ANTROPOLOGIA-pochodzi z greckiego języka „Atropos” oznacza człowiek, „logos” mowa ,nauka; nauka o człowieku. Prawdopodobnie po raz pierwszy to nokrśleni9e zostało użyte na początku XVI wieku.

Antropologium: od którego wywodzi się dzisiejsza antropologia odnosiła się na początku do zagadnień związanych z fizjologia człowieka. Antropologia jest jedną z nauk społecznych. Jest to ogólna nauka o człowieku i kulturze. Główne zadania antropologii to systematyczna, bezpośrednia, długotrwała obserwacja.

Alfred Radcliffe- Brown; stwierdził, że antropologia jest to socjologia społeczeństw innych tzw. Grupy społeczności proste, nie industrialne, przedpiśmienne.

Antropologię określano też mianem socjologii porównawczej. Antropologia bada człowieka jako istotę społeczną, która wytwarza kulturę. Obszarem zainteresowań antropologii jest człowiek i społeczeństwo, które tworzy i kultura. Kultura bez społeczeństwa istnieć nie może. Antropologia na początku był inspirowana tym, że porównywanie jest naturalne. W porównywaniu antropologia poszukuje podobieństw i różnic.

RELATYWIZM KULTUROWY: Początkowo antropologia obejmowała nauki szczegółowe (antropologia biologiczna, archeologia, etnologia, folklorystyka, językoznawstwo, religioznawstwo, socjologia, psychologia, geografia). Antropologia narodziła się z wielu dyscyplin szczegółowych, obok własnej tradycji i sięga również do rozmiaru nad ogólnymi warunkami rozwoju społeczeństwa i kultury. Do najważniejszych z nich należą:

-warunki naturalne,

-czynniki historyczne,

-warunki psychologiczne, związane z tym, że człowiek jest istotą społeczną,

Antropologia porównuje z jednej strony kultury, a z drugiej strony wyłania pewne indywidualne, charakterystyczne dla tych kultur cechy.

JAKI JEST ZAKRES BADAŃ ANTROPOLOGII?

a)wartości kulturowe; każde społeczeństwo ma własny system wartości, ale SA one nieporównywalne; cos co jest dziwne dla jednej kultury, może być normalne dla innej),

b)zwyczaje, obyczaje, ceremonie, obrzędy i instytucje społeczne,

c)bada, analizuje, interpretuje wzajemne oddziaływania, p[owiązania, korelacje pomiędzy wartościami kulturowymi a zwyczajowymi, zajmuje się regulacjami zachowań.

ANTROPOLOGIA ZAJMUJE SIĘ 3 TYPAMI SPOŁECZEŃSTW;

a)społeczności proste, prymitywne, przedpiśmienne, antropologia klasyczna; zakładają, że właściwości każdego społeczeństwa występują w społeczeństwach prostych w formie najprostszej, łatwej do interpretowania,

b)społeczeństwa chłopskie, wiejskie: tradycyjny typ społeczeństwa w przeciwieństwie do społeczeństw przemysłowych,

c) społeczeństwa przemysłowe

Ze szczególnym uwzględnieniem: rodzina, małżeństwa, pokrewieństwo, organizacja społeczna i polityczna, religia, mitologia ( we wszystkich trzech typach).

NAJWAŻNIEJSZE KIERUNKI: ewolucjonizm, fazy rozwoju, wynalazczość, rozwój kultury:

a)dyfuzjonizm: rozwój, zapożyczenia kulturowe, badania terenowe, areały kulturowe, różnorodność środowisk kulturowych,

b) funkcjonalizm: instytucje kulturowe, funkcjonowanie kultury, powiązanie elementów kulturowych,

c)etnopsychologizm: środowisko życia człowieka, wzory zachowań głównie związane z enkulturacją.

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA jest związana z tradycjami nauki brytyjskiej, natomiast kulturowa- amerykańskiej. Antropologia społeczna jest częścią antropologii kulturowej. Antropologia społeczna dokonuje analizy od ogółu do szczegółów, zwraca uwagę na przedmioty, zjawiska, działania, na których życie społeczne zostawia swój ślad. Antropologia kulturowa bada wszystkie nie biologiczne aspekty człowieka, dzieli się na szereg subdyscyplin: etnolingwistyka, badania osobowości, cechy kulturowe. Antropologia społeczna w dużej mierze wiąże się z teorią etnografią. Ważne podczas badań jest stawianie sobie pytań, przyjmuje się założenia,szuka się odpowiednich metod, wykonuje się obserwacje, realizuje badania i wyciąga wnioski. Społeczeństwo badane interpersonalne jako całości. Interpretowanie społeczeństw przez porównanie z innymi społeczeństwami.

ANTROPOLOGIA KULTUROWA :jest bardzo szczegółowa, bada zróżnicowanie kulturowe na świecie, zwraca uwagę na tzw. Uniwersalia kulturowe ,np. pokrewieństwo, małżeństwo, gospodarkę. Zwraca uwagę na kulturę społeczną i symbolikę.

ANTROPOLOGIA BIOLOGICZNA:- dyscyplina szczegółowa, zajmuje się badaniem biologii człowieka, prehistorią i ewolucją rodzaju ludzkiego, genetyką.

W ETNOLOGII WYRÓŻNIAMY TRZY KIERUNKI SYNTEZY:

a)geograficzny: badania określane na jakimś terenie,

b)historyczny: badanie przeszłości określonej społeczności,

c) systematyczny: badanie elementów kulturowych,

HISTORIA MYŚLI ANTROPOLOGICZNEJ

a)ewolucjonizm:

Pierwszy historyczny kierunek antropologii. Narodził się na gruncie antropologii brytyjskiej. Źródłem była nie tyle archeologia i biologiczne aspekty ewolucji, ale pytania o związki łączące społeczeństwa wiktoriańskiej Anglii ze współczesnymi, dzikimi. Ewolucjonizm podkreśla rosnącą w czasie złożoności kultury. Ewolucjonizm wraz z dyfuzjonizmem jest zaliczany do tzw. Perspektywy diachomicznej, która ujmuje zjawiska z perspektywy upływu czasu.

W ewolucjonizmie mamy trzy główne podejścia:

-ewolucjonizm unilinearny,

-ewolucjonizm uniwersalny,

-ewolucjonizm multilinearny,

Te wątki ujmują ewolucję jako coś stopniowego. Narodził się neodarwinizm, który nawiązuje do koncepcji socjobiologicznych, aż po koncepcje symboliczne. Ewolucja ma aspekt przestrzenny i czasowy. Zjawiska zmieniają się, ewoluują w czasie i na jakiejś przestrzeni. Antropologiczna teoria ewolucji sięga do koncepcji zmienności gatunków, która mówi o tym, że formy niższe przekształcają się w formy wyższe, bardziej skomplikowane, w ujęciu kulturowym. Ewolucjoniści zajmują się antropologią, inspirowali się głównie tym, o czym mówiła ewolucja biologiczna, czyli; linia pochodzenia, ewolucja linii pochodzenia( Jean Lamarck)

8 głównych założeń ewolucjonizmu:

-istnieje jedność świata przyrody i świata człowieka, w jednym i drugim upatrywano nsie jedności,

-w ewolucjonizmie występuje prawidłowość; świat człowieka i świat przyrody podlegają tym samym prawom, podobna jest struktura i funkcje tych światów,

-należy zwracać uwagę na genezę zjawisk,

-natura ludzka jest jednolita, nie zmienna; w podobnych warunkach, sytuacjach można oczekiwać podobnych skutków,

-zmienność; fakt zmiany jest zasadniczy, podstawowy dla ewolucji, sytuacja jest wyjątkiem,

-zmiana ma charakter globalny; zmiana jednego elementu powoduje zmianę całej kultury,

-zmiana ma charakter nierównomierny; różne kultury nie rozwijają się w ten sam sposób,

-zmiana jest ciągła i stopniowa; nie ma czegoś takiego jak skoki ewolucyjne

Ewolucjonizm Unilinearny: Badacze zakładali, że istnieje jedna podstawowa dominująca linia ewolucyjna w kulturze. Wszystkie społeczeństwa przechodzą przez te same studia rozwojowe. Interesowali się aspektem kultury materialnej, gospodarką, pokrewieństwem, szeroko rozumiana religia, wierzenia. Ewolucjoniści unilinearni uważali, że wszystkie aspekty, którymi się zajmowali są ze sobą ściśle związane w tym sensie, że zmiana jednego z nich powoduje zmianę drugiego. Twórcą koncepcji unilinearnej jest sir Henryk Maine. Twierdził, że narodziny społeczeństwa, były związane z przeciwstawieniem rodziny umowie społecznej. Według jego koncepcji społeczeństwo pojawiło się w miejsce rodziny.

