Wścieklizna
Informacje ogólne:
Rozpoznanie kliniczne bardzo trudne
Zwierzę zakażone charakteryzuje wściekłość, agresywność
Objawy porażeń
Wypływy (ropny z worka spojówkowego; śliny z jamy ustnej)
Dziwne spojrzenie; niesymetryczne rozszerzenie źrenic; brak reakcji źrenic na światło
Częsta wścieklizna cicha, bez ataków szału, jedynie posmutnienie, porażenia, ślinotok (czasem bez)
Rys historyczny
Kodeks Eshnunna (XXIII w. p.n.e.): nakaz izolacji psa wściekłego (bo trucizna w ślinie)
Kodeks Hammurabiego (1700 r. p.n.e.)
Demokryt (V w. p.n.e.) - opis wścieklizny u psa
Arystoteles (III w. p.n.e.) - opis wścieklizny u psa
1804 r. Zinke przenosi śliną chorobę z psa na psa
w XIX w. umacnia się przekonanie, że to choroba zakaźna
Louis Pasteur - jako pierwszy wyprodukował skuteczną szczepionkę p/wściekliznową
Epokowe odkrycia L. Pasteura nad patogenezą i immunoprofilaktyką wścieklizny (lata 8—te XIX w.)
Wirus „fix” (fixing = ustalenie)
W wielu szczepionkach do niedawna
Od 1885 roku Pasteur szczepi pogryzionych ludzi wysuszonym mózgiem królików zakażonych
Od 1886 roku Odon Bujwid zakłada Instytut Pasteurowski w Warszawie i szczepi
Wścieklizna na świecie
Od ponad 100 lat szczepienia, a nadal problem globalny: wszystkich nie zaszczepimy, zmienność wirusa
Tylko nieliczne rejony świata są wolne od wścieklizny (Antarktyka, Oceania, Japonia, Skandynawia)
W tropikach psy są głównym rezerwuarem
Ponad 99% wścieklizny u ludzi jest skutkiem pokąsania przez psy
Ponad 50000 ludzi umiera rocznie na wściekliznę
10 mln ludzi rocznie jest szczepionych po pokąsaniu (głównie Chiny, Indie, Azja, Tropiki)
Etiologia
Rodzaj Lyssavirus, rodzina Rhabdoviridae
Genotypy:
Wirus wścieklizny (klasyczny)
Lagos
Mokola w dużym stopniu izolowane u nietoperzy
Durenhaga
EBL 1 (european bat Lyssavirus) też w Polsce
EBL 2
Od nietoperzy w Australii
Być może nietoperze generują nowe genotypy wirusa wścieklizny zmienność w patogenności i antygenowości
Epizootiologia wścieklizny
Wścieklizna u psów - tropiki (75% ludności)
Wścieklizna u zwierząt wolnożyjących - klimat umiarkowany: lisy (szopy)
Wścieklizna u nietoperzy
Dawniej Ameryka Południowa i Afryka (wampiry atakujące bydło)
Dziś też USA, Europa (Niemcy, Francja, Dania, Holandia, Hiszpania, też Polska)
1966 rok wściekłe nietoperze w krajach dotychczas wolnych od wścieklizny - Wielka Brytania, Australia
Nietoperze: 800 gatunków (Polska 20) owado-, owoco-, rybo-, mięso, krwiożerne
Wścieklizna od nietoperzy w USA
W N.Y. 4,5% nietoperzy zakażonych
Nawet oseski nietoperzy mogą być wściekłe
Ekspozycja ludzi głównie w domach
Ludzie chorowali w wyniku kontaktów z nietoperzem, które niekoniecznie było ugryzieniem
Ukąszenia nietoperzy są jak ukłucia igłą
Zęby nietoperza nie przecinają skóry, ale wirus namnaża się śródskórnie i wywołuje chorobę
Koty też bardzo narażone
Pies
Pies
Kot Człowiek
Bydło itp.
Lis
Lis Nietoperz Nietoperz
Główne gatunki zwierząt przenoszące wściekliznę na człowieka
Unia Europejska: Azja: Ameryka Północna: Afryka:
(Lisy) Psy Lisy Psy
(Nietoperze) Nietoperze
(Psy) Szopy
Psy
Europa środkowo-wschodnia: Ameryka Południowa: Ameryka środkowa:
Lisy Wampiry Psy
Psy Psy Nietoperze
Epidemiologia wścieklizny w Polsce
Dawniej psy i wilki rezerwuarem i one na ludzi
Po wojnie 3-4 tysiące zachorowań rocznie, głównie psy
Od 1948 roku masowe szczepienia psów wirusem Fix Pasteura
Gwałtowny ↓ zachorowania u zwierząt (lata 50-te po około 100 rocznie) i ludzi (1946 - 46; 1949 - 66; 1950 - 35 potem po kilka rocznie, ostatni w 2000 roku)
Lata 60-te wzrastają zachorowania zwierząt dzikich
Od 1967 roku więcej dzikich niż psów chorych (300 rocznie)
W 1971 roku ponad 1000 zachorowań zwierząt
Szczyt w 1992 roku: 3084 przypadków u zwierząt
Lis 70-90%, kot 7%, bydło 6%, pies 5%
Dlaczego lis? - trudno powiedzieć
Wojenne zaburzenia ekosystemów?
