CYTRYNIAN TRISODOWY, BHP KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Cytrynian trisodowy [E 331, 2-hydroksy-1,2,3-propanotrikarboksylan trisodowy]

Wzór konstytucyjny: NaO₂CCH₂C(OH)(CO₂Na)CH₂CO₂Na

Wzór sumaryczny: C₆H₅Na₃O₇

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Substancja stwarzająca zagrożenie:

Nazwa chemiczna

% wag.

Nr CAS

Nr EINECS

Symbol ostrzegawczy

Symbole zagrożenia (R)

cytrynian trisodowy

100

68-04-2

200-675-3

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja nie jest niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna. W ogniu wydzielają się szkodliwe gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Cytrynian trisodowy jest substancją słabo drażniącą błony śluzowe oraz skórę.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Substancja bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie. Nie działa szkodliwie na żywe organizmy, w szczególności wodne.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego cytrynianem trisodowym środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Zapewnić dopływ świeżego powietrza. Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Doraźna pomoc polega na płukaniu żołądka wodą z dodatkiem dużej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu, a następnie na podaniu środka przeczyszczającego.
2.	W razie potrzeby przewieźć do szpitala.
Skażenie oczu:
1.	Skażone oczy delikatnie oczyścić mechanicznie. Następnie oczy należy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą. Zapewnić pomoc okulisty.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Substancja stała, niepalna. W ogniu wydzielają się szkodliwe gazy, pary i dymy.
Środki gaśnicze:	Zgodne z naturą pożaru sąsiednich obiektów.
Zalecenia szczegółowe:	Brak.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się cytrynianu trisodowego do środowiska, zanieczyszczony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym cytrynianem trisodowym. Stosować ubrania robocze z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym).
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze spalania zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania cytrynianu trisodowego nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z cytrynianem trisodowym, unikać wdychania pyłów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów chemicznych, wyposażonym w instalację wentylacyjną. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać cytrynian trisodowy, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy cytrynian trisodowy odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne:

Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania cytrynianu trisodowego. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa powlekanego.
Oczy:	Okulary ochronne.
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami cytrynianu trisodowego (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów pochodzących z cytrynianu trisodowego, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy (NDS):

NDS 10 mg/m³ (jak dla nietrujących pyłów przemysłowych).

NDSCh -

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi cytrynianu trisodowego.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 258,07 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Cytrynian trisodowy w warunkach normalnych jest krystalicznym ciałem stałym, bezbarwnym, o lekko cytrynowym zapachu.
9.3	Gęstość usypowa: ok. 600 kg/m³
9.4	Temperatura topnienia: 150^oC
9.5	Temperatura wrzenia: Rozkład
9.6	Rozpuszczalność w wodzie: Cytrynian trisodowy jest dobrze rozpuszczalny w wodzie.
9.7	Temperatura zapłonu: Substancja niepalna
9.8	Wartość pH (10 /l H₂O/20^oC): 7,5-9
9.9	Stopień zagrożenia wód: Minimalny
9.10	Inne: Cytrynian trisodowy występuje w stanie naturalnym. Posiada znaczenie fizjologiczne. Cytrynian trisodowy używany jest w farbiarstwie, przy drukowaniu perkali, do wyrobu napojów chłodzących i wyrobów cukierniczych, polerowania stali nierdzewnej i innych metali, do produkcji żywic aldehydowych, nietoksycznych zmiękczaczy do tworzyw sztucznych, a także w lecznictwie. Wodne roztwory są używane jako dodatek do krwi przeznaczonej do przetaczań. Krew zawierająca dodatek około 0,4-0,5% cytrynianu trisodowego nie krzepnie, ponieważ jony wapniowe - niezbędne czynniki krzepliwości krwi - ulegają związaniu. Cytrynian trisodowy stosowany jest jako przeciwutleniacz do konserwowania żywności. Ma zdolność kompleksowania jonów metali ciężkich. Praktycznie nie hydrolizuje. Dlatego stosowany jest w chemii analitycznej, jako składnik kąpieli galwanicznych, w lecznictwie jako lek doustny i in.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	W warunkach normalnych cytrynian trisodowy jest chemicznie stabilną substancją. Posiada własności redukujące. Cytrynian trisodowy chętnie wchodzi w reakcje podstawiania. Ma znaczenie fizjologiczne.
Właściwości korozyjne:	Słabe

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt pyłu z oczami i ze skórą. Kontakt z roztworami.

Informacja ogólna: Literatura przedmiotu jest uboga w doniesienia o szkodliwym działaniu cytrynianu trisodowego na organizm człowieka. Działa słabo drażniąco na skórę i błony śluzowe oczu oraz dróg oddechowych.

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów i par: Duże stężenie w postaci pyłów lub dymów prowadzi do podrażnienia dróg oddechowych, a także do zapalenia płuc.

Spożycie: W wyniku spożycia cytrynianu trisodowego pojawia się pieczenie w gardle z nudnościami, wymiotami i biegunką.

Kontakt z oczami: Wystąpi podrażnienie, zaczerwienienie i ból.

Kontakt ze skórą: Pojawia się podrażnienie i zaczerwienienie.

Uwaga: W warunkach przemysłowych cytrynian trisodowy najczęściej atakuje organizm człowieka poprzez drogi oddechowe. Następstwem jest ogólne osłabienie. Niekorzystne samopoczucie może się utrzymywać nawet przez kilka tygodni po wchłonięciu zbyt dużej dawki substancji. Długotrwała ekspozycja może wywoływać nadżerki na zębach z komplikacjami stomatologicznymi. Może występować długotrwały, uporczywy kaszel. Obserwowane mogą być uporczywe zaburzenia w układzie pokarmowym.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Stopień zagrożenia wód: Minimalny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 02 06 02 - odpady konserwantów.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowanie:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Cytrynian trisodowy nie jest klasyfikowany jako substancja szkodliwa. Nie podlega ograniczeniom ze strony przepisów umowy ADR/RID oraz IMO-IMDG.

14. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.
Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.
Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 czerwca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).
Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.
Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi cytrynianu trisodowego, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.
Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy cytrynianu trisodowego. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.
Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu:

Cytrynian trisodowy

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI

Wydanie: I

Data wydania: 12.12.2002

Strona/stron 6/6

Nazwa:

CYTRYNIAN TRISODOWY

Cytrynian trisodowy