Wykład nr 1 18.10 .2009
Podatki są głównym źródłem dochodów państwa.
GENEZA.
Podatki pojawiły się w momencie powstania 3 przesłanek:
- kategoria własności - pojawienie się własności
- pojawienie się instytucji jako państwa =podmiotu uprawnionego do nakładania podatków.
- musi się pojawić źródło zapłaty podatku - dochodów.
Podatki pojawiły się już w starożytnej Grecji i Rzymie, powodem tego były wojny.
Podatek gruntowy -podatek od nieruchomości
Podatek spadkowy
Podatek obrotowy
Cło
Czopowe-akcyza
Podatek dochodowy
Progresja podatkowa w zakresie opodatkowania dochodu
Zróżnicowanie w opodatkowaniu dochodów konsumowanych i akumulowanych.
Zasady podatkowe- są to postulaty naukowe określające warunki jakim powinien odpowiadać poprawnie skonstruowany system podatkowy (aby postępować w sposób racjonalny i sprawiedliwy).
Charakteryzują się one zmiennością historyczną, są płynne.
Zasady:
1.równości- wyraża się w tym że każdy obywatel powinien proporcjonalnie do swoich dochodów brać udział w utrzymaniu dochodów państwa, przykładem naruszenia tej zasady są różnego rodzaju ulgi i zwolnienia.
2.pewności- podatek jaki mam płacić powinien być określony a nie dowolny: jaki jest termin płatności, ile mam zapłacić, jak mam zapłacić.
3.dogodności- podatek powinie być w takim czsie w jakim podatnik ma możliwość go zapłacić
4.taniości- chodzi tu o to aby państwo wpływy z podatku uzyskiwało przy minimalnych kosztach poboru podatku.
Podatki spełniają określone funkcje, które są bardzo istotne. Funkcje te są uwarunkowane przemianami gospodarczymi i społecznymi.
Funkcje:
1.fiskalna- najstarsza z funkcji podatku, ma związek z tym że podatki są głównym źródłem dochodu państwa, nie ma innego źródła, które mogłoby zastąpić wpływ z podatku do budżetu państwa.
2.redystrybucyjna- akceptowana jest w każdej sytuacji politycznej i społecznej.
3.stymulacyjna- polega na wykorzystaniu podatków do osiągnięcia określonych celów:
-wyraża się one we wprowadzeniu określonego podatku, może polegać na równoważeniu stawek podatkowych; stosowanie różnego rodzaju ulg zwolnień czy zwyżek podatkowych.
-może to być stymulacja gospodarcza (oddziaływania na gospodarkę, na lokalizację działalności gospodarczej, dążenie do zwiększenia większej efektywności działalności) lub pozagospodarcza ( np. polityka stymulacyjna - podatek to ważna broń w rękach prowadzących)
Podatki są bardzo ważnym źródłem inwestycji państwa w strefę własności prywatnej sięgającej w strefę pieniądza.
Stosunkom podatkowo-prawnym w konstytucji służy prawo podatkowe.
Źródła prawa podatkowego- są to akty normatywne, które ustalają uprawnienia i obowiązki w zakresie podatków lub stwarzające warunki do ich pozostawienia.
Najważniejszym aktem prawnym jest konstytucja.
Trybunał konstytucyjny stoi na straży przestrzegania konstytucji.
Art. 217 konstytucji :
-określenie podmiotu- kto ma płacić podatek
-określenie przedmiotu- od czego należy płacić podatek
Źródła prawa:
1.konstytucja : podstawowy dokument w państwie, akt zasadniczy
2.ustawy podatkowe- zawierające główny trzon regulacji podatku
3.rozporządzenia i zarządzenia:
-rozporządzenie - rozwinięcia albo uzupełnienia postanowień ustawy, doprecyzowanie, są ważne gdyż mają charakter wykonawczy do ustawy.
-zarządzenia- dotyczą spraw związanych ze stworzeniem warunków techniczno-organizacyjnych do wykonania ustawy.
4.umowy międzynarodowe- które bardzo często zapobiegają podwójnemu opodatkowaniu
5.prawo miejscowe- art.87 pkt.2- organy samorządu terytorialnego, którzy uchwalają np. podatki od nieruchomości, posiadania psa.
