Choroby bydła
Gruźlica
-Choroba zwalczana z urzędu (załącznik 1)
-Pierwsza wzmianka już za czasów Hipokratesa
-U ludzi problem rozpoczął się wraz z rewolucją przemysłową, na początku XIX w.
-Najpierw w Anglii przybrała epidemiczny charakter
-„Piwniczna choroba” piwniczna izba (zimno, wilgotno, zła wentylacja, ciężka praca i niedożywienie) - wtedy nie było leczenia.
Elementy zwalczania gruźlicy ludzi w XX wieku
-Leczenie klimatyczne
-Pasteryzacja mleka (zakażenie od bydła przez mleko)
-Masowe prześwietlenia (RTG)
-Masowe tuberkulinizacje
-Szczepienia BCG (atenuowany prątek)
-Chemioterapia (na początku streptomycyna, potem specjalne antybiotyki p/gruźlicze). Spowodowało to dramatyczny spadek liczby zachorowań ludzi
Gruźlica w skali globalnej jest nadal jednym z ważniejszych problemów tzw. zdrowia publicznego (kraje „trzeciego świata”; w USA 20-30 tyś. zachorowań w tym 10% śmiertelnych większość ludzie starsi z emigracji).
WHO szacuje, że 10-20 mln/rok przypadków nowych zachorowań na gruźlicę na świcie, w tym 1-2 mln śmiertelnych. Do tego doszedł jeszcze AIDS „śmiertelny duet” (jeśli jest się zakażonym wirusem HIV to łatwo „łapie” się, w stosunku do ludzi zdrowych, gruźlicę. A gruźlica sprzyja przejściu bezobjawowego zakażenia HIV w objawowe).
Kolejnym problemem jest narastająca lekooporność prątków, bo np. leczenie trwa zbyt krótko powstają szczepy oporne, głównie tak jest w krajach za naszą wschodnią granicą.
Polska
-1989 r. - 16 tyś zachorowań/rok
-1991 r. - Polska wylęgarnią gruźlicy - choroba społeczna
-1995 r. - 1 tyś /rok ludzi umiera na gruźlicę
W krajach Europy ryzyko zachorowania jest 10 razy mniejsze
Historia
-40 r.n.e. - Columella opisał zmiany w płucach bydła
-XVIII w. - Perlica uważana za formę syfilisu
-Niecałe 150 lat temu połączono gruźlicę zwierząt i ludzi
-1882 r. - Robert Koch odkrywa pałeczkę gruźlicy - PRĄTEK!
Do połowy XX w. gruźlica była bardzo rozpowszechniona u bydła mlecznego w Europie, gdzie dominował chów alkierzowy, przy intensyfikacji produkcji i obrotu.
W okresie przedwojennym powyżej 30% bydła było zakażone w ponad 2/3 stad teraz tak się szacuje w Afryce
Zwalczanie gruźlicy bydła w Polsce
-Po wojnie na początku lat 50-tych ¼ bydła w Polsce była zakażona (wschód 9%, zachód 50%)
-W 1959 r. - podjęcie urzędowego zwalczania (postępowało sprawnie)
-W 1974 r. - poniżej 0,5% bydła zakażonego kraj uznany za wolny od gruźlicy
-Od 01.12.1975 r. - KRAJ WOLNY OD GRUŹLICY
Etiologia
-Prątki gruźlicy - 40 gatunków
---Prątki typowe
*Mycobacterium tuberculosis
*M. bovis (bydło, inne gatunki)
*M. avium subsp. paratuberculosis (choroba Johnego)
*Mycobacterium leprae (trąd u człowieka)
---Prątki nietypowe
*Mycobacterium avium (HIV) i ok. 40 gatunków mało ch-t lub saprofitycznych (przyczyna uczuleń utrudniających badanie metodą tuberkulinizacji)
Zakażenia swoiste
-Dla bydła M. bovis
-Dla człowieka M. tuberculosis
-Dla ptaków M. avium
Zakażenia nieswoiste
-Bydło - M. tuberculosis
Prątki nie wytwarzają przetrwalników, są kwasooporne, na zasadowe też
Przeżywalność M. bovis w środowisku
-Gnojówka, ścieki - do 1 roku
-Nawóz, gleba - 2-5 m-cy (zacienione pastwiska!)
-Zwłoki - 6 m-cy
-Pasteryzacja 65ºC - 15 min
-Pasteryzacja 85ºC - 1 min
Dezynfekcja po skażeniu prątkami
-Słońce
-Pochodne fenolu
-Wapno chlorowane (1h 5% Cl w temp. pokojowej)
-3% chloramina
-Wapno gaszone (3x nanoszone)
-Kwas nadoctowy (STERIDIAL W, KN-10)
-Aldehydy (ALDEKOL, AGROSTERIL, DESFORMIN, LISOFORMIN 3000)
-Łóg sodowy mało skuteczne
-Vircon mało skuteczne
Źródła i drogi szerzenia się u bydła
-30% zakażeń aerogennie
-U cieląt pijących mleko - alimentarnie
-Wyjątkowo - śródmacicznie i przez kopulację
-Wydalany - przez drogi oddechowe (kaszel, kichanie, parskanie, śluz)
-Często w kale (gdy zmiany w p.pok; po odkrztuszeniu do p.pok)
-W moczu (gdy gruźlica nerek), nasienie, mleko
Gruźlica otwarta - gdy prątki są wydalane różnymi drogami
Gruźlica zamknięta - gdy prątki nie są wydalane (nie ma prątkowania)
Świnie, drób zarazek przede wszystkim wydalany z kałem!