Chemizacja DDT - immunosupresja?
Na pewno wzrosła populacja lisów (tępienie ptaków drapieżnych - więcej gryzoni - więcej lisów?)
Od 1992 roku doustne szczepienie lisów: gwałtowny spadek liczby zachorowań
Czy to koniec problemu?
Ponad ¼ przypadków wścieklizny w Europie przypada na Polskę.
Drogi wydalania wirusa wścieklizny
ŚLINA
Inne (we krwi, moczu) chyba bez znaczenia (wirus bardzo wrażliwy)
Drogi zakażenia wścieklizną
Pokąsanie przez wściekłe zwierzę
Oślinienie? - 1 przypadek - Zarazek musi być wprowadzony do rany!!!
Aerogennie? (doświadczalnie)
Kanibalizm gryzoni?
Patogeneza wścieklizny
Mózg
Nerwy Nerwy
Mięśnie Ślinianki
Ukąszenie
wściekłego to tygodnie - miesiące inkubacja
zwierzęcia zakażenia bezobjawowe możliwe, ale bardzo rzadko
Możliwości diagnostyki laboratoryjnej
Dawniej ciałka wtrętowe
Immunofluorescencyjne wykazanie wirusa (czuła, swoista, tania, szybka)
Izolacja wirusa na myszach (przy dodatnim IF) wynik po 2-3 tygodniach
Oraz
Miano przeciwciał na hodowli komórkowej (RFFIT)
Immunoenzymatyczne wykrywanie wirusa (RREID bardzo czuła)
Wykrywanie mRNA wirusa bezpośrednio przez hybrydyzację z komplementarnym kwasem nukleinowym
Pośrednie wykazanie RNA przez odwrotną transkrypcję na DNA i amplifikację (PCR)
Ogólne możliwości zwalczania wścieklizny
Szczepienia lisów (czy innego rezerwuaru)
Szczepienia profilaktyczne psów (bo są przenosicielami z lasu)
Szczepienia kotów (2x częściej są przenosicielami z lasów)
Szczepienia postinfekcyjne u człowieka (profilaktyczne?)
Ewentualne szczepienia bydła, koni, innych zwierząt gospodarskich
Szybka, rzetelna diagnostyka
Oświata sanitarna
Szczepienia wścieklizny
Dawniej paraenteralnie osłabiony wirus
Skuteczne, ale reakcje poszczepienne
Obecnie inaktywowany wirus z hodowli komórkowej
Długotrwała odporność u zwierząt, bezpieczne
Psy obowiązkowo, koty już niedługo
Skuteczne podanie postinfekcyjne (też u zwierząt mniej wrażliwych na wściekliznę)
Doustne szczepionki dla lisów - wirus z resztkową zjadliwością, ale mimo dziesiątków milionów dawek nie było ani jednej wścieklizny poszczepiennej)
Zwalczanie wścieklizny u lisów
Dawniej:
Trutki
Gazowanie nor
Polowania sanitarne
Obecnie:
Szczepienia doustne
Monitoring - tetracyklina zawarta w szczepionce odkłada się w kościach znacznik szczepienia
Efekty:
Generalnie szczepionka u lisów jest bardzo skuteczna
Parwowiroza psów
Ewolucja parwowirusów psów-2
Poprzednik (wirus panelukopenii?)
1976 rok: Parwowirus psów-2 (canine parvovirus-2, CPV-2) i od 1978 roku choroba na całym świcie
1979 rok: CPV-2a, zjadliwszy, wyparł CPV-2
1984 rok: CPV-2b, wypiera CPV-2a
CPV-2c (?)
CPV-2a i CPV-2b chorobotwórcze również dla kotów.
Koty CPV type-2 pies
FPV
RPV Ancestral CPV
BFPV CPV type-2a
MEV pies, kot
CPV type-2b
CPV type-2c
Właściwości parwowirusa psów
Wytrzymałość parwowirusa psów typ-2
Niezwykle oporne, wytrzymuje:
pH od 3-11
w 70°C 30 minut
w kale w temperaturze pokojowej 6 m-cy
zimą dłużej
Dezynfekcja przy parwowirozie
Nieliczne środki i długi czas działania
2% NaOH - 30 minut
1% aldehyd glutarowy - 30 minut
1% Virkon - 30 minut
Domestos (podchloryn sodu) - 1 godzina
Wrażliwość na CPV-2
Tylko psy i psowate
Na CPV-2a i CPV-2b także koty
Człowiek niewrażliwy
Psy wrażliwe niezależnie od wieku, rasy, płci
Rottweilery szczególnie wrażliwe (gorzej się uodparniają)
Większość dorosłych psów odporna (od szczepień lub infekcji)
Choroba więc głównie w wieku 6 tygodni - 6 miesięcy
Źródła zakażenia CPV-2
Psy - kał chorych przez 7-10 dni ma wirusa (także wymiociny)
Brak długotrwałego nosicielstwa
Ale w biegunce ogromne ilości wirusa
1 g kału - miliard wirionów (bardzo wytrzymałych) co może zakazić milion psów
Do tego dochodzą bezobjawowe infekcje (25-50%)
W efekcie środowisko powszechnie skażone
Drogi wniknięcia zarazka / zakażenia CPV-2
Kontakt bezpośredni (droga alimentarna kałowo-pokarmowa)
Bardzo często drogi pośrednie
Buty!!! (chować buty przed szczeniętami)
Ręce
Ubranie
Gryzonie
Stawonogi
Suka itp.
