Wścieklizna

Informacje ogólne:

• Rozpoznanie kliniczne bardzo trudne

• Zwierzę zakażone charakteryzuje wściekłość, agresywność

• Objawy porażeń

• Wypływy (ropny z worka spojówkowego; śliny z jamy ustnej)

• Dziwne spojrzenie; niesymetryczne rozszerzenie źrenic; brak reakcji źrenic na światło

• Częsta wścieklizna cicha, bez ataków szału, jedynie posmutnienie, porażenia, ślinotok (czasem bez)

Rys historyczny

• Kodeks Eshnunna (XXIII w. p.n.e.): nakaz izolacji psa wściekłego (bo trucizna w ślinie)

• Kodeks Hammurabiego (1700 r. p.n.e.)

• Demokryt (V w. p.n.e.) - opis wścieklizny u psa

• Arystoteles (III w. p.n.e.) - opis wścieklizny u psa

• 1804 r. Zinke przenosi śliną chorobę z psa na psa

• w XIX w. umacnia się przekonanie, że to choroba zakaźna

• Louis Pasteur - jako pierwszy wyprodukował skuteczną szczepionkę p/wściekliznową

Epokowe odkrycia L. Pasteura nad patogenezą i immunoprofilaktyką wścieklizny (lata 8—te XIX w.)

• Wirus „fix” (fixing = ustalenie)

• W wielu szczepionkach do niedawna

• Od 1885 roku Pasteur szczepi pogryzionych ludzi wysuszonym mózgiem królików zakażonych

• Od 1886 roku Odon Bujwid zakłada Instytut Pasteurowski w Warszawie i szczepi

Wścieklizna na świecie

• Od ponad 100 lat szczepienia, a nadal problem globalny: wszystkich nie zaszczepimy, zmienność wirusa

• Tylko nieliczne rejony świata są wolne od wścieklizny (Antarktyka, Oceania, Japonia, Skandynawia)

• W tropikach psy są głównym rezerwuarem

• Ponad 99% wścieklizny u ludzi jest skutkiem pokąsania przez psy

• Ponad 50000 ludzi umiera rocznie na wściekliznę

• 10 mln ludzi rocznie jest szczepionych po pokąsaniu (głównie Chiny, Indie, Azja, Tropiki)

Etiologia

Rodzaj Lyssavirus, rodzina Rhabdoviridae

Genotypy:

1. Wirus wścieklizny (klasyczny)

2. 
   Lagos

3. Mokola w dużym stopniu izolowane u nietoperzy

4. Durenhaga

5. 
   EBL 1 (european bat Lyssavirus) też w Polsce

6. EBL 2

7. Od nietoperzy w Australii

Być może nietoperze generują nowe genotypy wirusa wścieklizny zmienność w patogenności i antygenowości

Epizootiologia wścieklizny

1. Wścieklizna u psów - tropiki (75% ludności)

2. Wścieklizna u zwierząt wolnożyjących - klimat umiarkowany: lisy (szopy)

3. Wścieklizna u nietoperzy

1. Dawniej Ameryka Południowa i Afryka (wampiry atakujące bydło)

2. Dziś też USA, Europa (Niemcy, Francja, Dania, Holandia, Hiszpania, też Polska)

3. 1966 rok wściekłe nietoperze w krajach dotychczas wolnych od wścieklizny - Wielka Brytania, Australia

4. Nietoperze: 800 gatunków (Polska 20) owado-, owoco-, rybo-, mięso, krwiożerne

Wścieklizna od nietoperzy w USA

• W N.Y. 4,5% nietoperzy zakażonych

• Nawet oseski nietoperzy mogą być wściekłe

• Ekspozycja ludzi głównie w domach

• Ludzie chorowali w wyniku kontaktów z nietoperzem, które niekoniecznie było ugryzieniem

• Ukąszenia nietoperzy są jak ukłucia igłą

• Zęby nietoperza nie przecinają skóry, ale wirus namnaża się śródskórnie i wywołuje chorobę

• Koty też bardzo narażone

Pies

Pies

Kot Człowiek

Bydło itp.

Lis

Lis Nietoperz Nietoperz

Główne gatunki zwierząt przenoszące wściekliznę na człowieka

Unia Europejska: Azja: Ameryka Północna: Afryka:

(Lisy) Psy Lisy Psy

(Nietoperze) Nietoperze

(Psy) Szopy

Psy

Europa środkowo-wschodnia: Ameryka Południowa: Ameryka środkowa:

Lisy Wampiry Psy

Psy Psy Nietoperze

Epidemiologia wścieklizny w Polsce

• Dawniej psy i wilki rezerwuarem i one na ludzi

• Po wojnie 3-4 tysiące zachorowań rocznie, głównie psy

• Od 1948 roku masowe szczepienia psów wirusem Fix Pasteura

• Gwałtowny ↓ zachorowania u zwierząt (lata 50-te po około 100 rocznie) i ludzi (1946 - 46; 1949 - 66; 1950 - 35 potem po kilka rocznie, ostatni w 2000 roku)

• Lata 60-te wzrastają zachorowania zwierząt dzikich

• Od 1967 roku więcej dzikich niż psów chorych (300 rocznie)

• W 1971 roku ponad 1000 zachorowań zwierząt

• Szczyt w 1992 roku: 3084 przypadków u zwierząt

• Lis 70-90%, kot 7%, bydło 6%, pies 5%

Dlaczego lis? - trudno powiedzieć

• Wojenne zaburzenia ekosystemów?

