ABC Dojrzałej kobiety...

To nie prawda, że życie kończy się po czterdziestce. Ono się dla kobiet dopiero zaczyna ...
Menopauza - to naturalne przemiany Kobiety w wieku pomenopauzalnym stanowią obecnie około 30% ogólnej populacji zamieszkującej Ziemię. Polki w 1955 roku osiągały przeciętny wiek 67,8 lat, w 1995 roku długość ich życia wzrosła średnio do 76,4 lat. Oczekuje się, że w XXI stuleciu przeciętny wiek życia kobiet wydłuży się do 80 lat. Oznacza to, że około jedną trzecią (30 lat) swojego życia kobiety spędzają w stanie niedoborów hormonów. Menopauza, czyli ostatnie cykliczne krwawienie miesięczne kobiety, przypada w Polsce na ok. 49. rok życia. Przekwitanie - klimakterium, to naturalny etap w życiu każdej kobiety obejmujący kilka lat przed i po menopauzie. Nie musi on być, jak się często sądzi, okresem cierpień i wyrzeczeń. Postęp medycyny uczynił to, że kobiety nadal mogą pozostać w pełni sił witalnych, mimo że dawno skończyły 20 lat…
Zmiany w organizmie towarzyszące okresowi przekwitania nie występują nagle. Początkowo miesiączki stają się coraz bardziej nieregularne, rośnie ilość cykli bezowulacyjnych. Stopniowo zmniejsza się produkcja hormonów, co w konsekwencji powoduje to, że kobieta przestaje być zdolna do rozrodu. Aby sprawdzić, czy zaczyna ona wchodzić w wiek menopauzy, powinna zgłosić się po poradę do ginekologa, który może zlecić wykonanie badań hormonalnych.
W okresie menopauzy ok. 60 procent kobiet odczuwa bardzo nieprzyjemne dolegliwości: częste uderzenia gorąca w dzień i w nocy którym towarzyszą napady potów. Fizjologiczny spadek poziomu estrogenów ma wpływ na wystąpienie miażdżycy, osteoporozy, nadciśnienia tętniczego krwi, zaburzeń gospodarki lipidowej. Pojawiają się dolegliwości kardiologiczne (nasilenie choroby wieńcowej, bóle w klatce piersiowej), zmiany zanikowe błon śluzowych - suchość pochwy, nietrzymanie moczu, bezsenność, osłabienie pamięci, depresje. Stopniowy niedobór estrogenów powoduje też zanik i zmniejszenie elastyczności tkanki łącznej, czego konsekwencjami są także problemy jak częstomocz, parcia naglące, nietrzymanie moczu. U starszych kobiet może także dojść do obniżenia narządu rodnego lub nawet do wypadnięcia macicy. Nierzadko pojawia się świąd i pieczenie w obrębie pochwy, śluzówka staje się podatna na uszkodzenia, co sprzyja wtórnym zakażeniom bakteryjnym, doprowadzając do stanów zapalnych i upławów. Większość kobiet po menopauzie powinna - utrzymując prawidłową masę ciała prowadzić - pełne i aktywne życie, stosować niskotłuszczową, niskosodową dietę bogatą w błonnik, uprawiać ćwiczenia fizyczne zmniejszając spożycie kofeiny i alkoholu. Niekorzystny brak estrogenów może uzupełnić odpowiednio dopasowana hormonalna terapia zastępcza - HTZ. Mitem jest, że HTZ jest groźna. Obecnie stosuje się bezpieczne niskodawkowe leki hormonalne nowej generacji, a zawarte w nich hormony są analogiczne do tych fizjologicznie wydzielanych przez jajniki (17 beta-estradiol). Leki podaje się w dobranych wyłącznie przez lekarza dawkach w postaci: tabletek, zastrzyków, kremów, plastrów, żeli, globulek. Dzięki przyjmowaniu estrogenów zmniejsza się ryzyko wielu chorób: zawału, osteoporozy. Poprawia się ogólna sprawność i samopoczucie. Według najnowszych rekomendacji Światowych Towarzystw Ginekologicznych oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego hormonalną terapię zastępczą powinno się rozpoczynać jak najwcześniej, od jak najniższej skutecznej dawki hormonów i kontynuować tak długo, jak jest to konieczne, aby uwolnić kobietę od nieprzyjemnych objawów, najczęściej ok. 5 lat. Z zalet hormonalnej terapii zastępczej nie mogą skorzystać kobiety, u których występuje rak sutka, trzonu macicy, ciężka niewydolność wątroby, zakrzepowe zapalenie żył.

Hormonalna terapia zastępcza skutecznie pomaga zwalczyć:
uczucieϖ nagłego gorąca - zlewne poty
suchość pochwy - zmiany zanikowe błonϖ śluzowych
złamania kości towarzyszące osteoporozieϖ
niepokójϖ
ϖ nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych
nadmierne owłosienie na twarzy.ϖ