Tu „wykres” patrz końcowa strona.
Śmiertelność przy parwowirozie psów (leczonych)
30-40% [USA]
Zwłaszcza w wieku 6 tygodni - 6 miesięcy
Zwłaszcza zarobaczone
Zwłaszcza przy innych infekcjach (Coronavirus i inne)
Rottweilery ponad 50%
Odporność po infekcji CPV-2
Jest i jelitowa (skuteczna ale krótkotrwała)
I ogólna (przeciwciała surowicze >1-2 lata)
Więc szczenię po przechorowaniu odporne przynajmniej 20 miesięcy a chyba i dożywotnio
Miano HI od 1:80 chroni
Szczenięta odpornych matek chronione biernie przez około 6-12 tygodni
Szczepionki z wirusem:
|
Żywym |
Inaktywowanym |
Droga podania |
s.c., i.m., śluzówki |
s.c. |
Narastanie odporności |
Szybki rozwój |
Wolniejszy |
Liczna iniekcji |
Jedna |
Wiele |
Trwanie odporności |
Długie |
Krótsze |
Odporność komórkowa |
Indukowana |
Słabiej indukowana |
Odporność humoralna |
Indukowana |
Indukowana |
Adiuwanty |
Nie |
Tak |
Trwałość szczepionki |
Krótsza |
Dłuższa |
Groźba uzjadliwienia |
Istnieje |
Nie istnieje |
Stosowanie w ciąży |
Ryzykowne |
Niegroźne |
Szczepionki przeciw parwowirozie
Z wirusem osłabionym (atenuowanym) żywym
Z wirusem inaktywowanym
Można szczepić żywym
Pojedyncze
Mieszane
Można szczepić mieszanymi
Z CPV-2
Lub z CPV-2a
„Klasyczne” zawierające CPV-2 chronią też przed chorobą wywołaną przez CPV-2a lub CPV-2b można szczepić CPV-2
Kiedy szczepić?
Czynniki wpływające na kalendarz szczepień (szczeniąt)
Wiek szczenięcia
Stan zarobaczenia (immunosupresja)
Pochodzenie
Zmiana właściciela (stres)
Wartość psa i zasobność właściciela
Masa ciała (szybko rosnące szybciej spada odporność bierna)
Przyszłe użytkowanie
Czas trwania odporności przeciw parwowirozie
Bardzo różny (też w obrębie miotu)
Najczęściej w wieku:
4 tygodnie: pojedyncze szczenięta są już wrażliwe na chorobę
6 tygodni: 50-60% szczeniąt wrażliwych
8 tygodni: prawie wszystkie
+ luka immunologiczna takie miano przeciwciał które jest zbyt małe na to aby chronić przed chorobą i zbyt duże aby po szczepieniu doszło do uodpornienia. W przypadku parwowirozy to 1:20 HI ujawniające się w wieku około 2-3 tygodni.
Zalecenia do szczepień szczeniąt przeciw parwowirozie
Odrobaczenie !!! (najlepiej do 2 tygodni przed szczepieniem)
Surowica zamiast pierwszego szczepienia w momencie kiedy szczeniak nie jest odrobaczony
Szczepionki „żywe” raczej niż „zabite”
Wczesne szczepienie: preparatem o dużej koncentracji wirusa szczepionkowego
103 = 1000 wirionów
107 = 10000000 wirionów
Dawka 107 uodparnia około 70% szczeniąt z mianem poniżej 1:80, a więc praktycznie eliminuje lukę immunologiczną
Przechowywanie szczepionek
Ostatnie szczepienie przynajmniej po skończeniu 12 tygodnia
Rottweilery (dobermany, labradory) słabiej się uodparniają i ciężej chorują (dodatkowe szczepienie)
Czy doszczepiać psy przeciw parwowirozie co rok?