• Chemizacja DDT - immunosupresja?

• Na pewno wzrosła populacja lisów (tępienie ptaków drapieżnych - więcej gryzoni - więcej lisów?)

• Od 1992 roku doustne szczepienie lisów: gwałtowny spadek liczby zachorowań

• Czy to koniec problemu?

Ponad ¼ przypadków wścieklizny w Europie przypada na Polskę.

Drogi wydalania wirusa wścieklizny

• ŚLINA

• Inne (we krwi, moczu) chyba bez znaczenia (wirus bardzo wrażliwy)

Drogi zakażenia wścieklizną

• Pokąsanie przez wściekłe zwierzę

• Oślinienie? - 1 przypadek - Zarazek musi być wprowadzony do rany!!!

• Aerogennie? (doświadczalnie)

• Kanibalizm gryzoni?

Patogeneza wścieklizny

Mózg

Nerwy Nerwy

Mięśnie Ślinianki

Ukąszenie

wściekłego to tygodnie - miesiące inkubacja

zwierzęcia zakażenia bezobjawowe możliwe, ale bardzo rzadko

Możliwości diagnostyki laboratoryjnej

• Dawniej ciałka wtrętowe

• Immunofluorescencyjne wykazanie wirusa (czuła, swoista, tania, szybka)

• Izolacja wirusa na myszach (przy dodatnim IF) wynik po 2-3 tygodniach

Oraz

• Miano przeciwciał na hodowli komórkowej (RFFIT)

• Immunoenzymatyczne wykrywanie wirusa (RREID bardzo czuła)

• Wykrywanie mRNA wirusa bezpośrednio przez hybrydyzację z komplementarnym kwasem nukleinowym

• Pośrednie wykazanie RNA przez odwrotną transkrypcję na DNA i amplifikację (PCR)

Ogólne możliwości zwalczania wścieklizny

• Szczepienia lisów (czy innego rezerwuaru)

• Szczepienia profilaktyczne psów (bo są przenosicielami z lasu)

• Szczepienia kotów (2x częściej są przenosicielami z lasów)

• Szczepienia postinfekcyjne u człowieka (profilaktyczne?)

• Ewentualne szczepienia bydła, koni, innych zwierząt gospodarskich

• Szybka, rzetelna diagnostyka

• Oświata sanitarna

Szczepienia wścieklizny

• Dawniej paraenteralnie osłabiony wirus

• Skuteczne, ale reakcje poszczepienne

• Obecnie inaktywowany wirus z hodowli komórkowej

• Długotrwała odporność u zwierząt, bezpieczne

• Psy obowiązkowo, koty już niedługo

• Skuteczne podanie postinfekcyjne (też u zwierząt mniej wrażliwych na wściekliznę)

• Doustne szczepionki dla lisów - wirus z resztkową zjadliwością, ale mimo dziesiątków milionów dawek nie było ani jednej wścieklizny poszczepiennej)

Zwalczanie wścieklizny u lisów

Dawniej:

• Trutki

• Gazowanie nor

• Polowania sanitarne

Obecnie:

• Szczepienia doustne

• Monitoring - tetracyklina zawarta w szczepionce odkłada się w kościach znacznik szczepienia

Efekty:

• Generalnie szczepionka u lisów jest bardzo skuteczna

Parwowiroza psów

Ewolucja parwowirusów psów-2

Poprzednik (wirus panelukopenii?)

1976 rok: Parwowirus psów-2 (canine parvovirus-2, CPV-2) i od 1978 roku choroba na całym świcie

1979 rok: CPV-2a, zjadliwszy, wyparł CPV-2

1984 rok: CPV-2b, wypiera CPV-2a

CPV-2c (?)

CPV-2a i CPV-2b chorobotwórcze również dla kotów.

Koty CPV type-2 pies

FPV

RPV Ancestral CPV

BFPV CPV type-2a

MEV pies, kot

CPV type-2b

CPV type-2c

Właściwości parwowirusa psów

Wytrzymałość parwowirusa psów typ-2

• Niezwykle oporne, wytrzymuje:

• pH od 3-11

• w 70°C 30 minut

• w kale w temperaturze pokojowej 6 m-cy

• zimą dłużej

Dezynfekcja przy parwowirozie

• Nieliczne środki i długi czas działania

• 2% NaOH - 30 minut

• 1% aldehyd glutarowy - 30 minut

• 1% Virkon - 30 minut

• Domestos (podchloryn sodu) - 1 godzina

Wrażliwość na CPV-2

• Tylko psy i psowate

• Na CPV-2a i CPV-2b także koty

• Człowiek niewrażliwy

• Psy wrażliwe niezależnie od wieku, rasy, płci

• Rottweilery szczególnie wrażliwe (gorzej się uodparniają)

• Większość dorosłych psów odporna (od szczepień lub infekcji)