Alternatywą dla ogólnoustrojowej HTZ jest terapia miejscowa. Preparaty stosowane miejscowo zawierają niskie dawki hormonów, dlatego terapię tę można stosować nieprzerwanie przez wiele lat (oczywiście pod kontrolą lekarza). Terapie miejscowe zapobiegają atrofii pochwy umożliwiając satysfakcjonujące życie intymne.
Regularne badania Każda kobieta w okresie menopauzy, powinna zaprzyjaźnić się z własnym organizmem, wyczuć jego potrzeby i nie lekceważyć niepokojących sygnałów. Żeby móc w porę wykryć jakiekolwiek zmiany, należy regularnie wykonywać badania profilaktyczne. W okresie menopauzy organizm kobiety produkuje coraz mniejsze ilości progesteronu i estrogenów. Poziom tych ostatnich w okresie kolejnych 3 - 4 lat spada o 80 - 90 % w stosunku do stężenia przed menopauzą. Dlatego w tym okresie dobrze jest oznaczyć poziom stężenia hormonów we krwi i odwiedzać ginekologa 2 razy do roku. Raz w roku wykonać badanie EKG i zbadać poziom cholesterolu i trójglicerydów w surowicy krwi. Regularnie wykonywać badania USG piersi i mammografię. Wskazane jest zbadanie gęstości kości za pomocą tzw. densytometrii raz na 18 miesięcy. Raz w roku należy rutynowo wykonywać podstawowe badanie ginekologiczne i USG narządu rodnego (przez pochwę). Koniecznym badaniem jest cytologia, która pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowych zmian w błonie śluzowej szyjki macicy. To dzięki badaniu cytologicznemu można ocenić stan szyjki macicy oraz wykryć niektóre choroby w początkowej fazie rozwoju. Ponieważ w okresie menopauzy estrogeny nie chronią już kobiecego serca tak dobrze jak wcześniej, rośnie zagrożenie chorobami układu naczyniowo - krążeniowego. Należy wykonać lipidogram - czyli zestaw badań wskazujący na sposób przemiany tłuszczów w organizmie. Wykonuje się je w przypadku podejrzenia zmian miażdżycowych i choroby wieńcowej. Co najmniej raz w roku warto zbadać sobie ciśnienie tętnicze krwi. Zależy ono nie tylko od siły pracy serca, ale także od napięcia tętnic, ich elastyczności i lepkości krwi. Ciśnienie skurczowe (tzw. górne) nie powinno być wyższe niż 145 mmHg, zaś rozkurczowe (tzw. dolne) nie powinno przekraczać 90 mm Hg. Wysiłkowe EKG pozwala określić zaawansowanie choroby wieńcowej i wydolność serca, poza tym umożliwia też wczesne wykrycie zaburzeń rytmu serca.
Seks nadal ważny Udane współżycie w każdym wieku poprawia samopoczucie, a także witalność i siły odpornościowe organizmu. W okresie menopauzy pożądanie i popęd seksualny może jednak ulegać zmianom. Po przekwitaniu jajniki przestają wytwarzać testosteron - hormon odpowiedzialny za popęd płciowy. Sprawia to, że tzw. libido może być mniejsze niż w przeszłości. Ponadto częsty w tym okresie zanik tkanek śluzówki pochwy i zmniejszenie nawilżenia jej ścian może sprawić, że stosunek będzie nieprzyjemny lub wręcz bolesny. Niektóre kobiety po menopauzie czują się jednak bardziej wolne i odprężone, ponieważ nie muszą już martwić się niepożądaną ciążą. Trzeba jednak wiedzieć, że tylko 23 na każde 100 ciąż u kobiet po 40. r.ż. to ciąże planowane. Ryzyko zajścia w ciążę istnieje dopóki nie upłynie co najmniej jeden pełny rok od czasu ostatniej miesiączki. Jakkolwiek ciało kobiety zmienia się z upływem lat, doświadczenia seksualne pozostają kluczowym aspektem życia emocjonalnego i związków intymnych. Dane z badania PEPI (Postmenopausal Estrogen-Progestin Interventions) wskazują, że 60% kobiet w wieku 55 - 64 lat nadal jest zainteresowanych seksem. Tylko około 22 - 43% Amerykanek zauważa u siebie spadek pożądania lub zmiany w reaktywności seksualnej. Aby znów być blisko Mówi prof. dr hab. n med. Zbigniew Lew-Starowicz, specjalista seksuolog, psychiatra i psychoterapeuta, krajowy konsultant ds. seksuologii, prezes Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego, dziekan Międzyuczelnianego Wydziału Rehabilitacji Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. - Różne są kategorie wieku człowieka: chronologiczny, biologiczny, kosmetyczny, społeczny, psychologiczny, ekonomiczny. Niestety wiele polskich kobiet przywiązuje nadmierna wagę do tej pierwszej kategorii. Liczy się metryka i upływający czas. Tymczasem najważniejszy powinien być wiek psychologiczny. Mam tyle lat, na ile się czuję. Zdrowie fizyczne, pogoda ducha, uśmiech, umiejętność cieszenia się z codziennych drobiazgów sprawia, że czujemy się i wyglądamy młodo i tak jesteśmy postrzegani. Niezależnie od wieku. W nie tak odległej przeszłości, wyznacznikiem trudnych w życiu kobiet progów i barier był okres okołomenopauzalny oraz przekroczenie czterdziestu lat określane w literaturze fachowej jako „zespół paniki zamykających się drzwi” oznaczający lęk przed utratą kobiecości. Nikt wówczas nie przypuszczał, a było to jeszcze we wczesnych latach mojej praktyki lekarskiej, że ta granica lęków i strachów jeszcze się obniży. No i stało się. Za sprawą kultury masowej kreującej w zbiorowej świadomości kult młodości. Piękne modelki zapełniają strony kolorowych, poczytnych magazynów, na topie są młodzi, piękni kochankowie. Ten dyktat powoduje, że wiele kobiet dramatycznie przeżywa ukończenie trzydziestu lat! Ale nie dajmy się zwariować. Jest i druga strona medalu. Nasze babki w wieku czterdziestu lat były statecznymi matronami pilnującymi domowego ogniska. Erotyzm i seks w tym wieku zakrawał na dewiację. Dziś ich wnuczki wkraczając w magiczny wiek lat czterdziestu podejmują nowe wyzwania zawodowe, dbają o zdrowie i urodę, „rzeźbią” swoje ciała w fitness klubach i ani myślą rezygnować ze swej fizyczności. Chcą być atrakcyjne w oczach partnera. Jest to wynikiem zmian obyczajowych i demograficznych. W XXI wieku przeciętny, średni wiek kobiet wydłuży się do osiemdziesięciu lat. Kobieta czterdziestoletnia i starsza, samodzielna, gotowa do pełnienia różnych ról w życiu zawodowym i społecznym, świadoma swojej seksualności, przedstawiana czy to w literaturze, czy na ekranie filmowym - staje się także wzorcem do naśladowania.
