Przysposobienie obronne, II klasa

Opracowano na podstawie podręcznika:

G. Adamczyk, B. Breitkopf, Z. Worwa: Przysposobienie obronne. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych, WSIP, Warszawa 1998 r

I. Rozpoznawanie stanów zagrożenia zdrowia i życia

Człowiek jest zdrowy, jeśli w jego ustroju procesy życiowe przebiegają właściwie, układy działają harmonijnie, co reguluje prawidłowe czynności wszystkich narządów i tkanek.

Stan chorobowy to zakłócenie tej harmonii, powodujące zaburzenia w organizmie lub konkretnym narządzie. Człowiek chory może powrócić do zdrowia, ale choroba może też przejść w stan przewlekły, spowodować kalectwo lub śmierć.

Choroby mogą mieć charakter dziedziczny lub nabyte np.: pasożytnicze, zakaźne, nowotworowe, związane z przemianą materii.

Początek choroby może być wolny, mieć gwałtowny przebieg lub długotrwały i wyniszczający. Niekiedy choroby są utajone i przebiegają do pewnego etapu bezobjawowo.

Poszkodowany to człowiek, który doznał uszczerbku na zdrowiu w wyniku nagłego zachorowania lub urazu mechanicznego(stłuczenia, uszkodzenia narządów wewnętrznych, okaleczenia), uległ oparzeniu, porażeniu prądem elektr. itp.

I Sposoby rozpoznawania zaburzeń podstawowych funkcji organizmu, wymagających udzielenia pierwszej pomocy.

Prawidłowe rozpoznanie stanu zagrożenia zdrowia lub życia człowieka jest podstawą wyboru sposobu udzielenia pierwszej pomocy.

Do stanów zagrożenia zdrowia i życia należą: utrata przytomności, zatrzymanie oddechu, zatrzymanie pracy serca.

1.Sprawdzanie stanu przytomności

Przytomność wyraża się w prawidłowym spostrzeganiu, możliwości skupienia uwagi i uzmysłowieniu sobie wydarzeń. Przytomność sprawdza się potrząsając ostrożnie ramionami poszkodowanego, równocześnie trzeba pochylić się nad jego uchem i zadać proste pytanie:, np. „Co się stało?”, lub wydać krótkie polecenie np.: „Otwórz oczy”. Poszkodowany w ciężkim stanie „chwiejnej świadomości” może mamrotać, jęczeć i słabo się poruszać. Poszkodowany całkowicie nieprzytomny w ogóle nie reaguje na bodźce mechaniczne np.: dotyk, szczypanie, a uniesiona kończyna poszkodowanego bezwładnie opada, nie może się utrzymać samodzielnie.

2.Sprawdzenie oddychania

Oddech sprawdza się po udrożnieniu dróg oddechowych i skontrolowaniu odcinka szyjnego kręgosłupa. W tym celu usuwa się z jamy ustnej wszelkie widoczne przedmioty (ciała obce) mogące utrudnić oddychanie. Następnie płynnie odchyla się głowę do tyłu, prostując szyję. Trzeba teraz pochylić się nad ustami i nosem poszkodowanego na minimum 15 s., aby móc wyczuć na części skroniowej twarzy (na policzku) prąd lub świst wydychanego powietrza. Równocześnie obserwuje się ruchy klatki piersiowej, a na okolice przepony kładzie dłoń, aby wyczuć jej ruchy.

Istnienie lub brak oddechu stwierdza się za pomocą trzech zmysłów: wzroku, słuchu i dotyku (widzę, słyszę, czuję). O bezdechu świadczyć może również sine zabarwienie twarzy. Najpewniejszym sposobem stwierdzenia oddychania jest usłyszenie i poczucie prądu powietrza wydychanego przez poszkodowanego.

3.Sprawdzenie tętna

Tętno to fala ciśnienia krwi przenoszona wzdłuż tętnic i wytwarzana przez każde uderzenie serca. Mierzy się je zwykle nad nadgarstkiem, ale przy obniżonym ciśnieniu krwi może być w tym miejscu słabo wyczuwalne.

Tętno u osoby poszkodowanej nieprzytomnej bada się na tętnicy szyjnej. W tym celu odchylamy głowę poszkodowanego ku tyłowi, przyłożyć trzy palce do tzw. ”jabłka Adama”, następnie przesunąć je w stronę mięśnia szyjnego i wyszukać tętno. Bada się je przez ok.5 s.

U osoby przytomnej, która doznała np. urazu kończyny(złamanie, krwotok), bada się tętno na uszkodzonej kończynie: na ręce - nad nadgarstkiem na tętnicy promieniowej, na nodze w okolicy kostki. U małych dzieci tętno bada się na wewnętrznej stronie ramienia, na tętnicy ramiennej.

- Po sprawdzeniu czynności życiowych, należy przystąpić do dokładnego badania w celu stwierdzenia dodatkowych urazów. Rozpoznanie zaczyna się od głowy, dalej kierując się do stóp poszkodowanego. Nie można przy tym ruszać poszkodowanego bardziej niż to konieczne. Do badania używa się obu rąk, zawsze porównując lewą stronę ciała z prawą, co pozwala łatwiej stwierdzić wszelkie obrzęki i deformacje. Zwracamy uwagę na zabarwienie skóry twarzy, jej temperaturę i wygląd np. krwawe podbiegnięcie pod oczami. Na wargach szukamy śladów oparzeń i zmian zabarwienia(zsinienie wskazuje na niedotlenienie). Zapach z ust (np. acetonu może świadczyć o cukrzycy). Zagląda się do oczu, badając równocześnie wielkość źrenic, czy są jednakowe i reagują na światło, czy nie ma ciał obcych i zranień. Należy zajrzeć do nosa i uszu, wypatrując śladu krwi, przejrzystej cieczy lub ich mieszaniny (wyciek z ucha może świadczyć o uszkodz. czaszki). Następnie przesuwamy dłońmi po owłosionej części głowy, szukając krwawień, obrzęków i oznak pęknięcia czaszki. Wszystkie te czynności wykonuje się bardzo delikatnie.

-Rozluźniamy ubranie wokół szyi, badamy tętno ponownie, kontrolując jego częstość, siłę i rytm. (czynność tę powtarza się, co 2-3 min.).

-Bada się odcinek szyjny kręgosłupa i stara się wyczuć wszelkie nieprawidłowości i wrażliwość na dotyk. Podobnie bada się obojczyki, klatkę piersiową zwracając na uwagę na zranienia, zsinienia.

-Obserwuje się czy klatka piersiowa rozszerza się regularnie, bez trudności i systematycznie po obu stronach.

-Następnie badamy kończyny, czy nie ma ran, obrzęków, siniaków, deformacji, śladów po zastrzykach. Jeśli da się zaobserwować zaburzenia czuciowe lub ruchowe kończyn, nie wolno ruszać poszkodowanego, jeśli nie jest to konieczne.

-Zwraca się uwagę także na bransoletki, medaliony, kółka do kluczy świadczące o chorobach poszkodowanego np. cukrzycy, astmy, epilepsji. Świadczą o tym znalezione przy poszkodowanym lekarstwa, świadczące o chorobach, np. nitrogliceryna o chorobie wieńcowej, luminalum o epilepsji, inhalator o astmie, kostki cukru o cukrzycy, strzykawka do insuliny.

-Dotykamy miękkie partie brzucha, sprawdzamy napięcie powłok brzusznych, wyszukujemy rany, miejsca wrażliwe na dotyk. Delikatnie dotykamy miednicy, sprawdzamy czy poszkodowany kontroluje czynności fizjologiczne, czy nie ma krwawień.

II. Postępowanie w stanach zagrożenia zdrowia i życia

Prawny obowiązek udzielania pierwszej pomocy

Określony jest w artykule 162 kodeksu karnego Paragraf 1: Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc ją udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu-podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Paragraf 2: Nie popełnia przestępstwa ten, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej.

Obowiązek udzielania pomocy dotyczy tak samo w stosunku do osób winnych spowodowania wypadku, niebezpieczeństwa utraty życia (smobójcy) Nie można wychodzić z założenia, że osoba usiłująca pozbawić się życia nie chce być odratowana.

Obowiązek ratowania nie zwalnia ratującego z wypełniania jego obowiązków służbowych, gdyż może to wiązać się z niebezpieczeństwem dla innych np. praca dróżnika kolejowego, obsługa lotów.

Ratownik może odpowiadać za szkody jedynie w przypadku rozmyślnego lub wyraźnego zaniedbania z jego strony. (rażące łamanie zasady szczególnej dbałości)

Ogólne zadania udzielającego pierwszej pomocy

W każdej niebezpiecznej sytuacji należy podjąć 3 działania: określić stopień zagrożenia, usunąć jego przyczynę, ocenić stan poszkodowanego.

1. Zabezpieczenie miejsca wypadku - oznaczyć trójkątem ostrzegawczym na drodze, ewakuacja ofiary ze środowiska zagrażającego życiu. Poszkodowanych przesuwa się tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Gdy jest więcej poszkodowanych ratownik przystępuje do segregacji. W pierwszej kolejności pomaga osobom najciężej poszkodowanym, z zaburzeniem oddychania, zatrzymaniem akcji serca, mającym rozległe rany, krwotoki. Postępowanie ratownika w stanach zagrożenia życia zależy od objawów:

-niedrożność dróg oddechowych - udrożnienie dróg oddechowych

-brak przytomności-ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, ciepło okryć, kontrolować tętno i oddech, co 2 min.

-brak oddechu - sztuczne oddychanie

-brak akcji serca - sztuczne oddychanie i masaż zewn. serca

-duży krwotok-należy zatamować krwawienie.

-wstrząs - poszkodowanego ułożyć na płaskim podłożu z uniesionymi nogami (20-30 cm), okryć kocem.

W wymienionych sytuacjach niezbędna jest pierwsza pomoc, jej nie udzielenie może być przyczyną utraty życia. W przypadku bezdechu dochodzi do niedotlenienia tkanek, głównie mózgu.
Po niedotlenieniu przez 3-4 min. komórki mózgu zaczynają obumierać, Zatrzymanie krążenia
i niedobór substancji odżywczych mogą prowadzić do obumarcia komórek mózgu
i zgonu.

Schematy przedstawiają postępowanie ratownika, po wykonaniu czynności doraźnych: określeniu stopnia zagrożenia, usunięciu jego przyczyny, ocenie stanu poszkodowanego.

I Schemat

Utrzymana świadomość

Tamowanie większych krwawień

Dalsze postępowanie w ramach pierwszej pomocy:

-unieruchomienie złamań

-zwalczanie wstrząsu

-opatrywanie ran

Kontrola podstawowych czynności życiowych

II Schemat

Brak przytomności

Kontrola oddechu

Oddech samoistny Bezdech lub niewystarczające oddychanie

Ułożenie w pozycji Odchylenie głowy do tyłu

Bocznej ustalonej

Sztuczne oddychanie

Dalsze czynności ratunkowe:

-unieruchomienie złamań w razie konieczności dalsza

-zwalczanie wstrząsu resuscytacja krążeniowo-oddechowa

-opatrywanie ran

-stała kontrola czynności życiowych Po przywróceniu oddechu i krążenia

-wezwanie pogotowia ratunkowego ułożenie w pozycji bocznej ustalonej

Schemat III

Łańcuch ratunkowy

Pierwsza pomoc prowadzona Dalsza pomoc lekarska

Przez pierwszego ratującego

Natychmiastowe Wezwanie Dalsza Transport Pomoc

Czynności pomocy pierwsza pomoc poszkod. lekarska

Ratujące życie

1. Charakterystyka ran

Raną nazywamy przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych organizmu (skóry, błon śluzowych) na skutek urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego.

Niebezpieczeństwo rany polega na możliwości wytworzenia się zakażenia, utraty krwi i płynów ustrojowych, uszkodzeniu leżących w jej zakresie narządów, naczyń, nerwów, kości.

Oceniając ranę, zwraca się uwagę na jej umiejscowienie, wielkość, kształt oraz wygląd brzegów i głębokość. Brzegi rany mogą być gładkie i równe albo też nierówne, postrzępione, stłuczone, poszarpane. Każdą ranę uważa się za zakażoną. Ranie towarzyszy ból i krwawienie. Brzegi rany mogą być oddalone od siebie.

Ból w okolicy rany, jego nasilenie po zranieniu zależy od rozległości rany, narzędzi, które je wywołało, a także unerwienia danej okolicy ciała. Narzędzia ostre wywołują mniejszy ból, niż narzędzia tępe. Jest czynnikiem wstrząsorodnym.

Krwawienie w większym lub mniejszym stopniu towarzyszy każdemu zranieniu. Rozmiary krwawienia zależą od rozległości głębokości rany oraz od liczby, rodzaju, przekroju uszkodzonych naczyń krwionośnych. Silne krwawienie może zagraża życiu rannego, w połączeniu z bólem pogłębia wstrząs.

Rozejście się brzegów rany jest spowodowane zawartością włókien elastycznych w skórze. Rozwartość brzegów rany jest zależna od ułożenia rany w stosunku do włókien sprężystych. Równoległe ułożenie sprzyja gojeniu się rany.

Zakażenie - może być spowodowane drobnoustrojami, znajdującymi się na skórze poszkodowanego, czy przedmiocie raniącym lub przez zetknięcie się rany z otoczeniem.

Dla ratowania najważniejsze jest ustalenie, czy zranienie spowodowało lekkie czy ciężkie uszkodzenie organizmu, jaki jest stan ogólny poszkodowanego, jaka jest najpilniejsza pomoc, a także jaki rodzaj rany nie kryje w sobie dalszych niebezpieczeństw.

Objawy zakażenia - wysoka gorączka, napięcie i bolesność skóry wokół rany, wzrastający ból i owrzodzenie, obrzmienie, zaczerwienienie, uczucie gorąca, ropa wewnątrz rany i sącząca się z niej, powiększenie i zwiększenie wrażliwości węzłów chłonnych szyjnych, pachowych, pachwinowych, niewyraźne pręgi na skórze kończyn skierowane ku węzłom chłonnym, pocenie się, pragnienie, dreszcze, letarg. Przy ciężkich ranach może dojść do zakażenia jadami bakteryjnymi i wytworami rozpadu tkankowego, czyli posocznicy.

Spośród bakterii beztlenowych właściwości chorobotwórcze wykazują zwłaszcza 2: tężec i zgorzel gazowa.

Zgorzel gazowa: w okolicy rany pojawia się obrzęk i zaczerwienienie, a w tkankach otaczających podczas dotyku wyczuwa się pod skórą trzeszczenie pęcherzyków gazu wytworzonego przez bakterie beztlenowe. Dookoła występują pęcherze i pojawia się wysięk ropny o zapachu gnilnym. Objawy to: przyspieszenie tętna i oddechu, spadek ciśnienia krwi, zamroczenie, utrata świadomości. Przebieg jest szybki i często kończy się śmiercią.

Tężec - Do zakażenia laseczkami tężca dochodzi najczęściej na skutek zanieczyszczeń rany ziemią, szczególnie zasilaną nawozem naturalnym, gdyż w takiej ziemi najczęściej przebywają laseczki tężca. Okres powstania zakażenia waha się od kilku dni do kilku tygodni, a nawet miesięcy. Objawy to: uczucie drętwienia i mrowienia w mięśniach żuchwy, bólu głowy, niepokoju psychicznego i zaburzenia świadomości. Pojawiają się trudności w przełykaniu, szczękościsk oraz skurcz mięśni twarzy. Skurcz mięśni grzbietu wywołuje łukowate wygięcie tułowia tzw. łuk tężcowy. Występują zlewne poty. Śmiertelność wynosi 50%. Leczenie polega na podawaniu surowicy przeciwtężcowej. (szczepienie dzieci i młodzieży)

Wścieklizna, czyli wodowstręt - okres wylęgania od 4 do 12 tygodni. Objawy: podrażnienie czuciowe w miejscu pokąsania (mrowienie, kłucie, palenie, pieczenie)oraz gorączka, bóle głowy, złe samopoczucie, mdłości, uporczywy kaszel. Później podniecenie, niepokój ruchowy, zaburzenia mowy, omamy wzrokowe i słuchowe, drgawki, skurcze mięśni jamy brzusznej, gardła i krtani, później dzieje się tak na widok lub szmer lejącej się wody. Na przemian występują napady szału lub deopresji. Choroba kończy się śmiercią.

