaty dookoła kuli ziemskiej, gdzie zbiegają się pasaty z obydwu półkul nosi nazwę ITCZ (Inter Tropical Convernience Zone)- międzyzwrotnikowa Strefa Zbieżności. Strefa ta przesuwa się za nowiami położenia słońca o kilka kilkanaście stopni na 1i 2 półkuli. Pasaty wieją ze wschodu ze stałą prędkością kilkunastu węzłów. Zmiana kierunku świadczy o zaburzeniu, które może przekształcić się w cyklon.FALA BARYCZNA- powstaje pod centrum niżu barycznego (również pod okiem cyklonu). Następuje jakby ,,wessanie wody'' do góry pod centrum niżu. ΔHS=Δp/g*ρ, Δp—różnica miedzy ciśnieniem normalnym a danym.
Przy układzie stałym obniżenie ciśnienia o 1hPa powoduje podniesienie poziomu wody o 1cm. FALA STOJĄCA: powstaje, gdy fale rozchodzą się od pionowej przeszkody i rozkładają się z falami napływającymi. FALA STATYCZNA: gdy układ baryczny stacjonarny, gdy układ statyczny- fale dynamiczne. FALE WIATROWE- są jednymi z najczęściej rozchodzących się zaburzeń na powierzchni oceanów i mórz. Charakterystycznymi cechami tych zaburzeń są wielokrotne quasiokresowe odkształcenia powierzchni wody oraz przenoszenie materii. F.W. są rodzajem grawitacyjnych powierzchniowych fal poprzecznych występujących w krótkim przedziale czasu, a drgania odbywają się w kierunku prostopadłym do kierunku rozchodzenia się fali. WYSTĘPOWANIE LODÓW: 1) Bałtyk- zat. Fińska, Botnicka. 2) morze Azorskie. 3) morze Ochockie. 4) odcinek ortodromiczny od Przylądka Dobrej Nadziei do Australii. RODZAJE LODÓW: jeziorny (rzeczny), morski, pochodzenia lądowego- lodowce: góry lodowe—bloki lodowe—growlery . zbudowane z wody słodkiej. GROWLER- kolor zbliżony do wody morskiej, wys. nad poziomem wody 1m i może być zasłaniany; echo radarowe rozproszone nie wykrywalny przez radar. Wyst: ławice nowofunlandzkie. - Granice growlerów: patrolowane obszar przez samoloty USA i określenie granic występowania. Lody morskie mniej niebezpieczne niż lodowcowy. Lody morski jednoroczny mniej niebezpieczny niż wieloletni. Wschodnie wybrzeże Kanady, Petersburg, Zatoka Hudsona, Morze Azorskie. PODZIAŁ GÓR LODOWYCH: góry lodowe mają zróżnicowane kształty. Góry lodowe stołowe, piramidalne, kopulaste, spadziste, zaokrąglone. Góry stołowe lodowe charakteryzują się płaską górną powierzchnią, powstają w wyniku odłamywania się od lodowców szelfowych, charakterystycznych dla wód antarktycznych. RODZAJE KRY: --olbrzymia, średnica > 10km, --bardzo duża średnica od 2 do 10km, --duża śred. 2000m, --średnia 100- 500m , --mała 20- 100m, drobna 2- 20m, --bardzo drobna <2m.
CZYNNIKI DECYDUJĄCE O NARASTANIU LODU: temperat. powietrza, wiatr, grubość już powstałego lodu, grubość i gęstość pokrywy śnieżnej na lodzie, zapas ciepła w morzu, rozkład temp. i zasolenia pod lodem, istnienie lub brak prądów morskich pod lodem, gł. morza.