Sir. John Luboock -twierdził, że właściwość prywatna jest siłą napędową ewolucji. Był sceptyczny wobec koncepcji nadrzędności matrylinearnizmu nad patrylinearyzmem. Twórca pojęcia bank holiday, święta bankowe.

Louis Morgan- zajmował się systemami pokrewieństwa. Schematy pokrewieństwa są kluczem do odtworzenia prehistorii społeczności prostych. Według niego terminologia pokrewieństwa jest zachowawcza, miała ona być odbiciem danych faktów społecznych. Uważał, że terminologia zmienia się wolniej niż elementy kultury.

John McLemon- jest zwolennikiem koncepcji, która mówi, że matrylinearyzm jest pierwotny. Patrylinearyzm pojawił się gdy mężczyźni zaczęli porywać kobiety na zony. Głównym założeniem ewolucjonizmu unilinearnego jest fakt, że społeczeństwa rozwijają się w różnym tempie.

Ewolucjonizm uniwersalny: próbowali złagodzić postulaty ewolucjonizmu unilinearnego.

Verte Child: ich koncepcje zaowocowały ogólnymi, uniwersalnymi stasiami ewolucji, ogólne studia rozwoju:

-dzikość: stan niższy, od samego początku do pozyskania umiejętności łowienia ryb i rozpalania ognia; średni- wytwarzanie łuków i strzał; wyższy- umiejętność garncarstwa.

-barbarzyństwo: stan niższy- garncarstwo, oswojenie zwierząt; stan średni- hodowla zwierząt, początki obróbki żelaza; stan wyższy- zaawansowane umiejętności obróbki metali.

-cywilizacja- wyraźne stałe osadnictwo, budowa mostów, monumentalna architektura, świątynie.

Ewolucjonizm multilinearny :

Steward- rozwój techniczny w różnych kulturach ma różne trajektorie. Rozwój jest ściśle związany z warunkami naturalnymi.

Murdoch- istnieją pewne zasady wyznaczania pochodzenia, które są ściśle związane z rezydencją małżeńską. Związek między pochodzeniem a terminologią pokrewieństwa.

NEODARWINIZM: socjobiologia z jednej strony, z drugiej nurt myślenia rewolucyjnego. W socjobiologii zakładano, że kultura ludzka i społeczeństwo jest dopełnieniem zwierzęcej natury człowieka. Dobór naturalny określa organizacje polityczną. Sztuka jest według nich szczególnym przejawem posługiwania się narzędziami. Muzyka, śpiewy towarzyszy brzędom i jest pochodną komunikacji. Etyka jest wynikiem dążenia do przekazania swoich genów. Mapowanie terenu ma na celu określenie, gdzie dochodzi do zjawiska dyfuzjonizmu.

Koncepcja RATZELA zakładała, że kultura składa się z poszczególnych elementów, które mają tendencję do dyfuzji. Dyfuzja kultury zachodzi dzięki migracjom ludzkim. Dyfuzja poszczególnych elementów kultury nie wymaga migracji. W dyfuzjonizmie ważny jest watek migracji. Ratzel na podstawie badań stwierdził, że kultura Afryki jest powiązana z kulturą Nowej Gwinei. W dyfuzjonizmie kultura rozwija się poprzez kontakt z innymi kulturami. Ratzela w dyfuzjonizmie interesowała jakość, a nie ilość przekazywanych sobie elementów kulturowych.

PROWENIUS: rozwinął koncepcję kręgów kulturowych. Elementy kulturowe mogą się rozprzestrzeniać. Kręgi Kulturowe to wielkie obszary gospodarcze, które w specyficznych okolicznościach mogą wchodzić ze sobą w kontakt. Mówił o duszy kultury. Schemat elementów kultury określa duszę kultury jej podstawę, fundament. Uważany za twórcę etiopskiego światopoglądu. Opisywał światopogląd etiopski chamicki. Światopogląd etiopski skupiał się w gospodarce na hodowlę, dziedziczenie było matrylinearne, ważny był kult przodków i ziemi. W światopoglądzie chamickim gospodarka również opierała się na hodowli, dziedziczenie było matrylinearne i unikano kultu przodków. Dla niego ważna była ilość elementów kultury, a nie ich jakość.

GRAEBNER: zwracał uwagę na formę i ilość elementów kultury. Cechy te były niezależne i były osobne kryteria analizy kultury.

DYFUZJONIZM:

-perspektywa diachroniczna,

-kładzie nacisk na przenoszenie rzeczy materialnych jak i np. obyczajów, poglądów,

-nawiązuje do tradycji filologicznej,

-zakłada istnienie historycznego powiązania ze sobą języków indoeuropejskich,

-skrajne założenia, ludzkość jest pozbawiona wynalazków,

-rozprzestrzenianie różnych obyczajów, poglądów nie w granicach kraju, lecz całego globu,

-J.Herber; język i kultura są ściśle ze sobą związane,

-Jacob Grimm: interesował się językoznawstwem, głównie językami germańskimi i zwracał uwagę na przesuwkę spółgłoskową,

-Max Muller: orientalista, interesował się kulturą wschodu, był doskonałym historykiem, podobieństwa w religii i językach Indii, był przeciwnikiem ewolucjonizmu,

-Adolf Bastian: lekarz okrętowy, pływał i spotykał się z różnymi ludami, krajami, ojciec etnografii muzealnej, organizował różne wystawy, twórca powszechników kulturowych,

-Friedrich Ratzel: zoolog, dużo podróżował, zafascynowany geografią, zauważył że istnieje różnorodność kulturowa, propagował tzw. „mapowanie” regionów( by stwierdzić gdzie występuje centrum kulturowe, w którym miejscu dochodzi do kontaktów kulturowych) jego koncepcja zakładała, że kultura to zbiór elementów, pojedyncze elementy miały skłonność do dyfuzji, a całe kompleksy kulturowe rozprzestrzeniają się dzięki migracją. Doszedł do wniosku, że między Afryką a Nową Gwineą występowały kontakty kulturowe, kultura rozwijała się przez zmiany w kontakcie kulturowym; interesował się aspektem jakościowych danej kultury, jego uczniem był Leon Prowenius.

Z DYFUZJONIZMEM ŁACZYMY 4 KREGI KULTUROWE:

a)tasmański,

b)bumerangu australijskiego,

c)łuku melanezyjskiego,

d) matrylinearności polinezyjnej,

SHMIDT WYRÓZNIŁ 4 KRĘGI KULTUROWE AFRYKI:

a)prakultury (zbieraczy i łowców),

b)prymarny (uprawianie ogrodów),

c)sekundarny (uprawa roślin),

d)tercjalny (starożytne cywilizacje).

Schmidta interesowały religie lokalne. Twórca koncepcji monoteizmu pierwotnego uważał, że ludność kiedyś wierzyła w jednego wielkiego Boga, ale jako, iż był on nieosiągalny, to ludzie zaczęli nadawać boskie znaczenie przedmiotom bardziej osiągalnym i tak narodził się politeizm. Badał genezą religii. Zauważył, że wraz z rozwojem ludzie są mniej zależni od natury, co zmniejszyło znaczenie kultów religijnych. Większe znaczenie uzyskała magia.