Podział ran, w zależności od przyczyny zranienia i charakterystycznych cech:

Otarcia - powstają przy stycznym działaniu na skórę przedmiotu o szorstkiej powierzchni., często znajdują się w niej drobne ciała obce. Krwawienie jest niewielkie, rana pokrywa się obfitym wysiękiem.

Rany cięte - powstają w skutek działania przedmiotów ostrych, są zwykle ranami linijnymi o gładkich brzegach. Silne krwawienie wypłukuje bakterie, zmniejszając niebezpieczeństwo zakażenia.

Rany kąsane-zadawane przez zwierzęta o charakterze powierzchniowym, ran kłutych lub miażdżonych.(wścieklizna)

Rany rąbane - zadawane narzędziami ostrymi, długimi, ciężkimi (siekierą, tasakiem)

Rany postrzałowe - styczne, przestrzałowe lub ślepe. Powodują duże zniszczenia wewnętrzne i mogą być przyczyną zakażenia. Z wlotu jest rana mała, z wylotu z reguły duża i poszarpana.

Rany tłuczone - powstają w wyniku tępego narzędzia lub o tępych krawędziach(kamieniem, młotkiem, drągiem)Towarzyszą im obrzęki i krwawe podbiegnięcia.

Aseptyka i antyseptyka

Aseptyka (postępowanie jałowe) to zespół czynności mających na celu niedopuszczenie do zarazków do rany. W związku z tym do wyjałowienia przedmiotów mających kontakt z raną stosuje się wysoką temperaturę połączoną z podniesionym ciśnieniem i energia promienista. Do odkażania stosuje się środki chemiczne o działaniu bakteriobójczym.

W warunkach domowych można zastosować gotowanie w wodzie i prasowanie gorącym żelazkiem przez około 15 min.

Narzędzia tnące dezynfekuje się zanurzając je w 70% roztworze spirytusu na 30 min lub opalić nad płomieniem.

Antyseptyka - czyli postępowanie przeciwbakteryjne lub przeciwgnilne, ma na celu zabicie zarazków w przypadkach już istniejącego zakażenia rany lub przynajmniej niedopuszczenie do ich rozmnażania. W antyseptyce stosuje się środki, które skutecznie działają na zarazki, ale nie drażnią i nie uszkadzają tkanki ciała. Przy drobnych skaleczeniach można zastosować wodę i zwykłe mydło, a do przemywania brzegów i okolic ran-wodę utlenioną, riwanol, jodynę.

Gojenie się ran- zazwyczaj przebiega samoistnie, często przez tzw. rychłozrost, gdy brzegi rany są gładkie a ran jest czysta i nieskażona.

Jeżeli rana jest zakażona organizm najpierw przystępuje do oczyszczenia i usunięcia tkanek niezdolnych do życia poprzez ropienie rany. Dopiero po oczyszczeniu następuje mnożenie komórek i wypełnianie rany nową tkanką, zwaną ziarniną. Później powstaje blizna.

Gojenie się pod strupem polega na tym, że ran goi się pod warstwą strupa i po odpadnięciu strupa ukazuje się blizna. Szybkość gojenia ran zależy od: umiejscowienia rany, ukrwienia, napinania blizny, czynnika raniącego(rany cięte goją się szybciej niż miażdżone), czasu i opatrzenia rany, stanu zdrowia poszkodowanego.

Zasady i sposoby opatrywania ran

Udzielając pomocy poszkodowanemu, trzeba zadbać o własne bezpieczeństwo-założyć gumowe rękawiczki, wykorzystać woreczki foliowe. Każdą ranę traktuje się jako potencjalnie zarażoną wirusem HIV.

Trzeba ustalić stan poszkodowanego(przytomność, oddech, tętno), odsłonić miejsce zranienia i obejrzeć ranę. Postępując w ten sposób zapobiegnie się ewentualnym powikłaniom np. krwotokom, odmie płucnej, uduszenia przez zapadnięcie się języka.

Następnie należy ochronić poszkodowanego przed powtórnymi zranieniami i zakażeniami. Należy ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej lub siedzącej. Ranę pozostawia się w stanie, w jakim się ją zastało, przykrywając czystym opatrunkiem(gazą, bandażem), na które można położyć watę lub ligninę.

Nigdy nie kładzie się waty i ligniny bezpośrednio na ranę!

Podczas opatrywania rany stajemy twarzą do zranienia i obserwujemy poszkodowanego, reagujemy na zmiany w jego zachowaniu. Rany nie wolno dotykać, przemywać, to może spowodować dodatkowe zakażenie. Nie można usuwać ran obcych tkwiących w ranie, ponieważ może dojść do dalszych uszkodzeń tkankowych i silnego krwawienia. Tkwiące w ranie obce ciało, uciskając na naczynia krwionośne, odgrywa rolę korka.

Gdy krwawienie z rany jest skąpe, można zdezynfekować okolice rany lub przemyć je przegotowaną wodą i zwykłym mydłem. Z raną trzeba postępować delikatnie, aby nie wywołać wstrząsu lub wtórnego krwawienia. Nakładając opatrunek na okolice kończyn, należy pamiętać o wcześniejszym uniesieniu ich do góry. Jeżeli opatrunek przemoknie, nie zdejmuje się go, lecz nakłada dodatkowy. Zapobiegnie to przenikaniu bakterii do rany. Zawsze korzystnie jest unieruchomić kończynę, na której jest rana.

Jeśli w ranie tkwi ciało obce, należy ostrożnie nakryć jałową gazą ranę wraz z wklinowanym w niej ciałem obcym, nie poruszając go i nie zmieniając jego pozycji. Następnie trzeba obłożyć okrężnie miękkim materiałem opatrunkowym w ten sposób, aby nie doszło do dalszych uszkodzeń tkankowych.

Opatrunek wraz z wyściełającą pierścieniowatą poduszeczką umocowuje się za pomocą chusty trójkątnej lub bandaża.

W przypadku obecności ciała obcego w ranie należy stosować opatrunek osłaniający, który nie uciska rany.

Zadaniem ratownika jest zapewnienie poszkodowanemu pomocy lekarskiej. Zapobiegnie to późniejszym powikłaniom. Powinno to nastąpić nie później niż do 6 godzin po wypadku. Nie można również zapominać o wsparciu psychicznym poszkodowanego i postępowaniu przeciwwstrząsowym.

2. Krwotoki

Krwotok to wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ich ścian.

Powstaje w następstwie urazu, pęknięcia zmienionego chorobowo naczynia, którego ściana nie wytrzymała ciśnienia krwi.

Krwawienie rozpoznaje się po ilości i sposobie wypływania krwi z rany.

W zależności od źródła krwawienia wyróżnia krwotoki: tętnicze, żylne i z naczyń włosowatych.

Jeśli krwotok wypływa na zewnątrz nazywa się zewnętrznym, jeśli do wewnątrz wewnętrznym.

Wylewy krwi do tkanek powodują wytwarzanie grubościennej jamy zwanej krwiakiem.

Krwotok tętniczy - charakteryzuje się pulsującym w rytm skurczów serca wypływaniem krwi jasnoczerwonej. Panujące w tętnicach ciśnienie i uderzenia fal krwi utrudniają tworzenie się skrzepów zamykających naczynia. Uszkodzenie nawet małej tętnicy może być niebezpieczne dla życia.

Krwotok żylny - krew ma zabarwienie ciemnoczerwone i wypływa ciągłą strużką. Krwotoki z mniejszych żył mogą ustać same wskutek zaczopowania rany skrzepem.

Krwotok miąższowy - powstaje w wyniku uszkodzonej większej liczbie naczyń włosowatych, zdarcia, oddzielenia się skóry, przerwania mięśni lub zranienia narządów miąższowych, które mogą być groźne dla życia. W krwawieniach miąższowych krew spływa z całej uszkodzonej powierzchni.

Krwawienie zewnętrzne

Nie zawsze w przypadku zranienia można rozpoznać rodzaj krwotoku, ponieważ równocześnie mogą być uszkodzone różne rodzaje naczyń. Dlatego częściej używa się określenia krwawienie małe i duże.

Małe krwawienia ustają zwykle samoistnie po upływie kilku do kilkunastu minut od założenia opatrunku, gdy powstały skrzep zamknie ubytek w uszkodzonym naczyniu. Duże krwawienia wymagają natychmiastowego zatamowania, ponieważ w przeciwnym razie utrata krwi może doprowadzić do ciężkiego wstrząsu lub wykrwawienia.

Przyjmuje się, że ilość krwi u człowieka wynosi 1/13 jego wagi, tj. około 5 litrów. Utrata w krótkim czasie około 1/3 objętości krwi krążącej jest bardzo groźna dla życia. Krwotok z dużych naczyń, tj. tętnica ramienna, udowa, szyjna może spowodować śmierć w ciągu kilku minut.

Obfity krwotok zewnętrzny łatwo rozpoznać, natomiast krwotoki wewnętrzne albo przedłużające się krwawienia do mięśni rozpoznaje się na podstawie ogólnych objawów towarzyszących krwotokom, do których zalicza się: bladość skóry, przyspieszone i słabo wyczuwalne tętno, niepokój, przyspieszony oddech, uczucie duszności, szum w uszach, mroczki przed oczami, pot. Następnie dochodzi do utraty przytomności lub zgonu.

Tamowanie krwotoków na kończynach, głowie, szyi i tułowiu

Lekkie krwawienie tamuje się unosząc kończyny do góry i nakładając opatrunek osłaniający. W przypadku silnego krwawienia należy mocno ucisnąć miejsce krwawienia przez gazę lub czystą tkaninę podłożoną pod dłoń. Jest to zabieg skuteczny, ale doraźny i jest zbyt uciążliwy dla ratującego w dłuższym czasie.

Dużej zręczności wymaga uciśnięcie tętnicy doprowadzającej krew do miejsca krwawienia. Często wymaga pomocy drugiego ratującego, który uciska tętnicę a drugi nakłada opatrunek uciskający.

Ranę należy przykryć czystym materiałem opatrunkowym, najlepiej warstwą gazy, na którą kładziemy warstwę waty, a następnie twardy przedmiot (klocek, zwinięty bandaż) i wszystko należy ściśle przybandażować. Kończyna musi być cały czas uniesiona do góry. Może jednak dojść do zastoju krwi w kończynie. Kończyna robi się sina, a żyły nabrzmiałe. W takim przypadku opatrunek należy nałożyć ponownie, stosując mniejsze napięcie opaski bandaża.

Opatrunek uciskając tamuje prawie wszystkie, nawet silne krwawienia. Istnieją jednak wyjątkowe przypadki (rzadkie), gdy nie można nałożyć opatrunku uciskającego na krwawiącą ranę na kończynie. Należą do nich: otwarte złamanie z silnym krwawieniem, duże ciało obce w ranie, amputacja lub zmiażdżenie, krwotok z rozległej powierzchni rany oraz rozerwanie tkanek kończyn. Wówczas tamuje się krwawienie, stosując uciśnięcie opatrunkiem tętnicy doprowadzającej krew, z jednoczesnym nałożeniem opatrunku osłaniającego.

Najskuteczniejszym i najbezpieczniejszym sposobem tamowania krwotoków w takich przypadkach jest założenie opaski uciskowej wyposażonej w manometr. Jeśli jej brak, to w razie konieczności, można do tego użyć sfałdowanej chusty trójkątnej.

Opaskę uciskową zakładamy tylko wtedy, gdy nie da się w żaden inny sposób opanować krwotoku, a istniejące krwawienie zagraża życiu poszkodowanego.

W każdym przypadku założenia opaski uciskowej istnieje obowiązek odnotowania dokładnego czasu wykonywania tej czynności i przytwierdzenia tej informacji do ubrania rannego w widocznym miejscu.

W przypadku krwawienia z otwartych zranień czaszkowo-mózgowych nie należy tamować wypływającej krwi. Krew gromadząc się pod czaszką może powodować ucisk i dalsze uszkodzenia tkanki mózgowej. W takim przypadku należy założyć jałowy opatrunek osłaniający zapobiegający zakażeniu.

Gdy czaszka nie została uszkodzona można stosować bezpośredni ucisk na ranę poprzez jałowy opatrunek lub dociskać tętnicę w zależności od miejsca urazu.

Krwawienie z nosa często występuje po urazie, poszkodowanego sadzamy z głową pochyloną do przodu, a krwawiący otwór zaciskamy palcami. Na grzbiet nosa, kark i boczną część szyi trzeba nałożyć okład z lodu. Gdy krwawienie się przedłuża należy wezwać pogotowie.

Krwawienie wewnętrzne

Ranom w obrębie klatki piersiowej mogą towarzyszyć duszności spowodowane bólem w czasie oddychania, uszkodzenie spienionego powietrza oraz gwiżdżące lub rzężące szmery wydobywające się z rany. W takim przypadku zakładamy opatrunek uszczelniający na ranę. Na warstwę gazy należy nałożyć watę lub ligninę, następnie przykryć tkaniną nieprzepuszczającą powietrza (folią, brezentem, ortalionem) poczym ściśle przybandażować.

Niekiedy stosuje się opatrunek osłaniający i unieruchomienie ułożeniowe (pozycja półsiedząca).

Przy krwawieniu z jamy brzusznej należy jak najdokładniej osłonić ranę jałowym opatrunkiem, bez ucisku. Wypchniętych pętli jelit nie należy wprowadzać do jamy brzusznej. W przypadku ran poprzecznych jamy brzusznej należy ułożyć poszkodowanego w pozycji półleżącej i z podkurczonymi nogami. W przypadku ran podłużnych nie podkurcza się nóg.

Ilość utraty krwi można ustalić orientacyjnie mierząc je dłonią. Otwarte rany mierzymy otwartą dłonią a zmiażdżone i stłuczone dłonią zwiniętą w pięść. Rana o powierzchni jednej dłoni oznacza ½ litra krwi.

Postępowanie przeciwwstrząsowe polega na ułożeniu poszkodowanego, zatamowaniu krwawienia, ochronie przed utratą ciepła oraz wsparciu psychicznym.

Pytania kontrolne

1. Jak traktujemy każdą ranę?

2. Co zakładamy na ręce?

3. Jaki trzy czynności sprawdzające stan zdrowia i życia wykonujemy?

4. W jakiej pozycji układamy poszkodowanego przy opatrywaniu rany?

5. Czym przykrywamy ranę, którą zastaliśmy u poszkodowanego?

6. Jakich materiałów opatrunkowych nigdy nie kładziemy bezpośrednio na ranę?(ligniny, waty)

7. Czy można mocno krwawiącą ranę przemywać, dezynfekować?

8. Co robimy po usunięciu ciała obcego z rany?(nie usuwamy ciał obcych z rany)

9. Jaki opatrunek stosujemy na ranę z wklinowanym w nią ciałem obcym? (osłaniający)

10. Krwotok powstaje po przerwaniu.....?

11. Jakie są trzy rodzaje krwotoków, nazwane od rodzaju naczyń krwionośnych?

12. Czy uszkodzenie małej tętnicy może być niebezpieczne dla życia?

13. Około ilu litrów krwi ma człowiek dorosły?

14. Czy krwotok z naczyń, tj. tętnica ramienna, udowa, szyjna może spowodować śmierć w ciągu kilku minut?

15. Lekkie krwawienie kończyn tamuje się nakładając opatrunek?(osłaniający)

16. Jaki opatrunek stosujemy w przypadku silnego krwawienia kończyn? (uciskowy)

17. Jakie warstwy składają się na opatrunek uciskowy?

18. Co robimy w przypadku, gdy opatrunek spowoduje zastój krwi w kończynie?

19. Kiedy zakładamy opaskę uciskową?

20. Jak odchylić głowę podczas krwawienia z nosa?(do przodu)

21. Czy w przypadku krwawienia z otwartych zranień czaszkowo-mózgowych należy tamować wypływającą krew?

22. Jaki opatrunek stosujemy w przypadku ran brzucha?(osłaniający)

3. Urazy głowy i kręgosłupa

Rozległość i zakres widocznego urazu z reguły nie są równoznaczne ze stopniem uszkodzenia struktur anatomicznych głębiej położonych. Wszelkie zranienia głowy i kręgosłupa są szczególnie niebezpieczne i wymagają zawsze pomocy lekarskiej, szczególnie zaś te, które spowodowały m.in. osłabienie świadomości lub brak czucia w kończynach.

