ROZSTRZYGANIE INDYWIDUALNYCH SPRAW DOTYCZĄCYCH
OCHRONY OSÓB I MIENIA W DRODZE DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH.
I.
ZAKRES PRZEDMIOTOWY I PODMIOTOWY
KODEKSU POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Na prawo administracyjne - oprócz norm administracyjnego prawa materialnego oraz norm dotyczących ustroju administracyjnego publicznej - składają się również normy o charakterze procesowym. Określają one postępowanie administracyjne przez które, - w szerokim znaczeniu będziemy rozumieli zespoły przepisów:
normujące tryb postępowania zewnętrznych indywidualnych aktów administracyjnych ustalających lub tworzących pewne uprawnienia czy obowiązki,
normujący nakładanie pewnych kar w trybie administracyjnym (jak, np. nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego),
regulujące przymusowe wykonanie indywidualnych aktów administracyjnych lub obowiązków wynikających wprost z ustawy ( np. o prowadzeniu działalności gospodarczej) lub innego aktu normatywnego (np. uchwały rady gminy zawierającej przepisy porządkowe).
W kręgu naszych dalszych zainteresowań pozostanie pierwsze z wymienionych postępowań, zwane ogólnym postępowaniem administracyjnym czy postępowaniem uniwersalnym. W ramach tego postępowania rozstrzygane są indywidualne sprawy w drodze decyzji administracyjnej także z zakresu spraw dotyczących ochrony osób i mienia (np. koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej czy licencji pracownika ochrony fizycznej lub pracownika zabezpieczenia technicznego).
Podstawowym źródłem prawa o postępowaniu administracyjnym jest ustawa Kodeksu Postępowania Administracyjnego (k.p.a.). Natomiast sądownictwo administracyjne - obecnie wyłączone ze struktury k.p.a. - normuje ustawa z dnia 11 maja 1995r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Z dniem 1 stycznia 2004 r. problematykę sądownictwa administracyjnego regulują: ustawa z 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269) oraz ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270).
Przepisy o charakterze proceduralnym, wprowadzając rozwiązania odmienne od przyjętych w k.p.a., zostały umieszczone w wielu ustawach szczególnych. Przykładem tego typu ustaw jest ustawa o ochronie osób i mienia, która przykładowo w art. 10 określa, co powinien zawierać wniosek o wydanie zezwolenia na utworzenie wewnętrznych służb ochrony.
Kodeks postępowania administracyjnego nie jest aktem jednorodnym. Jego zakres podmiotowy (oznaczający rodzaje postępowań administracyjnych toczących się według przepisów k.p.a.), obejmuje następujące rodzaje postępowań:
w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych (np. koncesji czy licencji w sprawach z zakresu ochrony osób i mienia),
w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji publicznej i organami samorządu terytorialnego oraz między tymi organami a sądami,
w sprawach wydawania zaświadczeń,
w sprawach skarg i wniosków.
Spod mocy obowiązującej kodeksu zostały wyłączone postępowania:
w sprawach karnych skarbowych,
w sprawach wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjne w stosunkach między organami administracji państwowej i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi.
Podmiotowy zakres obowiązywania przepisów k.p.a. odpowiada na pytanie - w postępowaniu przed jakimi organami przepisy kodeksu mają zastosowanie?
Przepisy ogólnego postępowania administracyjnego mają zastosowanie w postępowaniu przed:
organami administracji państwowej,
organami samorządu terytorialnego oraz
organami państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych, a także przed
organami organizacji zawodowych, samorządowych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych.
W wypadku organów wymienionych w dwóch ostatnich punktach muszą one być z mocy prawa upoważnione do załatwiania spraw w drodze wydawania decyzji administracyjnych. Przepisów kodeksu nie stosuje się w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw i urzędów konsularnych.
W sprawach z zakresu ochrony osób i mienia podmiotami stosującymi przepisy k.p.a. są organy znajdujące się w resorcie spraw wewnętrznych i administracji. Decyzje administracyjne wydaje zarówno naczelny organ administracji państwowej, jakim jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia), jak i
organy terenowe (licencji pracownika ochrony wydawane przez komendanta wojewódzkiego Policji). Organem odwoławczym w stosunku do tych ostatnich decyzji jest Komendant Główny Policji.
II.