Po ponad 2 latach od ostatniego szczepienia 93,7% psów ma jeszcze w surowicy poziom przeciwciała chroniący przed zachorowaniem (>1:80 HI)
WYKRES
Zakażenia alimentarne
Replikacja wirusa w gardle, migdałkach i węzłach śródpiersiowych
Wiremia
Tropizm zarazka do szybko dzielących się komórek
Szpik i tkanka limfatyczna Nabłonek krypt jelita cienkiego Mięsień sercowy
Krótkotrwała leukopenia i Zapalenie mięśnia
immunosupresja sercowego
Zapalenie jelita Infekcja bezobjawowa z
wydalaniem wirusa do 2-3 tygodni
Gwałtowne wymioty Lekka biegunka
Silne wymioty
Odwodnienie, utrata elektrolitów
hipoglikemia, kwasica,
Posocznica, endotoksemia, hipoproteinemia
Wstrząs
DIC
Śmierć
Koronawiroza psów
Manifestuje się biegunką (samoustępującą)
Stan ogólny dobry
Etiologia i epizootiologia
Koronawirus psów (Canine Coronavirus - CCV)
W temperaturze pokojowej ginie po 24 godzinach
Bardzo rozpowszechniony
Wrażliwe tylko psy
Zakażone zwierzęta wydalają wirus przez 6-9 dni (rzadko dłużej)
Zakażenie kałowo-pokarmowe
Zagęszczenie zwierząt bardzo ważne (bo szybko ginie)
Odporność krótkotrwała i potem reinfekcje
Krążenie w skupiskach zwierząt
Więc przeciwciała przeciwko niemu ma:
20% psów trzymanych indywidualnie
60-80% psów ze schronisk i innych skupisk
Chorobotwórczość koronawirusa psów
Namnażanie na szczytach kosmków
Patogeneza: zakażenie tylko szczytów kosmków, więc ich szybka regeneracja (około 7 dni), bez wiremii i powikłań
Więc dominują infekcje bezobjawowe lub łagodne biegunki
Ciężkie tylko wyjątkowo - tylko u bardzo młodych szczeniąt
Szybko narasta odporność jelitowa: koniec wydalania wirusa, ale odporność krótkotrwała
Więc odporność bierna też krótka (4-5 tygodni)
Szczepienia przeciw koronawirusowi psów
Tylko z inaktywowanym wirusem (żywe niebezpieczne)
Czy skuteczne? (tylko producenci twierdzą, że tak)
Czy są wskazania do szczepień?
Choroba Rubartha
Zmętnienie rogówki najczęściej jednostronne; pojawia się jednak bardzo późno - właściwie w okresie zdrowienia, ustępuje samoistnie po 2-3 tygodniach
Ostre zapalenie wątroby
Etiologia
Adenowirus psów typ 1 (Canine Adenovirus type-1 CAV-1)
Dość wytrzymały w środowisku
W temperaturze pokojowej - tygodniami
W 60°C ginie po 3-5 min
Promieniowanie słoneczne, środki dezynfekcyjne go niszczą
Bardzo podobny antygenowo jest adenowirus psów typ-2 wirus zapalenia krtani i tchawicy
Epizootiologia
Zachorowania u psów, lisów, wilków i innych psowatych
Początkowo wydalany z moczem, śliną, kałem
Po 2 tygodniach znika z wyjątkiem moczu ( podstawa szerzenia się)
Wirus w moczu przynajmniej 6 miesięcy!
Wnika alimentarnie
Wiele infekcji bezobjawowych z długotrwałą odpornością
Dużo psów szczepionych, w efekcie epizootii się nie spotyka, a jednocześnie pojedyncze zachorowania, głównie młodych
Patogeneza
Zakażenie alimentarne
Namnażanie wirusa w migdałkach
Wiremia
Namnażanie wirusa w wielu narządach i tkankach
Choroba Zakażenie subkliniczne
Kompleksy
Wirus-Przeciwciało
Hepatocyty Śródbłonek Nabłonek kanalików
naczyń nerkowych
Zapalenie Zmętnienie
kłębuszków rogówki,
nerkowych zapalenie
tęczówki Ogniska śródmiąższowego
zapalenia nerek
Ostre zapalenie Wybroczyny,
wątroby, ↓ Zespół wewnątrznaczyniowego
krzepliwości, wykrzepiania
Hipoglikemia Wydalanie wirusa
miesiącami z moczem
Przebieg choroby Rubartha
Nadostra (rzadko)
Nagłe padnięcie (jak zatrucie)
Ostra
40°C lub więcej (dwufazowa), powiększenie i zaczerwienienie migdałków, apatia, posmutnienie, wzmożone pragnienie (NIE OBSERWOWANE PRZY PARVO), niechęć do ruchu, tkliwość i powiększenie wątroby
Zazwyczaj: wymioty i biegunka
Czasem: zapalenie spojówek, wybroczyny, przedłużenie czasu krzepnięcia, drżenia mięśni, zmętnienie rogówki
Wyjątkowo: żółtaczka, zapalenie głębszych struktur gałki ocznej, objawy neurologiczne (wyjątkowe u psa, bardzo częste u lisów ~ uszkodzenie naczyń mózgu)
Podostra
Jak wyżej + obrzęki tkanki podskórnej (tła wątrobowego)
Odporność przy chorobie Rubartha
Szybka i skuteczna odpowiedź immunologiczna
Więc większość psów wraca do zdrowia (śmiertelność dorosłych 10-50%, szczeniąt większa)
I są potem długo (dożywotnio?) odporne
Jest też odporność bierna
Szczepienie przeciwko chorobie Rubartha
Żywy, atenuowany CAV-1: szybka i długotrwałą odporność
Ale niekiedy zmętnienie rogówki lub zapalenie kłębuszków nerkowych
Więc raczej szczepiono inaktywowanym wirusem CAV-1
Ale to mniej skuteczne
Więc najlepiej szczepić żywym, atenuowanym CAV-2, bo:
Odporność jak po żywym, atenuowanym CAV-1
Prawie bez ryzyka r-cji poszczepiennych, a też uodparnia na zapalenie dróg oddechowych
Leptospiroza psów
Niewydolność nerek ostra lub przewlekła
Mocznica - wymioty, owrzodzenia na dziąsłach
Żółtaczka i zapalenie wątroby
Ogniska krwotoczne
Czasem przy zaburzeniu stanu ogólnego nieliczne, drobne wybroczyny
Późne skutki - poliuria i polidypsia
Rodzaj: Leptospira
7 gatunków, w nich około 200 serotypów (serowarów)
Bardzo wrażliwe na zakwaszenie (mocz psów kwaśny!), 60°C zabija je po kilku sekundach,
Też słońce, środki dezynfekcyjne itp.