Wstrząśnienie mózgu

Mózg może się nieznacznie przesuwać w obrębie czaszki. Na skutek nagłego uderzenia może nastąpić wstrząśnienie mózgu, połączone z chwilowym zaburzeniem jego pracy. Utrata przytomności trwa zwykle krótko. Po jej przywróceniu mogą wystąpić wymioty, mdłości, bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi oraz utrata pamięci dotycząca wydarzeń w czasie wypadku lub bezpośrednio przed urazem głowy.

Pierwsza pomoc polega na kontroli świadomości, oddechu i tętna. Poszkodowanego nieprzytomnego należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Kontroluje się oddech, tętno i reakcje. Jeżeli nie odzyskuje przytomności po upływie około 3 minut, trzeba wezwać karetkę pogotowia ratunkowego. Jeżeli poszkodowany szybko ją odzyskał, należy go ułożyć w pozycji leżącej z uniesioną głową i tułowiem i obserwować jego stan.

Otwarte zranienia czaszkowo-mózgowe

Czaszka może ulec uszkodzeniu przez działanie siły bezpośredniej, np. uderzenia w głowę, jak i działanie siły pośredniej, np. upadek z wysokości, ciężkie lądowanie na stopy lub miednicę. W ich wyniku może dojść do złamania czaszki z wgłębieniem kości, złamaniem jej podstawy lub ucisku na mózg wywołanego krwawieniem wewnętrznym lub obrzękiem mózgu.

Rana może nasuwać podejrzenie złamania czaszki, jednocześnie stwarzać niebezpieczeństwo zakażenia tkanki mózgowej.

Krwiak na głowie, miękki obszar galaretowaty lub wgłębienie na owłosionej części głowy świadczą o uszkodzeniu czaszki. Mogą im towarzyszyć: osłabienie przytomności, bóle głowy, przesunięcie lub brak symetrii głowy albo twarzy. Płyn mózgowo-rdzeniowy może wyciekać z ucha lub z nosa w postaci czystego płynu lub wodnistej cieczy. Jest to objaw złamania podstaw czaszki. Jest to także dodatkowe miejsce, przez które mogą wnikać bakterie. Krew może pojawiać się w białkówce oka oraz jako krwawe podbiegnięcia pod oczami.

Należy pamiętać, że gwałtowny ruch głową do przodu lub tyłu może spowodować utratę przytomności.

Jeżeli w wyniku urazu krew zaczyna gromadzić się pod pokrywą czaszki, co spowoduje wzrost ciśnienia śródczaszkowego i ucisk na mózg. Poszkodowany może odczuwać zamęt i dezorientację. Oddech jest wówczas głośny, spowalniający, a tętno wolne i mocne. Może wystąpić nierówność źrenic, niedowład jednej strony twarzy lub ciała. Temperatura ciała może wzrosnąć, a na twarzy mogą pojawić się gorące wypieki, pojawia się silny ból głowy.

Najważniejszym zadaniem pierwszej pomocy przy zranieniach czaszkowo-mózgowych jest sprawdzenie i utrzymanie czynności życiowych poszkodowanego.

Rany na głowie przykrywa się luźno suchym i jałowym materiałem opatrunkowym. Sterczące w ranie ciała obce lub odłamy kostne delikatnie osłania się sterylną gazą.

Rannego nieprzytomnego trzeba ułożyć w pozycji bocznej zmodyfikowanej, zwracając uwagę na utrzymanie kręgosłupa w wyproście. Głowa powinna leżeć na zdrowej stronie. Jeżeli występuje wyciek z ucha, to poszkodowanego ułożyć należy tak, by umożliwić wyciek. Ucho okrywa się jałową gazą.

Rannego przytomnego układa się z głową i ramionami uniesionymi i wygodnie podpartymi. Następnie wzywa się karetkę pogotowia ratunkowego. Poszkodowanego należy ciepło okryć, kontrolować jego czynności życiowe i wspierać psychicznie. Jeśli stwierdzi się brak czynności życiowych należy przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Urazy kręgosłupa i zasady postępowania z poszkodowanymi

Zależnie od stopnia uszkodzenia rdzenia może wystąpić uczucie mrowienia lub płonięcia, porażenie kończyn, utrata czucia, zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca.

Przy uszkodzeniu kręgosłupa należy zbadać poszkodowanego w pozycji, w której go znaleziono. Sprawdza się czucie dotykając kończyn. Trzeba poprosić o przesunięcie kończyn, poruszenie palcami.

Naczelną zasadą przy uszkodzeniu kręgosłupa u przytomnej osoby jest ułożenie w pozycji pośredniej - pomiędzy nadmiernym zgięciem a wyprostem. Układamy go na sztywnym podłożu, stosując unieruchomienie ułożeniowe. Okolice szyi, głowy, lędźwi, kolan, kostek okłada się zrolowanymi kocami, ręcznikami lub innymi przedmiotami stabilizującymi ciało poszkodowanego. Wskazane jest unieruchomienie szyi za pomocą kołnierza typowego lub wykonanego prowizorycznie (zwiniętą gazetę owija się chustą, szalikiem lub wsuwa pod pończochy)

Udzielający pomocy powinien powstrzymać się od wypowiadania głośno uwag na temat rozpoznania. Jest to ważne dla pomyślności leczenia i rehabilitacji.

W przypadku, gdy poszkodowany jest przytomny należy go położyć w pozycji bocznej zmodyfikowanej, aby głowa i tułów leżały w jednej linii. Do bezpiecznego ułożenia poszkodowanego potrzeba dwóch osób.

4. Urazy kości i stawów

Rodzaje złamań i ich objawy

Złamaniem nazywamy całkowite przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu mechanicznego (złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesu chorobotwórczego (złamanie patologiczne).

Złamania dzielą się na: otwarte i zamknięte. Otwartym złamaniom towarzyszy rana, jest przerwana ciągłość skóry, a kość jest narażona na zanieczyszczenia pochodzące z powierzchni skóry, otoczenia i powietrza.

Gdy skóra wokół złamanej kości nie jest naruszona, wówczas jest to złamanie zamknięte. Uszkodzenia mogą powodować obrzmienia i zsinienia. Towarzyszy temu ból samoistny oraz bolesność dotykowa. Może wystąpić zniekształcenie kończyny lub nieprawidłowa jej ruchomość.

Udzielenie pomocy przy złamaniach

Głównym zabiegiem jest unieruchomienie złamanej kończyny, odpowiednio do rodzaju złamania oraz jego umiejscowienia. W złamaniach otwartych należy zapobiec utracie krwi, infekcji i poruszaniu uszkodzonego miejsca. Należy unikać zmian pozycji ciała!

W przypadku złamania kości należy unieruchomić złamaną kość i dwa sąsiadujące stawy.

Unieruchomienie uszkodzonego stawu wymaga unieruchomienia dwóch sąsiadujących z nim kości.

Złamanie kończyn górnych - unieruchamia się stosując środki podręczne. Można wykorzystać temblak z chusty trójkątnej, ubiór poszkodowanego, podwijając bluzkę, sweter lub połę marynarki do góry na zgiętą w stawie łokciowym i ułożoną w poprzek klatki piersiowej kończyną górną.

Złamanie obojczyka - unieruchamia się staw barkowy dwoma chustami. Do dołka pachowego po stronie złamanej trzeba włożyć wałek zwiniętej tkaniny (waty, bandażu). Kończynę układa się na klatce piersiowej w kierunku zdrowego barku. Wykonuje się temblak z chusty trójkątnej, dociągając jej rogi na zdrowym barku w ten sposób, aby łokieć został nieznacznie podciągnięty ku górze. Następnie z drugiej chusty wykonuje się szeroką opaskę i mocuje się ramię do klatki piersiowej. Przy złamaniach obojczyka, uszkodzeniach barku i ramienia stosuje się także opatrunek Dessaulta, polegający na umocowaniu kończyny górnej do klatki piersiowej.

Złamanie kości kończyn dolnych - wymaga unieruchomienia obłożeniowego. Rzadko, kiedy złamana noga układa się w wyproście. Często bywa wykręcona, podwinięta itp., a przemieszczanie się jej może przyczynić się do dalszych uszkodzeń i wpłynąć na pogorszenie stanu. Uszkodzone kończyny dolne obkłada się przedmiotami, które mogą je ustabilizować. Gdy konieczny jest transport należy kończyny unieruchomić, korzystając z podręcznych przedmiotów tj. deski, narty, kije, pamiętając o obłożeniu ich miękkimi tkaninami (ręcznikiem, szalem)., szczególnie w okolicach stawów. Jeśli nie ma sztywnych przedmiotów należy, należy obłożyć nogę zrolowanym kocem i przymocować do niej w kilku miejscach zdrową.

Złamanie żeber - cechą charakterystyczną jest ostry ból, pogłębiający się przy oddychaniu. Poszkodowany, uciskając na złamane żebra, częściowo je unieruchamia, co przynosi mu ulgę. Podobny skutek przynosi ułożenie na chorym boku. Poszkodowany przybiera pozycję półsiedzącą, podpierając się lekkim pochyleniem w stronę urazu. Nieprzytomnego natomiast układa się w pozycji bocznej ustalonej, na uszkodzonym boku. Należy unikać przygodnego transportu. Poszkodowanego transportuje się pozycji półsiedzącej. Pod kolana układa się zrolowany koc, zapobiegający zsuwaniu się nóg poszkodowanego.

W przypadku złamania miednicy - stosuje się unieruchomienie ułożeniowe. Nie można przemieszczać poszkodowanego. Należy podłożyć wałki z odzieżą pod kolana,. Niezbędna jest pomoc lekarska na miejscu wypadku.

W każdym przypadku złamań zostają uszkodzone naczynia krwionośne.

W przypadku złamań należy okryć poszkodowanego oraz wspierać psychicznie.

Skręcenia, zwichnięcia i złamania śródstawowe

Skręcenie to krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu.

Objawy towarzyszące skręceniu to: obrzęk stawu, krwawy wylew, zsinienie w jego okolicach, ograniczona ruchomość kończyn, bolesność. Najczęściej skręceniu ulegają staw skokowy i kolanowy.

Zwichnięcia to trwałe, nieprawidłowe przemieszczenia względem siebie powierzchni stawowych kości. Towarzyszy mu uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub naciągnięcie więzadeł, odłamanie części kostnych znajdujących się w pobliżu stawu. Najczęściej zwichnięciu ulegają stawy: barkowy, łokciowy, żuchwowy i skokowy. Towarzyszy mu ból, obrzęk, zniekształcenie, ograniczenie lub zniesienie ruchów w stawie.

Zwichnięcia otwarte

Mamy do czynienia z nim, gdy następuje rozerwanie torebki stawowej, więzadeł i skóry. Powierzchnie stawowe kości widoczne są na zewnątrz. Uszkodzeniu ulegają również naczynia krwionośne. Udzielając pierwszej pomocy postępujemy bardzo ostrożnie. Nie zmieniamy pozycji poszkodowanego, ponieważ powoduje to dodatkowy ból. Zakładamy opatrunek osłaniający, zapobiegający zakażeniu, stosujemy unieruchomienie obłożeniowe i wzywamy karetkę pogotowia.

Zwichnięcie stawu łokciowego - obserwujemy zniekształcenie i przymusowe ułożenie w zgięciu. Towarzyszy mu ból, nasilający się przy próbie wykonania ruchu obrotowego, zsinienie i obrzęk. Uszkodzoną kończynę unieruchamiamy przez zastosowanie temblaka i przymocowanie drugą chustą do klatki piersiowej. Przedramię należy ułożyć w zgięciu, dłonią zwróconą do klatki piersiowej.

Zwichnięcie stawu barkowego - obserwujemy na podstawie wyglądu ramienia, które staje się kanciaste. Wyrostek barkowy sterczy przez mięśnie. Poszkodowany nie może wykonać żadnego ruchu w stawie, odczuwa silny ból. Nie możemy poruszać ręką od strony poszkodowanego barku. Unieruchamiamy staw za pomocą dwóch chust trójkątnych. Nie wolno wkładać wałka tkaniny do dołka pachowego.

Zwichnięcie stawu biodrowego - objawia się silnym bóle, niemożnością wykonania ruchów w stawie oraz nieprawidłowym ułożeniem kończyny. Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu obłożeniowym kończyny w istniejącej, przymusowej pozycji. Wzywamy karetkę, nie transportujemy samodzielnie.

Zwichnięcie żuchwy - jest następstwem zadziałania siły. Może dojść przy głębokim ziewaniu, śmiechu. Szczęka dolna jest przesunięta bocznie względem szczęki górnej (nierówny zgryz). Mówienie jest utrudnione, przesuwaniu szczęki towarzyszy ból. Niezbędna jest pomoc lekarska.

Zwichnięcia śródręczno-paliczkowe - powodują bolesny obrzęk, zsinienie, niemożność wykonywania ruchów w uszkodzonym stawie. Częściowo zgiętą w pięść dłoń należy ułożyć na wałku z waty lub gazy i dopiero umocować na temblaku. Nie należy prostować dłoni.

5. Urazy termiczne i chemiczne

Zasadniczym elementem składowym organizmów żywych są białka, które swoje czynności mogą pełnić tylko w określonych warunkach, do których należy również temperatura. Za wysoka lub za niska może prowadzić do obumarcia tkanek żywych. Urazy termiczne i chemiczne wymagają dłuższego leczenia.

Oparzenia cieplne spowodowane wysoką temperaturą

Do najczęstszych oparzeń tego typu należą: oparzenia wodą, parą wodną, ogniem, tłuszczem, rozpalonym metalem i gorącym gazem.

Przy oparzeniach płomieniem nie zdejmuje się odzieży, gdyż materiały mogą się przykleić do skóry a rozbierając poszkodowanego możemy oderwać oparzony naskórek wraz z tkaniną. Również smołę i produkty bitumiczne pozostawia się w miejscu oparzenia, jeśli bezpośrednio przylegają do skóry.

Oparzenie I⁰ objawia się zaczerwienieniem skóry(rumień) i obrzękiem. Poszkodowany odczuwa pieczenie. Rumień nie powoduje uszkodzenia skóry i goi się w przeciągu kilku dni.

Oparzenie II⁰ objawia się powstaniem pęcherzy. Uszkodzeniu ulegają naczynia krwionośne, które stają się nieszczelne i przesącza się przez nie płynna część krwi, tzw. osocze wypełniające pęcherze. Skóra jest czerwona. Poszkodowany odczuwa dotkliwy ból. Oparzenia sięgają głębszych warstw skóry, jednak włosy i gruczoły łojowe nie zostają uszkodzone.

Oparzenia III ⁰ cechuje martwica skóry na całej jej grubości. Objawia się zblednięciem, cebulki włosów są widoczne w postaci czerwonych punkcików. W miarę upływu czasu zmieniona martwiczo skóra wysycha i pojawia się strup. Powierzchnia oparzenia jest niebolesna, ponieważ uszkodzeniu ulegają receptory czuciowe. Na obrzeżach znajdują się oparzenia II⁰ i I⁰, wywołujące dotkliwy ból i uczucie pieczenia.

Oparzenie IV⁰ cechuje się martwicą wszystkich warstw skóry i tkanek położonych głębiej. Najczęściej jest to zwęglenie fragmentu ciała.

Ze względu na głębokość i rozległość powierzchni oparzenia dzielimy na lekkie, średnie i ciężkie.

-Oparzenia lekkie to oparzenia I⁰ i II⁰ o powierzchni 15% ciała u dorosłych i do 10% u dzieci oraz osób starszych. Obejmuje również oparzenie III⁰ 5% powierzchni ciała.

-Oparzenia średnie to oparzenia I⁰ i II⁰ o powierzchni od 15% do 30$ ciała u dorosłych i 10%-20% u dzieci i osób starszych. Należą tu także oparzenia III⁰ obejmujące 5%-15% powierzchni ciała.