Tak życie łamie ustalone stereotypy. Jeszcze nie tak dawno erotyzm w jesieni życia zarezerwowany był wyłącznie dla mężczyzn. On był dużo starszy od niej. Młoda kobieta była eliksirem młodości dla starszego mężczyzny. Mit Pigmaliona uosabiał dążenie mężczyzny do wychowania sobie kobiety jako partnerki i towarzyszki życia. Te układy nie straciły swojej aktualności. Ale pojawiło się nowe zjawisko. Oto kobieta wybiera sobie i decyduje się na związek z młodszym partnerem. To już nie tylko sporadyczne fakty, czy też kaprysy jakichś gwiazd ekranu czy schow biznesu. Wystarczy przejrzeć za ostatnie dziesięć lat nasze roczniki statystyczne, by stwierdzić jak wzrasta liczba małżeństw, w których kobiety są o 5-10 lat starsze od swoich partnerów.
Aktywność seksualną kobiet w różnych przedziałach wiekowych ukazują reprezentatywne badania amerykańskie cytowane często w fachowej literaturze. Wynika z nich, że większość kobiet w wieku pięćdziesięciu lat jest aktywna seksualnie, wskaźnik ten podwyższa się nawet po ukończeniu sześćdziesięciu lat życia, powyżej siedemdziesięciu lat jedna czwarta Amerykanek deklaruje swoją aktywność seksualną. Są to optymistyczne dane. Zdrowie seksualne jest wartością samą w sobie, udane życie intymne jest źródłem satysfakcji życiowej, dowartościowania, przyjemności, buduje związki partnerskie. Warto zwrócić uwagę, że wśród pytań dotyczących aktywności seksualnej wskazywano na jej brak związany z chorobę stałego partnera. Z podobnymi problemami stykam się także w moim gabinecie lekarskim, chociaż ciągle jeszcze tak kobietom jak i mężczyznom trudno jest przekroczyć jego próg. Zahamowania w prowadzeniu rozmów na temat życia seksualnego są także bardzo duże. Najczęściej pojawiające się problemy to: seks osób samotnych, przymusowa abstynencja seksualna, nietypowe (ze względu na układy rodzinne, np. drugie małżeństwo) zachowania i typowe kazirodztwo, seks jako spełnianie powinności małżeńskich, brak satysfakcji z pożycia seksualnego wedle idealnych wzorców przedstawianych w popularnych pismach kobiecych, projekcja niezaspokojonych potrzeb oraz stresujące zachowania partnerów. Czy kiedykolwiek lekarz (rodzinny lub ginekolog) zadawał Pani pytania na temat seksu? Nigdy. Tak na to pytanie w badaniach odpowiedziało pond 80 proc. kobiet w wieku powyżej sześćdziesięciu lat i o 10 punktów niższą odpowiedź dały kobiety w wieku 45 - 59 lat. Nie podejmowanie rozmów z lekarzem tłumaczono najczęściej w następujący sposób: „to normalne, że człowiek się starzeje”, „to nieważny problem”, „mam opory wobec rozmowy z lekarzem”, „czekam aż problem sam minie”. W rozwiązywaniu zaburzeń seksualnych lekarz jest także na ostatnim miejscu. Najwyższy odsetek odpowiedzi wskazał na brak szukania jakiejkolwiek merytorycznej pomocy. A pomoc jest możliwa. Jest w zasięgu ręki. Skuteczność terapii seksualnej kobiet jest wysoka np. w zaburzeniach podniecenia, czy tez zaburzeniach orgazmu. Nie ma co prawda jeszcze viagry dla kobiet, ale za chwilę będzie. Są jednak już dziś leki pobudzające seksualnie dla kobiet: hormonalne, krążeniowe, psychotropowe oraz wiele mieszanek ziołowych. Mówiąc dziś o wydłużającym się życiu kobiet i o jakości ich życia warto zadać pytanie o uwarunkowania sprzyjające udanemu pożyciu intymnemu (określenie długowieczność seksualna jest tu jak najbardziej na miejscu). A do tych uwarunkowań należy: aktywne życie seksualne, aktywność fizyczna, udany związek z pociągającą osobą, aktywność partnera-partnerki, dieta (najlepiej śródziemnomorska), umiejętność codziennego radowania się życiem, dobre zdrowie. Wtedy znów można być blisko. Często słyszę pytania:- jak długo? Odpowiadam : -Jak długo można. - Jak często? - Tak, jak tego chcą bliscy sobie partnerzy. Po prostu tak!
HTZ a rak prof. Stefan Zgliczyński - prezes Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego stwierdza: - Nie ulega wątpliwości, że stosowanie hormonalnego leczenia zastępczego zwiększa ryzyko wystąpienia raka sutka. Ale jest to ryzyko minimalne. Krótkotrwałe leczenie przy zastosowaniu małych dawek hormonów nie daje żadnej szkody, znosi natomiast wszystkie objawy menopauzy - uderzenia gorąca, zaburzenia koncentracji, zlewne poty, kłopoty ze snem. Zdając sobie sprawę z korzyści stosowania HTZ, jako lekarze - musimy jednak brać pod uwagę to, w jakim stopniu pacjentka może być narażona na wzrost wystąpienia ryzyka zachorowalności na nowotwór piersi. Dotyczy to stosowania HTZ w dłuższym okresie czasu i w dużych dawkach. Wiele kobiet skłonnych jest prowadzić taką terapię chcąc być pięknymi, bardziej ponętnymi, wolniej się starzeć i dłużej zachować młodość. Na pierwszym miejscu powinno być jednak zawsze zachowanie bezpieczeństwa zdrowia. Jest to sprawą lekarza, ale także i pacjentki.
prof. Marek Spaczyński, prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego: - Długo zapewne jeszcze będzie się toczyła dyskusja na temat HTZ i to nie tylko w odniesieniu do zachorowań na raka piersi. Trzeba wziąć koniecznie pod uwagę także inne ewentualnie nowotwory. Decydując się na stosowanie HTZ należy uwzględnić następujące uwarunkowania:
• po pierwsze muszą istnieć określone wskazania do podejmowania i kontynuowania terapii,
• po drugie ewentualne ryzyko musi być zdecydowanie mniejsze w stosunku do korzyści jakie chce się osiągnąć,
• po trzecie decyzje należy podejmować wspólnie z pacjentką po przeprowadzeniu rozmowy wyjaśniającej cel zastosowania HTZ, uwzględniając choroby towarzyszące, stan psychiczny, motywacje życiowe kobiety oraz wyrażenie z jej strony zgody na ewentualnie proponowaną zmianę stylu życia, a także gotowość poddania się stałemu monitorowaniu terapii.