Ale w wodzie (glebie) w ciepłym klimacie w pH obojętnym mogą przeżyć nawet miesiącami wilgoć i błoto - Gorączka błotna ludzi
Znaczenie leptospiroz
Cały świat, ostre do przewlekłych, często bezobjawowo
Świnie: ronienia, zamieranie płodów, słabe prosięta i koszty pośrednie (zamykanie chlewni zarodowych, ograniczenia obrotu, leki, szczepionki)
Psy i futerkowe mięsożerne: uszkodzenie wątroby i nerek
Rzadziej: bydło - zaburzenia rozrodu; Konie - zaburzenia rozrodu, ślepota miesięczna
Zoonozy
Epidemiologia leptospiroz
Wiele ch-t serotypów zaadoptowanych do jednego lub kilku gatunków żywicieli
U „głównych żywicieli” infekcja łatwo się szerzy
Ale nieznacznie uszkadza narządy = z reguły subklinicznie, rzadziej przewlekła niewydolność nerek
Za to długotrwałe wydalenie z moczem
Czyli „główni” żywiciele - rezerwuarem
Odwrotnie u „przypadkowych” żywicieli:
Dany serotyp szerzy się opornie i siewstwo trwa krócej
Rzadko więc zakazi innego „przypadkowego”
Ale zjadliwość większa = często ostry lub podostry przebieg
Zaadoptowane serotypy leptospiroz
L. tarassovi - świnie
L. hardio - bydło
L. canicola - pies
L. icterohaemorrhagiae - szczur norweski
L. pomona - mysz
Wydalanie leptospir
Mocz! „Główni” i „przypadkowi” żywiciele
Też ślina, mleko, łożyska, poronione płody itp.
Wnikanie leptospir
Śluzówki i uszkodzona skóra
Rzadziej alimentarnie, krycie czy śródmacicznie
Leptospirozy psów
L. canicola - tyfus psów (choroba Stutgardzka) głównie uszkodzenie nerek
L. icterohaemorrhagiae - choroba Weila (występuje też u ludzi) głównie uszkodzenie wątroby
Rzadziej: L. grippotyphosa; L. pomona; L. hardjo; L. bratislava
Źródła zakażenia i drogi szerzenia się infekcji u psów
50-75% nieszczepionych dorosłych psów zakażonych L. canicola
Obwąchiwanie się, lizanie itp. szerzy
Młode: pojedyncze zachorowania, starsze: raczej subklinicznie
L. icterohaemorrhagiae od szczurów (gł. psy wiejskie i myśliwskie, a w miastach też infekcje „śmietnikowe”)
Pozostałe serotypy - inne ssaki wolnożyjące, w tym gryzonie
Patogeneza
Wniknięcie leptospir (błona śluzowa, uszkodzenia skóry)
Leptospiremia i zapalenie naczyń krwionośnych
Zasiedlanie nerek, ewentualnie też innych narządów
Leptospiry w moczu (Leptospiruria)
Ostra Infekcja
niewydolność bezobjawowa
nerek lub wątroby
Śmierć Wyzdrowienie
(DIC)
Zniknięcie Przewlekła
leptospir niewydolność
z moczu nerek lub wątroby
Śmierć Poprawa
Długotrwałe
siewstwo leptospir
z moczem
Obraz kliniczny / Tradycyjny podział leptospiroz psów
Ostra = Krwotoczna
Nagły brak apetytu, gorączka, wybroczyny, wymioty (ewentualnie z krwią). Silne posmutnienie, czasem mięśniobóle (sztywny chód, tkliwość przy omacywaniu), biegunka (ewentualnie z krwią)
Podostra = Żółtaczkowa
Jak wyżej, ale wolniej postępuje, często żółtaczka. Mogą pozostać zmiany martwicowe wątroby (nie je, chudnie, wodobrzusze)
Przewlekła = Mocznicowa
Początkowo gorączka, osłabienie, więcej pije, bolesność okolicy nerek, potem mocznica i odwodnienie, zmiany na dziąsłach, wymioty, niedokrwistość, zapach itp.