-Oparzenia ciężkie to oparzenia I⁰ i II⁰ o powierzchni 30% ciała u dorosłych i 20% ciała u dzieci i osób starszych. Obejmuje także oparzenia III⁰ obejmujące powyżej 15% powierzchni ciała.

Zagrożenie wstrząsem i zakażeniem

Oparzona skóra nie chroni przez zarazkami, jest jak „otwarte wrota”, przez które zarazki wnikają do rany. Powoduje także osłabienie układu odpornościowego. Ciepło, wilgoć i zniszczona skóra stwarzają idealne warunki do rozwoju bakterii. Podrażnienie zakończeń nerwowych objawia się ostrym bólem i pobudzeniem nerwowym. Uszkodzona skóra wzmaga utratę ciepła, z powodu utraty czynności termoregulacyjnych. W rozległych oparzeniach nie należy chłodzić skóry.

W oparzeniach działają wszystkie czynniki wywołujące wstrząs. Nieudzielenie szybkiej pomocy może pogłębić wstrząs.

Sposoby udzielania pierwszej pomocy

Zapewnienie bezpieczeństwa sobie i poszkodowanemu przed czynnikiem parzącym i dymem jest pierwszym zadaniem udzielającego pomocy. Oparzoną część ciała należy schłodzić, bieżącą wodą przez minimum 15 minut. Przy oparzeniach parą lub wodą powinno się natychmiast zdjąć odzież lub rozciąć ją nie uszkadzając tkanek. Zdejmujemy także ozdoby zanim narośnie obrzęk. Po ochłodzeniu owijamy oparzoną powierzchnię ciała gazą lub czystą tkaniną. W przypadku oparzenia kończyny, można owinąć ją folią kuchenną lub włożyć do torebki foliowej-wyłącznie na czas transportu. Jeżeli oparzone są palce należy rozdzielić je opatrunkiem. Poszkodowanego układamy tak, by część oparzona była uniesiona i zabezpieczona przed dodatkowym urazem. Poszkodowanemu przytomnemu należy podać środki przeciwbólowe, zapewnić mu spokój i wsparcie psychiczne. Trzeba wezwać pogotowie i zawieść do szpitala zawsze, gdy oparzeniu uległo dziecko lub, gdy oparzeniu uległy drogi oddechowe, oczy, krocze oraz w przypadku rozległych oparzeń.

Istnieje możliwość rozwinięcia się choroby oparzeniowej, która może mieć tragiczne następstwa. Stan oparzonego początkowo dobry może się nagle pogorszyć. Leczenie daje najlepsze efekty, gdy jest rozpoczęte w ciągu godziny od oparzenia.

Porażenie i udar cieplny

Z powodu nadmiernego gorąca otoczenia i dużej wilgotności powietrza, przy wysiłku fizycznym może dojść porażenia i udaru cieplnego.

Porażenie cieplne ma miejsce, gdy poprzez przekrwienie naczyń skórnych wzrasta wypromieniowanie ciepła z organizmu. Wzmaga się czynność gruczołów potowych. Duża utrata płynów prowadzi do zaburzeń krążenia.

Porażenie cieplne objawia się zaczerwienieniem całej skóry, występują obfite poty i ogólne osłabienie, pragnienie, zawroty głowy i mroczki przed oczyma. Pierwsza pomoc polega na wyniesieniu poszkodowanego w miejsce chłodne, sprawdzenie czynności życiowych i ułożenie przytomnego w pozycji przeciwwstrząsowej ( na wznak, nogi uniesione pod kątem 30⁰) oraz okrycia kocem. Podaje się również osoloną wodę (1 łyżeczka na 1L wody) lub napój sportowy wielomineralny. Dzieciom można podać wodę z sokiem malinowym. Nieprzytomnego układa się w pozycji bocznej ustalonej.

Udar cieplny to stan, w którym dochodzi do nadmiernego nagromadzenia się ciepła w organizmie przy intensywnym doprowadzeniu go z zewnątrz i utrudnionym oddawaniu do otoczenia.

Objawami udaru cieplnego są: ogólne osłabienie, uczucie pragnienia, sucha, zaczerwieniona i gorąca skóra, zaburzenia orientacji, szybko rosnąca temperatura ciała (41-42⁰C), chwiejny chód, utrata przytomności, zaburzenie oddychania. Pierwsza pomoc polega na przeniesieniu poszkodowanego w miejsce chłodne i sprawdzeniu czynności życiowych. Przytomnego układamy w opozycji półleżącej. W przypadku braku oddechu należy zastosować sztuczne oddychanie. Nieprzytomnego układamy w pozycji bocznej ustalonej. Trzeba obniżyć temperaturę ciała, stosując zimne, mokre okłady, wachlując i spryskując ciało zimną wodą. Przez cały czas należy kontrolować czynności życiowe. Po ochłodzeniu wezwać pogotowie.

Porażenie słoneczne

Powstaje w wyniku nasłonecznienia głównie głowy i karku, w konsekwencji do przekrwienia opon mózgowych i mózgu. Pierwsza pomoc polega na wyniesieniu poszkodowanego w zacienione miejsce i ułożenie w pozycji półleżącej. Głowę schładza się zimnym i wilgotnym kompresem. Ciało okrywa się aż po szyję. Trzeba wezwać pogotowie, kontrolować czynności życiowe
i reagować na zmiany w zachowaniu poszkodowanego.

Uszkodzenia spowodowane zimnem

Podczas obniżania temperatury ciała zmniejsza się ukrwienie, idące stopniowo od obwodu do wnętrza organizmu. Dla utrzymania życia ważne jest by narządy i mózg znajdowały się stosunkowo długo w stanie komfortu. Organizm broni się przed zimnem próbując wytworzyć ciepło, jednak mechanizmy obronne nie zawsze wystarczają i może dojść do przechłodzenia organizmu lub miejscowego odmrożenia.

Do przechłodzenia organizmu dochodzi, gdy organizm oddaje więcej ciepła, niż może go wytworzyć.

Przechłodzeniem nazywamy wyziębienie całego organizmu, doprowadzające do zmniejszenia temperatury ciała poniżej normalnej wartości.

Przechłodzeniu sprzyja nieodpowiednie lub przemoczone ubranie, spożyty alkohol lub środki nasenne zaburzają czynniki regulacyjne, pogarszając możliwości obronne organizmu i ułatwiając przechłodzenie. Rozróżnia się trzy rodzaje przechłodzenia:

-okres obronny - temperatura waha się między 36⁰ do 34⁰C. Zachowana jest świadomość, występuje pobudzenie, drżenie z zimna. Tętno i oddech są przyspieszone, ciśnienie wzrasta na skutek zwężenia naczyń obwodowych. Skóra jest blada a wargi sine.

-wycieńczenia - dzieli się na dwie fazy. W fazie pierwszej temperatura spada od 34⁰ do 30⁰ C i występuje wyczerpanie organizmu. Drżenie z zimna ustaje, pojawia się drętwienie mięśni. Pojawia się apatia, senność, zwolnienie tętna i zaburzenie rytmu serca. Oddech staje się nieregularny i powierzchowny. W fazie drugiej temp. Spada do 27⁰C. Następuje utrata przytomności, źrenice stają się szerokie i nie reagują na światło. Tętno staje się prawie nie wyczuwalne, rytm serca zaburzony. Oddech wolny i niemiarowy. Zanika również odczuwanie bólu.

- letargu i śmieci mózgowej - temp. Spada poniżej 27⁰C, powoli ustają czynności życiowe, zdrętwienie ustępuje wiotkiemu porażeniu, ustaje oddech i zanika tętno. Człowiek zapada w letarg. Jeżeli w tym momencie nie przystąpi się do resuscytacji krążeniowo-oddechowej, następuje śmierć mózgowa.

Pierwsza pomoc polega na zabezpieczeniu przed dalszym wychłodzeniem. Poszkodowanego przenosimy do chłodnego pomieszczenia, zdejmujemy mokre ubranie i zawijamy w suche koce. W przypadku bezdechu stosuje się sztuczne oddychanie, aż do momentu. gdy temp. ciała osiągnie 32C. Przytomnemu podajemy słodkie, gorące napoje. Należy zabezpieczyć poszkodowanego przed możliwością wykonywania jakichkolwiek ruchów, które powodują dalszy spadek temperatury. Następnie ogrzewanie wnętrza organizmu. Stosuje się tzw. okład Hieblera: na bieliznę przemarzniętego kładzie się kilkakrotnie złożone i zwilżone gorącą wodą prześcieradła. Kompres kładzie się wyłącznie na tułów. Na to naciągamy sweter(skafander), następnie owinąć kocem termicznym(folią). Po godzinie należy okład zmienić. Jeżeli osobę silnie przemarzniętą przeniesie się do ciepłego pomieszczenia i rozpocznie się ogrzewanie od zewnętrznych powłok ciała może nastąpić śmierć w czasie ratowania. Wymieszanie się krwi zimnej i ogrzanej powoduje obniżenie temperatury całego ciała i bywa bezpośrednią przyczyną śmierci.

Odmrożenia miejscowe

Odmrożenie to uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem zimna. Oprócz niskiej temp. na stopień uszkodzenia tkanek mają wpływ: wilgoć na powierzchni skóry, przemoczony ubiór i wiatr.(oziębienie ciała mokrego jest 25 razy większe niż suchego). Ucisk ciasnego ubrania i obuwia, urazy, stan po spożyciu alkoholu, palenie tytoniu, wcześniej przebyte odmrożenia, zły stan zdrowia, wiek dziecięcy - to czynniki sprzyjające odmrożeniu tkanek. Najbardziej narażone na odmrożenia są odkryte części ciała: nos, uszy, policzki, broda, palce rąk i nóg.

Stopnie odmrożeń:

Odmrożenie I⁰ - powierzchniowe. Pojawia się szczypiący ból, który szybko ustępuje. Skóra staje się blada i zdrętwiała. Przy ogrzaniu staje się zaczerwieniona. Powraca silny ból i pojawia się obrzęk. Zmiany ustępują bez śladu.

Odmrożenie II⁰ - występuje dodatkowo silny obrzęk i ból odmrożonej powierzchni ciała, skóra przybiera kolor sinoczerwony, tworzą się pęcherze.

Odmrożenie III⁰ - skóra odmrożonej powierzchni ciała przybiera kolor sinawopurpurowej lub niebiesko-czarnej i jest ostro odgraniczona od części nieodmrożonej. Na odmrożonej części ciała tkanki ulegają obumarciu (nawet całe kończyny) Poszkodowany nie odczuwa bólu.

Odmrożenia IV⁰ następuje całkowite zamarznięcie tkanek. Na odmrożonej powierzchni mogą znajdować się obok siebie różne stopnie odmrożeń.

Pierwsza pomoc przy powierzchownym odmrożeniu polega na rozluźnieniu obcisłej odzieży, rozsznurowania i zdjęcia butów. Najkorzystniejsze jest ogrzewanie odmrożeń ciepłem własnym poszkodowanego. Ciepłą ręką ogrzewa się nos, policzki, uszy i brodę. Przemarznięte ręce wkłada się pod pachy. Poszkodowanego trzeba owinąć kocami lub ciepło okryć. Przytomnym podaje się gorącą herbatę z cukrem lub sokiem malinowym. Na uszkodzone okolice skóry należy nałożyć opatrunek osłaniający. Pęcherzy nie przekłuwa się. Nie należy rozcierać i masować odmrożonych części ciała. Można je rozgrzewać przez zanurzenie w wodzie, rozpoczynamy od temp. 10⁰C i w ciągu pół godziny stopniowo podgrzewa się wodę do temp. 40⁰C.Konieczna jest opieka lekarska, trzeba wezwać pogotowie lub odwieźć poszkodowanego do szpitala. Poszkodowanemu nie podaje się alkoholu i tytoniu.

Oparzenia chemiczne

Są następstwem działania na skórę i błony śluzowe różnorodnych substancji chemicznych i płynów żrących. Powodują one najczęściej głębokie uszkodzenie skóry. Pojawiają się po zaraz po zadziałaniu chemikaliów lub po okresie utajenia, kiedy substancja wniknie w głąb skóry i tkanek.

Objawy oparzenia skóry kwasami i ługami oraz zasady postępowania

Substancje chemiczne wywołują w tkankach uszkodzenia zależne od rodzaju substancji, jej stężenia, wielkości powierzchni, na którą działa oraz czasu działania.

Działanie kwasów - jest bardziej powierzchniowe niż zasad. Kwasy powodują ścięcie białek tkankowych, w wyniku, czego tworzą się strupy o charakterystycznej barwie. Dla kwasu solnego - białe, kwasu azotowego-żółte, kwasu siarkowego-czarne.

Ługi wywołują martwicę tkanek. Oparzenia ługami powodują powstawanie szklistego obrzmienia. Strup jest miękki i wilgotny.

Wyróżnia się kilka stopni uszkodzeń(rumień, pęcherze, martwica).

Pierwsza pomoc. Ogólną zasadą przy oparzeniach chemicznych jest rozcieńczenie środków żrących długotrwałym ich zmywaniem za pomocą silnego strumienia wody. Należy uważać, aby nie oparzyć się samemu. Ubranie nasiąknięte środkami chemicznymi należy natychmiast zdjąć z poszkodowanego, zachowując przy tym ostrożność, wykonując tą czynność w rękawicach. Oparzone miejsca spłukujemy bieżącą wodą i ustalamy rodzaj substancji chemicznej. Przy oparzeniu kończyn zaleca się poszkodowanemu poruszanie nimi podczas spłukiwania. Stosuje się substancję neutralizującą, w przypadku kwasów oparzoną powierzchnię spłukuje się 2-3% roztworem sody oczyszczonej, roztworem mydła lub wodą wapienną, przy oparzeniach zasadowych 3% roztworem kwasu bornego, 1% roztworem kwasu octowego lub sokiem z cytryny. Dalej należy postępować jak w przypadku oparzeń cieplnych. W przypadku oparzenia wapnem gaszonym należy najpierw mechanicznie oczyścić powierzchnię z wapna, a następnie obficie przemyć wodą.

Oparzenia przełyku i przewodu pokarmowego

Oparzenia najczęściej dotyczą przełyku, który ma kilka zwężeń i w nich najczęściej zmiany oparzeniowe bywają największe. Do tego typu oparzeń dochodzi najczęściej na skutek lekkomyślności ludzkiej, np. przy przechowywaniu płynu żrącego w nieoznaczonych specjalnie butelkach po syropie lub piwie, co kończy się często tragicznie. Oparzenie powoduje natychmiastowy silny ból w ustach, gardle, przełyku, i za mostkiem. Poszkodowanemu towarzyszy niepokój. Na wargach i błonach śluzowych tworzą się strupy lub występują szklistomaziste zmiany. Błony śluzowe są zaczerwienione, czasami krwawią, występuje trudność w przełykaniu i ślinotok. Istnieje niebezpieczeństwo przedziurawienia ścian przełyku. Przy uszkodzeniu żołądka mogą wystąpić stolce śluzowe ze śladami krwi.

Pierwsza pomoc polega na podaniu do wypicia wody, herbaty lub substancji neutralizującej. Możliwie jak najszybciej należy dowieźć poszkodowanego do szpitala. Nie wolno powodować wymiotów, podawać napojów gazowanych ani alkoholu. Przy zatruciu substancją chemiczną bardzo ważne jest zabezpieczenie resztek trucizny lub opakowań po niej oraz zabezpieczenie wymiocin i przekazanie ich personelowi medycznemu. Ułatwi to rozpoznanie substancji i podanie antidotum oraz skróci okres leczenia.

Oparzenie oka

Oparzenia oczu są bardzo groźne, gdyż grożą utratą i uszkodzeniem wzroku. Pierwszym objawem oparzenia jest silny ból wywołujący reakcję zaciśnięcia powieki. Oko może być zaczerwienione, powieki obrzęknięte a rogówka zmętniała.