• Choroba więc głównie w wieku 6 tygodni - 6 miesięcy

Źródła zakażenia CPV-2

• Psy - kał chorych przez 7-10 dni ma wirusa (także wymiociny)

• Brak długotrwałego nosicielstwa

• Ale w biegunce ogromne ilości wirusa

1 g kału - miliard wirionów (bardzo wytrzymałych) co może zakazić milion psów

• Do tego dochodzą bezobjawowe infekcje (25-50%)

• W efekcie środowisko powszechnie skażone

Drogi wniknięcia zarazka / zakażenia CPV-2

1. Kontakt bezpośredni (droga alimentarna kałowo-pokarmowa)

2. Bardzo często drogi pośrednie

1. Buty!!! (chować buty przed szczeniętami)

2. Ręce

3. Ubranie

4. Gryzonie

5. Stawonogi

6. Suka itp.

Tu „wykres” patrz końcowa strona.

Śmiertelność przy parwowirozie psów (leczonych)

• 30-40% [USA]

• Zwłaszcza w wieku 6 tygodni - 6 miesięcy

• Zwłaszcza zarobaczone

• Zwłaszcza przy innych infekcjach (Coronavirus i inne)

• Rottweilery ponad 50%

Odporność po infekcji CPV-2

• Jest i jelitowa (skuteczna ale krótkotrwała)

• I ogólna (przeciwciała surowicze >1-2 lata)

• Więc szczenię po przechorowaniu odporne przynajmniej 20 miesięcy a chyba i dożywotnio

• Miano HI od 1:80 chroni

• Szczenięta odpornych matek chronione biernie przez około 6-12 tygodni

Szczepionki z wirusem:

	Żywym	Inaktywowanym
Droga podania	s.c., i.m., śluzówki	s.c.
Narastanie odporności	Szybki rozwój	Wolniejszy
Liczna iniekcji	Jedna	Wiele
Trwanie odporności	Długie	Krótsze
Odporność komórkowa	Indukowana	Słabiej indukowana
Odporność humoralna	Indukowana	Indukowana
Adiuwanty	Nie	Tak
Trwałość szczepionki	Krótsza	Dłuższa
Groźba uzjadliwienia	Istnieje	Nie istnieje
Stosowanie w ciąży	Ryzykowne	Niegroźne

Szczepionki przeciw parwowirozie

• Z wirusem osłabionym (atenuowanym) żywym

• Z wirusem inaktywowanym

Można szczepić żywym

• Pojedyncze

• Mieszane

Można szczepić mieszanymi

• Z CPV-2

• Lub z CPV-2a

„Klasyczne” zawierające CPV-2 chronią też przed chorobą wywołaną przez CPV-2a lub CPV-2b można szczepić CPV-2

• Kiedy szczepić?

Czynniki wpływające na kalendarz szczepień (szczeniąt)

• Wiek szczenięcia

• Stan zarobaczenia (immunosupresja)

• Pochodzenie

• Zmiana właściciela (stres)

• Wartość psa i zasobność właściciela

• Masa ciała (szybko rosnące szybciej spada odporność bierna)

• Przyszłe użytkowanie

Czas trwania odporności przeciw parwowirozie

Bardzo różny (też w obrębie miotu)

Najczęściej w wieku:

4 tygodnie: pojedyncze szczenięta są już wrażliwe na chorobę

6 tygodni: 50-60% szczeniąt wrażliwych

8 tygodni: prawie wszystkie

+ luka immunologiczna takie miano przeciwciał które jest zbyt małe na to aby chronić przed chorobą i zbyt duże aby po szczepieniu doszło do uodpornienia. W przypadku parwowirozy to 1:20 HI ujawniające się w wieku około 2-3 tygodni.

Zalecenia do szczepień szczeniąt przeciw parwowirozie

• Odrobaczenie !!! (najlepiej do 2 tygodni przed szczepieniem)

• Surowica zamiast pierwszego szczepienia w momencie kiedy szczeniak nie jest odrobaczony

• Szczepionki „żywe” raczej niż „zabite”

• Wczesne szczepienie: preparatem o dużej koncentracji wirusa szczepionkowego

10³ = 1000 wirionów

10⁷ = 10000000 wirionów

Dawka 10⁷ uodparnia około 70% szczeniąt z mianem poniżej 1:80, a więc praktycznie eliminuje lukę immunologiczną

• Przechowywanie szczepionek

• Ostatnie szczepienie przynajmniej po skończeniu 12 tygodnia

• Rottweilery (dobermany, labradory) słabiej się uodparniają i ciężej chorują (dodatkowe szczepienie)

Czy doszczepiać psy przeciw parwowirozie co rok?