Każda decyzja o zastosowaniu HTZ musi być poprzedzona badaniem ginekologicznym - pobraniem wymazu cytologicznego, ultrasonografią dopochwową oraz palpacyjnym badaniem piersi, USG, mammografią. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne przyjęło powyższe rekomendacje jako podstawę działania ginekologów, endokrynologów, onkologów, a także lekarzy rodzinnych mających poważne zadania do spełnienia w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu chorób nowotworowych. Należy podkreślić, że wczesne wykrycie zmian w znacznym stopniu rzutuje to na efektywność terapii i szanse wyzdrowienia oraz zdecydowanie obniża koszty leczenia. Drugim po raku sutka nowotworem złośliwym, pod względem częstości występowania w Polsce, jest rak szyjki macicy. Dane statystyczne wykazują, że pod względem wykrywalności tego właśnie nowotworu i spowodowanej nimśmiertelności, nasz kraj plasuje się na ostatnim miejscu w Europie. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne przedstawi w najbliższym czasie rekomendacje dla wczesnego wykrywania i leczenia raka szyjki macicy. System profilaktyki onkologicznej powinien mieć charakter powszechny i opierać się na regularnych badaniach cytologicznych. Konieczne jest także prowadzenie szerokiej edukacji kobiet uświadamiającej zagrożenia dla życia i zdrowia.
prof. Romuald Dębski, prezes Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy: - HTZ ma być przesunięciem okresu menopauzy o kilka lat, a nie terapią obliczoną na wieloletnie stosowanie. Każdy rok suplementacji estrogenowej jest równoznaczny z jednym rokiem dłuższego działania własnych jajników. W Polsce większość zgonów kobiet związana jest z chorobami układu krążenia (udary, zawały), a tylko jedna piąta zgonów ma podłoże nowotworowe. Do 55. roku życia przeważają zgony związane z nowotworami, w późniejszych latach życia dominują zgony związane z układem krążenia. Trzydziestoletnie śmierci - to głównie śmierci onkologiczne przy czym zachorowalność na raka piersi jest na pierwszym miejscu. Według danych za rok ubiegły na nowotwór piersi zachorowało 12 tys. kobiet. W roku 2010 przewiduje się wzrost zachorowalności do 20 tys. Szacuje się, że na raka piersi zachoruje w Polsce co 14. dziewczyna. Rak piersi budzi największe niepokoje. Jest jednak, co należy podkreślić, nowotworem wcześnie wykrywalnym i uleczalnym. Niestety, w Polsce w dalszym ciągu źle leczonym. Pięcioletnie przeżycie uważa się za wyleczenie. Znacznie większe ryzyko zachorowania na raka piersi ma kobieta, która rodzi po 35. roku życia, niż osiemnastolatka (różnica około jednej trzeciej). Krótką laktację oraz nie rodzenie dzieci należy także zaliczyć do czynników ryzyka. Ponad to promieniowanie rentgenowskie oraz uwarunkowania genetyczne. Profilaktyka raka sutka powinna obejmować wszystkie kobiety. Od 20. roku życia zaleca się comiesięczne samobadanie piersi. Od 30. roku życia badanie raz na rok powinien przeprowadzać lekarz. Pierwsza mammografia powinna być zrobiona w wieku 35. lat, a następnie powtarzana co półtora roku do zakończenia menopuzy, jak również po 60. roku życia. W sytuacji ryzyka genetycznego (na raka chorowała babka, matka, ciotka) podane wyżej granice wiekowe obniżają się. Od 21. roku życia badanie piersi powinien przeprowadzać lekarz, a mammografię należy zacząć robić od ukończenia 30. lat. Profilaktyka raka piersi i nie tylko polega głównie na wczesnym wykrywaniu choroby. Jak pokazują statystyki badania przesiewowe prowadzą do obniżenia śmiertelności raka piersi o około 40 proc., a raka szyjki macicy dwukrotnie więcej. Wiadomo, że nowotwory rozwijają się długo, przeciętnie od 12-20 lat. Pierwsze zmutowane komórki nowotworowe można rozpoznać na kilka lat przed wystąpieniem objawów klinicznych. W onkologii dla oznaczenia stopnia zawansowania raka przyjęto skalę 0, 1, 2, 3, 4. Czwarty stopień to rak z rozległymi przerzutami. Każda zmiana ze stopnia 0 na 1, z 2 na 3 zwiększa zagrożenie dla życia o 25 proc. Kilka słów o innych nowotworach: obserwuje się zmniejszenie zachorowalności na raka trzonu macicy, ponieważ daje o sobie znać krwawienie, co powoduje zgłoszenie się do lekarza i przy prawidłowym rozpoznaniu podjęcie wczesnego leczenia. Zwiększa się natomiast zachorowalność kobiet na nowotwór płuca. Trudno rozpoznawalny jest uwarunkowany genetycznie rak jajnika. Natomiast wczesne rozpoznanie raka szyjki macicy dają regularnie przeprowadzane badania cytologiczne. Przy takiej kontroli szanse zachorowania na nowotwór szyjki macicy są minimalne. W wielu krajach Europy ten nowotwór praktycznie nie występuje. U nas, niestety, rak szyjki macicy stanowi duże zagrożenia dla życia i zdrowia kobiet. Rocznie z tego powodu umiera 2 tys. kobiet. Tymczasem jest to nowotwór którego mogło by nie być.
prof. Janusz Jaśkiewicz, konsultant wojewódzki ds. Chirurgii Onkologicznej: - Szanse Polki z małej miejscowości aniżeli tej mieszkającej w Warszawie we wczesnym wykryciu i skutecznym leczeniu choroby nowotworowej są mniejsze. Statystyki wykazują jak dostępność do leczenia różnicuje uzyskiwane efekty terapeutyczne. Europejka żyje średnio 30 lat po menopauzie. HTZ zmniejsza objawy menopauzy. Hormony korzystnie wpływają na stan kości, które dzięki temu są silniejsze, mają lepszą gęstość, są profilaktyką osteoporozy, chronią przed złamaniem. To nie ulega wątpliwości. Natomiast hormonalne leczenie zastępcze powoduje większe ryzyko udaru mózgu, powikłań zakrzepowych. Obserwuje się także większą skłonność do kamicy pęcherzyka żółciowego. W grupie kobiet mających obciążenia genetyczne chorobą nowotworową ryzyko przekracza 95 proc. Mówiąc o wpływie HTZ na zwiększone ryzyko występowania raka piersi stwierdza się, że leczenie hormonalne sprawia, iż występujące ewentualnie nowotwory są mniej złośliwe, mniejsze, dają mniej przerzutów do węzłów chłonnych, rokują lepsze wyleczenie. Przy rozpoznaniu raka piersi hormony należy bezwzględnie odstawić. W Polsce wzrasta liczba kobiet, które zostają wyleczone z raka piersi.