ZASADY OGÓLNE
KODEKSU POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Kodeks postępowania administracyjnego zawiera pewne reguły wspólne dla całości postępowania. Noszą one nazwę Zasad Ogólnych. Zostały one wyodrębnione w rozdz. 2 działu i k.p.a., z tym, że w dalszych przepisach kodeksu znajduje się rozwinięcie tych zasad (np. zasadę prawdy obiektywnej i rozwijają przepisy o dowodach).
Zasady ogólne są normami prawnymi. Ich naruszenie rodzi podobne skutki prawne, jak naruszenie innych norm prawnych. W wielu wypadkach skutki te są kwalifikowane ze względu na zasadnicze znaczenie zasad ogólnych dla postępowania administracyjnego.
Katalog zasad ogólnych obejmuje m.in.: zasadę praworządności i zasadę prawdy obiektywnej, zasadę uwzględniania interesu społecznego i interesu obywateli, zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa, zasadę udzielania informacji prawnej stronom, zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu, zasadę dwuinstancyjności postępowania, zasadę trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych czy zasadę dopuszczalności zaskarżania decyzji do sądu administracyjnego.
Zasada praworządności jest zasadą o charakterze fundamentalnym dla demokratycznego państwa prawa. Wynika z niej obowiązek przestrzegania prawa zarówno przez prowadzący postępowanie organ jak i przez innych uczestników postępowania. „Przepisy prawa” oznaczają tutaj przepisy ustaw oraz wydawane na ich podstawie przepisy wykonawcze.
Z zasady uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli wynika obowiązek uwzględniania z urzędu tych wartości o jakich jest mowa. Interes społeczny najczęściej oznaczać będzie w naszym wypadku ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego, natomiast słuszny interes obywateli to swoboda prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia.
Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu administracyjnym sprowadza się do czynnego udziału stron - zarówno w postępowaniu przed organem I jak i II instancji. Między innymi przejawiać się ona będzie w następujących uprawnieniach strony:
zgłaszania wniosków dowodowych,
wglądu do akt postępowania i wykonywania odpisów,
wypowiedzenia się - przed wydaniem decyzji - co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań,
składania środków zaskarżenia od rozstrzygnięć organu.
Zasada dwuinstancyjności postępowania oznacza poza nielicznymi wyjątkami:
możliwość zaskarżenia decyzji do organu II instancji.
Pozostałe zasady ogólne zostaną omówione w dalszej części pracy (np. zasada prawdy obiektywnej przy dowodach).
III.
UCZESTNICY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Organ prowadzący postępowanie.
Organami prowadzącymi postępowanie administracyjne w sprawach z zakresu ochrony osób i mienia są:
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji - udzielenie, odmowa udzielenia, ograniczenie zakresu działalności gospodarczej lub formy usług oraz cofanie koncesji na działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia,
komendant wojewódzki Policji - zezwolenie na utworzenie wewnętrznej służby ochrony oraz odmowa udzielenia zezwolenia i cofnięcie zezwolenia, wydanie licencji, odmowa jej wydania, zawieszenie i cofnięcie licencji,
Komendant Główny Policji jako organ odwoławczy w stosunku do decyzji wydanych przez komendanta wojewódzkiego Policji.
Organy prowadzące postępowanie zostały ustawowo zobowiązane do przestrzegania z urzędu swojej właściwości. Konsekwencją naruszenia tego obowiązku jest stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.).
Rozróżnia się właściwość rzeczową i miejscową.
Właściwość rzeczowa określa, który konkretny organ lub pion organów kompetentny czy też władny jest do załatwienia danej kategorii spraw. Tytułem przykładu można wskazać, że organem właściwym rzeczowo do wydania licencji jest komendant wojewódzki Policji, a z kolei organem właściwym rzeczowo do wydania paszportu jest wojewoda.
Właściwość miejscowa to inaczej zdolność organu do realizowania swojej właściwości rzeczowej na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju. W naszym wypadku kryterium ustalenia właściwości miejscowej będzie przede wszystkim:
miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o wydanie jej licencji,
miejsce położenia zakładu w wypadku utworzenia wewnętrznej służby ochrony.
Względy zasady prawdy obiektywnej (a także innych zasad ogólnych kpa - np. zasady pogłębiania zaufania do organów państwowych czy zasady praworządności) powodują, że w niektórych sytuacjach pracownik organu, a nawet cały organ podlega wyłączeniu.
Przesłanki wyłączenia pracownika organu od udziału w postępowaniu wymienia art.24 § 1 kpa. Przykładowo dotyczy to pracownika, który w postępowaniu jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki.