Po ponad 2 latach od ostatniego szczepienia 93,7% psów ma jeszcze w surowicy poziom przeciwciała chroniący przed zachorowaniem (>1:80 HI)

WYKRES

Zakażenia alimentarne

Replikacja wirusa w gardle, migdałkach i węzłach śródpiersiowych

Wiremia

Tropizm zarazka do szybko dzielących się komórek

Szpik i tkanka limfatyczna Nabłonek krypt jelita cienkiego Mięsień sercowy

Krótkotrwała leukopenia i Zapalenie mięśnia

immunosupresja sercowego

Zapalenie jelita Infekcja bezobjawowa z

wydalaniem wirusa do 2-3 tygodni

Gwałtowne wymioty Lekka biegunka

Silne wymioty

Odwodnienie, utrata elektrolitów

hipoglikemia, kwasica,

Posocznica, endotoksemia, hipoproteinemia

Wstrząs

DIC

Śmierć

Koronawiroza psów

• Manifestuje się biegunką (samoustępującą)

• Stan ogólny dobry

Etiologia i epizootiologia

• Koronawirus psów (Canine Coronavirus - CCV)

• W temperaturze pokojowej ginie po 24 godzinach

• Bardzo rozpowszechniony

• Wrażliwe tylko psy

• Zakażone zwierzęta wydalają wirus przez 6-9 dni (rzadko dłużej)

• Zakażenie kałowo-pokarmowe

• Zagęszczenie zwierząt bardzo ważne (bo szybko ginie)

• Odporność krótkotrwała i potem reinfekcje

• Krążenie w skupiskach zwierząt

• Więc przeciwciała przeciwko niemu ma:

• 20% psów trzymanych indywidualnie

• 60-80% psów ze schronisk i innych skupisk

Chorobotwórczość koronawirusa psów

• Namnażanie na szczytach kosmków

• Patogeneza: zakażenie tylko szczytów kosmków, więc ich szybka regeneracja (około 7 dni), bez wiremii i powikłań

• Więc dominują infekcje bezobjawowe lub łagodne biegunki

• Ciężkie tylko wyjątkowo - tylko u bardzo młodych szczeniąt

• Szybko narasta odporność jelitowa: koniec wydalania wirusa, ale odporność krótkotrwała

• Więc odporność bierna też krótka (4-5 tygodni)

Szczepienia przeciw koronawirusowi psów

• Tylko z inaktywowanym wirusem (żywe niebezpieczne)

• Czy skuteczne? (tylko producenci twierdzą, że tak)

• Czy są wskazania do szczepień?

Choroba Rubartha

• Zmętnienie rogówki najczęściej jednostronne; pojawia się jednak bardzo późno - właściwie w okresie zdrowienia, ustępuje samoistnie po 2-3 tygodniach

• Ostre zapalenie wątroby

Etiologia

• Adenowirus psów typ 1 (Canine Adenovirus type-1 CAV-1)

• Dość wytrzymały w środowisku

• W temperaturze pokojowej - tygodniami

• W 60°C ginie po 3-5 min

• Promieniowanie słoneczne, środki dezynfekcyjne go niszczą

• Bardzo podobny antygenowo jest adenowirus psów typ-2 wirus zapalenia krtani i tchawicy

Epizootiologia

• Zachorowania u psów, lisów, wilków i innych psowatych

• Początkowo wydalany z moczem, śliną, kałem

• Po 2 tygodniach znika z wyjątkiem moczu ( podstawa szerzenia się)

• Wirus w moczu przynajmniej 6 miesięcy!

• Wnika alimentarnie

• Wiele infekcji bezobjawowych z długotrwałą odpornością

• Dużo psów szczepionych, w efekcie epizootii się nie spotyka, a jednocześnie pojedyncze zachorowania, głównie młodych

Patogeneza

Zakażenie alimentarne

Namnażanie wirusa w migdałkach

Wiremia

Namnażanie wirusa w wielu narządach i tkankach

Choroba Zakażenie subkliniczne

Kompleksy

Wirus-Przeciwciało

Hepatocyty Śródbłonek Nabłonek kanalików

naczyń nerkowych

Zapalenie Zmętnienie

kłębuszków rogówki,

nerkowych zapalenie

tęczówki Ogniska śródmiąższowego

zapalenia nerek

Ostre zapalenie Wybroczyny,

wątroby, ↓ Zespół wewnątrznaczyniowego

krzepliwości, wykrzepiania

Hipoglikemia Wydalanie wirusa

miesiącami z moczem

Przebieg choroby Rubartha

Nadostra (rzadko)

• Nagłe padnięcie (jak zatrucie)

Ostra

• 40°C lub więcej (dwufazowa), powiększenie i zaczerwienienie migdałków, apatia, posmutnienie, wzmożone pragnienie (NIE OBSERWOWANE PRZY PARVO), niechęć do ruchu, tkliwość i powiększenie wątroby

• Zazwyczaj: wymioty i biegunka

• Czasem: zapalenie spojówek, wybroczyny, przedłużenie czasu krzepnięcia, drżenia mięśni, zmętnienie rogówki

• Wyjątkowo: żółtaczka, zapalenie głębszych struktur gałki ocznej, objawy neurologiczne (wyjątkowe u psa, bardzo częste u lisów ~ uszkodzenie naczyń mózgu)

Podostra

• Jak wyżej + obrzęki tkanki podskórnej (tła wątrobowego)

Odporność przy chorobie Rubartha

• Szybka i skuteczna odpowiedź immunologiczna

• Więc większość psów wraca do zdrowia (śmiertelność dorosłych 10-50%, szczeniąt większa)