Konsultacja medyczna: dr Jacek Tulimowski ginekolog - ultrasonolog, konsultant ds. medycznych Stowarzyszenia „Dziennikarze dla Zdrowia” .

Zanikowe Zapalenie Pochwy (ZZP)

Po menopauzie jajniki przestają produkować estrogen. Obniżenie stężenia tego hormonu we krwi może wywołać różne objawy ogólne, np: uderzenia gorąca, i nocne poty.

Do innych objawów ogólnych zalicza się: uczucie zmęczenia, podenerwowanie, bezsenność i rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji, pamięci.

Powstają także objawy lokalne, takie jak: suchość pochwy, co z kolei powoduje jej podrażnienie, świąd, pieczenie i bolesność podczas stosunków płciowych oraz częstsze infekcje bakteryjne. Wszystkie te objawy lokalne określane są nazwą zanikowego zapalenia pochwy(ZZP).

Bezpośrednią przyczyną ZZP jest zanik tkanek pochwy i zmniejszone nawilżenie jej ścian. Oprócz okresu menopauzy i związanego z nim braku estrogenów, zanik tkanek pochwy mogą powodować: radioterapia, chemioterapia, operacyjne usunięcie jajników, stosowanie leków anty-estrogenowych z grupy SERM (w leczeniu osteoporozy), z grupy SSRI (w leczeniu depresji).
Kobiety w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie, cierpiące na zanikowe zapalenie pochwy są też bardziej podatne na zakażenia tego narządu. Ta zwiększona podatność na infekcje wynika ze scieńczenia nabłonka, który stanowi teraz mniej skuteczną barierę dla chorobotwórczych mikroorganizmów oraz ze zmian w miejscowej florze wynikających ze wzrostu pH w pochwie.


Przed menopauzą estrogen nasila proliferację bogatych w glikogen komórek nabłonka pochwy. Komórki te podlegają ciągłemu złuszczaniu i rozkładowi przez obecne w pochwie pałeczki kwasu mlekowego (Doderleina), stając się źródłem kwasu mlekowego. To wzajemne oddziaływanie estrogenu i bakterii u zdrowych kobiet przed menopauzą pozwala utrzymać pH pochwy w granicach 3,5 - 4,5. Z nadejściem menopauzy i towarzyszącym jej spadkiem stężenia estrogenu, zmniejsza się zawartość glikogenu w komórkach nabłonka pochwy. To powoduje spadek wytwarzania kwasu mlekowego i wzrost pH pochwy. Zmiany te prowadzą do wzrostu ryzyka zakażeń paciorkowcami, gronkowcami, bakteriami z rodzaju coli i pałeczkami.5 Przed menopauzą, przy odpowiednim stężeniu estrogenów we krwi, tkanki wyściełające pochwę pozostają grube i wilgotne. Hormon ten pomaga w utrzymaniu prawidłowego dopływu krwi do tkanek pochwy, utrzymuje napięcie i elastyczność jej ścian, pobudza produkcję naturalnych substancji nawilżających i pomaga chronić przed zakażeniami bakteryjnymi. Po menopauzie, w odpowiedzi na spadek poziomu estrogenów, tkanki wyściełające pochwę zaczynają stawać się coraz cieńsze. Spada elastyczność ścian pochwy a zmniejszenie dopływu krwi przyczynia się do spadku poziomu nawilżenia i wywołuje uczucie suchości. W pochwie mogą też namnażać się szkodliwe bakterie, które normalnie nie miałyby odpowiednich warunków do rozwoju. Bakterie z pochwy mogą też przemieszczać się do cewki moczowej i wywoływać zakażenia pęcherza. Nawet przy zażywaniu hormonów doustnie ich stężenia mogą nie być wystarczająco wysokie do leczenia atrofii (zaniku) pochwy.

Spadek stężenia hormonów płciowych.

Objawy spadku stężenia hormonów płciowych mogą pojawiać się w każdej części organizmu wrażliwej na działanie tych substancji. Należą do nich:

Nieregularne cykle miesiączkowe: większość kobiet w okresie okołomenopauzalnym ma nieregularne krwawienia miesięczne. Cykle mogą się nadmiernie wydłużać i skracać. Krwawienia mogą być bardziej lub mniej obfite niż zazwyczaj. Proszę skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym, jeśli te objawy dotyczą również Pani.
Uderzenia gorąca: Około 75 % kobiet doświadcza okołomenopauzalnych „warów”.Uderzenia gorąca zaczynaja się od uczucia ciepła na twarzy i dekolcie, po nich pojawia się zaczerwienienie skóry, a niekiedy także obfite poty. Nocne poty to uderzenia gorąca, jakich kobiety doświadczają podczas snu. Efektem tych nocnych dolegliwości jest uczucie zmęczenia w ciągu dnia.

Zmiany w układzie moczowym: wraz ze spadkiem stężenia estrogenów wyściółka cewki moczowej staje się coraz cieńsza. W połączeniu z osłabieniem otaczających mięsni miednicy może przyczyniać się do częstszego oddawania moczu i/lub nieotrzymania moczu. Po menopauzie kobiety staja się także bardziej podatne na zakażenia pęcherza moczowego.