Pierwsza pomoc polega na obfitym przemywaniu oka letnią wodą. Kierunek przemywania powinien przebiegać od kącika przynosowego do zewnętrznego. W czasie płukania poszkodowany powinien poruszać gałkami ocznymi. Zdrowe oko powinno być szczelnie przykryte. W przypadku zaprószenia oka wapnem niegaszonym, najpierw trzeba usunąć suchymi gazikami okruchy wapna, następnie oko obficie spłukać mocnym strumieniem wody, skierowanym od przyśrodkowego kąta oka( przy nosie)do bocznego. Od dokładnego wypłukania może zależeć uratowanie wzroku. Każde oparzenie oka wymaga bezwzględnie leczenia szpitalnego. Po obfitym przemywaniu wodą, przez co najmniej 20-30 minut, należy opatrzyć oboje oczu i zgłosić się do okulisty lub do szpitala na oddział okulistyczny.

Porażenie prądem elektrycznym

W momencie porażenia prądem poszkodowany „przykleja” się do przedmiotu będącego pod napięciem. W czasie przepływu prądu następuje skurcz mięśni ramienia i dłoni. Ustępuje z chwilą jego wyłączenia. Działanie prądu na mięsień sercowy może spowodować zaburzenie rytmu lub zatrzymanie pracy serca. Układ nerwowy reaguje na działanie prądu, co objawia się utratą przytomności i bezdechem. W miejscu zetknięcia się z prądem skóra ulega oparzeniu. Mogą powstać rozległe rany.

Pierwsza pomoc polega na odłączeniu źródła prądu, zachowaniu maksymalnej ostrożności, aby samemu nie ulec porażeniu. Najlepiej wyłączyć bezpieczniki. Jeżeli to niemożliwe trzeba za pomocą drewnianych przedmiotów odciągnąć poszkodowanego od urządzenia elektrycznego w bezpieczne miejsce. Ratujący staje na suchej desce (gumowej wycieraczce, książkach) lub innym materiale izolacyjnym, nie dotyka poszkodowanego ręką. W bezpiecznym miejscu należy sprawdzić poszkodowanemu czynności życiowe. Nieprzytomnego układamy w pozycji bocznej ustalonej, a w przypadku braku oddechu i tętna wykonać resuscytację krążeniowo - oddechową. Miejsca oparzone trzeba opatrzyć, poszkodowanego ciepło okryć i wezwać pogotowie ratunkowe.

Porażenie piorunem

Przy porażeniu piorunem w czasie tysięcznych sekund działa prąd stały o natężeniu kilku tysięcy amperów. Skutki są podobne jak przy porażeniu prądem elektrycznym, dlatego udzielając pierwszej pomocy postępujemy podobnie jak przy porażeniu prądem. Przykucnięcie w czasie burzy na otwartej przestrzeni jest o wiele bardziej bezpieczne niż schronienie się pod rozłożystym drzewem.

6. Zatrucia organizmu

Trucizny przenikają do organizmu wszystkimi możliwymi drogami. Najczęściej do zatruć dochodzi przez drogi pokarmowe, dotyczy to zwłaszcza dzieci.

Zatrucia doustne

Zatrucia środkami spożywczymi następuje najczęściej po spożyciu wadliwie przyrządzonych i przechowywanych potraw z mięsa, ryb, majonezu, sałatek i innych produktów spożywczych. Zatrucia takie powodują osłabienie, bóle i zawroty głowy, wymioty, biegunkę, bóle brzucha, niepokój sercowy, podwyższoną temp. ciała, osłabienie tętna, omdlenia, utratę przytomności.

Pierwsza pomoc polega na spowodowaniu wymiotów, podaniu do picia dorosłemu wody z solą (2łyżeczki soli na 1 szklankę wody), dziecku osłodzonej wody z sokiem malinowym. Należy również podać węgiel leczniczy rozpuszczony w wodzie.. Leki przeciwbiegunkowe podaje się wówczas, gdy czas oczekiwania na lekarza się wydłuża.

Zatrucia jadem kiełbasianym

Do zatrucia dochodzi na skutek spożycia konserw mięsnych, rzadziej rybnych, jarzynowych, serów. Przy tym zatruciu obserwuje się suchość w jamie ustnej i gardle(brak gorączki), zaburzenia wzrokowe w postaci zamglonego widzenia lub widzenia podwójnego. Może wystąpić zapadnięcie powiek, zez zbieżny, rozszerzenie źrenic, i brak ich reakcji na światło. Połykanie staje się trudne, mowa cicha i ochrypła.

Pierwsza pomoc polega na spowodowaniu wymiotów oraz podaniu do picia wody z węglem leczniczym (pod warunkiem, że nie nastąpiło zaburzenia przełykania i poszkodowany jest przytomny). Poszkodowanego należy szybko przetransportować do szpitala w celu płukania żołądka i podania surowicy przeciw jadowi kiełbasianemu. U wszystkich, którzy jedli dany produkt należy wywołać wymioty, napoić wodą z węglem leczniczym oraz podać roztwór soli gorzkiej na przeczyszczenie.

Zatrucia grzybami

W Polsce istnieje wiele gatunków grzybów, powodujących zatrucie, należy do nich: muchomor sromotnikowy i jego białe odmiany. Objawy zatrucia pojawiają się późno (6 do 48 godzin po spożyciu) są to nudności, bóle brzucha, biegunka, majaczenie, niepokój. Po upływie około doby pojawia się żółtawa skaza krwotoczna, niewydolność nerek i wątroby, objawiająca się śpiączką, która może doprowadzić do śmierci.

Pierwsza pomoc polega na wezwaniu karetki pogotowia i zabezpieczania resztek pokarmu do analizy. Powodowanie wymiotów po wielu godzinach mija się z celem.
Lepiej zapobiegać niż leczyć! Nie zbieraj grzybów, gdy nie jesteś pewien, że są jadalne!

Zatrucia lekami

Zatrucie lekami może być przypadkowe, nieświadome lub zamierzone i samobójcze. Objawy zatrucia zależą od rodzaju leku, przyjętej dawki, czasu trwania zatrucia i wieku poszkodowanego.

Pierwsza pomoc polega na spowodowaniu wymiotów (u przytomnego), obfitym pojeniu osoloną wodą oraz podaniu węgla leczniczego rozpuszczonego w wodzie. Dorośli i dzieci starsze 2-4 łyżki, dzieci małe 1-2 łyżki stołowe papki. Resztki leków, wymiociny, mocz i kał zachować do badań laboratoryjnych. Następnie wezwać pogotowie lub szybko przewieźć do szpitala.

Zatrucia jadami roślinnymi

Wiele dziko rosnących lub uprawianych roślin ma działanie trujące. Należą do nich: szalej jadowity, wilcza jagoda, lulek czarny, tuja, oleander, gwiazda betlejemska i inne. Zatrucia następują na skutek żucia liści, gałązek, kwiatów lub spożycia owoców. Objawy zatrucia to min. bóle głowy i brzucha, omamy wzrokowo-słuchowe, podniecenie, zaburzenie oddychania, utrata przytomności.

Pierwsza pomoc polega na spowodowaniu wymiotów, podawaniu osolonej wody, zapewnieniu szybkiej pomocy lekarskiej. Nieprzytomnego układamy w pozycji bocznej ustalonej.

Zatrucia środkami gospodarstwa domowego

Zatrucia detergentami i środkami toaletowymi to częste rodzaje zatruć, zwłaszcza u dzieci. Wywołują typowe objawy typowe dla innych rodzajów zatruć. Pienienie się środków czystości stwarza duże niebezpieczeństwo. Podczas wymiotów piana może dostać się do dróg oddechowych i spowodować uduszenie. Niektóre środki zawierają składniki żrące, dlatego w żadnym wypadku nie należy wywoływać wymiotów. Wymioty prowokuje się w przypadku zatruć zmywaczem do paznokci i kosmetykami zawierającymi alkohol.

Zatrucia alkoholem

Zatrucie alkoholem etylowym (3-4%₀ alkoholu we krwi), będący w stanie śpiączki, mają zniesione uczucie bólu i osłabiony odruch kaszlowy. Skóra jest zaczerwieniona, może wystąpić sinica i mocne pocenie się. Mogą wystąpić zaburzenia oddechowe, przyspieszenie akcji serca i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Śmierć może nastąpić na skutek zaburzeń oddechowych.
Zatrucie alkoholem metylowym jest podobne, powoduje on również ślepotę.

Pierwsza pomoc polega na wywołaniu wymiotów. Przy zatruciu alkoholem metylowym należy podać do wypicia 150-200 ml 25%₀ alkoholu etylowego. Nieprzytomnego układa się w pozycji bocznej ustalonej. Należy wezwać pogotowie.

Zatrucia gazem świetlnym, tlenkiem węgla i spalinami

Tlenek węgla występuje w gazach: spalinowych, świetlnych, przemysłowych, piecowych. Do zatrucia dochodzi na skutek używania wadliwych domowych instalacji gazowych, przebywania w zamkniętym garażu podczas pracy silnika samochodu lub pożaru. Przy zatruciach tlenek węgla łączy się z hemoglobiną, uniemożliwiając transport tlenu do tkanek, co w efekcie prowadzi do ich niedotlenienia. Zatrucie objawia się bólem głowy, zawrotami, szumem w uszach, zaburzeniami wzroku, zmianami psychicznymi, odurzeniem. Następnie pojawia się: senność, utrata przytomności i zaburzenia oddychania.

Pierwsza pomoc polega na wyniesieniu poszkodowanego zna świeże powietrze. Nieprzytomnego z zaburzoną świadomością układa się w pozycji bocznej ustalonej. W przypadku bezdechu trzeba wykonać sztuczne oddychanie i wezwać pomoc lekarską.

Uduszenie dwutlenkiem węgla

Dwutlenek węgla jest bezbarwnym i bezwonnym gazem. Jest cięższy od powietrza, dlatego gromadzi się na dnie silosów, szybów studziennych, osadników ścieków. Przy wysokim stężeniu C0₂ dochodzi do utraty przytomności na skutek niedotlenienia komórek mózgowych. Tracą przytomność, poszkodowany pogrąża się w warstwie CO₂ i po upływie około 3-4 minut następuje śmierć przez uduszenie. Przy ratowaniu należy zadbać o własne bezpieczeństwo. Wstrzymanie oddechu nie wystarcza, należy założyć na głowę dużą torbę plastikową wypełnioną powietrzem. Należy zapewnić sobie pomoc innych osób. Po wyniesieniu poszkodowanego należy przystąpić do kontroli jego czynności życiowych, postępować odpowiednio do stwierdzonego stanu i wezwać pogotowie.

Zatrucie pestycydami

Przy zatruciu środkami ochrony roślin(pestycydy) należy spowodować wymioty, podać węgiel leczniczy. Nie należy podawać mleka, alkoholu i tłuszczów.

Zatrucia rozpuszczalnikami, benzyną

Przy zatruciu tymi środkami należy zapewnić dopływ powietrza, zdjąć ubranie, obmyć ciało wodą z mydłem, przepłukać jamę ustną i oczy 2% roztworem sody oczyszczonej. Nie należy powodować wymiotów, podawać mleka i tłuszczów. Wezwać pomoc lekarską.

7. Ukąszenie, użądlenia i pogryzienia

Ukąszenia przez żmiję

W Polsce jedynym żyjącym na wolności wężem jadowitym jest żmija zygzakowata. Pewne zagrożenie stanowią węże jadowite trzymane w prywatnych terrariach. Najczęściej miejscem ukąszenia jest stopa lub łydka. Najbardziej niebezpieczne są ukąszenia w głowę, klatkę piersiową lub bezpośrednio w naczynie krwionośne. Jad szerzy się w organizmie drogami limfatycznymi. Działa głównie na układ krążenia i krzepnięcie krwi, wywołując objawy wstrząsu. Ukąszenia przez żmiję pozostawiają dwa symetryczne ukłucia. Poszkodowany odczuwa ból, wokół występuje obrzęk, zaczerwienienie, na skórze pojawiają się wybroczyny. Pojawia się ból głowy, spadek ciśnienia tętniczego krwi. Mogą wystąpić zawroty głowy, zaburzenia w oddychaniu i dolegliwości sercowe.

Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu kończyny i opatrzeniu ukąszenia. Można założyć opaskę uciskową powyżej ukąszenia. Opaskę z chusty trójkątnej należy zacisnąć tak, by było wyczuwalne tętno poniżej miejsca ucisku. Zranioną część ciała należy utrzymywać poniżej serca. Należy szybko przetransportować poszkodowanego do szpitala, gdzie zostanie wstrzyknięta antytoksyna jadu żmii. Poszkodowany powinien wykonywać jak najmniej ruchu.

Pogryzienie przez zwierzę Wygląd rany kąsanej zależy od gatunku zwierzęcia, które pogryzło. Może to być rana kłuta, zadana zębami kota, chomika lub małego psa. Ranę szarpaną przypominają ukąszenia spowodowane przez psa lub lisa. Ranę kąsaną towarzyszy duży ubytek tkanki wyrwanej silnymi zębami niektórych ras psów. Pogryzienia ostrymi siekaczami przypominają ranę ciętą. Każdej ranie kąsanej towarzyszy ból, zakażenie i intensywne krwawienie.

Pierwsza pomoc polega na obfitym przemywaniu ran przez polewanie ciepłą wodą z mydłem przez 10-15 minut. Wirus wścieklizny ginie w styczności z mydłem. Można przemywać ranę wodą utlenioną, rywanolem lub nadmanganianem potasowym. Nie można przemywać ran kąsanych spirytusem lub jodyną, ponieważ środki te utrudniają później gojenie się rany. Ranę należy opatrzyć jałowym opatrunkiem i przewieźć poszkodowanego do szpitala.

Udzielając pomocy należy zwrócić uwagę na zwierzę, które zadało rany. Zwierzę domowe, jeśli nie było szczepione przeciw wściekliźnie, poddajemy 10-dniowej obserwacji.

Użądlenia przez owady

Pojedyncze użądlenie nie są niebezpieczne, jednak trzeba pamiętać, że wrażliwość ludzi na jad owadów jest zróżnicowana. Niebezpieczne są liczne użądlenia lub pojedyncze w okolicach szyi, języka, podniebienia, policzków. Mogą one spowodować obrzęk błony śluzowej krtani, zatkanie dróg oddechowych. Należy wtedy podać kostki lodu do ssania, by zmniejszyć obrzęk i niezwłocznie wezwać pogotowie.

Istotne jest także wyjęcie żądła pęsetą, zastosowanie okładu z roztworu sody oczyszczonej. W ten sposób neutralizuje się kwas mrówkowy zawarty w wydzielinie wstrzykniętej przez owada.

Szczególnie niebezpieczne jest ukąszenie przez szerszenia, które u dziecka powoduje zagrożenie życia. U dorosłych trzy ukąszenia mogą być śmiertelne. W każdym przypadku należy zgłosić się do lekarza.

W przypadku usadowienia się kleszcza należy usunąć go w całości. Należy pokropić kleszcza roztopioną parafiną (kilka kropel wosku ze świecy) i po odczekaniu paru minut delikatnie wyciągnąć go pęsetą w całości. Nie pokrywać kleszcza tłuszczem i nie pocierać spirytusem. Ranę po kleszczu należy zdezynfekować i obserwować czy nie wystąpi zaczerwienienie i dolegliwości ogólne. Związane jest z niebezpieczeństwem wystąpienia kleszczowego zapalenia opon mózgowych i mózgu.

8. Nagłe zasłabnięcia

Przyczyn zasłabnięć jest bardzo wiele, ważne jest ich ustalenie, aby pomoc mogła być skuteczna.

Omdlenie to nagła, krótkotrwała utrata przytomności, wywołana niedostatecznym utlenieniem mózgu.

Do omdleń dochodzi najczęściej podczas długiego przebywania w pozycji stojącej w dusznych pomieszczeniach. Przyczyną może być także nagły spadek ciśnienia krwi spowodowany gwałtowną zmianą pozycji z leżącej na stojącą, nadmierne odchudzanie, silny ból, krwawienie, zdenerwowanie, głód, silne emocje itd. Omdlenie może być poprzedzone zawrotami głowy, zaburzeniami widzenia, kołataniem serca, nudnościami. Twarz staje się blada, tętno ulega zwolnieniu. W chwili omdlenia osoba osuwa się niespodziewanie na ziemię. Poszkodowanego należy ułożyć na plecach, z głową zwróconą na bok, następnie wykonać pozycję czterokończynową. W tym celu należy jedną ręką uchwycić kciuki obu rąk, a drugą podłożyć w okolicy stawu skokowego i unieść wszystkie kończyny poszkodowanego do góry. Należy zapewnić również dostęp świeżego powietrza.