Instytucja wyłączenia całego organu jest określona w art. 25 kpa. Przykładowo będzie ona miała zastosowanie wówczas, gdy postępowanie dotyczy interesów majątkowych kierownika zakładu lub osób związanych z nim z tytułu małżeństwa czy pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia.
Konsekwencją wydania decyzji przez pracownika lub organ administracji, który podlega wyłączeniu j jej wznowienie postępowania (art. 145 § 1 pkt 3 kpa).
Strona.
Według art. 28 kpa stroną jest każdy:
czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie (np. pracownik ochrony, któremu właściwy organ cofa licencję) albo
kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek (np. osoba zgłaszająca żądanie wydania licencji).
Zdolność postępowania w postępowaniu administracyjnym w charakterze strony mają:
osoby fizyczne,
osoby prawne,
jednostki nie posiadające osobowości prawnej (gdy chodzi o państwowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne).
Np. art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie osób i mienia konkretyzuje - w odniesieniu do koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej - kto może wystąpić z wnioskiem o wydanie koncesji (por wyżej - rozdział dot. Wewnętrznych służb ochrony).
Osoba fizyczna ubiegająca się o wydanie licencji pracownika ochrony fizycznej oraz pracownika zabezpieczenia technicznego musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych - oznacza ona zdolność do tego, by przez te czynności prawne swym własnym działaniem nabywać lub utracić prawa albo obowiązki i w ogóle wywoływać skutki prawne. Dlatego też przepisy prawa wymagają by do wniosku o wydanie licencji dołączyć oświadczenie o zdolności do czynności prawnych stwierdzone własnoręcznym podpisem, złożonym w obecności pracownika komendy wojewódzkiej Policji przyjmującego wniosek.
W postępowaniu administracyjnym strony, które nie są osobami fizycznymi działają przez swych przedstawicieli ustawowych lub statutowych. Strona może działać przez pełnomocnika. Może nim być każda osoba fizyczna posiadająca - oprócz pełnomocnictwa - zdolność do czynności prawnych. Powyższa zasada nie dotyczy czynności wymagających od strony jej osobistego działania. Taki wymóg wprowadziło np. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 czerwca 1998 r. w sprawie wzoru i trybu wydawania licencji pracownika ochrony fizycznej i licencji pracownika zabezpieczenia technicznego oraz trybu i częstotliwości wydawania przez organy Policji opinii o pracownikach ochrony. Osoba, której przyznano licencję pracownika ochrony, odbiera ją osobiście, za pokwitowaniem, po okazaniu dowodu wniesienia opłaty za wydanie licencji.
Uczestnicy na prawach strony.
Jest to grupa uczestników postępowania, którzy nie są stronami w toczącym się postępowaniu, jako, że postępowanie nie dotyczy ich własnej sprawy. Nie występują one zamiast stron, lecz obok i niezależnie od niej. Uczestnikom tym przysługują prawa strony wynikające jednak tylko z norm prawa procesowego (np. zgłaszanie wniosków dowodowych, składanie odwołań od decyzji czy zażaleń na postanowienia), a nie z norm prawa materialnego.
Uczestnikami na prawach strony mogą być:
Organizacja społeczna,
Prokurator,
Rzecznik Praw Obywatelskich.
Organizacja społeczna.
Możliwość wystąpienia organizacji społecznej na prawach strony jest uzależniona od wystąpienia łącznie dwóch warunków:
jest to uzależnione celami statutowymi tej organizacji,
przemawia za tym interes społeczny.
Organizacji społecznej przysługują następujące uprawnienia:
żądanie wszczęcia postępowania,
żądania dopuszczalności jej do udziału w postępowaniu.
O dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu decyduje organ prowadzący postępowanie. Odmowa uwzględnienia żądania organizacji społecznej następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie oraz skarga do NSA.
Prokurator.
Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym miał stanowić jedną z gwarancji praworządnego działania administracji. Do uprawnienia prokuratora wynikających z kpa należy
prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji państwowej o wszczęciu postępowania w celu usunięcia stanu o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem,
prawo udziału w każdym stadium już toczącego się postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem,
prawo wniesienia do decyzji ostatecznych dwóch środków zaskarżenia: sprzeciwu - Nadodrze administracyjnej (art. 184-187 kpa) oraz skargi - na drodze sądowej.
Podstawowa różnica pomiędzy organizacją społeczną a prokuratorem, jako uczestnikami na prawach strony sprowadza się do tego, że w wypadku prokuratora to on, a nie organ prowadzący postępowanie, decyduje o swoim udziale w postępowaniu.