• I są potem długo (dożywotnio?) odporne

• Jest też odporność bierna

Szczepienie przeciwko chorobie Rubartha

• Żywy, atenuowany CAV-1: szybka i długotrwałą odporność

• Ale niekiedy zmętnienie rogówki lub zapalenie kłębuszków nerkowych

• Więc raczej szczepiono inaktywowanym wirusem CAV-1

• Ale to mniej skuteczne

• Więc najlepiej szczepić żywym, atenuowanym CAV-2, bo:

• Odporność jak po żywym, atenuowanym CAV-1

• Prawie bez ryzyka r-cji poszczepiennych, a też uodparnia na zapalenie dróg oddechowych

Leptospiroza psów

• Niewydolność nerek ostra lub przewlekła

• Mocznica - wymioty, owrzodzenia na dziąsłach

• Żółtaczka i zapalenie wątroby

• Ogniska krwotoczne

• Czasem przy zaburzeniu stanu ogólnego nieliczne, drobne wybroczyny

• Późne skutki - poliuria i polidypsia

Rodzaj: Leptospira

• 7 gatunków, w nich około 200 serotypów (serowarów)

• Bardzo wrażliwe na zakwaszenie (mocz psów kwaśny!), 60°C zabija je po kilku sekundach,

• Też słońce, środki dezynfekcyjne itp.

• Ale w wodzie (glebie) w ciepłym klimacie w pH obojętnym mogą przeżyć nawet miesiącami wilgoć i błoto - Gorączka błotna ludzi

Znaczenie leptospiroz

• Cały świat, ostre do przewlekłych, często bezobjawowo

• Świnie: ronienia, zamieranie płodów, słabe prosięta i koszty pośrednie (zamykanie chlewni zarodowych, ograniczenia obrotu, leki, szczepionki)

• Psy i futerkowe mięsożerne: uszkodzenie wątroby i nerek

• Rzadziej: bydło - zaburzenia rozrodu; Konie - zaburzenia rozrodu, ślepota miesięczna

• Zoonozy

Epidemiologia leptospiroz

• Wiele ch-t serotypów zaadoptowanych do jednego lub kilku gatunków żywicieli

• U „głównych żywicieli” infekcja łatwo się szerzy

• Ale nieznacznie uszkadza narządy = z reguły subklinicznie, rzadziej przewlekła niewydolność nerek

• Za to długotrwałe wydalenie z moczem

• Czyli „główni” żywiciele - rezerwuarem

• Odwrotnie u „przypadkowych” żywicieli:

• Dany serotyp szerzy się opornie i siewstwo trwa krócej

• Rzadko więc zakazi innego „przypadkowego”

• Ale zjadliwość większa = często ostry lub podostry przebieg

Zaadoptowane serotypy leptospiroz

L. tarassovi - świnie

L. hardio - bydło

L. canicola - pies

L. icterohaemorrhagiae - szczur norweski

L. pomona - mysz

Wydalanie leptospir

• Mocz! „Główni” i „przypadkowi” żywiciele

• Też ślina, mleko, łożyska, poronione płody itp.

Wnikanie leptospir

• Śluzówki i uszkodzona skóra

• Rzadziej alimentarnie, krycie czy śródmacicznie

Leptospirozy psów

L. canicola - tyfus psów (choroba Stutgardzka) głównie uszkodzenie nerek

L. icterohaemorrhagiae - choroba Weila (występuje też u ludzi) głównie uszkodzenie wątroby

Rzadziej: L. grippotyphosa; L. pomona; L. hardjo; L. bratislava

Źródła zakażenia i drogi szerzenia się infekcji u psów

• 50-75% nieszczepionych dorosłych psów zakażonych L. canicola

• Obwąchiwanie się, lizanie itp. szerzy

• Młode: pojedyncze zachorowania, starsze: raczej subklinicznie

• L. icterohaemorrhagiae od szczurów (gł. psy wiejskie i myśliwskie, a w miastach też infekcje „śmietnikowe”)

• Pozostałe serotypy - inne ssaki wolnożyjące, w tym gryzonie

Patogeneza

Wniknięcie leptospir (błona śluzowa, uszkodzenia skóry)

Leptospiremia i zapalenie naczyń krwionośnych

Zasiedlanie nerek, ewentualnie też innych narządów

Leptospiry w moczu (Leptospiruria)

Ostra Infekcja

niewydolność bezobjawowa

nerek lub wątroby

Śmierć Wyzdrowienie

(DIC)

Zniknięcie Przewlekła

leptospir niewydolność

z moczu nerek lub wątroby

Śmierć Poprawa

Długotrwałe

siewstwo leptospir

z moczem

Obraz kliniczny / Tradycyjny podział leptospiroz psów

Ostra = Krwotoczna

Nagły brak apetytu, gorączka, wybroczyny, wymioty (ewentualnie z krwią). Silne posmutnienie, czasem mięśniobóle (sztywny chód, tkliwość przy omacywaniu), biegunka (ewentualnie z krwią)

Podostra = Żółtaczkowa

Jak wyżej, ale wolniej postępuje, często żółtaczka. Mogą pozostać zmiany martwicowe wątroby (nie je, chudnie, wodobrzusze)

Przewlekła = Mocznicowa

Początkowo gorączka, osłabienie, więcej pije, bolesność okolicy nerek, potem mocznica i odwodnienie, zmiany na dziąsłach, wymioty, niedokrwistość, zapach itp.