Jeżeli sytuacja nie pozwala na zastosowanie tego sposobu, wówczas należy stanąć za plecami poszkodowanego i objąć go wpół. Jedną rękę ścisnąć w pięść i ułożyć na brzuchu, a drugą ręką uchwycić za nadgarstek. Tak obejmując poszkodowanego, należy oprzeć jego ciało na własnym biodrze. Wówczas ręce i głowa wraz z tułowiem zwisają.

W obu przypadkach następuje lepsze ukrwienie mózgu. Jeżeli osoba omdlała nie uzyskuje przytomności po upływie około minuty, oznacza to, że nastąpiła utrata przytomności.

Jeżeli ktoś czuje się słabo, ma zaburzone widzenie, mroczki przed oczyma, to nie powinien czekać, ale zmienić pozycję. Siedząc trzeba pochylić się i ułożyć głowę między kolanami. Jeżeli można, należy się położyć i unieść nogi powyżej poziomu klatki piersiowej. Trzeba głęboko oddychać, co przyczyni się do szybkiego natlenienia mózgu i zapobiegnie omdleniu, a ponadto pozwoli uniknąć dodatkowych urazów.

Utrata przytomności

Utrata przytomności jest zewnętrznym wyrazem zaburzenia centralnego układu nerwowego. To stan zupełnego braku świadomości i zdolności reagowania na wszelkie bodźce otoczenia. Przy utracie przytomności są zniesione niektóre odruchy obronne, obecne u człowieka zdrowego np. kaszel i odruch połykowy, chroniące m.in. przed zachłyśnięciem. Występuje również zwiotczenie mięśni, (podniesiona ręka opada bezwładnie) brak reakcji na bodźce dźwiękowe i dotykowe. U nieprzytomnego leżącego na wznak może dojść do zatrzymania oddechu na skutek zatkania dróg oddechowych zapadającą się nasadą języka lub ciałem obcym.

Pozycja boczna ustalona

Pamiętając o zabezpieczeniu miejsca wypadku i bezpieczeństwie własnym należy sprawdzić czynności życiowe. Trzeba lekko potrząsnąć ramieniem poszkodowanego i wydać polecenie np. Otwórz oczy!. Jeżeli poszkodowany nie reaguje, a uniesiona ręka bezwładnie opada, oznacza to brak przytomności. Trzeba zajrzeć do jamy ustnej, usunąć ciała obce, odchylić płynnie głowę do tyłu, udrażniając drogi oddechowe i ponownie zajrzeć do jamy ustnej. Konieczne jest sprawdzenie oddechu, w tym celu należy zbliżyć swoją twarz do nosa poszkodowanego, a dłoń ułożyć na nadbrzuszu. Tętno sprawdza się na tętnicy szyjnej. Jeżeli oddech i tętno są zauważalne, wówczas trzeba ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej-bezpiecznej dla nieprzytomnych.

POZYCJA BOCZNA USTALONA

1. Prawe ramię wyprostować i przesunąć jak najgłębiej pod ciało

2. Podkurczyć prawą nogę i stopę przesunąć do pośladka

3. Odwrócić nieprzytomnego na prawy bark i biodro (ku sobie)

4. Ostrożnie wyjąć ramię znajdujące się pod ciałem

5. Szyję wyprostować, głowę odchylić do tyłu; twarz odwrócić nieco do ziemi, podłożyć lewą dłoń pod policzek

6. Ostateczne ułożenie w pozycji bocznej ustalonej

Po ułożeniu w pozycji bocznej ustalonej należy poszkodowanego okryć kocem i co 2-3 minuty kontrolować czynności życiowe. Pozycja boczna ustalona ma wpływ na przeżycie poszkodowanego. Odchylenie do tyłu głowy zapobiega niedrożności, skierowanie twarzy ku podłodze umożliwia wypłynięcie treści z jamy ustnej, chroniąc przez zachłyśnięciem.

W każdych warunkach powinna być zastosowana zasada, że nieprzytomny lub zagrożony utratą przytomności musi być ułożony w pozycji bocznej ustalonej.

Napad drgawkowy

Padaczka jest to przewlekłe zaburzenie pracy mózgu o różnych przyczynach, przebiegające w postaci nawracających napadów drgawkowych. Napady występują samoistnie, ale mogą je wyzwolić: alkohol, niektóre leki, stany gorączkowe (zwłaszcza u dzieci), nadmierny wysiłek fizyczny, gwałtowne bodźce świetlne, czynniki emocjonalne, przerwanie przyjmowania leków, miesiączka.
Typowy silny napad padaczki charakteryzuje się utratą przytomności z upadkiem. Padając chory często doznaje urazu głowy. Występuje chwilowy bezdech, sinica, źrenice się rozszerzają, ręce są zgięte, a nogi sztywnieją. Po około 30 s oddech wraca i następują drgawki całego ciała. Może nastąpić przygryzienie języka, warg, pojawia się piana na ustach. Często zdarza się bezwiedne oddawanie moczu. Stan ten może trwać do kilku minut. Chory odzyskuje na krótko świadomość, po czym zwykle zapada w sen ponapadowy. Zadaniem ratownika jest zabezpieczenie poszkodowanego przed dodatkowymi urazami. Pomoc ogranicza się do amortyzowania uderzeń głową o podłoże i usunięcia twardych i ostrych przedmiotów. Nie należy wstrzymywać drgawek, prostować ciała, przenosić chorego, jeśli nie grozi mu niebezpieczeństwo. Nie wkłada się też niczego do ust. Jeżeli atak wydarzył się na ulicy, w miejscu publicznym, trwa dłużej niż 10 min lub poszkodowany zapadł w sen, należy wezwać karetkę pogotowia.

Utonięcie - zabiegi ratownicze

Utonięciem określa się śmierć w przypadku uduszenia się w wodzie. Początkowej fazie tonięcia towarzyszy zwykle skurcz mięśni, przez co woda wypełnia głównie żołądek(tzw. suche tonięcie). Gdy utrata przytomności i bezdech utrzymują się przez pewien czas, skurcz głośni ustępuje i wówczas woda może napłynąć już do płuc (tzw. mokre tonięcie).
Bezcelowe są wszelkie próby usuwania wody z płuc i żołądka.
Pierwsza pomoc polega na oczyszczeniu jamy ustnej i przystąpieniu do sztucznego oddychania. Jeżeli doszło do zatrzymania krążenia, należy bezzwłocznie przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Przy utonięciu często następuje nagłe oziębienie organizmu, co powoduje zwolnienie przemiany materii, a zatem zmniejsza się zapotrzebowanie na tlen i opóźnia proces śmierci. Znane są przypadki uratowania topielców po ponad półgodzinnym okresie wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Topielca należy ciepło okryć i zapewnić natychmiastową pomoc lekarską. Woda, która dostała się do płuc. Może spowodować podrażnienie nawet, jeśli poszkodowany powraca do zdrowia.

9. Ciała obce w organizmie

Ciało obce w oku - należy zajrzeć do oka, czy nie wpadł tam piasek, opiłek, owad itp. Odruchową reakcją jest pocieranie powieki powodując głębsze wtarcie ciała obcego oraz bolesność, zaczerwienienie, łzawienie, swędzenie, ból i obrzęk powieki. Oka nie można trzeć. Należy je dobrze obejrzeć. Jeśli chce się obejrzeć dolną powiekę, poszkodowany musi patrzeć w górę a oglądający ściąga powiekę w dół palcem przyłożonym do dolnej części oczodołu. Górną powiekę można wywinąć na zapałce owiniętej watą. Gdy zauważymy ciało obce trzeba je usunąć zwilżonym brzegiem gazy lub czystej chusteczki. Jeżeli stwierdzimy, że ciało obce znajduje się w rogówce należy zabezpieczyć przed urazem oboje oczu poszkodowanego i udać się do okulisty. Oko jest mało odporne na urazy, dlatego należy szybko udzielić pierwszej pomocy i zapewnić pomoc okulistyczną.

Ciało obce w nosie - spotyka się najczęściej u dzieci, które wkładają do nosa małe przedmioty tj. groch, fasolę, pestkę, bazie, guziki, monety, koraliki. Często zdarza się, że pozostawione tam dłużej pęcznieją lub ulegają gniciu, drażniąc błonę śluzową nosa i utrudniając oddychanie. Może doprowadzić również do pojawienia się wydzieliny śluzowo-ropnej, czasem z domieszką krwi. W innym przypadku może ulec zaczerwienieniu, a dziecko będzie skarżyło się na ból nosa samoistny lub przy dotyku. Aby nie dopuścić do takich sytuacji należy natychmiast ciało obce z nosa usunąć. W tym celu należy zacisnąć palcami drożny otwór nosowy i kazać poszkodowanemu dmuchać. Jeśli to się nie powiedzie należy udać się do lekarza.

Ciało obce w uchu - ucho również jest dla dzieci ulubioną skrytką na drobne przedmioty. Wata włożona do ucha może być również przyczyną kłopotów. Upośledzenie słuchu mogą powodować ciała obce lub czopy woskowinowe, które należy usuwać u laryngologa. Żywy owad w przewodzie słuchowym powoduje nieprzyjemne doznania słuchowe i dolegliwości bólowe. Należy poszkodowanego posadzić, przechylić lekko głowę i przepłukiwać ucho letnia wodą. Owad powinien wypłynąć. Jeśli to nie pomoże należy udać się do lekarza. Nie należy wyjmować, a nawet dotykać niczego, co albo jest przyklejone albo wkłute w gałkę oczną lub w barwną część oka.

Ciała obce w przełyku - Przedmioty małe i gładkie zazwyczaj nie powodują zranienia, mogą jednak powodować uduszenie. Ostre ciała obce mogą uszkodzić przewód pokarmowy. Najczęściej są to ości rybie lub kości kurczaka, ale zdarzają się również guziki, monety, gwizdki, śruby itd. Objawy uwięzienia ciała obcego w przełyku są bardzo uciążliwe. Może wystąpić trudność w oddychaniu, ściskający ból i trudności w przełykaniu. Pierwsza pomoc polega na sprowokowaniu wymiotów. W przypadku niepowodzenia należy wezwać pogotowie. Nie podajemy nic poszkodowanemu do jedzenia i picia.

Ciała obce w tchawicy - do tchawicy może wpaść każdy drobny przedmiot trzymany w ustach lub jedzenie. Wywoła to atak kaszlu lub stan nagłego duszenia się. Pierwsza pomoc polega na uderzaniu płaską dłonią między łopatki. Głowa poszkodowanego powinna być poniżej klatki piersiowej. Małe dziecko można chwycić za biodra, głową w dół i potrząsać nim. Nie wolno wprowadzać palców na ślepo do jamy gardła ani uciskać brzuch niemowlęcia. W wyjątkowo trudnych sytuacjach należy wykonać tzw. chwyt Heimlicha. W tym celu staje się za plecami poszkodowanego, pochyla się go do przodu i pięć razy uderza między łopatki. Jeśli to nie skutkuje wówczas trzeba go objąć oburącz za brzuch, powyżej pępka i nagłym ruchem przycisnąć do siebie, co może spowodować wypchnięcie ciała obcego. Czynności te powtarza się na przemian. Jeżeli poszkodowany nie oddycha rozpoczyna się reanimację i wzywa pogotowie ratunkowe. Gdy zaczął oddychać, układa się go w pozycji bocznej ustalonej. Co trzy minuty mierzy się liczbę oddechów i tętno.

Ciało obce w skórze - małe drzazgi z drewna, metalu lub szkła w skórze, szczególnie rąk, nóg są zwykłym zranieniem. Drzazgę usuwamy za pomocą pęsety. Jeśli jest głęboko i jest niemożliwa do usunięcia wówczas należy ją zabezpieczyć przed naruszeniem i udać się do lekarza. Po usunięciu drzazgi należy to miejsce przemyć czystą wodą i zwykłym mydłem, nacisnąć powierzchnię wokół rany by spowodować lekkie krwawienie i założyć opatrunek.

Skutki nieprawidłowego działania i użycia ostrych narzędzi - Niedozwolone są próby usuwania ciał obcych z nosa lub ucha za pomocą szydełek, wsuwek do włosów, pęsety lub innych ostrych narzędzi, ponieważ prawie zawsze przedmiot zostaje wepchnięty dalej. Manipulowanie w nosie może doprowadzić do zranień i krwawienia. Może doprowadzić do zakażenia głębszych części nosa a nawet zapalenie opon mózgowych. Przy nieumiejętnym usuwaniu ciała obcego z ucha może dojść do uszkodzenia bębenka i wepchnięcia ciała obcego w głąb jamy bębenkowej, co może prowadzić do powikłań. Haczyki na ryby są bardzo ostre i trudne do usunięcia, dlatego powinien tym zajmować się lekarz.

Pytania kontrolne

1. Jakie czynności i w jakiej kolejności wykonujemy udzielając pomocy poszkodowanemu?

2. Opisz jak sprawdzamy czy poszkodowany oddycha?

3. Wymień objawy zakażenia rany?

4. Opisz tamowanie krwotoku z tętnicy?

5. Jak postępujemy w przypadku krwawienia z nosa?

6. Czego nie kładziemy na ranę?

7. Jak opatrujemy rany na głowie?

8. Jaki opatrunek stosujemy w przypadku ran brzucha?

9. Jak sprawdzamy uszkodzenie kręgosłupa u poszkodowanego?

10. Jakie są podstawowe zasady unieruchomienia przy złamaniach kończyn i uszkodzonych stawach?

11. Jak postępujemy przy złamaniu żeber?

12. Jak postępujemy w przypadku objawów wstrząśnienia mózgu?

10. Pomoc poszkodowanym bronią Masowego Rażenia (BMR)

We współczesnym świecie podczas wojny mogą być użyte rozmaite środki rażenia. Możemy mieć równocześnie do czynienia z urazami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i chorobami, wywołanymi energią promienistą lub bronią biologiczną. Z niektórymi czynnikami rażenia mamy do czynienia również w warunkach pokoju.

Uszkodzenia powstałe w wyniku jednoczesnego porażenia człowieka bronią konwencjonalną
i jednym z rodzajów broni masowego rażenia nazywamy mikstami.

Urazy i porażenia spowodowane bronią jądrową

Broń jądrowa poraża ludzi i zwierzęta działaniem fali uderzeniowej, promieniowania cieplnego, promieniowania przenikliwego i skażenia promieniotwórczego. Jednoczesne porażenie dwoma lub kilkoma czynnikami rażenia wybuchu jądrowego nazywa się porażeniami mieszanymi.

Fala uderzeniowa powoduje głównie uszkodzenia mechaniczne ciała na skutek działania miotającego fali. Pojawiają się też urazy wtórne spowodowane zawaleniem budynków, przewróceniem drzew, słupów i środków lokomocji. Do najczęstszych urazów ciała należą: zranienia, złamania, wstrząśnienia mózgu, krwotoki wewnętrzne spowodowane uszkodzeniami narządów wewnętrznych, zgniecenia, wylewy krwawe do mózgu, zatrzymanie pracy serca
i oddechu. Groza wybuchu i jego skutków może wywołać masowe występowanie zaburzeń psychicznych.

Promieniowanie cieplne, któremu towarzyszy promieniowanie świetlne, powoduje oparzenia bezpośrednie i wtórne, wywołane przez wysoką temperaturę i wzniecone pożary. W zależności
od odległości od epicentrum wybuchu oparzenia bezpośrednie mogą być różne - od wyparowania lub zwęglenia ciała do w pobliżu epicentrum przez wszystkie stopnie oparzeń. Charakterystyczne dla oparzeń bezpośrednich jest to, że oparzona jest powierzchnia ciała zwrócona w stronę wybuchu. Nazywa się to oparzeniem profilowym. Najbardziej narażone na nie są odsłonięte części ciała. Promieniowaniu cieplnemu towarzyszy oślepiający błysk powodujący przejściowe oślepienie, światłowstręt, pieczenie, łzawienie, obrzęk oczu, zaczerwienienie spojówek, a nawet trwałą ślepotę na skutek uszkodzeń nerwowych w siatkówce lub oparzenia i zniszczenia rogówki i oka.