Małe zwierzęta (psy, koty) w zależności od umiejscowienia zmian (U kotów zdarza się gruźlica skóry na skórze guzy i tu wydalane prątki przez przetoki)
Źródła
-M. bovis - rezerwuarem bydło
-M. tuberculosis - rezerwuarem człowiek
M. bovis ma wielu ubocznych żywicieli, zarówno domowych, jak i dzikich, np. żubry.
Irlandia - borsuki
Fermowy chów jeleni
W Nowej Zelandii - torbacz, lis workowaty
Patogeneza
-Zarazek wnika do organizmu, fagocytowany przez fagocyty, ale przeżywają atak
-Namnażają się w fagocycie i ich niszczenie
-Rozwija się miejscowy stan zapalny (błona śluzowa dróg oddechowych) ognisko pierwotne
-Prątki z fagocytami do węzłów chłonnych zespół pierwotny
-Dalej zależy od zjadliwości zarazka i odporności właściciela
-Charakterystyczny naciek komórek zapalnych - proliferacja limfocytów i naciek makrofagów
-Ta reakcja prowadzi do zmian ziarniniakowych (komórki olbrzymie typu Langhansa)
-To zmiany przewlekłe i wytwórcze
-Przy korzystnym przebiegu pozostaje gruzełek gruźliczy - serowacieje, wapnieje (organizm silny)
-Mniej korzystny proces wysiękowy, powstają rozległe zserowacenia, „galopujące suchoty” - (organizm słaby)
-Możliwe uogólnienia - prosówka
-Nie musi to dawać objawów klinicznych przez długi czas lub objawy się cofają, ale zarazek nie jest wyeliminowany, to dożywotni siewca, może być stałe, okresowe, bezobjawowe
Zjawiska odpornościowe
-Znaczenie ochronne ma odporność komórkowa
-Mało Ab, trudno wykonalne, powstają późno i nie zawsze u wszystkich zwierząt stąd BRAK diagnostyki serologicznej i próbuje się ELISA
-Po 2-3 tygodniach od zakażenia pojawia się stan nadwrażliwości typu późnego na produkty prątków
-TUBERKULINA (ekstrakt z produktów przemiany prątków) podaje się ją zwierzęciu zwierze ma nadwrażliwość miejscowa r-cja komórkowa naciek limfocytów, głównie T
Diagnostyka (możliwości u bydła)
-Wywiad
-Badanie kliniczne
-Test tuberkulinowy
-Potwierdzenie pośmiertne
Test tuberkulinowy
-Alergiczny
-Duża swoistość (98,9%), ale czułość tylko ok. 70%
-Więc czasem wyniki fałszywe
----Ujemne (anergia) brak r-cji
---Dodatnie (odczyn nieswoisty) gdy mamy krowę zakażoną M. avium i podajemy tuberkulinę z M. bovis, i jest r-cja. Podać obie tuberkuliny. Gdy krowa jest zakażona M. avium, to r-cja ta jest silniejsza
-Przy zakażeniu M. tuberculosis zanika nadwrażliwość
-Przy robieniu tuberkulinizacji porównawczej eliminuje się fałszywie dodatnie
-W okresie okołoporodowym mogą być niespecyficzne reakcje immunologiczne
-Przypadki wątpliwe - ubój i badanie bakteriologiczne + PCR
Pod koniec uwalniania trzeba metod bardzo czułych i swoistych
Więc szuka się nowych metod:
-Badania serologiczne (ELISA)
-Test interferonowy („Tuberkulinizacja in vitro”) - duża czułość, swoistość, szybko wynik. Pobrać krew, wyizolować limfocyty, dodać do nich tuberkulinę - gdy krowa jest wrażliwa (zakażona) to limfocyty zaczynają produkować interferon
Przebieg
-Przewlekły u wszystkich gatunków
-Wyniszczenie, zmienny apetyt, nawrotowe stany gorączkowe
-Czasem powiększenie ww. chłonnych, kaszel, biegunka
-Bydło
---Najczęściej płuca (90%)
---Potem perlica - gruźlica błon surowiczych
---Wymienia
---Inne (wątroba, jelita, narządy rozrodcze, kości, stawy, OUN)
---Owce, kozy - j.w.
---Świnie - dominują zmiany w p.pok - ww. chłonne krezkowe, zagardłowe; tuberkulinizacja (dobre efekty!)
---Konie - rzadko, jeśli to p.pok., czasami zmiany guzowate w tkance podskórnej; tuberkulinizacja mało przydatna (trudno zrobić, niepewne rozpoznanie i interpretacja wyników)
---Kot - postać skórna
---Pies - postać płucna (+ wysięk zapalny opłucnej) lub przewodu pokarmowego (po mleku)
Choroba nienaturalnych warunków ZOO! (Często w podostrym przebiegu)
Zasady zwalczania
-Dobra diagnostyka - tuberkulinizacja robiona częściej niż raz w roku, gdy gruźlica
-Natychmiastowe wykupienie zwierzęcia i ubój
-Nadzór nad obrotem bydła
-Dezynfekcja w oborach z gruźlicą
-Tam gdzie gruźlica zwalczana z urzędu leczenie chorych zwierząt zakazane
Szczepienia
-Ludzie szczepieni (duże kłopoty)
-Od lat 20-tych XX wieku szczepienia niecelowe, a nawet zakazane mało skuteczne, nawet szkodliwe (u zakażonych zaostrzają przebieg), uniemożliwiają diagnostykę
-Potrzeba szczepionek w specjalnych sytuacjach np. dla borsuków, ludzi ze „śniętą krową”
Epi27-03
- 1 -