Orzeczenia i zwyczaje nie są źródłem prawa.
Podatek jest to świadczenie pieniężne które jest nakładane jednostronnie na podatnika przez państwo na podstawie obowiązujących przepisów prawa.
Cechy stałe podatków:
1.przymusowość podatku- podatnik ma obowiązek zapłaty podatków, które mogą być wyegzekwowane w sposób przymusowy
2.bezzwrotnośc podatku- nigdy kwota należnego podatku nie podlega zwrotowi
3.charakter pieniężny podatku- wynika to z tego iż nasza gospodarka jest gospodarką pieniężną, w której dokonuje się zapłaty gotówkowej.
4.nieodpłatność- podatek jest klasycznym przypadkiem wymiany nieekwiwalentnej
5.jednostronnośc podatku- wyeliminowane są świadczenia oparte na umowie, podatki ustala państwo w sposób jednostronny,
6.cecha ogólności- podatek dotyczy wszystkich
Konstrukcje podatkowe- podstawowe elementy:
-podmiot- ten kto płaci podatek
-przedmiot- to od czego płacimy podatek
-podstawa- od czego obliczamy podatek
-stawki i skale podatkowe- jakiej wysokości płacimy podatek
-elementy korygujące wymiar podatku- mogą to być ulgi, zwolnienia, zwyżki
-warunki płatności podatku- jak i kiedy płacę podatek.
Podmiot- osoba fizyczna lub prawna, która płaci podatek.
Podmiot bierny- ten kto płaci podatek.
Podmiot czynny- państwo, podmiot uprawniony do nakładania podatku
Podatnik- ponosi ciężar podatku.
Płatnik- pracodawca obliczy, pobiera i odprowadza podatek
Inkasent- ten który pobiera podatek.
Przedmiot podatku- to pewna sytuacja, zjawisko, stan faktyczny bądź prawny, z którym ustawa wiąże obowiązek uiszczenia podatku.
Podstawa opodatkowania- wartość przedmiotu opodatkowania wyrażona w pieniądzu; jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania; ustala się ją np. na podstawie pomiaru, zapisów księgowych, ale także określa się szacunkowo.
Stawka podatkowa- współczynnik określający wysokość podatku do podstawy opodatkowania, stawki mogą być procentowe, kwotowe, stałe, zmienne: progresywne, regresywne, degresywne.
Progresywna : rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania
regresywna maleje: WRAZ ZE WZROSTEWM podstawy opodatkowania
degresywna: powyżej pewnej wysokości jest coraz niższa
Skala podatkowa- zbiór stawek zmiennych, zestawienie tabelaryczne ujmujące podziały podstaw opodatkowania wraz z odpowiadającymi im stawkami podatkowymi.
Elementy korygujące:
zwolnienie podatkowe pominięcie całkowite lub częściowe niektórych przedmiotów opodatkowania przy ustaleniu podstawy opodatkowania co nie odpowiada rzeczywistej bo jest mniejsza
ulga podatkowa zmniejszenie podatku już obliczonego
Podział podatków:
-pośrednie -rolny, leśny, podatek dochodowy, od spadków i darowizn.
-bezpośrednie- VAT, akcyzowy, podatek od gier.
Kryterium podziału na pośrednie i bezpośrednie jest fakt przeżucalności podatku.
Zagadnienia związane z procedura podatkową.
Aktem regulującym prawo podatkowe jest ustawa podatkowa „Regulacja prawa podatkowego” określa ona obowiązki i uprawnienia podatnika ale także organów podatkowych.
Reguluje ona:
-kwestię zobowiązań podatkowych
-informacje podatkowe
-postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową, czynności sprawdzające, tajemnicę skarbową.