Rzecznik Praw Obywatelskich.
Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich przyznała Rzecznikowi takie same prawa procesowe, jakie ma prokurator. Może on:
żądać wszczęcia postępowania administracyjnego,
uczestniczyć postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi,
zaskarżyć decyzję do sądu administracyjnego.
IV.
WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA
ADMINISTRACYJNEGO
Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Wszczęcie postępowania na żądanie strony następuje najczęściej wówczas, gdy chodzi o uzyskanie lub ustalenie istnienia pewnego uprawnienia (np. wszczęcie postępowania w sprawie wydania licencji pracownika ochrony fizycznej). Natomiast w wypadku nakładania na stronę określonych obowiązków mających na celu ochronę interesu państwa lub interesu społecznego postępowania wszczyna się z urzędu (np. w sprawie cofnięcia licencji wówczas, gdy pracownik ochrony wykonuje zadania z naruszeniem przepisów prawa).
Postępowanie administracyjne jest postępowaniem odformalizowanym. Przejawia się to m.in. w braku przepisów określających prawną formę wszczęcia postępowania.
Kodeks reguluje podstawowe wymagania formalne co do formy i treści podania (podaniem w rozumieniu kpa są wszelkiego rodzaju oświadczenia stron oraz innych uczestników postępowania wobec organu - żądania, wnioski, wyjaśnienia, odwołania czy zażalenia).
Wymagania co do formy podania przewidują możliwość ich złożenia pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisów, a także ustnie do protokołu. Przepisy szczególne mają wprowadzać w tym zakresie pewne ograniczenia. Przytoczone wcześniej rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 czerwca 1998 r. przewiduje, że osoba ubiegająca się o wydanie licencji pracownika ochrony składa pisemny wniosek do właściwego, ze względu na swoje miejsce zamieszkania, komendanta wojewódzkiego Policji.
Kodeksowe wymagania co do treści podania są ograniczone do niezbędnych składników (wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie). Przepisy szczególne przewidują wprowadzenie dodatkowych wymogów co do wnoszenia podań. W zakresie prawa o ochronie osób i mienia wymogi te są dwojakiego rodzaju.
Pierwsze z nich dotyczą obowiązkowych składników wniosku. Przykładowo wniosek o wydanie licencji pracownika ochrony powinien zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi jej adres, określenie rodzaju licencji oraz podpis wnioskodawcy. natomiast kierowany do właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji wniosek o utworzenie wewnętrznej służby ochrony (chodzi o obszary, obiekty i urządzenia nie podlegające przymusowej ochronie), powinien być uzasadniony „ważnym interesem gospodarczym lub społecznym” (art. 10 ust. 1 ustawy), a ponadto powinien zawierać wiele informacji, takich przykładowo jak (art. 10 ust. 2 ustawy):
uwzględnienie charakteru produkcji lub rodzaju działalności czy
analiza potencjalnych zagrożeń i aktualnego stanu bezpieczeństwa jednostki.
Drugi rodzaj wymogów związanych ze złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania w sprawach z zakresu ochrony osób i mienia dotyczy dokumentów, które dołącza się do wniosku. Należy zauważyć, że lista tych dokumentów jest obszerna (zob. § 2-4 powoływanego rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 czerwca 1994 r.). nie dostarczenie tych dokumentów rodzi decyzję odmowną (np. art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie osób i mienia). Wydaje się, że dokumenty te powinny być gromadzone w trakcie postępowania dowodowego, a nie przed wszczęciem postępowania administracyjnego.
Podanie może zawierać pewne braki (podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych). Wówczas używa się wnoszącego do usunięcia braków podania w terminie 7 dni z pouczeniem, że nie usunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia. Czynność ta (pozostawienie podania bez rozpatrzenia) musi być podjęta w formie decyzji.
Data wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organów administracji państwowej. Kodeks nie rozstrzyga sposobu ustalenia daty wszczęcia postępowania z urzędu. Zgodnie z orzeczeniem NSA ustalając datę wszczęcia postępowania z urzędu bierze się pod uwagę pierwszą czynność dokonaną przez organ administracji na zewnątrz w stosunku do strony, pod warunkiem, że o czynności tej powiadomiono stronę (np. kontrola magazynowania i ewidencjonowanie broni).