Koncepcja dyfuzjonistyczna rozwijała się również w Anglii. Ważnymi twórcami byli Smith i Perry. Uważali oni, że wszelkie dobra pochodzą ze starożytnego Egiptu. Z tego poglądu wywodziła się szkoła Heliolityczna, która bazowała na kulcie słońca.

FUNKCJONALIZM: należy do analizy synchronicznej. Malinowski, Firth, Radcliffe- Braun, Pritchard.

KONCEPCJA MALINOWSKIEGO: funkcjonalizm zajmuje się trzema podstawowymi aspektami:

-wspólne działanie jednostek,

-przymus wywierania na jednostkę przez instytucje społeczne,

-zwrócenie uwagi na związki zachodzące między potrzebami jednostek a ich zaspokajaniem.

Malinowski był przeciwnikiem ewolucjonizmu. Uważał, że ważna jest praca terenowa oparta na używaniu języka miejscowego. Ważna jest również obserwacja uczestnicząca, czyli wdrażanie się w społeczność badaną. Potrzeba podstawowym odpowiadały określone reakcje, rozwiązania kulturowe, które zaspokajały te potrzeby.

MALINOWSKI wyróżnił 7 potrzeb podstawowych:

-przemiana materii: reakcja kulturowa to zaopatrywanie się w żywność,

-reprodukcja: rozwiązania kulturowe to pokrewieństwo,

-wymogi organizmu: rozwiązania kulturowe to schronienie,

-bezpieczeństwo: rozwiązania kulturowe to ochrona,

-ruch: rozwiązania kulturowe to działanie,

-rozwój: rozwiązania kulturowe to ćwiczenia się,

-zdrowie: rozwiązania kulturowe to higiena.

Malinowski uważał, że kultura ma rózne cele w stosunku do jednostki. Najważniejszą funkcją kultury jest zaspokajanie potrzeb.

MALINOWSKI wyróżnił 3 główne potrzeby, które kultura musi zaspokoić:

-potrzeby podstawowe, biologiczne,

-duchowe,

-integracyjne,

KULTURA WEDŁUG MALINOWSKIEGO MOŻE BYĆ TRAKTOWANA W DWOJAKI SPOSÓB:

-instrumentalny: kultura jest wykorzystywana tylko do zaspokajania potrzeb,

-instytucjonalny: aprobowanie określonych instytucji społecznych.

RADCLIFF- BRAUN- KONCEPCJA FUNKCJONALIZMU STRUKTURALNEGO:

Skupia się na miejscu jednostki w systemie społecznym i na konstrukcji struktury społecznej. Wiele koncepcji odnosiło się do współczesności. Szukał wzajemnych powiązań między elementami kultury. Ujmował kulturę całościowo. Sprzeciwiał się koncepcji ewolucjonistycznej, ale nie negował zdolności wynalazczości. W swoich badaniach skupiał się na społecznościach jemu współczesnych. Uważał, że społeczeństwo ma budowę podobną do organizmu. Pokrewieństwo jako sytemu społecznego odpowiada biologicznemu systemowi reprodukcji. Gospodarka odpowiada systemowi nerwowemu. Religijność odpowiada systemowi krwionośnemu. Poszczególne systemy społeczne odpowiadają systemowi biologicznemu. Propagował badania terenowe, podobnie jak Malinowski. Uważał, że należy badać rzeczywistość zastaną. Twierdził, że najprostszym sposobem zdobywania faktów jest traktowanie badanego społeczeństwa jako całości. Krytykował stanowiska nauk społecznych jako całości. Krytykował stanowiska nauk społecznych, które twierdziły, że tylko one są uprawnione do omawiania kultury. Odrzucał koncepcję dotyczącą różnorodności kulturowej. Uważał, że nie może być jedna ogólna nauka o kulturze. Uważał również, że nie należy podkreślać różnorodności kulturowej. Według niego pojęcie kultura było tożsame z pojęciem enkulturacji lub socjalizacji. Antropologia podczas badan terenowych powinna opierać się na obserwacjach.

STRUKTURALIZM: perspektywa synchroniczna. Najpierw ważne są wzorce, a później treść. Jest to perspektywa teoretyczna. W publikacjach dokonuje się próbowania pomiędzy strukturalizmem a funkcjonalizmem. Strukturalizm i fikcjonalizm strukturalny sąo siebie podobne. Oba nurty zainteresowane relacjami, jakie zachodzą miedzy rzeczami w obrębie kultury. Nurty te różnią się:

-w funkcjonalizmie szuka się relacji stosunków społecznych i ustala się ich porządek,

-w strukturalizmie nawiązuje się do lingwistyki(znaczenie języka w kulturze),

PREKURSORZY STRUKTURALIZMU:

-F. Samsure: najważniejszy prekursor, językoznawca. Zajmował się porównaniami języków indoeuropejskich na tle historii. Aby dokonać właściwej analizy języka należy znaleźć elementy języka miedzy którymi zachodzą relacje. Rozróżnił on język od mówienia (uważał, że to nie jest to samo). Język dotyczy struktury językowej lub gramatycznej. Mówienie miało dotyczyć konkretnych wypowiedzi pojedynczych osób. W badaniach terenowych każdy badacz przechodzi od poziomu mówienia do poziomu języka.

F.SAMSURE DOKONAŁ podziału na 2 kategorie w ramach słownictwa:

-oznaczające, czyli słowa i symbole,

-oznaczone, czyli rzeczy, słowa, które były zastępowane słowami,

Te dwie kategorie implikują znak. Najważniejszą cechą znaku jest arbitralność. Najbardziej umowne SA znaki językowe. Nie istnieje naturalny związek pomiędzy fonologicznymi właściwościami słowa a jego znaczeniem. Pomiędzy językiem a innymi dziedzinami kultury jest analogia. Język jest elementem kultury. Język i kultura maja podobną strukturę. Zatem język i kulturę można badać tymi samymi metodami. Kultura jest czymś w rodzaju języka. Kultura zbudowana jest ze stosunków logicznych. Logika w każdej kulturze jest inna. Języki różnią się w zależności od systemów społecznych, ale te różnice są powierzchowne, bo struktura języka w każdej kulturze jest uniwersalna.

STRUKTURALIZM OGÓLNY -PIAGET: według Piageta różne struktury wywołują określone procesy. Procesy te mogą mieć charakter pozaczasowy (są odwracalne),lub wywołują charakter czasowy (są nieodwracalne). Struktury podlegają określonym prawom:

-prawa odwracalne, czyli operacje ,działania,

-prawa częściowo odwracalne, nieodwracalne: regulacja,

-prawa regularności, cykliczność.

Strukturalizm głównie kojarzy się ze strukturalizmem francuskim. W strukturalizmie brytyjskim badacze interesują się konkretnymi grupami i ch strukturami. Strukturalizm francuski interesuje się wszystkimi możliwymi strukturami. Strukturalizm holenderski zainteresowany jest regionem.

LEIN- STRAUSS; interesował się wewnętrzną logiką i rozwiązaniem problemów kulturowych. Badał związki wewnętrzne logiki ze wszystkimi strukturami. Uważał, że cała rzeczywistość jest ustrukturalizowna. Struktura jest niezależna od rzeczywistości, która ją otacza. Struktura jako całość jest odmienna od poszczególnych elementów ją tworzących. Struktura jako całość sama się przekształca. Struktura jest ukryta przed przypadkowym badaczem. Opierał się na koncepcjach Samsure, czyli na semiologii. Opierał się również na koncepcjach Durkheima. Skupiał się również na wymianie społecznego autorstwa Maussa. Uważał również, że pojmowanie kultury i życia zgodnie z własną kulturą jest nieświadome (nie zastanawiamy się nad sensem działań kulturowych). Pozornie odchodzi on od empiryzmu.