Dziś...

• Elementy różnych postaci nakładających się

• Częsta ostra niewydolność nerek od „nowych” leptospir

• Także ronienia i bezpłodność

Świnie

L. tarassovi - tylko u świń

L. pomona - też bydło, owce, konie (rezerwuar mysz)

Rzadziej: L. canicola; L. sejroe; L. grippotyphosa; inne

Współczesne systemy chowu sprzyjają leptospirozie świń

• Chów bezściołowy (wilgotny beton, kałuże)

• Wymiana loch między stadami hodowlanymi

• Krycie poza własnym stadem

A także błędy:

• Zaleganie gnojowicy, kałuże pod poidłami

• Nadmierne zagęszczenie

• Mieszanie grup wiekowych i produkcyjnych

• Kontakt z innymi gatunkami

• Nieprzestrzeganie zasady „puste-pełne”

• Błotniste wybiegi

Patogeneza leptospirozy świń

• Choroba posocznicowo-toksyczna

• Szybka bakteriemia i zasiedlenie narządów i płodów

• Toksyny oraz kompleksy antygen-przeciwciało mogą spowodować:

• Obumieranie płodów (zespół SMEDI)

Rzadziej:

• Hemoliza, żółtaczka

• Uszkodzenie naczyń (nawet objawy nerwowe)

SMEDI

S - Stillbirth Martwo urodzone

M - Mumification Mumifikacja

ED - Embryonic death Śmierć embrionów

I - Infertility Bezpłodność

• Między innymi przyczyną są leptospiry

• Wtedy początkowo dużo zaburzeń rozrodu (do 50% loch)

• Potem pojedyncze: pierwiastki lub nowo wstawione

• Szerzy się wolno i skrycie - straty produkcyjne

Zjawiska odpornościowe przy leptospirozie

• Przeciwciała szybko powstają i szybko likwidują posocznicę (ok. 10 dnia) i z większości narządów też zarazek znika

• Ale są miejsca, gdzie może przetrwać:

• Kanaliki nerkowe (szczególnie główni żywiciele)

• Płody (ale od 2/3 ciąży są już immunokompetentne)

• Gałka oczna (ślepota miesięczna koni)

• Po infekcji odporność długotrwała, też bierna u potomstwa

• Ale krzyżowa między serotypami - tylko nieznaczna

Szczepienia przeciwko leptospirozie psów i świń

• Zabite leptospiry

• Tylko swoiste dla serotypu

• Zwiększają (?) odporność na chorobę, ale nie zapobiegają nosicielstwu

• Odporność chyba nie dłuższa niż 6 miesięcy

• U psów stosunkowo częste reakcje alergiczne (obrzęki pyska; nerki…)

• Celowość szczepień coraz częściej kwestionowana

Leptospiroza jako zoonoza

• Choroba Weila (gorączka błotna) - L. icterohaemorrhagiae bądź inne leptospiry, sporadycznie tylko do świń czy psów

• Raczej woda, gleba, warzywa itp. Z moczem szczurów lub innych zwierząt wolnożyjących

• Więc głównie turyści, pracownicy kanalizacji, melioracji, zwierzętarni, rolnicy

• Gorączka, ból głowy, mięśni, zapalenie spojówek, żółtaczka, czasem encephalitis

• Przebieg ciężki ale śmiertelność mała

Nosówka psów

Jedna z najważniejszych chorób zakaźnych psów

• obfity dwustronny wyciek z nosa

Początek

• Posmutnienie

• ↓ apetytu

• Wyciek surowiczy z worków spojówkowych

• Wyciek ropny z worków spojówkowych (immunosupresja)

• Wyciek zasycha pozostawiając wyłysienia wokół oczu

• Hiperkeratoza skóry nosa i opuszek nosa

• Wysięk ropny z nosa zasycha

• Objawy ze strony OUN

• Drgawki

• Drżenie mięśni

• Tiki

• Porażenia częściej tylnych kończyn

• Mimo szczepień na całym świecie

• Pojedyncze zachorowania i epizootie

• W Warszawie na 141 psów z objawami nosówki potwierdzono ją u 32 (23%)

Występowanie nosówki

• Nosówka psów od wieków na całym świcie

• Wszystkie psowate, łasicowate, szopowate

• Niektóre hienowate i niedźwiedziowate

• 1987 foki bajkalskie - wirus nosówki psów

• 1988 padło 20 tysięcy fok u wybrzeży Europy Pn. - wirus nosówki fok

• 1989 morświny w Morzu Północnym - morbiliwirus morświnów

• 1990 masowe upadki delfinów w Morzu Śródziemnym - morbiliwirus delfinów

• 1993 masowe upadki lwów w Tanzanii - wirus chyba identyczny z wirusem nosówki

• 1994 konie w Australii - morbiliwirus koni, też koty i ludzie

• 2002 masowe upadki fok u wybrzeży Szwecji i Holandii

Rodzina: Paramyxoviridae (RNA, około 15800 zasad)

Rodzaj: Morbilivirus

W nim antygenowo spokrewnione wirusy:

• Wirus odry

• Wirus nosówki psów

• Wirus księgosuszu (pomoru bydła)