Promieniowanie jonizujące podczas wybuchu jądrowego to głównie promieniowanie gamma. Istnieje również promieniowanie resztkowe spowodowane działaniem pyłów promieniotwórczych. W nim działają wszystkie rodzaje promieni i strumień neutronów. Są one szczególnie niebezpieczne. Mają zdolność do zmiany obojętnych pierwiastków organizmu w pierwiastki promieniujące - izotopy, których już nie można z niego usunąć.

Człowiek poddany promieniowaniu pochłania tzw. dawkę napromieniowania. Za bezpieczną
w warunkach wojny przyjęto dawkę 0,25 Sv (25 remów), przy jednorazowym napromieniowaniu całego ciała człowieka, nie większą niż 0,5 Sv (50 remów0 w ciągu 4 dób. Przy tej dawce napromieniowania objawy kliniczne nie występują, a prawdopodobieństwo wystąpienia skutków późnych jest niewielkie.

Jednym z najczęstszych uszkodzeń popromiennych jest choroba popromienna. W zależności
od objawów klinicznych i przebiegu choroby rozróżnia się gwałtowną, ostrą i przewlekłą postać choroby popromiennej.

Postać gwałtowna (piorunująca) występuje przy pochłonięciu dawki około 50 Sv (5000 remów). Kończy się śmiercią w 100 % przypadków w ciągu kilkunastu godzin do trzech dni na skutek zaburzenia świadomości, oddychania i krążenia.

Postać ostra choroby popromiennej ma kilka stopni w zależności od napromieniowania organizmu. Przy napromieniowaniu dawką 1-2 Sv (100-200 remów) występuje choroba popromienna stopnia lekkiego. U około 5-10% osób mogą się pojawić wymioty w ciągu kilku godzin od napromieniowania. Mogą wystąpić skutki późne, jednak większość objawów ustępuje po kilku tygodniach. Przy dawce 2-3 SV (200-300 remów) występuje choroba popromienna średniego stopnia. Charakteryzują ją ciężkie objawy kliniczne, wymioty u wszystkich osób w ciągu dwóch godzin od napromieniowania, poważne zmiany we krwi, a po około dwóch tygodniach utrata włosów. Jest to choroba śmiertelna dla około 25 % napromienionych osób. Ciężka choroba popromienna występuje przy dawce 3-5 Sv ( 350-500 remów). Jest to dawka śmiertelna dla około 50% napromienionych. Występują ciężkie objawy kliniczne z pełnym rozwojem choroby popromiennej i wyraźnym uszkodzeniem czynności krwiotwórczej szpiku.

Dawki 5-7 Sv (500-700 remów) przeżywa około 0-20% osób, u pozostałych takie napromieniowanie powoduje śmierć w ciągu kilkunastu do kilkudziesięciu dni. Przy pochłoniętej dawce 10-30 Sv (1000-3000 remów) występuje uszkodzenie układu pokarmowego z objawami krwotocznymi
i odwodnienie organizmu. Śmierć następuje po upływie kilku do kilkunastu dni.

Przebieg choroby popromiennej

Już po kilku godzinach od napromieniowania następuje bezpośrednia reakcja organizmu na napromieniowanie. Pojawiają się bóle głowy, uczucie osłabienia, nudności, biegunka, wymioty, stan podgorączkowy i podniecenie psychiczne. Nasilenie tych objawów zależy od dawki i czasu napromieniowania.

4. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa

Resuscytacja (ożywianie) - stosowanie zabiegów i technik służących do przywracania krążenia krwi, oddechu i świadomości.

Objawy zatrzymania krążenia i oddychania

O zatrzymaniu krążenia i oddychania informują następujące objawy:

• Utrata przytomności;

• Brak wyczuwalnych objawów przepływu powietrza (należy zbliżyć ucho w okolice ust
  i nosa);

• Brak widocznych ruchów klatki piersiowej i powłok brzusznych;

• Sine zabarwienie warg, paznokci, skóry;

• Brak tętna na dużych tętnicach obwodowych;

• Wiotkość mięśni.

Przyczynami zatrzymania oddychania są najczęściej: tonięcie, porażenie prądem elektrycznym, zatrucie gazem, przedawkowanie leków, uduszenie, zatkanie dróg oddechowych przez ciało obce oraz utrata przytomności powodująca niedrożność górnych dróg oddechowych.

Bardzo ważna jest właściwa ocena stanu poszkodowanego - nie należy rozpoczynać reanimacji, dopóki właściwie przeprowadzone badanie nie potwierdzi jej potrzeby. Można uznać, że poszkodowany jest nieprzytomny, jeżeli reaguje na dźwięk lub dotyk.

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny należy:

• Wezwać pogotowie ratunkowe;

• Podjąć reanimację;

• Kontrolować reakcje poszkodowanego i dostosować działania do jego potrzeb:

- wznowienie samoistnego oddychania upoważnia do zaprzestania sztucznej wentylacji płuc;

- krztuszenie się brak ruchów klatki piersiowej podczas wdmuchiwania powietrza to objawy niedrożności dróg oddechowych, oznaczające konieczność natychmiastowego podjęcia działań mających na celu ich udrożnienie.

Kiedy wezwać pogotowie?

Dla ofiary, jak i dla ratownika podstawowe znaczenie ma jak najszybsze uzyskanie pomocy dodatkowej. Ratownikowi, który podjął reanimację sam, wystarczy sił na około 20-40 minut. Osamotniony ratownik musi podjąć decyzję czy natychmiast przystąpić do reanimacji, czy też najpierw wezwać pomoc. Decyzja powinna zależeć od dostępności służb ratowniczych i organizacji doraźnej pomocy w miejscu zdarzenia (liczby ratowników, środków łączności, przewidywanego czasu dojazdu służb ratowniczych, wtórnego zagrożenia itd.). Jeśli ratowników jest dwóch jeden rozpoczyna reanimację, a drugi wzywa pomoc i zabezpiecza miejsce wypadku.

W stanach nagłego zatrzymania krążenia duże znaczenie ma wczesna defibrylacja (silny impuls elektromagnetyczny pobudzający miesień sercowy do podjęcia samoistnej pracy). Przeszkolonym personelem medycznym, upoważnionym do stosowania tego typu zabiegów są służby specjalistyczne tj. Pogotowie Ratunkowe czy Straż Pożarna.

Kolejność podstawowych zabiegów reanimacyjnych

I Rozpoznawanie okoliczności zdarzenia

1.Zapewnij bezpieczeństwo sobie i poszkodowanemu (rękawice, ustniki reanimacyjne, maseczki i osłony na twarz, dostępne w aptekach i na stacjach benzynowych);

2.Sprawdź czy poszkodowany reaguje na (głośno zapytaj, jak się czuje; potrząśnij delikatnie jego ramieniem)- sprawdzenie przytomności

3. Jeżeli reaguje, pozostaw go w pozycji, w jakiej go znalazłeś,(jeśli jest bezpieczna); oceń jego stan i wezwij pomoc, jeżeli jest potrzebna. Regularnie oceniaj stan poszkodowanego.

4.Jeżeli poszkodowany nie reaguje, wezwij pomoc fachową;

5.Ułuż poszkodowanego na wznak, na twardym, płaskim podłożu i przystąp do reanimacji.

II Układanie osoby nieprzytomnej przed przystąpieniem do reanimacji

1.Jeśli nogi poszkodowanego są zgięte, wyprostuj je;

2. Uklęknij z boku osoby ratowanej, na wysokości jej ramion, w odległości mniej więcej równej szerokości ciała.

3.Ramię ratowanego przyciągnij do siebie tak, aby znalazło się powyżej jego głowy.

4.Jedną ręką obejmij z tyłu kark i głowę ratowanego, podtrzymując je.

5. Drugą rękę połóż pod uniesionym ramieniem tak, aby uchwycić bark i część tułowia.

6. Wolno odwracaj ratowanego, ciągnąc go równomiernie jedną ręką i przytrzymując drugą ręką jego głowę i kark. Tułów, szyja i głowa poszkodowanego powinny leżeć w tej samej płaszczyźnie, a ciało należy odwracać bez ruchów skrętnych.

7.Poszkodowany, który nie oddycha, powinien leżeć na wznak, z rękoma ułożonymi wzdłuż tułowia. Jest to prawidłowa pozycja wyjściowa do dalszych zabiegów.

III Udrażnianie górnych dróg oddechowych

1.Połóż dłoń na czole ratowanego tak, aby kciuk i palec wskazujący pozostawały wolne.

2.Jednocześnie końcami palców drugiej ręki wysuń jego żuchwę.

IV Stwierdzenie oddechu (samoistnego)

Przybliżając ucho do nosa i ust ratowanego, utrzymując jednocześnie drożność dróg oddechowych:

-kontroluj czy jego klatka piersiowa unosi się i opada;

-wsłuchaj się, czy słyszysz szmer wydychanego powietrza,

-staraj się wyczuć na policzku wydychane powietrze;

-prowadź badanie przez około 5-10 sekund

V Podstawowe czynności reanimacyjne

Po stwierdzeniu bezdechu ułóż ratowanego na wznak w sposób opisany poprzednio
i niezwłocznie przystąp do wykonywania podstawowych czynności reanimacyjnych.

1.Utrzymuj drożność dróg oddechowych poszkodowanego przez odchylenie jego głowy i wysunięcie żuchwy;

2.Kciukiem i palcem wskazującym delikatnie zaciśnij nos ratowanego, co zapobiegnie „uciekaniu” wdychanego powietrza.

3.Nabierz głęboko powietrza i szczelnie obejmując ustami usta poszkodowanego, wykonuj kolejne dwa wdechy. Wdech wykonuje się powoli (1,5-2 sekund).

4.Po wykonaniu wdechów odszukaj koniec mostka poszkodowanego i około 2 cm
w górę ułóż splecione obie dłonie na mostku. Podczas uciśnięć mostka trzymaj wyprostowane ręce, co wzmocni siłę ucisku. Wykorzystuj ciężar własnego ciała przenoszony przez ramiona, uciskaj mostek na głębokość 3,5-5 cm, w zależności
od budowy ciała poszkodowanego. Mostek uciskamy w tempie ok. 2 razy na sekundę.
Po wykonaniu 15 uciśnięć mostka, wykonaj 2 wdechy. Czynności powtarzaj na zmianę. (2 wdechy, 15 uciśnięć mostka)

5.Jeśli po 10 sekundowym badaniu tętna stwierdzisz powrót krążenia krwi, kontynuuj sztuczne oddychanie do momentu, w którym osoba ratowana zacznie oddychać samoistnie.

Reanimacja niemowląt i małych dzieci. Masaż serca u niemowląt (do pierwszego roku życia) należy wykonywać palcami. Cykl reanimacyjny powinien przyjąć rytm:
3 uciski - 1 wdech. Reanimację dzieci w wieku powyżej 8 lat prowadzi się tak, jak u osób dorosłych, zwracając szczególną uwagę na siłę ucisku klatki piersiowej w okolicach mostka - ma ona być zdecydowanie mniejsza.

Schemat podstawowych zabiegów reanimacyjnych u dzieci między 1 a 8 rokiem życia.
1.Sprawdź czy dziecko jest przytomne (potrząśnij nim, głośno o coś zapytaj),
2.Gdy dziecko oddycha udrożnij jego drogi oddechowe (odchyl głowę do tyłu, wysuń żuchwę),
3.Sprawdź czy dziecko oddycha (patrz, słuchaj i wyczuwaj),
4.Ułóż dziecko w pozycji bocznej ustalonej.
5. Gdy dziecko nie oddycha rozpocznij sztuczne oddychanie, na 5 uciśnięć wykonaj 1 sztuczny wdech. Czynności te powtarzaj na zmianę.

VI Układanie ratowanego w pozycji bezpiecznej (bocznej ustalonej)patrz wyżej str. 19-21

O zatrzymaniu krążenia świadczy brak tętna na dużych tętnicach u nieprzytomnej, nieoddychającej osoby. We wczesnej fazie zatrzymania krążenia mogą wystąpić agonalne oddechy (westchnienia), których nie należy mylić z prawidłowym oddychaniem. Obecność oddychania wyklucza zatrzymanie krążenia.

Podjętą reanimację należy prowadzić:
-do skutku, czyli przywrócenia funkcji życiowych;
-do przybycia pogotowia ratunkowego i przejęcia przez nie akcji ratowniczej;
-do wyczerpania ratownika (ratowników).

5. Apteczka pierwszej pomocy

Polska Rada Resuscytacji, Polskie Towarzystwo Lekarskie i Polski Czerwony Krzyż opracowały wspólnie skład apteczki pierwszej pomocy. Jej zawartość powinny stanowić: opaska elastyczna 10 cmx4m; bandaże dziane 10 cm x 4m i 5 cm x 4m; opatrunek osobisty; kompresy gazowe 9cm x 9 cm i 1/2 m²; plastry z gazą 10 cm x 6 cm, 10 cm x 8cm i 6 cm x 1 m; plastry na szpuli 1,25 cm x 1,5 m, 5 cm x 5 m, chusty trójkątne; opatrunki na oparzenia Water Jel (mały i średni); siatki opatrunkowe Medelast (nr 2 i nr 5); agrafka; folia izotermiczna („folia życia”); rękawiczki lateksowe; nożyczki; pęseta anatomiczna; Pocket-Pac - resuscytator, maska z nadmuchiwanym brzegiem (nr 5), zaworem jednodrogowym i ustnikiem; chusteczki do dezynfekcji.
Apteczka pierwszej pomocy nie powinna zawierać leków i środków odkażających. Mogą one stanowić wyposażenie apteczki domowej. Należy je przechowywać w oryginalnych opakowaniach, z widocznymi i czytelnymi etykietami ( zwłaszcza nazwa leku, data ważności i dawkowanie). Apteczkę należy przeglądać dwukrotnie w ciągu roku, w celu wyeliminowania jej przeterminowanego wyposażenia. Ważne jest racjonalne dobieranie zawartości apteczki zależnie od potrzeb i zamierzeń, np. osoby wybierające się na obóz wędrowny powinny zwiększyć ilość plastrów z gazą i bandaży elastycznych oraz rozszerzyć zawartość apteczki o zasypki i żele przeciwbólowo-przeciwzapalne. Bardziej liczebna grupa powinna być wyposażona w kilka apteczek pierwszej pomocy. Apteczka domowa powinna być chroniona przed małymi dziećmi.

5. Bandażowanie części ciała

W zależności od tego, jakie zadanie ma spełniać opatrunek rozróżnia się opatrunki osłaniające, uciskowe i unieruchamiające. Opatrunek zabezpiecza przed przenikaniem zarazków do ran
i dodatkowymi urazami, tamuje krwawienie i odgrywa również rolę psychologiczną. Uspokaja poszkodowanego, pozbawiając go widoku krwi i rany. Opaski używane są do przytrzymania opatrunku, uszczelnienia, ocieplenia i przymocowania kompresu, jako ucisk do powstrzymywania krwotoku. Stanowią także unieruchomienie przy szczególnie przy urazach kostno-stawowych. Stosuje się do wzmocnienia i unieruchomienia powłok po zabiegach, przy rozległych zranieniach, a także w celu zapobiegania zastojowi krwi w żyłach. Podobne zastosowanie mają chusty trójkątne.

Bandażując zawsze należy posługiwać się czystymi, wyjałowionymi materiałami opatrunkowymi. Miejsca zranienia należy odsłonić, zdejmując lub rozpruwając w szwach odzież. Poszkodowanego trzeba ułożyć w wygodnej pozycji, stanąć twarzą do miejsca zranienia i obserwować jego twarz. Opatrując kończyny, należy unieść je lekko w górę i podeprzeć w pozycji, jaką chcemy otrzymać po bandażowaniu. Na ranę nakłada się jałowy opatrunek z gazy.