LEIN- STRAUSS stworzył 3 etapy analizy strukturalnej:

a)definicja zjawisk i podział na 2 kategorie:

-rzeczywiste (realne),

-możliwe (przypuszczenia co do kategoryzacji),

b)znalezienie wszelkich powiązań pomiędzy zjawiskami,

c)analiza związków miedzy zjawiskami, które są konieczne i niezbędne, aby doszło do danego zjawiska,

Uważał, że skoro język jest elementem kultury, to możemy go badać takimi samymi metodami. Badanie języka umożliwia poznanie rzeczywistości.

PODSUMOWANIE: analiza strukturalistyczna jest nieodzowną częścią badań.

SYSTEM OPOZYCJI BINARNYCH: są to pary znaczeń, które łączą świat natury i kultury np. Bóg-człowiek, życie-śmierć, dzień-noc.

DWA UJĘCIA STRUKTURALIZMU:

a)ujęcie ontologiczne: świat ludzkiej kultury ma system, który posiada swoją strukturę. Aby wyjaśnić strukturę systemu nie trzeba odnosić się do obcych elementów kultury.

b)ujęcie epistemologiczne: poznanie kultury jest możliwe, jeśli posiadamy wiedzę o strukturze.

RELATYWIZM KULTUROWY: klasyczny relatywizm kulturowy powstał na bazie pracy BOASA. Badacze podkreślali bogactwo kultur, które ówcześnie były powszechnie uznawane za pierwotne. Zwolennicy Boasa wykorzystywali relatywizm kulturowy w walce z rasizmem i antysemityzmem.

BOAS- był fizykiem i geografem niemieckim. Interesował go kolor wody i uważał, ze każdy podchodzi do tego subiektywnie. Jest on jednym z najważniejszych antropologów amerykańskich. W relatywizmie kulturowym zakłada się, że kultury nie podlegają wartościowaniu, nie można porównywać kultur pod pewnymi względami. Boas interesował się subiektywnością spostrzeżeń. Każdy obserwuje rzeczywistość przez pryzmat własnej kultury. Podkreślał znaczenie kultury. Uważał, że kultura warunkuje to, jak postrzegamy rzeczywistość. Sprzeciwiał się ewolucjonizmowi. Antropolog powinien zdobywać wiedze o obcej kulturze za pomocą języka tubylczego. Przeciwstawiał się twierdzeniom dotyczącym wyższości i niższości ras i kultur. Sprzeciwiał się rasizmowi i antysemityzmowi. Uważał, że rasa biała nie posiada wyższości intelektualnej, ale jest bardziej uprzywilejowana od pozostałych. Elementy ewolucjonizmu były akceptowane w relatywizmie kulturowym. Boas uważał, ze istnieje postęp kulturowy. Kultury pierwotne przyczyniły się do rozwoju współczesnych kultur. Odrzucano wszelkie biologiczne podstawy kultury, ponieważ kultura nie jest dziedziczna genetycznie, trzeba się tego nauczyć. Kultura jest bardziej niezależna od rasy, niż język.

A.KRAEBER i KLUCKHOM: uczniowie Boasa, dokonali przeglądu dotychczasowych definicji kultury (600 definicji)

a)definicje opisowe, oparte na treści kultury,

b)definicje historyczne, opierały się na tradycjach,

c)definicje normatywne, akcentowały normy,

d)definicje psychologiczne, dotyczyły nabywania wiedzy kulturowej i rozwiązywania problemów,

e) definicje strukturalne, dotyczą wzorców kulturowych,

f) definicje genetyczne, nawiązują do biologii,

NAJPOPULARNIEJSZA DEFINICJA OPISOWA KULTURY WEDŁUG TYLORA: kultura to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje, oraz inne zdolności nabyte przez człowieka, jako członka danej społeczności.

KONCEPCJA BENEDIET (studenta Boasa) :postulowała analizę poezji w kontekście kultury. Interpretacja danego zjawiska powinna być w kontekście kultury. To co jest normalne w jednej kulturze, nie musi być normalne w innej. Stany psychiczne i emocjonalne są uwarunkowane kulturowo. Każda kultura jest rezultatem dokonywanych wyborów mając do dyspozycji różne możliwości zdeterminowane przez kulturę. Rozwiązania kulturowe nie są przypadkowe.

M.MEAD: głównie prowadziła badania terenowe. Interesowała ją zachowanie dojrzewającej młodzieży. Pojmowała kulturę jako całość. Skupiała się na konfiguracji wzorców zachowań jak także na systemie kar i nagród.

M.MEAD OPRACOWAŁA SYSTEM KULTUROWY, KTÓRYSKŁADA SIĘ Z TRZECH ASPEKTÓW:

a)jednostki,

b)relacje miedzy jednostkami,

c)przedmioty materialne i stosunek do nich,

KONFIGURACJONIZM, SKŁADA SIĘ Z TRZECH TYPÓW KULTUR: (najważniejsza koncepcja M.Mead):

a)postfiguratywne: tradycyjne, kultura dawnych pokoleń była tą właściwą. Występuje współistnienie 3 pokoleń. Rzadko dochodzi do przemian kulturowych.

b)kofiguratywne: kultury współczesnych społeczeństw przemysłowych. Współistnienie starszych i młodszych pokoleń. Starsze pokolenia wyznaczają granice zachowań.

c)prefiguratywne: kultury przyszłości. Starsze pokolenia uznają niezależność pokoleń młodych. Młodsze uczą starszych.

ANTROPOLOGIA KULTUROWA:

Poststrukturalizm- zbiór różnych stanowisk, które spełniają określone kryteria:

-przejście od stanowisk sformalizowanych, charakterystycznych dla funkcjonalizmu,

-dążenie do zrozumienia podstawowej relacji jaka zachodzi pomiędzy społeczeństwem, a kulturą.

W antropologii poststrukturalnej, nie jest oceniany jednoznacznie. Jest krytyka przede wszystkim myśli, koncepcji strukturalistycznych. Jest realizowana za pomocą metod strukturalistycznych. Poststrukturaliści koncentrują się na analizie działań społecznych, interesują ich systemy władzy. Poststrukturalizm- główna szkoła to szkoła francuska, jest ona mocno teoretyczna.

PODSTAWOWE KONCEPCJE POSTSTRUKTURALNE:

a)Jacques Derrika:

-początkowo był strukturalistą,

-szczególnie zajmowały go teksty antropologiczne,

-twórca dekonstrukcji tekstu,

-dowiódł, że każdy tekst jest oparty na sprzecznościach,

-wywodził to głównie z krytyki strukturalizmu, podkreślając że strukturalizm traktował każdy tekst jako wyjątkowy i niezmienny,

-zauważył, że teksty nie są niezmienne i wyjątkowe,

*zauważył, że teksty zawsze odnoszą się do innych tekstów, a powinien nawiązywać do rzeczywistości, o której mówią,

*podkreślał swoistą relację pomiędzy tekstami,

*ma na celu ukazywanie kontekstu w jakim ten tekst został napisany

*znaczenie tekstu zależy od kontekstu,

- bardzo wyraźnie przeciwstawiał się przeciwstawianiu cywilizacji, kultur na pisanie i mówienie, twierdził, że brak tego co nazywamy tekstem nie znaczy, że w innych kulturach nie ma abstrakcyjnego przekazania treści.

b) Jacques lacan:

-podkreślał szczególną role języka w formułowaniu tożsamości płciowej, ta tożsamość jest jedyną z dwóch najważniejszych tożsamości, drugą jest tożsamość etniczna/kulturowa.

-język oddaje złożoność tożsamości, e procesie enkulturacji, otrzymujemy modele zachowań ze względu na płeć. Do dzieci płci żeńskiej mówimy w inny sposób niż do chłopców.

