Wścieklizna

Informacje ogólne:

-Rozpoznanie kliniczne bardzo trudne

-Zwierzę zakażone charakteryzuje wściekłość, agresywność

-Objawy porażeń

-Wypływy (ropny z worka spojówkowego; śliny z jamy ustnej)

-Dziwne spojrzenie; niesymetryczne rozszerzenie źrenic; brak reakcji źrenic na światło

-Częsta wścieklizna cicha, bez ataków szału, jedynie posmutnienie, porażenia, ślinotok (czasem bez)

Rys historyczny

-Kodeks Eshnunna (XXIII w. p.n.e.): nakaz izolacji psa wściekłego (bo trucizna w ślinie)

-Kodeks Hammurabiego (1700 r. p.n.e.)

-Demokryt (V w. p.n.e.) - opis wścieklizny u psa

-Arystoteles (III w. p.n.e.) - opis wścieklizny u psa

-1804 r. Zinke przenosi śliną chorobę z psa na psa

-w XIX w. umacnia się przekonanie, że to choroba zakaźna

-Louis Pasteur - jako pierwszy wyprodukował skuteczną szczepionkę p/wściekliznową

Epokowe odkrycia L. Pasteura nad patogenezą i immunoprofilaktyką wścieklizny (lata 8—te XIX w.)

-Wirus „fix” (fixing = ustalenie)

-W wielu szczepionkach do niedawna

-Od 1885 roku Pasteur szczepi pogryzionych ludzi wysuszonym mózgiem królików zakażonych

-Od 1886 roku Odon Bujwid zakłada Instytut Pasteurowski w Warszawie i szczepi

Wścieklizna na świecie

-Od ponad 100 lat szczepienia, a nadal problem globalny: wszystkich nie zaszczepimy, zmienność wirusa

-Tylko nieliczne rejony świata są wolne od wścieklizny (Antarktyka, Oceania, Japonia, Skandynawia)

-W tropikach psy są głównym rezerwuarem

-Ponad 99% wścieklizny u ludzi jest skutkiem pokąsania przez psy

-Ponad 50000 ludzi umiera rocznie na wściekliznę

-10 mln ludzi rocznie jest szczepionych po pokąsaniu (głównie Chiny, Indie, Azja, Tropiki)

Etiologia

Rodzaj Lyssavirus, rodzina Rhabdoviridae

Genotypy:

-Wirus wścieklizny (klasyczny)

-Lagos

-Mokola w dużym stopniu izolowane u nietoperzy

-Durenhaga

-EBL 1 (european bat Lyssavirus) też w Polsce

-EBL 2

-Od nietoperzy w Australii

Być może nietoperze generują nowe genotypy wirusa wścieklizny zmienność w patogenności i antygenowości

Epizootiologia wścieklizny

-Wścieklizna u psów - tropiki (75% ludności)

-Wścieklizna u zwierząt wolnożyjących - klimat umiarkowany: lisy (szopy)

-Wścieklizna u nietoperzy

---Dawniej Ameryka Południowa i Afryka (wampiry atakujące bydło)

---Dziś też USA, Europa (Niemcy, Francja, Dania, Holandia, Hiszpania, też Polska)

---1966 rok wściekłe nietoperze w krajach dotychczas wolnych od wścieklizny - Wielka Brytania, Australia

---Nietoperze: 800 gatunków (Polska 20) owado-, owoco-, rybo-, mięso, krwiożerne

Wścieklizna od nietoperzy w USA

-W N.Y. 4,5% nietoperzy zakażonych

-Nawet oseski nietoperzy mogą być wściekłe

-Ekspozycja ludzi głównie w domach

-Ludzie chorowali w wyniku kontaktów z nietoperzem, które niekoniecznie było ugryzieniem

-Ukąszenia nietoperzy są jak ukłucia igłą

-Zęby nietoperza nie przecinają skóry, ale wirus namnaża się śródskórnie i wywołuje chorobę

-Koty też bardzo narażone

Główne gatunki zwierząt przenoszące wściekliznę na człowieka

Unia Europejska: Azja: Ameryka Północna: Afryka:

(Lisy) Psy Lisy Psy

(Nietoperze) Nietoperze

(Psy) Szopy

Psy

Europa środkowo-wschodnia: Ameryka Południowa: Ameryka środkowa:

Lisy Wampiry Psy

Psy Psy Nietoperze

Epidemiologia wścieklizny w Polsce

-Dawniej psy i wilki rezerwuarem i one na ludzi

-Po wojnie 3-4 tysiące zachorowań rocznie, głównie psy

-Od 1948 roku masowe szczepienia psów wirusem Fix Pasteura

-Gwałtowny ↓ zachorowania u zwierząt (lata 50-te po około 100 rocznie) i ludzi (1946 - 46; 1949 - 66; 1950 - 35 potem po kilka rocznie, ostatni w 2000 roku)

-Lata 60-te wzrastają zachorowania zwierząt dzikich

-Od 1967 roku więcej dzikich niż psów chorych (300 rocznie)

-W 1971 roku ponad 1000 zachorowań zwierząt

-Szczyt w 1992 roku: 3084 przypadków u zwierząt

-Lis 70-90%, kot 7%, bydło 6%, pies 5%

Dlaczego lis? - trudno powiedzieć

--Wojenne zaburzenia ekosystemów?

--Chemizacja DDT - immunosupresja?

--Na pewno wzrosła populacja lisów (tępienie ptaków drapieżnych - więcej gryzoni - więcej lisów?)

--Od 1992 roku doustne szczepienie lisów: gwałtowny spadek liczby zachorowań

--Czy to koniec problemu?

Ponad ¼ przypadków wścieklizny w Europie przypada na Polskę.

Drogi wydalania wirusa wścieklizny

-ŚLINA

-Inne (we krwi, moczu) chyba bez znaczenia (wirus bardzo wrażliwy)

Drogi zakażenia wścieklizną

-Pokąsanie przez wściekłe zwierzę

-Oślinienie? - 1 przypadek - Zarazek musi być wprowadzony do rany!!!

-Aerogennie? (doświadczalnie)

Kanibalizm gryzoni?

Patogeneza wścieklizny

- Ukąszenie

wściekłego to tygodnie - miesiące inkubacja

zwierzęcia zakażenia bezobjawowe możliwe, ale bardzo rzadko

-Mięśnie

-Nerwy

-Mózg

- Nerwy

- Ślinianki

Możliwości diagnostyki laboratoryjnej

-Dawniej ciałka wtrętowe

-Immunofluorescencyjne wykazanie wirusa (czuła, swoista, tania, szybka)

-Izolacja wirusa na myszach (przy dodatnim IF) wynik po 2-3 tygodniach

Oraz

-Miano przeciwciał na hodowli komórkowej (RFFIT)

-Immunoenzymatyczne wykrywanie wirusa (RREID bardzo czuła)

-Wykrywanie mRNA wirusa bezpośrednio przez hybrydyzację z komplementarnym kwasem nukleinowym

-Pośrednie wykazanie RNA przez odwrotną transkrypcję na DNA i amplifikację (PCR)

Ogólne możliwości zwalczania wścieklizny

-Szczepienia lisów (czy innego rezerwuaru)

-Szczepienia profilaktyczne psów (bo są przenosicielami z lasu)

-Szczepienia kotów (2x częściej są przenosicielami z lasów)

-Szczepienia postinfekcyjne u człowieka (profilaktyczne?)

-Ewentualne szczepienia bydła, koni, innych zwierząt gospodarskich

-Szybka, rzetelna diagnostyka

-Oświata sanitarna

Szczepienia wścieklizny

-Dawniej paraenteralnie osłabiony wirus

-Skuteczne, ale reakcje poszczepienne

-Obecnie inaktywowany wirus z hodowli komórkowej

-Długotrwała odporność u zwierząt, bezpieczne

-Psy obowiązkowo, koty już niedługo

-Skuteczne podanie postinfekcyjne (też u zwierząt mniej wrażliwych na wściekliznę)

-Doustne szczepionki dla lisów - wirus z resztkową zjadliwością, ale mimo dziesiątków milionów dawek nie było ani jednej wścieklizny poszczepiennej)

Zwalczanie wścieklizny u lisów

Dawniej:

-Trutki

-Gazowanie nor

-Polowania sanitarne

Obecnie:

-Szczepienia doustne

-Monitoring - tetracyklina zawarta w szczepionce odkłada się w kościach znacznik szczepienia

Efekty:

-Generalnie szczepionka u lisów jest bardzo skuteczna

- szczegóły dotyczące objawów i rozpoznawania na ćwiczeniach

Ustalony okres inkubacji po domózgowym zakażeniu królika

Przyczyniają się do utrwalania tej choroby

Bezobjawowe namnażanie w okolicy rany

Epi3-02

- 2 -

---