Ustalenie daty wszczęcia postępowania ma bardzo istotne znaczenie dla określenia terminów załatwienia spraw. Kodeks przewiduje trzy terminy załatwienia spraw. Załatwienia sprawy bez zbędnej zwłoki ma zastosowanie w takich sytuacjach, gdy sprawy mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.
Termin jednego miesiąca stosuje się wówczas, gdy załatwienie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. W wypadku spraw szczególnie skomplikowanych organ powinien załatwić sprawę nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
V.
POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE
Celem postępowania wyjaśniającego jest ustalenie okoliczności faktycznych sprawcy oraz jej stanu prawnego. Postępowanie wyjaśniające powinno zostać przeprowadzone zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej. Art. 77 § 1 kpa stanowi, że „organ administracji państwowej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy”. Jako dowód w sprawie należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia stanu faktycznego, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. W stosunku do innych środków dowodowych (np. dowód z filmu, telewizji, fotokopii, fotografii, planów czy rysunków), należy stosować przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Jedyne ograniczenie wprowadzone przez kpa dotyczy dowodu sprzecznego z prawem. Przykładem takiego dowodu są orzeczenia o skazaniu lub ukaraniu objęte przepisami o zatarciu.
Dowód z dokumentów
Dokument oznacza akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości. Dzielą się one na dokumenty urzędowe oraz dokumenty prawne.
Dokumentom urzędowym przyznaje kpa zwiększoną moc dowodową w zakresie tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, pod warunkiem, że zostaną spełnione znacznie duże przesłanki:
dokumenty sporządzono w przepisanej formie,
sporządziły je powołane do tego organy państwowe (inne państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, samorządowe) w ich zakresie działania.
Wszystkie inne dokumenty są dokumentami prywatnymi, którymi kpa się nie zajmuje. Stanowi on dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.
Należy zaznaczyć, że dowód z dokumentu urzędowego jest dowodem najczęściej występującym w postępowaniu w sprawach z zakresu ochrony osób i mienia. Przepisy prawa wymieniają te dokumenty, które należy dołączyć do wniosku o wydanie określonej decyzji. Przykładowo do wniosku o wydanie licencji należy dołączyć następujące dowody z dokumentów urzędowych:
zaświadczenie o uregulowaniu stosunku do służby wojskowej, wydane przez właściwe organy wojskowe czy
orzeczenie lekarskie stwierdzające fizyczną i psychiczną zdolność do wykonywania zadań pracownika ochrony, wydane przez jednostki uprawnione do przeprowadzenia badań ubiegających się o wydanie licencji.
Charakter dowodu z dokumentu będzie miało „Zapytanie o karalność” wypełnione przez Centralny Rejestr Skazanych Ministerstwa Sprawiedliwości oraz opinia o osobie ubiegającej się o licencję pracownika ochrony wydana przez właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania opiniowanego, komendanta komisariatu Policji.
Nowelizacja kpa z 1987 r. wprowadziła nowy środek dowodowy, jakim jest oświadczenie.
Możliwość złożenia oświadczenia została uzależniona od spełnienia następujących warunków:
oświadczenie może złożyć jedynie strona,
strona składa oświadczenie na swój wniosek,
oświadczenie jest składane pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań,
oświadczenie może być składane, jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w formie zaświadczenia.
Przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 czerwca 1998 r. przewidują możliwość składania oświadczenia o zdolność do czynności prawnych. Musi ono być potwierdzone własnoręcznym podpisem, złożonym w obecności pracownika komendy wojewódzkiej Policji przyjmującego wniosek o wydanie licencji.
Dowód z zeznań światków
Świadkiem nazywamy osobę fizyczną, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych lub o których otrzymała wiadomości od innych osób.
Kpa przewiduje pewne ograniczenia dowodu z zeznań świadków. Pierwsze z nich dotyczy osób, które nie mogą być świadkami. Są nimi:
osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń,
duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi,
osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione z obowiązku zachowania tej tajemnicy.
Następne ograniczenie dotyczy osób, którym przysługuje prawo odmowy zeznań. Prawo to przysługuje: małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym i rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli (trwa ono także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli).
Prawo odmowy zeznań stanowi wyjątek od zasady, iż nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka.
Wreszcie ostatnie z ograniczeń dowodu z zeznań świadka dotyczy osób, którym przysługuje prawo odmowy odpowiedzi na pytania. Chodzi tutaj o takie pytania, które mogłyby narazić świadka lub jego bliskich (tych, którym przysługuje prawo odmowy zeznań) na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Świadek obowiązany jest zeznawać prawdę. Dlatego też, przed odebraniem zeznań, organ administracji państwowej jest obowiązany pouczyć świadka o odpowiedzialności za fałszywe zeznania, a także o prawie odmowy zeznań i prawa odmowy odpowiedzi na pytania.