Wykład nr 2 08.11.2009 r
Organy podatkowe:
-naczelnik US
-wójt, burmistrz, prezydent- organy I instancji
-organem odwoławczym jest Dyrektor Izby Skarbowej II instancji
- dyrektor izby celnej - II instancja
-Samorządowe Kolegium Odwoławcze- od decyzji wójta, burmistrza, prezydenta
-Minister Finansów- organ sprawujący ogólny nadzór w sprawach podatkowych, obowiązkiem jego jest podjęcie działania do jednolitego stosowania prawa podatkowego, ma dokonywać interpretacji przepisów podatkowych wykorzystując orzeczenie sądu , Trybunału Konstytucyjnego oraz Europejskiego trybunału Sprawiedliwości, ma obowiązek je publikować - je interpretuje.
To interpretacja ogólna są są publikowane bez zbędnej zwłoki w Dzienniku Urzędowym , ministra finansów , oraz biuletynie informacji publicznej .
Rodzaje interpretacji :
ogólna dokonywana przez ministra finansów
indywidualna dotyczy spraw ogólniejszych
Dwuinstancyjność- to jedna z zasad postępowania sądowego i pozasądowego, oznacza ona że strona niezdolna do orzeczenia organu pierwszej instancji może wnosić przewidziane prawej środki odwoławcze do organu hierarchicznie wyższego (drugiej instancji).
Obowiązek podatkowy- to pojęcie abstrakcyjne, wynika on z ustawy podatkowej, jest to nieskonkretyzowana powinność świadczenia w związku ze zdarzeniem zaistniałym w ustawie.
Zobowiązanie podatkowe- wynika z obowiązku podatkowego i jest to zobowiązanie podatnika do zapłacenia podatku w terminie i miejscu, wysokości określonej przez przepisy prawa podatkowego.
Pomiędzy podatnikiem a państwem występuje inkasent, który jest zobowiązany do pobrania iw płacenia podatku.
Płatnikiem jest ZUS, BANK, NOTARIUSZ.
Zobowiązania powstają w dwóch formach: art. 21 ordynacji podatkowej:
1.my sobie sami obliczamy podatek- samoopodatkowanie
2.w wyniku powstania decyzji
Ad1. zobowiązanie powstaje z dnem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa wiąże obowiązek uiszczenia podatku.
Ad2. doręczenie decyzji organu podatkowego ustalającego wysokość zobowiązania.
Ordynacja podatkowa zastąpiła przepisy zobowiązań podatkowych oraz przepisy postępowania administracyjnego.
Kontrolę podatkową sprawuje Urząd Skarbowy.
Ordynacje podatkową stosuje się do:
-podatków
-opłat
-opłat skarbowych
Art. 122 „Ordynacji Podatkowe”(wszedł w życie 1.01.1998r) dotyczący podejmowania niezbędnych działań prowadzących w toku postępowania , wyjaśniania stanu faktycznego oraz załatwiania sprawy w toku podatkowym.
Ordynacja podatkowa zastąpiła dwa akty prawne
-ustawę o zobowiązaniach podatkowych oraz część przepisów kodeksu postępowania podatkowego
Podatnikiem jest osoba fizyczna lub prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej art. 7.,która podlega na mocy przepisów obowiązkowi podatkowemu
Osoba fizyczna ma zdolność prawną, osoba od lat 18, a od 13 do 18 lat- ograniczona zdolność do czynności prawnych.
Właściwość miejscową -ustala się wg miejsca zamieszkania podatnika
właściwość rzeczowa - ustala się wg przepisów określających zakres ich działań
interpretacja indywidualna jest dokonywana na wniosek , dotyczy zdarzeń aktualnych lub przyszłych :- osoba musi uzasadnić zdarzenie faktyczne
jest zobowiązana do zajęcia swojego stanowiska w tej sprawie
należy złożyć oświadczenie, że nie toczy się postępowanie podatkowe
Osoba prawna- jednostka, która ma osobowość prawną (Skarb Państwa, Sp. z o.o., S.A.. banki.).
Jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej to zespól ludzi i składników majątkowych powołanych do określonego działania w działalności. Osobowości prawnej nie posiadają zakłady budżetowe, spółki cywilne.
Płatnik- oblicz, odprowadza i pobiera podatki (ZUS, pracodawca, banki, notariusz)
Inkasent- osoba fizyczna lub prawna pobiera i odprowadza podatki (poborcy przy opłatach lokalnych).