Dziś...
Elementy różnych postaci nakładających się
Częsta ostra niewydolność nerek od „nowych” leptospir
Także ronienia i bezpłodność
Świnie
L. tarassovi - tylko u świń
L. pomona - też bydło, owce, konie (rezerwuar mysz)
Rzadziej: L. canicola; L. sejroe; L. grippotyphosa; inne
Współczesne systemy chowu sprzyjają leptospirozie świń
Chów bezściołowy (wilgotny beton, kałuże)
Wymiana loch między stadami hodowlanymi
Krycie poza własnym stadem
A także błędy:
Zaleganie gnojowicy, kałuże pod poidłami
Nadmierne zagęszczenie
Mieszanie grup wiekowych i produkcyjnych
Kontakt z innymi gatunkami
Nieprzestrzeganie zasady „puste-pełne”
Błotniste wybiegi
Patogeneza leptospirozy świń
Choroba posocznicowo-toksyczna
Szybka bakteriemia i zasiedlenie narządów i płodów
Toksyny oraz kompleksy antygen-przeciwciało mogą spowodować:
Obumieranie płodów (zespół SMEDI)
Rzadziej:
Hemoliza, żółtaczka
Uszkodzenie naczyń (nawet objawy nerwowe)
SMEDI
S - Stillbirth Martwo urodzone
M - Mumification Mumifikacja
ED - Embryonic death Śmierć embrionów
I - Infertility Bezpłodność
Między innymi przyczyną są leptospiry
Wtedy początkowo dużo zaburzeń rozrodu (do 50% loch)
Potem pojedyncze: pierwiastki lub nowo wstawione
Szerzy się wolno i skrycie - straty produkcyjne
Zjawiska odpornościowe przy leptospirozie
Przeciwciała szybko powstają i szybko likwidują posocznicę (ok. 10 dnia) i z większości narządów też zarazek znika
Ale są miejsca, gdzie może przetrwać:
Kanaliki nerkowe (szczególnie główni żywiciele)
Płody (ale od 2/3 ciąży są już immunokompetentne)
Gałka oczna (ślepota miesięczna koni)
Po infekcji odporność długotrwała, też bierna u potomstwa
Ale krzyżowa między serotypami - tylko nieznaczna
Szczepienia przeciwko leptospirozie psów i świń
Zabite leptospiry
Tylko swoiste dla serotypu
Zwiększają (?) odporność na chorobę, ale nie zapobiegają nosicielstwu
Odporność chyba nie dłuższa niż 6 miesięcy
U psów stosunkowo częste reakcje alergiczne (obrzęki pyska; nerki…)
Celowość szczepień coraz częściej kwestionowana
Leptospiroza jako zoonoza
Choroba Weila (gorączka błotna) - L. icterohaemorrhagiae bądź inne leptospiry, sporadycznie tylko do świń czy psów
Raczej woda, gleba, warzywa itp. Z moczem szczurów lub innych zwierząt wolnożyjących
Więc głównie turyści, pracownicy kanalizacji, melioracji, zwierzętarni, rolnicy
Gorączka, ból głowy, mięśni, zapalenie spojówek, żółtaczka, czasem encephalitis
Przebieg ciężki ale śmiertelność mała
Nosówka psów
Jedna z najważniejszych chorób zakaźnych psów
obfity dwustronny wyciek z nosa
Początek
Posmutnienie
↓ apetytu
Wyciek surowiczy z worków spojówkowych
Wyciek ropny z worków spojówkowych (immunosupresja)
Wyciek zasycha pozostawiając wyłysienia wokół oczu
Hiperkeratoza skóry nosa i opuszek nosa
Wysięk ropny z nosa zasycha
Objawy ze strony OUN
Drgawki
Drżenie mięśni
Tiki
Porażenia częściej tylnych kończyn
Mimo szczepień na całym świecie
Pojedyncze zachorowania i epizootie
W Warszawie na 141 psów z objawami nosówki potwierdzono ją u 32 (23%)
Występowanie nosówki
Nosówka psów od wieków na całym świcie
Wszystkie psowate, łasicowate, szopowate
Niektóre hienowate i niedźwiedziowate
1987 foki bajkalskie - wirus nosówki psów
1988 padło 20 tysięcy fok u wybrzeży Europy Pn. - wirus nosówki fok
1989 morświny w Morzu Północnym - morbiliwirus morświnów
1990 masowe upadki delfinów w Morzu Śródziemnym - morbiliwirus delfinów
1993 masowe upadki lwów w Tanzanii - wirus chyba identyczny z wirusem nosówki
1994 konie w Australii - morbiliwirus koni, też koty i ludzie
2002 masowe upadki fok u wybrzeży Szwecji i Holandii
Rodzina: Paramyxoviridae (RNA, około 15800 zasad)
Rodzaj: Morbilivirus
W nim antygenowo spokrewnione wirusy:
Wirus odry
Wirus nosówki psów
Wirus księgosuszu (pomoru bydła)
Wirus pomoru małych przeżuwaczy
Wirus nosówki fok
Wirus nosówki morświnów
Morbiliwirus delfinów
Morbiliwirus koni
Właściwości wirusa nosówki psów
Canine distemper virus - CDV
Główne glikoproteiny otoczki:
Hemaglutynina (przyleganie wirusa do komórki)
Białko F (fusion - rozprzestrzenianie się z komórki do komórki bezpośrednio prze styczność unikając ataku immunologicznego Ab)