Dowód z opinii biegłego
Biegłym (znawcą, rzeczoznawcą, ekspertem) jest osoba, która dysponuje specjalnymi wiadomościami potrzebnymi do ustalenia lub oceny określonych faktów, do czego w danym przypadku nie wystarcza wiedza i doświadczenie sędziego. Opinia biegłych jest dla organu tylko materiałem, który powinien mu pomóc w rozstrzygnięciu kwestii faktycznej, ale musi on rozstrzygnąć tę kwestię sam, we własnym imieniu. Biegli nie przekazują - tak jak świadkowie - swoich spostrzeżeń o okolicznościach faktycznych rozpatrywanej sprawy, lecz wypowiadają o tych okolicznościach opinię w oparciu o posiadane przez siebie specjalne wiadomości.
Do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.
Dowód z oględzin
Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu względnie jakiejś osoby przez organ administracji państwowej celem poczynienia ustaleń w zakresie określonych ich właściwości poprzez bezpośrednie spostrzeżenia i doznania. Jest to dowód rzeczowy bezpośredni organ administracji w sposób bezpośredni styka się z przedmiotem oględzin (np. broń czy magazyn, w którym przechowywana jest broń).
Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, to osoby te są obowiązane pokazać przedmiot oględzin.
Przesłuchanie stron
Charakterystyczną cechą tego środka jest to, iż źródłem informacyjnym jest podmiot bezpośrednio zainteresowany w danej sprawie. Może on być stosowany jeżeli wystąpią łącznie dwie przesłanki:
wyczerpaniu innych środków dowodowych lub ich braku (organ administracji państwowej nie ma możliwości ustalenia stanu faktycznego za pomocą innych środków dowodowych),
pozostałe niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.
Zasady postępowania dowodowego
Organ prowadzący postępowanie, w toku postępowania wyjaśniającego, powinien uwzględnić dyrektywy wynikające z zasad postępowania dowodowego. Jedną z tych zasad jest zasada dochodzenia prawdy obiektywnej. Nakazuje ona w sposób wyczerpujący żeby brać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.
Wiele obowiązków organu wynika z zasady aktywnego udziału stron w każdym stadium postępowania. Strona może składać żądania dotyczące przeprowadzenia dowodu, a organ powinien je uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca istotne znaczenie dla sprawy.
Na organie prowadzącym postępowanie ciąży obowiązek zawiadomienia strony przynajmniej na 7 dni przed terminem - o miejscu i przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin. Udział strony w przeprowadzeniu dowodu będzie polegał na możliwości zadawania pytań świadkom, biegłym i stronom oraz na składaniu wyjaśnień, a nawet środków dowodowych.
Dana okoliczność może być uznana za udowodnioną jedynie wówczas, gdy strona miała możliwość wypowiedzenia się co do zebranych dowodów.
Istotne znaczenie ma również zasada swobodnej oceny dowodów. Jej treścią jest wymóg, czy organ prowadzący postępowanie oceniał na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.
VI.
ROZSTRZYGNIĘCIE W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Kodeks postępowania administracyjnego zna trzy rodzaje rozstrzygnięć. Są nimi:
decyzja,
postanowienie,
ugoda (z uwagi na jej małe znaczenie w sprawach z zakresu ochrony osób i mienia problematyka ugody zostanie pominięta).
Decyzja
Decyzja jest oświadczeniem woli organu administracji państwowej wyrażonym w imieniu państwa. Jest to jeden z rodzajów aktu administracyjnego.
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r., tekst jednolity Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071; zmiany Dz.U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 169, poz. 1387.
Dz.U. Nr 74,poz.368; zmiany: Dz.U. z 1995r. Nr104,poz.515, z 1997r. Nr 75,poz.471, Nr 106,poz.679, Nr 114, poz.739, Nr 144,poz.971, z 1998r. Nr 2,poz.5, Nr 162,poz.1126, z 1999r. Nr 2,poz.853, z 2000r. Nr 48, poz.552, Nr 60,poz.704, Nr 91,poz.1008, z 2001r. Nr 49,poz.508, 509, Nr 101,poz.1113, Nr 113,poz.984, Nr141,poz.1177, Nr169,poz.1387.
Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 471.
Blok: Prawo Administracyjne - 1 -