Spadek zainteresowania seksem: w okresie menopauzy pożądanie i popęd seksualny może ulegać zmianom. Po przekwitaniu jajniki przestają wytwarzać testosteron - hormon odpowiedzialny za popęd płciowy. Odpowiedź seksualna może być wolniejsza i słabiej wyrazona niż w przeszłości. Scieńczenie tkanek pochwy i zmniejszenie nawilżenia jej ścian może sprawić, że stosunek będzie nieprzyjemny i bolesny.

Zmiany psychiczne: niektóre kobiety w okresie menopauzy skarżą się na depresję, wahania nastroju i rozdrażnienie. Nikt nie wie, czy objawy te wywołane są obniżeniem się stężenia estrogenów, wiadomo jednak, że mózg jest wrażliwy na działanie estrogenów. Zmiana okoliczności życiowych - życiowych zakresie kariery zawodowej, rodziny czy małżeństwa - także może mieć wpływ na dobrostan emocjonalny w okresie menopauzy.

Objawy zanikowego zapalenia pochwy:
Suchość pochwy jest objawem zanikowego zapalenia tego narządu i jednym z najwcześniejszych wskaźników spadku poziomu estrogenu. Wiele kobiet zaczyna odczuwać suchość pochwy jeszcze przed menopauzą. Inne objawy ze strony narządów płciowych raczej rzadko pojawiają się przed zakończeniem przekwitania, gdy stężenie estrogenów jest obniżone przez długi czas. Po menopauzie wargi sromowe i pochwa ulegają wysuszeniu a skóra wokół zewnętrznych narządów płciowych może wydawać się mniej napięta i elastyczna. Mogą pojawić się trudności z odpowiednim nawilżeniem podczas stosunku. Może się też wydawać, że pochwa się skraca. Sam stosunek może stawać się nieprzyjemny, a nawet boleć w wyniku rozciągania delikatnych tkanek. Podrażnione ściany pochwy mogą pękać, a ponieważ stają się coraz cieńsze - są coraz bardziej podatne na zakażenia. Objawy zanikowego zapalenia pochwy różnią się w zależności od osoby.
Najczęstsze dolegliwości to:
- suchość
- swędzenie
- pieczenie
- dyspareunia
- piekące, obfite, białe upławy - świąd sromu
- uczucie napięcia
- żółta, cuchnąca wydzielina

Objawom zanikowego zapalenia pochwy mogą też towarzyszyć dolegliwości ze strony układu moczowego związane ze zmianami zanikowymi w tym układzie: - bolesne oddawanie moczu
- krwiomocz
- częstomocz
- zakażenia układu moczowego
- wysiłkowe nie trzymanie moczu

Wszystkie te objawy mogą się nasilać przy jednoczesnej bakteryjnej, drożdżakowej lub rzęsistkowej infekcji pochwy. Kobiety po menopauzie są narażone na tego rodzaju zakażenia ze względu na podwyższone pH związane z niedoborem estrogenu. Z czasem brak nawilżenia pochwy często powoduje kłopoty natury seksualnej i związane z tym niepokoje emocjonalne.

DRUKUJ   

 Profilaktyka i leczenie (ZZP)

Po menopauzie jajniki przestają produkować estrogen. Obniżenie stężenia tego hormonu we krwi może wywołać różne objawy ogólne, np: uderzenia gorąca, i nocne poty.
Gdy zacznie Pani przechodzić okres menopauzy może Pani zakładać, że objawy zanikowego zapalenia pochwy, w tym swędzenie, suchość i podrażnienie, to nieunikniona część procesu starzenia się. Może sobie Pani nie zdawać sprawy, że istnieją skuteczne sposoby leczenia.
Obecnie dostępne są dwa rodzaje terapii zanikowego zapalenia pochwy, obydwa z przepisu lekarza.
• Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) w formie doustnej, przeskórnej, domięśniowej i donosowej - opracowana celem leczenia ogólnych objawów menopauzy.
• Dopochwowa terapia dostarczajaca (estrogen bezpośrednio do pochwy, tam, gdzie jest potrzebny - opracowana specjalnie celem leczenia objawów zanikowego zapalenia pochwy. Nie łagodzi ona innych objawów menopauzy. Razem z lekarzem należy omówić, która z tych metod byłaby dla Pani najlepsza.
Poza leczeniem farmakologicznym objawy zanikowego zapalenia pochwy mogą złagodzić także zmiany stylu życia, np.: Unikanie perfum, pudrów, mydeł lub dezodorantów stosowanych w okolicach pochwy. Zawarte w tych kosmetykach substancje mogą podrażniać wyściółkę pochwy. Uczulać mogą też perfumowane proszki lub płyny do prania albo zmiękczacze do tkanin.
• Unikanie wkładek higienicznych, noszenia ciasnych ubrań i ubrań z tworzyw sztucznych - mogą one wywoływać podrażnienia. Niektóre kobiety są wrażliwe na barwniki używane przy produkcji wkładek lub odzieży.
• Unikanie rozpuszczalnych w wodzie substancji nawilżających celem złagodzenia bolesności podczas stosunku.
• Nie stosować do nawilżania podczas stosunków olejków i produktów na bazie ropy naftowej, takich jak żele olejowe. Te produkty mogą zwiększać ryzyko zakażeń i osłabiać wytrzymałość lateksowych prezerwatyw.
• Pozostanie seksualnie aktywną. Taka aktywność zwiększa elastycznośc ścian pochwy i poprawia jej nawilżenie oraz utrzymuje napięcie mięśni miednicy.
• Picie wody, co pomaga utrzymać tkanki pochwy lepiej nawilżone i zdrowsze.
• Unikanie preparatów przeciwhistaminowych, o ile nie jest to absolutnie konieczne. Wysuszają one błony śluzowe w całym organizmie, organizmie tym błone śluzową pochwy.
• Nie palenie papierosów. Kobiety palące mają bardziej nasilone objawy zanikowego zapalenia pochwy .