I Koncepcja Lacana: Kobieta nie istnieje, nie istnieje ostateczna istota kobiety, tzn. nie powinniśmy rozróżniać na kobietę i mężczyznę, tylko mówić ogólnie o człowieku.

II koncepcja Lacana: kobieta nie jest cała; kobieta jest pozbawiona męskości, męskość jako symbol, którego kobieta nie posiada, a przez to kobieta jest postrzegana jako coś, czego nie mają mężczyźni, czego nie mogą doświadczyć,

c)Louis Althusser:

-łączył strukturalizm z marksizmem,

-zalecał dużo czytać, szczególnie dzieł Marksa, szczególnie tych związanych z gospodarką,

-doszedł do wniosku, że Marksa można czytać na dwa sposoby: powierzchownie i objawowo, głębokie zaangażowanie w treść, objawowe czytanie pozwala odkryć sens i dojść do sedna tego, o czym mówi autor.

d) Pierre Bourdien:

-szczególnie interesowała go edukacja i klasy społeczne,

-wpływ edukacji na miejsce w hierarchii społecznej,

-był socjologiem, bo badał swoją kulturę, swoje społeczeństwo, ale był tez antropologiem, bo badał społeczeństwa obce,

-interesowało go teoretyczne ujęcie praktyki:

-główne przemyślenia:

*istota praktyki, nie może być uchwycona poprzez rozumienie obiektywne, istota praktyki jest określona poprzez sposób rozumienia rzeczywistości przez osobę badaną,

-jest krytykiem strukturalizmu, odrzucał charakterystyczne dla niego podziały,

-twórca terminu „habitus”: środowisko, stan ciała, przyzwyczajenie. Według Bourdien „habitus” miał być nowym porządkiem, był to system trwałych dyspozycji, zasady, którymi kierujemy się w życiu społecznym. Nawiązanie do koncepcji kulturowych. Habitus jest zamieszany pomiędzy obiektywnym, a subiektywnym, jest pomiędzy tym, co jednostkowe i tym, co zbiorowe.

-wypowiada się przeciw statycznemu pojmowaniu kultury, struktura jest czymś dynamicznym, może się zmieniać,

-struktura umożliwia, pozwala jednostce na nawykowe działanie,

-przesuniecie obszaru zainteresowań,

-władzę mają ci, którzy potrafią przekonać innych do swoich racji,

POSTMODERNIZM

Zespól, zbiór poglądów postulatów, są radykalne. Radykalizm ten z reguły dotyczy kultury i epistemologii.

Meta stanowisko- stanowisko metafizyczne, dotyczy tworzenia swoistej pojęciowej konstrukcji zagadnień.

Perspektywizm- dotyczy stanowiska, że wszelkie poznawanie przez nas obiekty, zagadnienia są poznawane z szerszej perspektywy i nie pochodzi znikąd tylko z perspektywy,

Dyskursywizacja- skupienie się na relacji miedzy autorem a czytelnikiem.

narratywizacja- opisywanie świata za pomocą języka. Wykorzystywanie swoich modeli, schematów opisów.

W postmodernizmie pojawia się krytyka pisarstwa. Pisarstwo etnograficzne koncentruje się na poetyce i polityce.

Postmodernizm wywodzi się od modernizmu: w jednym i drugim wyraźna jest wizja odrzucenia krytyki metody naukowej, dążenie do zrozumienia ludzi nie poprzez metody badawcze, ale przez bezpośredni kontakt z człowiekiem, zrozumienie jego świata, wygląd, istotne jest pisanie. Postmodernizm to krytyka wszystkich nowoczesnych sposobów rozumienia. Postmoderniści definiują nowoczesne jako wszechobejmujące. Odrzucają wielką teorię antropologiczną, podkreślają, że opis etnograficzny nie jest wyczerpujący i zupełny. Przeciwstawiali się założeniu, że antropologii przysługuje autorytety antropologiczny. Postmoderniści odrzucają założenie, że opis etnograficzny zawiera zupełny opis rzeczywistości etnograficznej. To, co nas otacza nie jest wystarczająco opisowe. Antropolog postmodernistyczny sadzi, że o kulturze nie można wypowiedzieć nic, co mogłoby być uznane za niepodważalne

Sylwetki postmodernistyczne:

a)Edward Emaus- Pritchard:

- był funkconalistą,

-założenia interpretacyje:

*podstawowym celem interpretacji jest zrozumienie danej kultury, które jest możliwe poprzez wczuwanie się. To jest możliwe szczególnie jeśli chodzi o relację. Proponował, by wyjaśnienie było prowadzone za pomocą języka opisywanych ludzi, ich symboli,

*odrzucał koncepcję antropologii jako nauki. Opowiadał się za tym , żeby antropologia była opisywana jako dziedzina humanistyczna, a nie jako nauka przyrodnicza,

*twierdził, że antropologia jest przekładem kultur, ale nie jest top realny przekład językowy. Własnej kulturze wyjaśnia to, co ma miejsce w innej kulturze. Antropolog dociera do świadomości innych ludzi i przekłada to na język zrozumiały dla jego kultury.

*odrzuca tzw. Pojęcie gramatyki kultury,

*miał wizję antropologii, w której wyraźnym przedmiotem zainteresowań miały być systemy moralne jako całość, które miały być powiązane z systemami symbolicznymi.

b) Clifford Geertz:

-interpretacjonizm, twórca ,dotyczy tego, że patrzył na antropologię jako przekopywanie się przez kultury. Każda kultura zbudowana jest z warstw i antropologia przekopuje się przez każdą z tych warstw i je po kolei opisuje,

-opis gęsty, każda warstwa, do której docieramy musi być opisana szczegółowo i warstwowo,

-społeczeństwo widział jako tekst, który można odczytać,

-opowiada się za taką antropologią jako rozumienie tego, co globalne, w relacji do tego co lokalne,

-podkreślał, że każdy opis powinien zawierać bardzo wiele szczegółów, nawet to, co w danej kulturze jest błahe i nieważne,

-kultura jest przede wszystkim systemem symbolicznym, w którym opisane jest działanie społeczne i wyraźnie określone miejsce działań społecznych,

-antropologia jest swoistym pisarstwem.

W postmodernizmie istnieje też refleksyjność, każdy antropolog dokonuje porównań. Porównania mogą mieć charakter klasyczny, mogą być to porównania dotyczące określonych kwestii. Porównania mogą dotyczyć kultur bliskich geograficznie badaczowi i bliskich pod względem kulturowym. Skrajna refleksyjność dotyczy sytuacji w której porównujemy własną kulturę z własnej perspektywy z obcą perspektywa. Dla większości postmodernistów refleksyjność= etnografia , lub tworem etnografii jest refleksyjność. Bez opisów etnograficznych nie byłoby antropologii. Refleksyjności wiąże się też z antropologią feministyczną, z drugie strony badanie GENDER STUDIES. Wspólny jest w nich przedmiot badań, ale różnią się one podejściami.

Koncepcja władzy. Dyskurs pomiedzy podejściami kolonialnymi i postkolonialnymi.

Orientalizm -E.Said: pojęcie wprowadzone przez kulturę zachodu dla odróżnienia swojej kultury Pd kultur wschodu. Said uważał, ze powinno powstać jedno państwo izraelsko- palestyńskie.

James Calier; odnosił się do orientalizmu, do antropologii, wyznacza trzy nurty postrzegania orientalizmu w antropologii:

-tendencja do autorefleksji,

-wzrost zainteresow2ania tradycją i interpretowanie jej,

-wzrost zainteresowania opisem etnograficznym.

Podsumowanie: James Clifford krytykuje etnografię jako reprezentacje całości, krytyka etnografii za to, że jest niekompletna, szczególnie ekspresja etnograficzna: nawet naukowcy wywodzą się z tubylców nie są w stanie uzupełnić etnografii, ale uważa, że powinniśmy się skupić na tym, co w etnografii jest właściwe, czyli pisanie, ale etnografia to nie poezja. W postmodernizmie zwraca się tez uwagę na etniczność, dynamikę etniczności, która przekłada się na poszukiwanie tej etniczności w każdym pokoleniu.