• Wirus pomoru małych przeżuwaczy

• Wirus nosówki fok

• Wirus nosówki morświnów

• Morbiliwirus delfinów

• Morbiliwirus koni

Właściwości wirusa nosówki psów

Canine distemper virus - CDV

• Główne glikoproteiny otoczki:

• Hemaglutynina (przyleganie wirusa do komórki)

• Białko F (fusion - rozprzestrzenianie się z komórki do komórki bezpośrednio prze styczność unikając ataku immunologicznego Ab)

• Tylko jeden serotyp, bardzo podobny do wirusa odry

• Duża różnica w patogenności między szczepami

• Dość wrażliwy, czas półtrwania: temperatura pokojowa 2 godziny, 4°C 9-11 dni, zamrożony latami

Epidemiologia nosówki psów

• Pies podstawowym (jedynym?) rezerwuarem

• Wirus we wszystkich wydalinach i wydzielinach od 8-go dnia po infekcji przez kilka tygodni, najczęściej w wydzielinie nosa, ślinie, moczu. Wydalany także bezobjawowo, ale nie dłużej niż kilka tygodni

• Głównie zakażenie bezpośrednie (kropelkowe lub alimentarne)

• Im większe zagęszczenie tym większe ryzyko zakażenia

• To głównie choroba dużych miast, zwłaszcza skupisk

• Rzadziej zakażenie drogą pośrednią

• Jeszcze rzadziej śródmacicznie

• Dawniej nasilenie zachorowań co ~ 3 lata

• Wrażliwe psy wszystkich ras, płci i w każdym wieku, ale najczęściej 3-6 m-cy, rzadziej 1-2 lata, potem sporadycznie

Patogeneza nosówki

• Inkubacja 3-7 dni

• Namnażanie się w tkance limfatycznej walka o immunosupresję

• Potem wiremia = I skok temperatury (3-6 dzień infekcji)

• Potem replikacja w tkance nabłonkowej i nerwowej

• I zależnie od stopnia immunosupresji są 3 możliwości:

• Uwolnienie się od zarazka

• Rozwój ostrej lub podostrej choroby

• Zainicjowanie długotrwałego zakażenia (białko F)

Namnażanie wirusa w migdałkach

Wiremia

Od około 7 dnia namnażanie wirusa w innych narządach limfatycznych, komórek nabłonkowych i nerwowych

Odpowiedź immunologiczna

Słaba Opóźniona Silna i szybka

Ostra i ciężka Podostra choroba Lekka choroba Infekcja

choroba bezobjawowa

Smierć Poprawa Zupełne wyzdrowienie

(zapalnie płuc,

zapalenie mózgu)

Podostre lub

Przewlekłe objawy

Nerwowe

Głównie młode

szczenięta

Śmierć Wyzdrowienie

(ewentualnie trwałe zaburzenia neurologiczne lub długotrwałe bezobjawowe zakażenia, zaburzenia kostne?)

Patogeneza nosówki nerwowej

• Od około 7-go dnia wirus jest we wszystkich komórkach mózgu chyba przy każdej infekcji, ale w 50% jest on eliminowany = brak nosówki nerwowej

• Pozostałe 50% ostre lub przewlekłe objawy neurologiczne

• Proces może objąć zarówno substancję szarą jak i białą

• Ostre: nieropne panencephalitis z ciałkami wtrętowymi i ogniskami rozmiękania

• Podostre lub przewlekłe: dominuje demielinizacja

• Autoagresje (normalnie mielina jest schowana prze układem immunologicznym wirus ją narusza odkrycie mieliny to tylko podejrzenie)

• Replikacja wirusa w oligodendrocytach

• Reaktywne formy tlenu niszczą „niechcący” oligodendrocyty

Długotrwałe zakażenie wirusem nosówki

• Przy silnej ale opóźnionej odpowiedzi immunologicznej wirus jest stopniowo eliminowany z narządów ale czasem nie do końca

• Może przetrwać w:

• OUN i siatkówce

• Pewne partie skóry

• Płuca ?

• Kości ?

Tak zwane zapalenie mózgu starych psów - old dog encephalitis

• Chyba skutek nosówki przebytej wiele lat temu

• Podostre lub przewlekłe zapalenie przodomózgowia

• Ale nie udaje się wykryć wirusa w OUN (podobne do sclerosis multiplex u ludzi po odrze)

• Postępujące otępienie, zaburzenia ruchowe

Zjawiska odpornościowe przy nosówce

• Ab neutralizująco (dla glikoprotein wirusa)

• Cytotoksyczna odpowiedź komórkowa

• Ale wirus silnie immunosupresyjny (limfopenia T i B, zwłaszcza CD4, ogniska martwicowe w tkance limfatycznej)

• Obie odpowiedzi od 10-20 dnia po infekcji potężne u psów, które wyzdrowiały z nosówki i one latami (dożywotnio?) odporne

• Obie odpowiedzi opóźnione u psów długotrwale zakażonych

• Brak tych reakcji śmierć

Szczepienie przeciw nosówce psów

• Praktycznie tylko z żywym osłabionym wirusem nosówki

• Prawie nie ma reakcji poszczepiennych, ale jest immunosupresja poszczepienna (~2 tygodnie)