Izba Skarbowa- znajduje się w mieście wojewódzkim. Do właściwości rzeczowej urzędnika Urzędu Skarbowego należy:
-ustalenie i określenie zobowiązania podatkowego
-udziela ulg w spłacie zobowiązań podatkowych (rozłożenie podatku na raty, odroczenie terminu płatności).
-określa odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe (za podatek odpowiada podatnik).
-oprócz podatnika odpowiada formalnie osoba trzecia.
Fiskus ściąga podatki od tego kto ma środki.
Do właściwości Dyrektora Izby Skarbowej należy rozpatrywanie spraw indywidualnych jako organ 2 instancji oraz nadzorowanie koordynacja przestrzegania prawa przez naczelników.
Art. 21 - zobowiązania podatkowe.
Nie zawsze jest obowiązek składania deklaracji.
Terminy płatności:
-I typ zobowiązań - za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym opłata powinna nastąpić (do 25-dnia każdego miesiąca).
-II typ zobowiązań- termin płatności do 14 dni od dnia dostarczenia decyzji ustalającej zobowiązanie.
Decyzja konstytutywna- to decyzja która coś tworzy(jakiś stan faktyczny) np. decyzja ustalająca zobowiązanie.nie ma decyzji , nie ma zobowiązania ważny jest fakt doręczenia
Decyzja deklaratoryjna -potwierdza stan faktyczny (decyzja z mocy prawa).
Zaległość- podatek niezapłacony w terminie.
Zobowiązanie wygasa gdy przestaje ono istnieć. Skutkiem tego jest organ podatkowy nie ma prawa żądać od nas wykonania tego zobowiązania.
Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania:
-zapłata
-pobranie zobowiązania przez inkasenta, podatnika
-potrącenie
-zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku
-zaniechanie poboru
-przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego
-przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym
-umorzenie zaległości
-przedawnienie
- zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w przypadku zastosowania się do interpretacji
Wszystkie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych mogą być uznawane na podstawie wniosku podatnika. Decyzje o wydawaniu ulg są decyzjami uznaniowymi ( nie ma obowiązku przyzwania ulg). Przesłanki: ważny interes podatnika, interes publiczny.
Należy uwzględnić interes podatnika jeżeli nie koliduje z interesem publicznym.
Rodzaje ulg podatkowych:
-zaniechanie w całości lub w części ustalania zobowiązania podatkowego lub poboru podatku art.22
-zwolnienie płatnika z obowiązku pobrania podatku lub zaliczek.
-odroczenie terminu płatności podatku art. 48
-rozłożenie na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowych wraz z odsetkami
-odroczenie terminów przewidzianych w przepisach podatkowych (np. odroczenie złożenia deklaracji).
-umorzenie zaległości w całości lub częściowo, odsetek za zwłokę
Wygaśnięcie zobowiązania następuje w wyniku przedawnienia lub umorzenia zaległości. Przedawnienie polega na tym, że nie można dochodzić należności w związku z upływem czasu.
Przedawnienie to instytucja., przedawnienie w aspekcie do wydania decyzji
Problemem stają się odsetki (bardzo duże). Istnieją kraje, w których podatki nie ulegają przedawnieniu. Zobowiązania nie przedawniają się gdy: art. 70):
-są zabezpieczone hipoteką lub zastawem Skarbowym jednakże po upływie okresu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.
Sposoby powstawania zobowiązań podatkowych:
-z dniem doręczenia decyzji- decyzja musi być doręczona w okresie 3 lat licząc od końca roku, w którym to zobowiązanie powstało (zobowiązanie powstaje z momentem doręczenia decyzji) lub 5 lat - gdy nie złożył deklaracji lub nie wykazał przychodów w pełni; warunki do ustalenia decyzji.
-zobowiązania które już powstały- przedawniają się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Samoopodatkowanie - podatnik sam powinien obliczyć i zapłacić podatek.