TOŻSAMOŚĆ KULTUROWA:

-jest to specyficzny rodzaj tożsamości zbiorowej,

-polega na specyficznym sposobie zachowania się danej grupy,

-uwarunkowana jest historycznie oraz kulturowo,

-jest tożsamością zbiorową, ponieważ posiada dwa typy tożsamości:

*tożsamość jednostkowa,

*tożsamość identyfikacji kolektywnej,

-tożsamość kulturową określa odrębność,

-odnosi się do sfery symbolicznej kultury,

-definiujemy ją przez to, co odróżnia ją od innych tożsamości,

-aby ta odrębność trwała, muszą być wyznaczone granice danej kultury. Granice te traktowane są jako mentalne granice kultury.

Na tożsamość kulturową składają się trzy komponenty:

-elementy dziedzictwa kulturowego, czyli elementy tradycji kulturowych, w procesie enkulturacji przekazywane są różne treści kultury,

-wyróżniki kulturowe i powszechniki kulturowe: fakty i zjawiska kulturowe, które mają tylko w niektórych kulturach, ważne jest jakiego są rodzaju i jaka jest ich struktura,

-zewnętrzny kontekst kontaktów z innymi kulturami: kontakty przeszłe historyczne.

Specyficzna kombinacja trzech rodzajów czynników:

-socjologiczne,

-psychologiczne,

-kulturowe,

Co jest fundamentem tożsamości kulturowej:

Jest nim świadomość własnej świadomości. Poprzez tożsamość kulturową definiujemy siebie. Tożsamość kulturowa przejawia się poprzez nasze wybory. Tożsamość tworzy społeczeństwo w którym żyjemy, system ekonomiczny, polityczny, kultura.

4 GŁÓWNE TRADYCJE BADAŃ TOŻSAMOŚCI KULTUROWEJ:

-poszukiwanie cech pierwotnych( w kontekście występowania lub nie cech obiektywnych, używanie symboli),

-podłoże ekonomiczne, kwestie związane z kolonializmem,

-wykorzystywano tożsamość kulturową w sposób instrumentalny,

-podejście sytuacyjne, związane z antropologią stosowaną

CECHY TOŻSAMOŚCI KULTUROWEJ:

- stanowi ciągłość,

-ta ciągłość podlega zmianom

-jest obiektywna i subiektywna,

-ma swoje przyczyny i skutki

-wszystkie aspekty, kryteria są ze sobą ściśle związane

-tożsamość kulturowa nie występuje bez świadomości kulturowej,

INNE ASPEKTY ISTNIENIA TOŻSAMOŚCI KULTUROWEJ:

a)bierny : proces przystosowania się do środowiska naturalnego,

b)czynny: dążenie danej grupy do modyfikowania tego środowiska,

Tożsamość kulturowa opiera się na cechach kultury. Ważna jest struktura tych cech. Tożsamość kulturowa opiera się na tym, jaki jest wpływ tych cech kulturowych na grupę. Tożsamość kulturowa jest ściśle związana z kontaktem kulturowym. Przekazywanie treści kulturowych z pokolenia na pokolenie.

TOŻSAMOŚĆ KULTUROWA ZWIĄZANA JEST Z DWOMA POZIOMAMI WIELOKULTUROWOŚCI:

a)deskryptywny: grupy odwołują się do argumentu własnej kultury traktowanej jako całość,

b) polityczny: promuje się swoja kulturę poprzez różne programy. Skutkiem promocji jest obrona tej kultury przed wpływem innych kultur. Każda jednostka musi się zdefiniować, poznać swoja tożsamość kulturową.

HETERYZM ( PROMISKUITYZM)

-stan stosunków seksualnych bądź płciowych, które nie były regulowane obyczajem,

-przypisywany jest wczesnym społecznościom ludzkim, jeszcze przed pojawieniem się pierwszych prostych form małżeństwa,

-Bachoffen, twórca pojęcia „heteryzm”

-McLenan: twórca pojęcia promiskuityzm,

-heteryzm był etapem wyjściowym dla kształtowania się instytucji tj. Rodzina, małżeństwo, które regulowały życie rodzinne, formy organizacji społecznej,

-Morgan mówił hipotetycznie o heteryzmie,

-zakładano występowanie małżeństw indywidualnych w heteryzmie pod warunkiem, że nie było żadnych ograniczeń,

-Murdock : pewne elementy heteryzmu występują w bardzo nielicznych grupach; w Brazylii w Kain Kong i u Todów w Indiach.

-zainspirowano się obrzędami płodności i orgiastycznymi, według ewolucjonistów były one bardzo znane w wielu kulturach i to dowodziło tego, że istniał kiedyś heteryzm. Interpretowano te obrzędy jako przeżytek kulturowy, który dotyczył wcześniejszych związków seksualnych.

-heteryzm ekspiacyjny; dziewczęta, przed wstąpieniem w związki małżeńskie cieszyły się pełną swoboda seksualną. W tej swobodzie chodziło o odkupienie winy za poczucie dawnych praktyk,

-obecnie koncepcja heteryzmu ma niewielu zwolenników,

Cechy heteryzmu:

a)powszechna dostępność płci bez ograniczeń,

b)występowanie czegoś na kształt więzi małżeńskiej,

c)nie występowały ograniczenia egzogamiczne lub były minimalne, ograniczenia wypływające z tabu kazirodztwa,

c) celowość funkcjonalna; redukowała niebezpieczeństwo krzyżowania wsobnego (miedzy blisko spokrewnionymi osobami),

d) najprostsza forma reglamentowania kontaktów seksualnych,

e) stawiano na zróżnicowanie życia seksualnego,

EGZOGAMIA

-nakaz zawierania małżeństw poza własną grupą, najczęściej poza własną grupą krewniaczą,

-autorem tego pojęcia jest Mclenan,

-charakteryzuje te grupy, w których mężczyźni porywają kobiety od innych grup (często na zasadzie wzajemności),

-Morgan kontynuował koncepcję Mclennana; odnosił ja do rodów ( kobiety musiały szukać mężów poza obrębem swego rodu),

-stosowany na określenie podstawowej zasady organizowania życia małżeńskiego,

-jest rozszerzeniem tabu kazirodztwa, ponieważ obejmowało najbliższą rodzinę,

-hipoteza familiocentryczna; rozszerzenie się egzogamii,

-hipoteza socjocentryczna; związana z teorią aliansową, zakłada że egzogamia powstała w rezultacie praktyk wymiany małżeńskiej miedzy dwoma grupami,

-warunkiem podstawowym egzogamii jest występowanie unilinearnych grup krewniaczych lub bilinearnych. System pokrewieństwa reguluje występowanie egzogamii,

ENDOGAMIA:

-nakaz zawierania małżeństw wewnątrz własnej grupy,

-twórcą również jest McLennan,

-endogamia może występować obok egzogamii,

-endogamia może występować w egzogamii, gdy grupa endogamiczna jest odpowiednio rozbudowana i obejmuje zatem kilka mniejszych grup egzogamicznych,

-jest charakterystyczna dla społeczności plemiennych, ponieważ posiada właściwości charakterystyczne dla grup etnicznych, które posiadają własny system polityczny,

Różnice miedzy endogamią a egzogamią:

a)obu zależy na kontynuacji grup, sposoby są inne:

-grupy egzogamiczne otwarte są na inne grupy,

-grupy endogamiczne zamknięte są na odpływ członków danej grupy,

b)endogamia prawdopodobnie charakteryzowała te grupy, które miały silna świadomość tożsamości kulturowej. Grupy te były zainteresowane zachowaniem tej tożsamości kulturowej, poprzez stworzenie warunków do wyłączonego członkowstwa.