• Praktycznie tylko mieszane

• Szczepionki typu „puppy” większa dawka Ag

• Szczepionki z żywym osłabionym wirusem odry (u bardzo młodych szczeniąt w USA)

• Czas trwania odporności poszczepiennej: 1-2 lata z podejrzeniem, że dużo dłuższa

Po ponad 2 latach od ostatniego szczepienia 93,4% psów ma jeszcze w surowicy poziom Ab chroniący przed zachorowaniem

Skuteczność szczepień przeciw nosówce

• Lata 60-te: nadzieja na eradykację nosówki

• Ale od 1980/90 znowu epizootie, też w bogatych miastach UE, USA, Japonii itp., też u szczepionych psów

• Czy wirus się zmienił i szczepionki przestały działać?

• Niedawno izolowane szczepy zachowują się identycznie jak dawne izolaty

• Nadal chorują znacznie częściej nieszczepione niż szczepione (ryzyko 350 razy większe)

Przyczyny nosówki u szczepionych psów

• Żadne szczepienie nie uodporni 100% populacji

• Część zachorowań jest w 7-14 dni po szczepieniu, a więc wypada ono chyba w okresie inkubacji, co nie świadczy o nieskuteczności

• Słaba immunogenność niektórych szczepionek („Nobyvac”)

• Niewłaściwe przechowywanie szczepionek

• „szczepiony” to nie znaczy „należycie szczepiony”

• Wynik błędu lekarza weterynarii

• Zaniedbywanie regularnych szczepień przez właścicieli

Czy człowiek choruje na nosówkę psów?

• Podostre twardniejące zapalenie mózgu (sclerosis multiplex)? - nie

• Raczej wirus odry

• Pewne zaburzenia kostne (choroba Pageta?)

• Między innymi wirus nosówki psów

• Śmierć 2 osób od morbiliwirusa koni

Kaszel Kennelowy

Przebieg nie jest ciężki, intensywny kaszel u psów

To zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli

Etiologia

• Wirus parainfluenzy typ 2 (PI-2)

• Adenowirus psó typ 2 (CAV-2)

• Herpeswirus typ 1

• Reowirus typ 3

• Inne

• Bordetella bronchiseptica (B.b.)

• Paciorkowce

• Gronkowce

• Pateurella

• Mykoplazmy

• Klepsiella sp.

Epizootiologia

• Na całym świecie bardzo częsta choroba, bardzo zaraźliwa

• W Polsce 30% dorosłych psów ma Ab dla PI-2 i CAV-2, a szczenięta do 50%

• B.b. też bardzo rozpowszechniona

• Głównie kontakt bezpośredni (kropelkowa)

• Rola zagęszczenia (schroniska, psiarnie, wystawy, bazary)

• Epizootie, nagły początek kaszlu

• Ale też indywidualnie trzymane psy

• Zachorowalność 10-50%

Patogeneza

• U immunokompetentnych psów mało patogenne

• Po 3-6 dniach lekki nieżyt górnych dróg oddechowych, subklinicznie, bez wiremii

• Po 10 dniach odporność miejscowa eliminuje wirus

• Nieżyt sprzyja powikłaniom bakteryjnym

• Wtedy dłuższa i cięższa choroba

Bordetella bronchiseptica

• j.w.

• Może wikłać lub być pierwotnym czynnikiem

• Przywiera do rzęsek i paraliżuje je, co sprzyja innym bakteriom

• Bez objawów lub kaszel 3-10 dni

• Potem odporność miejscowa blokuje przyleganie nowych B.b. ale nie usuwa tych przytwierdzonych

• Wielomiesięczne nosicielstwo (też inne gatunki)

Przy immunosupresji

• Ciężkie, długotrwałe choroby (nawroty)

• Nawet zagrażające życiu (zapalenie płuc)

Możliwości immunoprofilaktyki

• Odporność głównie miejscowa

• Powinno się więc szczepić miejscowo donosowo

• Na zachodzie są takie szczepionki

• W Polsce tylko iniekcyjnie (PI-2, CAV-2, B.b.)

• Uważa się, że nawet jeśli one nie są w stanie zapobiec chorobie to łagodzą jej przebieg, bo to choroba środowiskowa.

- szczegóły dotyczące objawów i rozpoznawania na ćwiczeniach

Ustalony okres inkubacji po domózgowym zakażeniu królika

Przyczyniają się do utrwalania tej choroby

Bezobjawowe namnażanie w okolicy rany

Parwowirus jenotów

Parwowirus niebieskich lisów

Wirus zapalenia jelit u norek

Niszczone przez sterylizację

Hemaglutynacja

krótkie zabezpieczenie, około 10 dni, należy więc w ciągu tego okresu odrobaczyć i zaszczepić

Powiększone i zaczerwienione

Szczenięta do 4 tygodnia życia

Biegunka i gwałtowne wymioty wyrzucające także treść jelitową

Enteropatia białkogubna

Szczenięta

One wytwarzają mielinę

Tzw. zapalenie mózgu starych psów

Tzw. choroba twardej łapy

Luka immunologiczna nie ma tu znaczenia

15

---