Jak przygotowac się do rozmowy z lekarzem

Kobiety często odnoszą wrażenie, że rozmowa na temat suchości pochwy z lekarzem prowadzącym jest krępująca, ponieważ dotyczy problemów starzenia się i seksu. Aby jak najwięcej skorzystać należy:
• przygotować się do wizyty
• podczas wizyty szczerze odpowiadać na pytania
• pytać wprost o menopauzę i zanikowe zapalenie pochwy
• pytać o możliwości leczenia przed wizytą
• należy zrobić listę pytań, które zamierza Pani zadać lekarzowi (gdy wejdzie Pani do gabinetu nawet te najistotniejsze mogą ulecieć z pamięci)
• proszę uwzględnić na swojej liście objawy i to. co Panią niepokoi.
• należy prowadzić dziennik, w którym zapisuje się wszystkie objawy i cykle menstruacyjne. To pozwoli lepiej zrozumieć zachodzące zmiany, a dla lekarza będzie pomocne przy zbieraniu wywiadu. Taki dziennik pozwala dostrzec zmiany stężeń hormonów, które mogą mieć wpływ na nasilenie dolegliwości.
Niekiedy pomocne może być przekazanie listy pytań lekarzowi lub pielęgniarce jeszcze zanim wejdzie Pani do gabinetu. podczas wizyty
• jeśli sądzi Pani, że to dobry pomysł - proszę przyprowadzić na wizytę także partnera. Można poprosić, by wszedł do gabinetu już po badaniu fizykalnym i razem z Panią porozmawiał z lekarzem o menopauzie i objawach jakie u Pani występują.
•proszę nie wahać się mówić o kwestiach seksualnych. Lekarz może nie chcieć sam poruszać tych tematów, gdyż boi się wprawić Panią w zakłopotanie. Z pewnością chętnie przedyskutuje jednak z Panią wszystkie problemy.
•proszę powiedzieć lekarzowi o wszystkich zażywanych przez Panią lekach, także tych dostępnych bez recepty. Leki przeciwhistaminowe, przeciwalergiczne, żele parafarmaceutyczne, selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM) - stosowane w osteoporozie i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) - stosowane w depresji, mogą wysuszać pochwę i imitować zanikowe zapalenie tego narządu. o co pytać:
•Czy powinnam stosować terapię estrogenową doustnie czy dopochwowo? Czy mogę jednocześnie stosować obie metody? Czasem leczenie doustne nie wywołuje pożądanych efektów, gdyż do pochwy nie dociera wystarczająco dużo estrogenu. Tabletki dopochwowe mogą być najwygodniejszym dostępnym rozwiązaniem.
•Czy powinnam sprawdzać poziom hormonów? Fakt. że przyjmuje Pani tę samą dawkę hormonów przez pewien czas nie oznacza, że nie powinna być ona dopasowana. Zapotrzebowanie zmienia się z wiekiem.
•Co z moim popędem seksualnym? Wiele kobiet stwierdza, że ich aktywność seksualna zmniejsza się z powodu związanych z menopauzą objawów zanikowego zapalenia pochwy. Może to być wynikiem obniżonego stężenia hormonów wpływających na popęd płciowy. Razem z lekarzem prowadzącym powinna Pani rozważyć właściwe dla Pani rozwiązania tego problemu. Jakie objawy obserwuje Pani u siebie (proszę zaznaczyć w kwadraciku i pokazać listę lekarzowi podczas wizyty)
ٱ suchość w pochwie
ٱ swędzenie w pochwie
ٱ pieczenie w pochwie
ٱ piekące, obfite, białe upławy
ٱból podczas stosunku płciowego (dyspareunia)
ٱ świąd sromu
ٱ żółta, wydzielina o nieprzyjemnym zapachu
ٱ bolesne oddawanie moczu
ٱ częstomocz
ٱ wysiłkowe nietrzymanie moczu
ٱ zakażenia układu moczowego
ٱ parcia naglące

Wszystkie te objawy mogą się nasilać przy jednoczesnej bakteryjnej, drożdżakowej lub rzęsistkowej infekcji pochwy. Kobiety po menopauzie są narażone na tego rodzaju zakażenia ze względu na podwyższone pH w pochwie związane z niedoborem estrogenu. Z czasem brak nawilżenia pochwy często powoduje kłopoty natury seksualnej i związane z tym niepokoje emocjonalne. Zapytaj swojego lekarza o skuteczne leczenie.

Rozmowa z partnerem

Nie należy ukrywać tego problemu. Trzeba rozmawiać z partnerem. Powiedzieć mu w jaki sposób intymne chwile mogą stać się dla Was przyjemniejsze i radośniejsze. Trzeba także porozmawiać z lekarzem. Dowiedzieć się o różnych metodach leczenia, które mogą skutecznie złagodzić nieprzyjemne objawy.

Jeśli chodzi o kochanie się, to w tych dniach po prostu nie jestem sobą. Podczas stosunku nie potrafię się pobudzić tak jak to wcześniej bywało, a czasem penetracja jest wręcz bolesna. Wszystko inne jest w porządku, ale podczas uprawiania seksu nie czuję się dobrze. Chciałabym porozmawiać o tym z moim partnerem, ale nie bardzo wiem jak.” Maria S., 53-letnia nauczycielka Zanikowe zapalenie pochwy (ZZP) to schorzenie występujące u kobiet w okresie menopauzy. Wtedy na skutek spadku poziomu estrogenu srom i wyściółka pochwy stają się cieńsze i łatwiej ulegają uszkodzeniom. Obniżone stężenie estrogenu obserwuje się zarówno u kobiet, którym usunięto jajniki jak i u tych, u których przestały one funkcjonować, czyli po menopauzie. Objawy ZZP obejmują suchość i swędzenie pochwy, które mogą prowadzić do bolesności w trakcie stosunku. Zmniejszone nawilżenie pochwy także jest objawem obniżonego poziomu estrogenu. Być może pocieszeniem jest to, że wszystkie te zmiany są normalne i że można je leczyć. Jeśli podobnie jak Maria czujecie się niezręcznie poruszając temat suchości w pochwie, nie jesteście osamotnione. Kobieta może czuć się nieswojo i niezręcznie, ponieważ obawia się, że partner lub ona sama straci zainteresowanie seksem. Większość tych obaw nie ma oparcia w rzeczywistości. Zanikowe zapalenie pochwy nie oznacza automatycznie końca aktywnego życia seksualnego. Istnieją skuteczne metody leczenia łagodzące suchość, dyskomfort i ból związane z ZZP. Jednak trzeba pamiętać, że najskuteczniejszym sposobem na podtrzymanie aktywności seksualnej jest efektywna komunikacja. Tam gdzie w grę wchodzi zdrowie nigdy nie za dużo otwartych rozmów z partnerem. Bądźcie otwarte, szczere, i co najważniejsze - nie bójcie się rozmawiać. Te zmiany są normalne!!!