MAŁŻEŃSTWO

Dwa znaczenia małżeństwa w ujęciu antropologii:

a)małżeństwo jako akt sankcjonujący zawarcie związku powinowactwa oraz może dawać, lecz nie musi początek życia rodzinnego, akt ten sankcjonuje prokreację,

b) małżeństwo jako związek zawarty ceremonialnie między osobami uprawnionymi do współżycia seksualnego, pod tym względem reguluje organizację życia rodzinnego, nadawanie ról społecznych.

Małżeństwo to instytucja, daje początek rodzinie. Nie zawsze jednak małżeństwo je4st warunkiem koniecznym do stworzenia rodziny. Małżeństwo często nie inicjuje rodziny, pozwala na posiadanie dzieci przez kobiety. Prokreacja jest uprawomocniona tylko w zwiąku małżeńskim ( w większości kultur)

-dzieci z nieprawego łoża maja status, ale niższy niż ten, które posiadają dzieci z małżeństwa zalegalizowanego,

-akt małżeństwa; obrzęd przejścia do innej kategorii wiekowej, w niektórych kulturach organizowano fikcyjne małżeństwa, by wejść w wyższą kategorie wiekową, lub by po śmierci mieć szczęście, by dusza się nie błąkała, odnalazła miejsce w życiu wiecznym,

-dojrzałości społeczna; dopiero po uzyskaniu dojrzałości wiekowej można pełnić określone role społeczne i funkcje,

-stan małżeński; najbardziej aktywny etap życia jednostki,

-negatywny stosunek do osób bez małżonka, norma bowiem jest posiadanie małżonka. Tak osoba traktowana była jako niedojrzała w pełni,

-kobieta jest w centrum aktu ślubnego,

-małżeństwo może inicjować związek powinowactwa, gdy ktoś z naszej rodziny wchodzi w związek małżeński z innej rodziny, to nasza rodzina się powiększa,

-śmierć lub rozwód rozwiązuje małżeństwo Ale związek powinowactwa nie ustaje,

GŁÓWNE SPOŁECZNE KONSEKWENCJE INSTYTUCJI MAŁŻEŃSTWA:

a)rozpoczęcie życia rodzinnego,

b)sankcjonuje dojrzałość społeczna jednostki,

c)prawo do współżycia seksualnego,

d) prawo do posiadania dzieci,

Te konsekwencje mogą występować wszystkie razem lub osobno, instytucja małżeństwa nie jest jednorodna.

-prokreacja zazwyczaj realizuje się w rodzinie,

-zawarcie związku ma charakter ceremonialny, uroczysty, nadanie ważność temu związku. Ceremonia nadaje związku legalność. Ceremonia może być związana z prawem obyczajowym( płatności małżeńskie, porwanie panny młodej) i sfera sacrum, czyli uświęceniu małżeństwa,

-rzadko zdarza się, że małżeństwo nie jest związane z pożyciem seksualnym,

-małżeństwo wiąże się z prawami rodzicielskimi, socjalizuje się dzieci, poddawane ono jest procesowi enkulturacji,

TYPY MAŁŻEŃSTW:

a)monogamiczne,

b) poligamiczne,

c) egzogamiczne,

d) małżeństwa grupowe: krewniacze ( brat z siostrą; rodzeństwo w każdym pokoleniu),

e) parzyste: prawo do czasowych kontaktów poboczny6ch,

f)patriarchalne,

GRUPA LOKALNA; dwa znaczenia tego pojęcia:

a)szersze: każdy terytorialnie wyodrębniony zespół rodzin, które zamieszkują na określonym terytorium, zamieszkują ze sobą na stałe,

b)węższe: grupa zamieszkująca określone terytorium na stałe, rodziny, które tworzą grupę lokalną pozostają w stosunku sąsiedztwa dla siebie, wpływa to na więzi społeczne, relacje sąsiedzkie regulują relacje społeczne, relacje miedzy ludźmi mają charakter bezpośredni.

GŁÓWNE CECHY GRUPY LOKALNEJ:

-wspólne terytorium,

-niewielkie grupy,

-relacje o charakterze bezpośrednim,

-tożsamość kulturowa, poczucie wspólnoty, utożsamianie się z grupą,

-integralność, są systemem zamkniętym, złożona całością,

-samowystarczalność kulturowa,

-trwałość grupy, trwałe poprzez możliwości przekazywania treści kulturowych.

CZYNNIKI różnicujące grupy lokalne:

-gospodarka: grupy np. zbieracko- łowieckie, rolnicze, pasterskie, rzemieślnicze,

-tryb życia: grupy koczownicze, półkoczownicze, osiadłe,

-zwartość skupienia przestrzennego: grupy z wyraźnym centrum na danym terytorium lub bez tego centrum, lub rozproszone,

- zależność administracyjno- polityczna,

-stopień zinstytucjonalizowania władzy, zespoły sąsiedzkie, bez określonej władzy, demokracje wioskowe-wódz: władza podzielna i niepodzielna- podział na to co świeckie i sacrum,

-wartości; pojęcie „my”, utożsamienia się z grupą,

-organizacja lokalna; mniej lub bardziej skomplikowana; jej głównym zadaniem jest zaspokojenie potrzeb; ściśle związana z sąsiedztwem,

-samoistność, samodzielność: nie potrzeba im innych grup, jednak ma to charakter tylko kulturalny, z drugiej strony antropolodzy uważają, że grupa lokalna jest zależna od innych grup,

-jest obok rodziny małej szeroko rozpowszechnionym rodzajem organizacji społecznych,

-grupa lokalna jest wielorodzinna,

-grupę lokalną wiąże szczególny stosunek do zamieszkiwanego terytorium,

-grupą lokalna nie jest grupa krewniacza, nie można postawić znaku równości,

-tworzą ja rodziny, ale więź pokrewieństwa jest mniej ważna, niż relacje terytorialne,

-powstanie grupy lokalnej wiąże się z rozpadem stosunków rodowo-plemiennych.

DWA TYPY SPOŁECZNOSCI GRUP LOKALNYCH

a)społeczności plemienne: nie zawsze są tożsame , społeczności niepiśmienne,

b)społeczności chłopskie: tradycja chłopska,

CECHY wspólne społeczności:

-synkretyzm więzi społecznych, wszystkie aspekty życia społecznego przeplątają się grupy krewniacze, kręgi krewniacze, grupy bez więzi,

-formy zawierania małżeństw,

-organizacja wewnętrzna, dzieląca grupy na klasy,

PLEMIĘ ( S. Szymkiewicz): to forma organizacji społecznej, której podstawa jest grupa etniczna lub jej część. Ta forma charakteryzuje się wspólną terytorialną wspólnota struktury politycznej oraz etnonimem. Grupa etniczna to jeden krok do powstania narodu.

ETNONIM: powiązanie z etnocentryzmem; przykład auto etnonimu: Słowianie, bo używamy słów; Niemcy, niemi nie mówią.

-nie uwzględnia odrębności kulturowej ze względu na język,

-często jest synonimem słów: lud, grupa, społeczeństwo.

RODZAJE GRUP PLEMIENNYCH:

a)społeczności acefaliczne(etniczne): nie mają wykształconego przywódcy,

b)społeczności scentralizowane: wykształcony przywódca ,

c) społeczności amorficzne: nie maja wykształconej struktury,

d) społeczności krewniacze: podstawa są grupy krewniacze,

e) społeczności terytorialne: podstawą są grupy lokalne.

Grupy lokalne mogą tworzyć plemię.

RELIGIA-intymne przeżycia człowieka, które są doświadczane publicznie. Obok magii i mitów, religia należy do sakralnej sfery życia ludzkiego. Religie są charakterystyczne dla wszystkich kultur, ale występują w różnych formach. Mówi się, że religia jest organizacją społeczną, która pełni funkcje określonej instytucji, religia jest forma światopoglądu, świadomości społecznej.