Tylko jeden serotyp, bardzo podobny do wirusa odry
Duża różnica w patogenności między szczepami
Dość wrażliwy, czas półtrwania: temperatura pokojowa 2 godziny, 4°C 9-11 dni, zamrożony latami
Epidemiologia nosówki psów
Pies podstawowym (jedynym?) rezerwuarem
Wirus we wszystkich wydalinach i wydzielinach od 8-go dnia po infekcji przez kilka tygodni, najczęściej w wydzielinie nosa, ślinie, moczu. Wydalany także bezobjawowo, ale nie dłużej niż kilka tygodni
Głównie zakażenie bezpośrednie (kropelkowe lub alimentarne)
Im większe zagęszczenie tym większe ryzyko zakażenia
To głównie choroba dużych miast, zwłaszcza skupisk
Rzadziej zakażenie drogą pośrednią
Jeszcze rzadziej śródmacicznie
Dawniej nasilenie zachorowań co ~ 3 lata
Wrażliwe psy wszystkich ras, płci i w każdym wieku, ale najczęściej 3-6 m-cy, rzadziej 1-2 lata, potem sporadycznie
Patogeneza nosówki
Inkubacja 3-7 dni
Namnażanie się w tkance limfatycznej walka o immunosupresję
Potem wiremia = I skok temperatury (3-6 dzień infekcji)
Potem replikacja w tkance nabłonkowej i nerwowej
I zależnie od stopnia immunosupresji są 3 możliwości:
Uwolnienie się od zarazka
Rozwój ostrej lub podostrej choroby
Zainicjowanie długotrwałego zakażenia (białko F)
Namnażanie wirusa w migdałkach
Wiremia
Od około 7 dnia namnażanie wirusa w innych narządach limfatycznych, komórek nabłonkowych i nerwowych
Odpowiedź immunologiczna
Słaba Opóźniona Silna i szybka
Ostra i ciężka Podostra choroba Lekka choroba Infekcja
choroba bezobjawowa
Smierć Poprawa Zupełne wyzdrowienie
(zapalnie płuc,
zapalenie mózgu)
Podostre lub
Przewlekłe objawy
Nerwowe
Głównie młode
szczenięta
Śmierć Wyzdrowienie
(ewentualnie trwałe zaburzenia neurologiczne lub długotrwałe bezobjawowe zakażenia, zaburzenia kostne?)
Patogeneza nosówki nerwowej
Od około 7-go dnia wirus jest we wszystkich komórkach mózgu chyba przy każdej infekcji, ale w 50% jest on eliminowany = brak nosówki nerwowej
Pozostałe 50% ostre lub przewlekłe objawy neurologiczne
Proces może objąć zarówno substancję szarą jak i białą
Ostre: nieropne panencephalitis z ciałkami wtrętowymi i ogniskami rozmiękania
Podostre lub przewlekłe: dominuje demielinizacja
Autoagresje (normalnie mielina jest schowana prze układem immunologicznym wirus ją narusza odkrycie mieliny to tylko podejrzenie)
Replikacja wirusa w oligodendrocytach
Reaktywne formy tlenu niszczą „niechcący” oligodendrocyty
Długotrwałe zakażenie wirusem nosówki
Przy silnej ale opóźnionej odpowiedzi immunologicznej wirus jest stopniowo eliminowany z narządów ale czasem nie do końca
Może przetrwać w:
OUN i siatkówce
Pewne partie skóry
Płuca ?
Kości ?
Tak zwane zapalenie mózgu starych psów - old dog encephalitis
Chyba skutek nosówki przebytej wiele lat temu
Podostre lub przewlekłe zapalenie przodomózgowia
Ale nie udaje się wykryć wirusa w OUN (podobne do sclerosis multiplex u ludzi po odrze)
Postępujące otępienie, zaburzenia ruchowe
Zjawiska odpornościowe przy nosówce
Ab neutralizująco (dla glikoprotein wirusa)
Cytotoksyczna odpowiedź komórkowa
Ale wirus silnie immunosupresyjny (limfopenia T i B, zwłaszcza CD4, ogniska martwicowe w tkance limfatycznej)
Obie odpowiedzi od 10-20 dnia po infekcji potężne u psów, które wyzdrowiały z nosówki i one latami (dożywotnio?) odporne
Obie odpowiedzi opóźnione u psów długotrwale zakażonych
Brak tych reakcji śmierć
Szczepienie przeciw nosówce psów
Praktycznie tylko z żywym osłabionym wirusem nosówki
Prawie nie ma reakcji poszczepiennych, ale jest immunosupresja poszczepienna (~2 tygodnie)
Praktycznie tylko mieszane
Szczepionki typu „puppy” większa dawka Ag
Szczepionki z żywym osłabionym wirusem odry (u bardzo młodych szczeniąt w USA)
Czas trwania odporności poszczepiennej: 1-2 lata z podejrzeniem, że dużo dłuższa
Po ponad 2 latach od ostatniego szczepienia 93,4% psów ma jeszcze w surowicy poziom Ab chroniący przed zachorowaniem
Skuteczność szczepień przeciw nosówce
Lata 60-te: nadzieja na eradykację nosówki
Ale od 1980/90 znowu epizootie, też w bogatych miastach UE, USA, Japonii itp., też u szczepionych psów
Czy wirus się zmienił i szczepionki przestały działać?