Opaski używane są do zabezpieczenia opatrunków. Wykonane są z bawełny, gazy, płótna i dzianiny muślinowej. Są trzy podstawowe typy opasek: Bandaże luźno tkane, które są stosowane do podtrzymywania lekkich opatrunków w miejscu zranienia. Dzięki luźnej strukturze umożliwiają dobrą wentylację, ale nie mogą być stosowane do wywierania ucisku na ranę ani do unieruchamiania stawów. Bandaże ścisłe są stosowane do zabezpieczania opatrunków i lekkiego unieruchamiania przy urazach. Bandaże z krepy - tkaniny o pomarszczonej powierzchni lub elastyczne są stosowane w celu unieruchamiania stawów. Szerokość opaski dobiera się w zależności od bandażowanej części ciała (od 2,5 do 15 cm), natomiast rodzaj bandaża w zależności od rodzaju uszkodzenia. Codyfix to bandaż rurowy, zrobiony ze zwoju gazy bez szwu. Jest używany do podtrzymywania lekkich opatrunków. W trakcie nakładania należy bardzo uważać, by nie przesunąć opatrunku. Powinien być sprzedawany wraz ze specjalnym aplikatorem do nakładania na ranę. Nie nadaje się jednak do wykonania unieruchomienia, kompresów ani opatrunków uciskowych.

Rany nie należy dotykać, nie wolno wyjmować tkwiących w niej ciał obcych
ani jej przemywać. Bezpośrednio na ranę nie kładziemy także materiałów strzępiących się. (wata, lignina)

Aby przymocować opatrunek, bandaż trzyma się główką do góry w prawej ręce i wykonuje się obwoje zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Rozpoczyna się obwojem kolistym nad lub pod miejscem zranienia, rozwijając opaskę w miarę bandażowania. Stykające się powierzchnie uszkodzonej skóry należy rozdzielić opatrunkami z gazy. Trzeba się starać tak nałożyć obwoje, aby ściśle przylegały do opatrunku i ciała poszkodowanego. Zbyt luźne spowodują zsunięcie się opatrunku, natomiast zbyt ścisłe upośledzenie krążenia, które łatwo rozpoznać po zsinieniu, obrzęku i drętwieniu kończyny. Koniec bandaża przymocowuje się przylepcem, haczykową zapinką lub agrafką. Trzeba dbać o to, aby obwoje były równe i trwałe.

Chusty trójkątne są idealnym materiałem opatrunkowym. Sprzedawane są pojedynczo
w wyjałowionych opakowaniach. Mogą być również wykonane przez przecięcie po przekątnej metra kwadratowego mocnego materiału, takiego jak np. tkanina lniana lub perkal. Najczęściej używa się chusty rozłożonej lub złożonej dwu - trzykrotnie wzdłuż długiej krawędzi, czyli podstawy chusty. Chustę rozłożoną stosuje się do wykonania dużego temblaka, umocowania opatrunków na głowie
i na niemal każdej części ciała. Złożonej dwukrotnie używa się do wykonania temblaka małego, unieruchomienia kończyn, do zamocowania łubków i dużych opatrunków. Złożona trzykrotnie może służyć do umocowania małych opatrunków, tamowania krwawień, wykonania opaski uciskowej. Stosując chustę trójkątną, trzeba uważać, aby węzły nie znalazły się bezpośrednio nad raną,
w bliskim jej sąsiedztwie lub w miejscu, gdzie mogłyby wywierać bolesny ucisk.

Bandażowanie kończyny górnej

Kciuk

1. Opatrunek kłosowy kciuka wstępujący niepełny

Rozpoczynamy obwojem kolistym na nadgarstku (1) przechodzimy na kciuk do samej góry (2) Wykonujemy pętlę dookoła kciuka i kierujemy opaskę z powrotem na nadgarstek. Powstało pierwsze kłosowanie (3). W ten sam sposób, co pierwsze, wykonujemy drugie kłosowanie nieco niżej od poprzedniego (4,5). W ten sam sposób wykonujemy trzecie kłosowanie jeszcze niżej i kończymy obwojem kolistym wokół nadgarstka, koniec bandaża umocowujemy przylepcem. Powstał opatrunek kłosowy kciuka wstępujący (6).

2. Opatrunek kłosowy kciuka wstępujący pełny

Po zamocowaniu na nadgarstku(1), przeprowadzamy opaski powrotne na czubku kciuka (2, 3, 4, 5), po czym nakładamy obwoje kłosowe wstępujące (6).

3. Opatrunek kłosowy kciuka ZSTĘPUJĄCY niepełny

Po rozpoczęciu obwojem kolistym na nadgarstku (1), nakładamy obwoje kłosowe w odwrotnym kierunku, tzn. Pierwszy jest bliżej nadgarstka (2), ostatni - bliżej czubka kciuka. Zakończenie również na nadgarstku (lub obwojem kolistym wokół kciuka) (3).

Uwaga W podobny sposób można również bandażować l, 2, 3, 4 palce. Wewnętrzna strona dłoni pozostaje wolna. Rękawiczkę można wykonywać również jako obwój pełny, przeprowadzając dodatkowo na każdym czubku palca obwoje powrotne, wzmocnione bwojem kolistym {por. Opatrunek kłosowy kciuka wstępujący pełny 2, 3, 4, 5), a dopiero po tych obwojach nakładając obwoje śrubowe.

Palce

1. OWINIĘCIE palców - tzw. RĘKAWICZKA

Rozpoczynamy obwojem kolistym na nadgarstku (1) przechodzimy na mały palec od strony wewnętrznej i wykonujemy kilka obwojów śrubowych: od czubka do nasady palca, liczba obwojów śrubowych zależy od długości palca (2) przeprowadzamy opaskę na okolicę nadgarstka
i wykonujemy niecały obwój kolisty (3) przechodzimy na następny palec, wykonując jw, kilka obwojów śrubowych, po czym kierujemy opaskę na nadgarstek - przez grzbiet dłoni (4,5) Po przejściu od strony nadgarstka na palec środkowy, wykonujemy jw. kilka obwojów śrubowych (6). Te same obwoje wykonane są już w podobny sposób na palcu wskazującym i kciuku, po czym opatrunek został zakończony przylepcem na nadgarstku (7).

Rękawiczkę na ręce lewej zaczynamy od kciuka, a nie od małego palca, w przeciwnym razie obwoje na grzbiecie dłoni nie będą się na przemian krzyżować, co gwarantuje wzajemne ich przytrzymywanie się (1-7).

 

Dłoń

1. Opatrunek kłosowy dłoni WSTĘPUJĄCY pełny

Rozpoczynamy obwojem kolistym na nadgarstku i następnie od wnętrza dłoni przeprowadzamy opaskę powrotną (tam i z powrotem) przez środek złączonych palców (1) następnie skośnie z prawej strony (2), potem skośnie z lewej strony, po czym wszystkie opaski powrotne przymocowujemy obwojem kolistym przez środek złączonych palców (3). Zaczynamy kłosowanie - począwszy od czubków palców tak, aby przykryć 2/3 ostatniej opaski powrotnej (kłosowanie jest to pętla dookoła dłoni ze skrzyżowaniem na grzbiecie) (4, 5) (por. Opatrunek kłosowy kciuka wstępujący niepełny). W podobny sposób wykonujemy drugi obwój kłosowy (jeśli dłoń jest duża, można wykonać łych obwojów więcej). Powstał opatrunek kłosowy wstępujący (6, 7, 8). Kończymy obwojem kolistym na nadgarstku, koniec bandaża umocowujemy przylepcem (9).

2. Opatrunek kłosowy dłoni zstępujący niepełny

Opatrunek wykonujemy bez o-pasek powrotnych na czubkach palców. Po rozpoczęciu obwojem kolistym na nadgarstku (1), nakładamy obwoje kłosowe w odwrotnym kierunku: tzn. pierwszy jest bliżej nadgarstka (2, 3), ostatni bliżej czubków palców. Kończymy obwojem kolistym na nadgarstku lub wokół złączonych palców (4), Jest to zawsze opatrunek kłosowy niepełny.

  3. Opatrunek dłoni za pomocą chusty trójkątnej

Przedramię

1. Opatrunek kolisty śrubowy

Obwój kolisty wykonuje się dookoła 1 osi, można wykonać kilka razy tak, aby każda następna opaska pokrywała w pełni poprzednią (1). W tym przypadku jest on początkiem obwoju śrubowego. Obwój śrubowy - obwoje nakładamy od dołu do góry, każdy obwój następny pokrywa 2/3 poprzedniego (2).

 

2. Opatrunek zaginany

Rozpoczynamy obwojem kolistym (1), następnie w połowie obwoju śrubowego zaginamy opaskę ku dołowi, podtrzymując kciukiem (2) - opaska w tym momencie skierowana jest główką w dół, dalej wykonujemy znowu 1/2 obwoju śrubowego i znowu opaskę zaginamy. Obwoje te powtarzamy dowolną liczbę razy, uważając, aby zagięcia wypadły na samym grzbiecie przedramienia, jedne nad drugimi (3). Opaska taka nadaje się do opatrunków z dużą ilością waty czy ligniny, nie jest zbyt ścisła.

 

3. Opatrunek kłosowy WSTĘPUJĄCY (ósemkowy)

Rozpoczynamy obwojem kłosowym na nadgarstku, przeprowadzamy obwój skośny aż do łokcia i tuż pod łokciem wzmacniamy obwojem kolistym (1), następnie przeprowadzamy obwój skośny od łokcia do nadgarstka - powstaje pierwsze kłosowanie (2). Obwoje kłosujące powtórzono 4 razy, zakończono obwojem kolistym tuż pod łokciem (3).

 

Łokieć

1. Opatrunek żółwiowy łokcia rozbieżny

Rozpoczynamy obwojem kolistym przez środek łokcia, lekko zgiętego (1) Następny obwój prowadzimy nieco skośnie od zewnątrz ku środkowi, poniżej obwoju początkowego (2) trzeci obwój prowadzimy nieco skośnie ku środkowi powyżej obwoju początkowego (3) przeprowadzamy jeszcze po jednym obwoju poniżej i powyżej obwoju początkowego i kończymy na przedramieniu (4).

Bandażowanie kończyny dolnej

Stopa

1. Opatrunek kłosowy stopy pełny wstępujący

Rozpoczynamy obwojem kolistym w stawie skokowym. Wykonujemy opaskę powrotną przez środek palców (od strony podeszwy w kierunku grzbietu stopy), następnie z lewej strony palców (1) potem z prawej strony palców i wzmacniamy obwojem kolistym w poprzek śródstopia (2) następnie od czubka palców zaczynamy kłosowanie aż do stawu skokowego (3) I z powrotem na czubki palców z drugiej strony oraz wykonujemy jeszcze jeden obwój kłosowy od strony zewnętrznej (4, 5). Na rycinie (6) widoczne jest kłosowanie powtórzone 2,5-krotnie. Opatrunek zakończamy obwojem kolistym wokół stawu skokowego(7).

 

2. Opatrunek kłosowy stopy niepełny zstępujący

Rozpoczynamy obwojem kolistym wokół stawu skokowego (1). Przeprowadzamy pierwsze kłosowanie wokół stopy, najbliżej pięty i stawu skokowego (2, 3) Następnie przeprowadzamy drugie kłosowanie wokół stopy, nieco dalej od poprzedniego (4, 5) oraz przeprowadzamy pot trzeciego kłosowania (6) I kończymy obwojem kolistym wokół stopy, umocowujemy przylepcem (7).

 

Goleń

1. Opatrunek kolisty, śrubowy i opatrunek wężykowy (rysunek na kolejnej stronie)

Na rycinie (1) widać wykonany obwój kolisty dookoła stawu skokowego, następnie wykonany obwój śrubowy goleni (2) (obwoje nakładane są skośnie jeden na drugi, przy czym każdy następny pokrywa 2/3 poprzedniego), zakończenie obwojem kolistym znajduje się pod kolanem, na rycinie (3) widać wykonany opatrunek wężykowy goleni. Technika podobna, jak przy opatrunku śrubowym, z tym że pomiędzy obwojami skośnymi pozostaje wolna przestrzeń.

2. Opatrunek zaginany(rysunek na kolejnej stronie)

Na rycinie (4) wykonany obwój kolisty wokół stawu skokowego oraz 1/2 obwoju śrubowego, następnie zagięcie opaski w dół, na kciuku, główka bandaża jest w tym momencie obrócona w dół. Na rycinie (5) widać obwój zaginany, powtórzony 7 razy aż pod kolano - zagięcia tworzą rysunek kłosa, zakończenie nastąpiło pod kolanem.

3. Opatrunek kłosowy wstępujący (ósemkowy) (rysunek na kolejnej stronie)

Po rozpoczęciu obwojem kolistym na stawie skokowym i przejściu ukośnie pod kolano, umocowujemy opaskę obwojem kolistym pod kolanem (6), przechodzimy z powrotem skośnie na staw skokowy - powstaje pierwsze kłosowanie (7) następnie wykonujemy w podobny sposób jeszcze kilka obwojów kłosowych jeden nad drugim i kończymy obwojem kolistym pod kolanem (8).

Uwaga Kończyny dolne bandażujemy zawsze od dołu ku górze, aby nie tamować krążenia żylnego. Opatrunek zaginany jest luźny, dlatego nadaje się najlepiej do przytrzymywania opatrunków z gruba warstwą ocieplającą - watą, ligniną lub flanelką.

Kolano

1. Opatrunek żółwiowy kolana rozbieżny

Rozpoczynamy obwojem kolistym wokół kolana (1) Wykonujemy obwój skośny nad obwojem kolistym, potem pod obwojem kolistym (2). Na rycinie (3) widać obwoje rozbieżne przeprowadzone z każdej strony po 2 razy (nad i pod kolanem). Opatrunek zakończony jest obwojem kolistym wokół uda.

2. Opatrunek żółwiowy kolana zbieżny

Rozpoczynamy obwojem kolistym wokół goleni tuż poniżej kolana (1) Przechodzimy na udo tuż powyżej kolana, przeprowadzamy obwój kolisty nieco skośnie i przechodzimy z powrotem poniżej kolana (2). Na rycinie (3) widać obwoje zbieżne wykonane z każdej strony po 2 razy. Opatrunek zakończony jest obwojem kolistym na samym kolanie.

Uwaga Obwój żółwiowy kolana przeprowadza się tak samo jak obwoje żółwiowe pięty I łokcia, kończyny w stawach podczas bandażowania pozostają zgięte, co pozwala na wykonywanie ruchów
i nie unieruchamia kończyny po wykonaniu opatrunku.

Głowa

Ciemię, czoło

1. Czapka Hipokratesa (mitra)

Do wykonania obwoju potrzebna jest opaska dwugłowa, powstała albo ze zwinięcia jednej długiej opaski z dwóch stron, albo wskutek zeszycia ze sobą dwóch opasek. W prawej ręce trzymamy opaskę, którą bandażujemy wokół czoła. W lewej ręce trzymamy opaskę, którą bandażujemy opaski powrotnie przez ciemię. Rozpoczynamy obwojem kolistym wokół czoła (1) na potylicy zakładamy opaskę, trzymaną w lewej ręce pod tę, która trzymamy w prawej (2) opaskę podłożoną zaginamy równo z obwojem kolistym i przeprowadzamy aż do czoła poprzez ciemię (3) i dalej na czoło, po czym przybandażowujemy ją połową obwoju kolistego (4) następnie opaskę pionową zaginamy równo z obwojem kolistym i przeprowadzamy skośnie półkoliście do tyłu (5) gdzie również ja przybandażowujemy obwojem kolistym, następnie znowu zaginając, przeprowadzamy z drugiej strony opaski środkowej w stronę czoła (6). Opaski powrotne zaginane raz z lewej, raz z prawej strony ciemienia, przytrzymywane obwojami okrężnymi wokół czoła przeprowadzamy tyle razy, ile potrzeba, aby pokryć całe ciemię. Na rycinie (7,8) widać obwoje zaginane przeprowadzane po trzy razy z każdej strony opaski środkowej, za każdym razem przytrzymywane obwojem kolistym. Opatrunek zakończono na czole.

Uwaga Czapka dobrze wykonana, po zdjęciu z głowy trzyma się w całości.

Opracowała mgr Violetta Politowska

39

---