FUNKCJE RELIGII:

a)światopoglądowa; kreowane są określone poglądy, religia wyjaśnia, tłumaczy pewne rzeczy, religia traktowana jest jako specyficzny standard:

-jednostka czuje się częścią pewnej zbiorowości, przynależność do grupy,

-sfera sacrum: sfera święta, która występuje równolegle ze sfera profanum, ludzie ujmują świat dychotomicznie, sfera profanum to przezywanie codzienności. Sfera sacrum charakteryzuje się: ostatecznością, nadrzędnością, przekonaniem ze jest ważniejsza od sfery profanum. Duże znaczenia maja działania symboliczne. Kwintesencja sfery sacrum jest tajemnica, nie znamy do końca treści. W sferze sacrum nie można wszystkiego udowodnić.

-objawienia,

-mądrość kulturowa: ściśle wiąże się z tradycją,

-symbolika religijna musi być skonstruowana według określonych wzorów; przejawia realne skutki, działania, widzimy realne skutki danego symbolu np. komunia św.

-w teorii przyjmuje się, ze sfera sacrum jest wtórna wobec sfery profanum,

-sfera sacrum dała szanse człowiekowi na zadawanie pytań,

-sfera sacrum pozwala człowiekowi na interpretowanie sfery profanum,

-nie każdy system wierzeń jest systemem religijnym.

JAKIE KRYTERIA MUSZĄ ZAISTNIEĆ ABY MOŻNA BYŁO MÓWIĆ O RELIGII?

a)to co konstytuuje religię:

-społeczność religijna,

-specyficzne religijne rytuały, zawsze przeprowadzane w idealnym porządku, nie ma dowolności, kiedy jakiś etap zostanie nie właściwie wykonany, to cały rytuał musi zostać przeprowadzony na nowo,

Prawo partycypacji; jeśli podczas rytuały cos pójdzie źle, to potem również wszystko będzie tak szło.

b)instytucjonalizacja; mamy duże grupy wierzących i pośredników miedzy sfera sacrum a profanum, czyli kapłanów,

c) doktryna: wyznanie wiary, które wiąże się z przyjmowaniem dogmatów, należy tu teologia, ustrój kościoła, czyli to w jaki sposób kościół funkcjonuje, stosunek religii do innych sfer kultury.

GENEZA RELIGII:

a)czynnik przyrodniczy: wiąże się z zależnością człowieka od przyrody, byt fizyczny człowieka zależał od przyrody,

b) czynnik społeczny: układ relacji społecznych, który ściśle wiąże się z podziałami społecznymi,

c) czynnik psychologiczny: zadawanie pytań, aktywności poznawcza, potrzeba życia emocjonalnego.

DWA GŁÓWNE TYPY RELIGII:

a)religia naturalna: treści są bezpośrednio wywodzone z warunków życia, zasady religijne łącza się z zasadami fizycznego przetrwania. Religia nie wymaga od ludzi niczego co mogło by zagrażać utracie życia, lub fizycznemu bytowi.

b)religie założone: ich treści są wywodzone od treści kulturowych, mogą powstawać w wyniku konfliktów społecznych, ważne są tu kontakty kulturowe,

RELIGIE MOŻEMY PODZIELIC ZE WZGLĘDU NA:

a)zasięg występowania:

-plemienne; bardzo małe o bardzo małym zasięgu,

-narodowe: charakteryzują się określonym systemem religijnym np. judaizm, hinduizm,

-globalna: chrześcijaństwo, islam, buddyzm, zrzeszają wielu ludzi,

b)przedmiot kultu:

-politeistyczne: wiele bóstw,

-monoteistyczne: jedno bóstwo,

-ateizm: nie ma bóstw,

c) sposób powstawania:

Krych znajdowały si-naturalne: związane ze środowiskiem, określone mianem religii pierwotnej,

-założone: Buddyzm, Islam, Chrześcijaństwo, Konfucjanizm,

W religii człowiek jest istota duchową. Cześć jest oddawana bóstwu, oczekując przychylności dla naszej prośby, chcemy zjednać sobie nadprzyrodzone moce, chcemy znaleźć opowiedz na określone pytania, charakteryzuje tu nas poczucie tajemnicy.

-religia pozwala nam odnaleźć sens życia,

-religia charakteryzuje się pozaświatowością,

-religia jest pragmatyczna: ważniejsze jest to by zaspokoić potrzeby wiernych, niż to żeby systemy religijne były logiczne,

-podstawowym składnikiem każdej religii jest poczucie nadprzyrodzoności, świętości bóstwa.

W EWLOUCJONIZMIE PRZYJETO KONCEPCJE ROZWOJU RELIGII:

Na początku człowiek był ateistą, potem pojawił się Fetyszyzm ( sprawowano kontrole nad przedmiotami, pośród których znajdowały się bóstwa), potem Itotemizm (kult przyrody, bóstwa pochodzą od zwierząt,)szamanizm, potem Idolatia ( tworzenie przedmiotów przypominających bóstwa), antropomorfizm( upodabnianie bóstw do człowieka), teizm (idea bóstwa, wyraźnie określona)

W FUNKCJONALIZMIE religia jako system społeczeństwa dopowiada systemowi krążenia w ciele człowieka. Religia tym różnią się od magii, że istnieje postawa bierna, w magii jest postawa aktywna, uległa, możemy wpływać na bóstwa, by zmieniły określoną sytuacje.

FETYSZE:

-wymagają naleznej czci, gdyż ten przedmiot zawiara w sobie określonego ducha,

-do fetyszy jest przypisane określone zadanie,

-w danym przedmiocie jest duch, ma to wpływ na nasze Zycie,

-jaki przedmiot może zostac fetysze?

*martwe (naturalne),

*stworzone przez człowieka,

CECHY ŚWIĘTOSCI PRZEDMIOTU:

a)specyficzny kształt,

b)specyficzny kolor,

c)specyficzna faktura,

d) przedmiot musi przejść przez fetyszyzację; obrzędy, które mają na celu nadanie danym przedmiotem tych świętych właściwości,

e) fetysz, który otrzymał świętą moc, mógł ją mieć na wieczność lub na jakiś okres,

f) kobiecie nie można było dotykać świętego przedmiotu, bo by stracił swoja moc,

g) fetysz mógł być pozbawiony mocy, jeśli duch, który go zamieszkiwał, nie spełnia oczekiwanych funkcji,

i) fetyszyzm w formie przeżytkowej występuje w niektórych współczesnych religiach,

j)fetyszyzm jest mylnie łączony z amuletem,

IDOLATIA: bałwochwalstwo, człowiek tworzy idole, które mają mieć kształt bóstwa, nie przypisuje się tu mocy nadprzyrodzonej.

ANIMIZM: forma wierzeń, która polega na uduchowieniu świata otaczającego człowieka, nadawanie duszy człowiekowi i różnego rodzaju przedmiotom.

DWA PODEJŚCIA ANIMISTYCZNE:

a)ewolucyjne: animizm to specyficzna forma religii pierwotnej, animizm łączył religie, które nie posiadały podobnych cech,

b)funkcjonalny: animizm jako element systemu wierzeń, miał trwały charakter, animizm może występować w każdym przypadku

Taylor twierdził, iż wiara człowieka a byt nadprzyrodzony jest wynikiem czysto intelektualnych funkcji umysłu człowieka. Twierdził, że człowiek spędza Zycie na obserwowaniu:

-człowiek śnił i spał i miał sny, miał świadomość życia i śmierci,

-człowiek obserwował innych ludzi, doświadczał bycia w transie,

*kult ciał niebieskich,

*bóstwa osobowe; doprowadziły do politeizmu,

*koncepcja dualistyczna; dobre i złe duchy,

*niektóre z bóstw były ważniejsze niż inne.

---