Sytuacje, w której przedłuża się okres płatności 5 lat:
-zastosowanie środka egzekucyjnego
-ogłoszenie upadłości
pisma mogą być doręczone w miejscu zamieszkania lub pracy
Doręczenie zastępcze nie ma osoby w domu to możemy doręczyć jeśli osobie pełnoletniej która jest w domu lub sąsiadowi który musi podjąć się oddania korespondencji
Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych- zobowiązanie może być zabezpieczone przed terminem płatności. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane (podatnik stale nie płaci podatku, gdy podatnik zbywa majątek). Zabezpieczenie na majątku podlega decyzji w trybie ustawy egzekucyjnej.
Inne sposoby zabezpieczenia:
-gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa
-poręczenie banków
-przedstawienie weksla z poręczeniem wekslowym banku
-czek potwierdzony przez krajowy bank wystawcy czeku
-zastaw rejestrowany na planach z papierów wartościowych
-depozyt w gotówce.
-nie ulegają przedawnieniu
Swoiste formy zabezpieczenia:
-hipoteka- ograniczone prawo rzeczowe, wierzyciel na mocy prawa może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu czyja stała się własnością
Hipoteka przymusowa- hipoteka która przysługuje Skarbowi państwa oraz Jednostkom Samorządu terytorialnego z tytułu zobowiązań podatkowych. Hipoteka powstaje z chwilą wpisu do księgi wieczystej. Ta hipoteka korzysta z pierwszeństwa.
Nieruchomo sprzedawana jest egzekucyjnie, komornik sprzedaje w formie licytacji. Istnieje kolejność zaspokojenia się. Decyzje kolejność ustanowienia hipoteki (kto pierwszy ten lepszy). Hipoteki przymusowe mają pierwszeństwo przed innymi hipotekami, które zabezpieczają inne należności z wyjątkiem banków (z tytułu udzielonego kredytu- hipoteka przymusowa - zasada kto pierwszy…).
-jeśli nie ma ksiąg wieczystych to dokonuje się prośby o założenie zbioru.
Hipoteka dotyczy nieruchomości może być ustanowiona w prawie do lokalu, może być przedmiotem współwłasności.
Zastaw skarbowy przysługuje jednostkom skarbu państwa i jednostkom samorządu terytorialnego na rzecz ruchomych lub na zbywalnych prawach majątkowych. Warunki: wartość ruchomości lub prawa zbywalnego co najmniej 10000zł. Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych, decyduje tutaj data wpisu. Zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela zastawu. Zastaw wygasa z dniem wygaśnięcia zobowiązania z dniem wykreślenia zastawu lub z dniem sprzedaży egzekucyjnej. Rejestr zastawów prowadzi Naczelnik US. Zawiadomienie zastawu otrzymuje właściciel zastawu oraz wydział komunikacji jeśli chodzi o samochód.
Art. 26-30 Odpowiedzialność podatnika, płatnika oraz inkasenta.
Podatnik odpowiada całym sowim majątkiem za podatki.
Z momentem zawarcia związku małżeńskiego następuje wspólność majątkowa (majątek wspólny - ten którego dorobiliśmy się w trakcie małżeństwa). Art.29.
W skład majątku odrębnego wchodzi wynagrodzenie za pracę.
Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich- osoba ta jest w szczególnym związku z podatnikiem, odpowiada ona za zaległości podatkowe, odsetki, powstałe koszty postępowania egzekucyjnego; osoba ta nie jest podatnikiem, jest to rozwiedziony małżonek podatnika. Odpowiada za zobowiązania które powstały w trakcie trwania wspólności majątkowej do udziału w majątku wspólnym do wysokości wartości udziału z majątku wspólnego. To członek rodziny podatnika który odpowiada całym swym majątkiem solidarnie za zobowiązania. Odpowiedzialność nie dotyczy dzieci. Odpowiedzialność nabywcy przedsięb., odp. członków zarządu Sp. z o.o.
Wspólnicy spółek cywilnych - jawnych odpowiadają za zaległości spółki.
Podatki powinny być płacone dobrowolnie.
W toku postępowania podatkowego ,kontrolnego,sądowego:
-inne organy podatkowego
-generalny inspektor informacji finansowej
-rzecznikowi praw obywatelskich