Niedawno izolowane szczepy zachowują się identycznie jak dawne izolaty
Nadal chorują znacznie częściej nieszczepione niż szczepione (ryzyko 350 razy większe)
Przyczyny nosówki u szczepionych psów
Żadne szczepienie nie uodporni 100% populacji
Część zachorowań jest w 7-14 dni po szczepieniu, a więc wypada ono chyba w okresie inkubacji, co nie świadczy o nieskuteczności
Słaba immunogenność niektórych szczepionek („Nobyvac”)
Niewłaściwe przechowywanie szczepionek
„szczepiony” to nie znaczy „należycie szczepiony”
Wynik błędu lekarza weterynarii
Zaniedbywanie regularnych szczepień przez właścicieli
Czy człowiek choruje na nosówkę psów?
Podostre twardniejące zapalenie mózgu (sclerosis multiplex)? - nie
Raczej wirus odry
Pewne zaburzenia kostne (choroba Pageta?)
Między innymi wirus nosówki psów
Śmierć 2 osób od morbiliwirusa koni
Kaszel Kennelowy
Przebieg nie jest ciężki, intensywny kaszel u psów
To zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli
Etiologia
Wirus parainfluenzy typ 2 (PI-2)
Adenowirus psó typ 2 (CAV-2)
Herpeswirus typ 1
Reowirus typ 3
Inne
Bordetella bronchiseptica (B.b.)
Paciorkowce
Gronkowce
Pateurella
Mykoplazmy
Klepsiella sp.
Epizootiologia
Na całym świecie bardzo częsta choroba, bardzo zaraźliwa
W Polsce 30% dorosłych psów ma Ab dla PI-2 i CAV-2, a szczenięta do 50%
B.b. też bardzo rozpowszechniona
Głównie kontakt bezpośredni (kropelkowa)
Rola zagęszczenia (schroniska, psiarnie, wystawy, bazary)
Epizootie, nagły początek kaszlu
Ale też indywidualnie trzymane psy
Zachorowalność 10-50%
Patogeneza
U immunokompetentnych psów mało patogenne
Po 3-6 dniach lekki nieżyt górnych dróg oddechowych, subklinicznie, bez wiremii
Po 10 dniach odporność miejscowa eliminuje wirus
Nieżyt sprzyja powikłaniom bakteryjnym
Wtedy dłuższa i cięższa choroba
Bordetella bronchiseptica
j.w.
Może wikłać lub być pierwotnym czynnikiem
Przywiera do rzęsek i paraliżuje je, co sprzyja innym bakteriom
Bez objawów lub kaszel 3-10 dni
Potem odporność miejscowa blokuje przyleganie nowych B.b. ale nie usuwa tych przytwierdzonych
Wielomiesięczne nosicielstwo (też inne gatunki)
Przy immunosupresji
Ciężkie, długotrwałe choroby (nawroty)
Nawet zagrażające życiu (zapalenie płuc)
Możliwości immunoprofilaktyki
Odporność głównie miejscowa
Powinno się więc szczepić miejscowo donosowo
Na zachodzie są takie szczepionki
W Polsce tylko iniekcyjnie (PI-2, CAV-2, B.b.)
Uważa się, że nawet jeśli one nie są w stanie zapobiec chorobie to łagodzą jej przebieg, bo to choroba środowiskowa.
- szczegóły dotyczące objawów i rozpoznawania na ćwiczeniach
Ustalony okres inkubacji po domózgowym zakażeniu królika
Przyczyniają się do utrwalania tej choroby
Bezobjawowe namnażanie w okolicy rany
Parwowirus jenotów
Parwowirus niebieskich lisów
Wirus zapalenia jelit u norek
Niszczone przez sterylizację
Hemaglutynacja
krótkie zabezpieczenie, około 10 dni, należy więc w ciągu tego okresu odrobaczyć i zaszczepić
Powiększone i zaczerwienione
Szczenięta do 4 tygodnia życia
Biegunka i gwałtowne wymioty wyrzucające także treść jelitową
Enteropatia białkogubna
Szczenięta
One wytwarzają mielinę
Tzw. zapalenie mózgu starych psów
Tzw. choroba twardej łapy
Luka immunologiczna nie ma tu znaczenia
15