W okresie menopauzy, a nawet kilka lat wcześniej, narządy wrażliwe na działanie estrogenu zaczynają się zmieniać. Oznacza to również zmiany, które mogą mieć wpływ na aktywność seksualną, takie jak poziom nawilżenia pochwy. W okresie menopauzy zmieniają się też relacje seksualne. Często więcej czasu poświęca się zadowoleniu partnera a mniej wykazaniu się jakimiś szczególnymi umiejętnościami. Jeśli partner jest w podobnym wieku co kobieta, także może „zwalniać bieg”. Oboje mogą cieszyć się możliwością przeżywania seksu bez pośpiechu.

Jak dobrze potraficie ze sobą rozmawiać? Łatwość lub trudność mówienia z partnerem o objawach ZZP, takich jak np. suchość pochwy, zależy od umiejętności prowadzenia rozmów na temat seksu. Jeśli jest to temat tabu, kobieta może mieć trudności w mówieniu o swoim zdrowiu seksualnym. Jeśli jednak rozmawiacie o seksie chętnie, prawdopodobnie nie będziecie mieli z tym problemu.

Sugerowane sposoby ułatwiające komunikację

- Zapewnij partnera, że to nie jego wina. Mężczyźni mają tendencję do obwiniania się za brak pobudzenia u partnerki. Uświadom mu, że suchość w pochwie nie oznacza, że już cię nie pociąga. Oznacza po prostu, że twoje ciało zmieniło się w okresie menopauzy. Te zmiany mogą prowadzić do zanikowego zapalenia pochwy i dlatego musisz dostarczać sobie brakującego estrogenu.

- Nie poruszaj tej kwestii w łóżku. O sprawach związanych z seksem lepiej dyskutować w neutralnych warunkach, np. na spacerze, czy jadąc samochodem.

- Spytaj czy partner zauważył jakąkolwiek zmianę podczas stosunku. Mógł dostrzec zmniejszone nawilżenie, ale był zbyt zakłopotany by o tym wspomnieć. Jeśli ty o to spytasz, będzie to pretekst do rozpoczęcia rozmowy na ten temat.

- Nie usprawiedliwiaj się. Pamiętaj, że wysuszenie pochwy to normalny objaw związany z wiekiem, a nie twoja wina i nie ma powodu do zakłopotania.

Rozważ możliwość zaproszenia partnera na wspólna wizytę u lekarza. Może wejść już po badaniu i uczestniczyć w rozmowie. Wyjaśnij, że im więcej twój partner wie o przyczynach suchości pochwy i zanikowym zapaleniu tego narządu, tym oboje będziecie czuli się pewniej. Uczestnictwo partnera w wizycie może też umocnić wasz związek

„AKCJA STOKROTKA” 2004

Od stycznia br. w wybranych placówkach ginekologicznych: poradniach K oraz gabinetach prywatnych, na terenie kraju prowadzona jest AKCJA STOKROTKA. Jej celem jest utrwalenie w świadomości Polek, że najważniejszym lekarzem każdej kobiety i to na całe życie jest …GINEKOLOG. Każda polska kobieta, i ta młodsza, i starsza - powinna przynajmniej raz w roku odwiedzić gabinet ginekologiczny i wykonać badanie cytologiczne, a w razie wystąpienia problemów ze współżyciem seksualnym powiedzieć o nich właśnie lekarzowi, który jest przecież merytorycznie przygotowany do prowadzenia takich trudnych rozmów.

W maju prywatne gabinety ginekologiczne, biorące przez cały rok udział w Akcji STOKROTKA obniżą o 20 procent ceny wizyt dla kobiet po menopauzie, które zgłoszą się z w/w problemami. Wystarczy podać hasło „STOKROTKA” (zaangażowane w tą Akcję poradnie K, oczywiście, będą przyjmować pacjentki - za darmo)
Zapraszamy
… czasem tak niewiele brakuje, aby znów być blisko…!

Edukacyjnym zadaniem lekarzy ginekologów biorących udział w AKCJI STOKROTKA jest:

1. namówienie kobiet, aby w dbałości o swoje zdrowie częściej poddawały się badaniom ginekologicznym i cytologicznym,
2. obalenie wstydu, dotyczącego poruszania tematu jakości życia seksualnego kobiety w wieku pomenopauzalnym podczas rozmowy z lekarzem ginekologiem
3. uświadomienie kobietom, że dolegliwości o charakterze „intymnym” takie jak: wysychanie śluzówki w pochwie, bolesność podczas stosunków (dyspareunia), wysiłkowe nietrzymanie moczu, czy nawracające infekcje określane mianem atrofii, można skutecznie leczyć.

Ponad 75% kobiet po menopauzie skarży się na ww. dolegliwości w związku z obniżeniem się stężenia estrogenów we krwi. Dolegliwości te negatywnie wpływają na jakość kontaktów intymnych, co w efekcie zaburza relacje między kobietą i mężczyzną, prowadząc niekiedy do rozpadu ich wieloletniego związku. Tymczasem dolegliwości te można już dziś skutecznie i bezpiecznie leczyć. Polska jest jednym z krajów o najwyższej zachorowalności na raka szyjki macicy w Europie. Badania ginekologiczne, jakie prowadzić będą lekarze w czasie Akcji „STOKROTKA”, przyczynią się także do zwiększenia wykrywalności tego groźnego nowotworu oraz innych poważnych chorób narządów rodnych.

Lista wszystkich gabinetów biorących udział w majowej edycji Akcji STOKROTKA dostępna jest na naszej stronie oraz pod numerem infolinii
0 801 12 18 16 (koszt jak za połączenie lokalne)

7

---