Prawo rzymskie-postepowanie, pliki zamawiane, edukacja


Prawo rzymskie - postępowanie

Pierwotnym źródłem prawa - zemsta rodowa lub obrona konieczna vim vi repelle vice → siłę można odeprzeć siłą

Zasady obowiązujące przy postępowaniu sądowym:

termin (dies)

dies fasti - dni, w których wolno prowadzić procesy

dies nefasti - dni, w które nie wolno sądzić

dies festi - dni świąteczne (zakaz sprawowania sądów)

dies comiciones - dni zgromadzeń ludowych

miejsce

forum - rynek

auditoria -

conventus - na prowincji: coroczne zebranie w terenie dające możliwość rozstrzygania sporów

uprawnienie do skargi - actio

→ uprawnienie do dochodzenia roszczenia (skargi) na drodze sądowej; czynność procesowa podejmowana przez powoda przeciwko pozwanemu w celu dochodzenia roszczenia powoda. Uprawnienie to wraz z czynnością procesową stanowi całość, co wynikało z połączenia prawa cywilnego materialnego z procesowym. Prawo procesowe wpływało bezpośrednio na kształt prawa materialnego - przez pretorskie zmiany w edykcie dotyczące nowej pretensji nie chronionej dotąd w prawie, tworzyły one jednocześnie nowe prawo podmiotowe (uprawnienie) podlegające ochronie (np. własność pretorska - bonitarna).

W zwyczajnym procesie cywilnym brak jest ogólnej zasady udzielania ochrony każdemu uzasadnionemu roszczeniu. Actiones - system skarg szczegółowych (szczególnie w procesie formułkowym), właściwych dla każdego rodzaju uprawnienia (brak skargi niweczy prawo do wszczęcia procesu).

Powód actor, pozwany reus - możliwe było współuczestnictwo procesowe, gdy po którejś ze stron występowało więcej osób.

iudicium legitimum

→ w prawie klasycznym postępowanie ustawowe między obywatelami rzymskimi, odbywające się w granicach Rzymu lub w obrębie pierwszego kamienia milowego Rzymu, przed jednym sędzią prywatnym (przy braku jednego z wymienionych warunków obowiązywało postępowanie iudicium imperio continens). W połowie II w. p.n.e. ustawą lex Aebutia zatwierdzono postępowanie formułkowe, które stało się w części postępowaniem ustawowym.

iudicium imperio continens

→ postępowanie oparte na władzy; uprawnienia posiadane przez pretora do prowadzenia spraw sądowych nie spełniających warunków iudicium legitimum, powoływania rekuperatorów etc.

kondemnacja pieniężna

→ zasada, wedle której pozwany mógł być zasądzony w wyroku jedynie na świadczenie pieniężne, a nie np. na zwrot rzeczy w naturze, w myśl zasady `omnis condemnatio pecuniaria esse debet' - `wszelkie zasądzenie powinno być pieniężne'.

Rodzaje postępowania w rzymskim procesie cywilnym

Dwa rodzaje postępowania w rzymskim prawie cywilnym:

Legis actio - proces legisakcyjny

proces oparty na actiones wypracowanych przez pontyfików, zapisany w LXIIT; postępowanie wymagało ścisłego stosowania przypisanych prawem formuł (wg Gaiusa „…jeśli ktoś się pomylił w formułce nakazanej w ustawie, przegrywał proces” → winna latorośl zamiast drzewo).

W procesie uczestniczyć mogli wyłącznie obywatele rzymscy (powód upoważniony do doprowadzenia pozwanego siłą!), w stadium in iure mogły uczestniczyć wyłącznie strony procesu (wykluczone było, poza kilkoma wyjątkami, zastępstwo procesowe).

charakterystyka procesu legis acio

Pięć rodzajów postępowania legis actio:

  1. sacramento (in rem) → określenie przedmiotu sporu

  2. iudicis arbitre → ustanowienie arbitra (sędziego)

  3. per condictionem → ustanowienie odszkodowania (dokładne ustalenie wartości sporu)

  4. per manus iniectionem → postępowanie egzekucyjne

  5. per pignoris capionem

Legis actio sacramento in rem - spory o rzecz lub osobę (o przywrócenie własności, czy władztwa nad dziećmi np.)

Legis actio sacramento in personam - dochodzenie wierzytelności. Po dokonaniu odpowiednich czynności przepisanych prawem (gesty, słowa) obie strony składały sacramentum - sumę pieniężną, która przepadała na rzecz skarbu państwa w przypadku przegrania procesu. W pozostałych rodzajach legis actio strony nie składały sacramentum, ale ograniczało to rodzaje roszczeń mogących być w ten sposób dochodzonych. Na koniec stadium in iure strony dokonywały aktu litis contestatio - zwoływały świadków stwierdzających fakt zaistnienia sporu (vide: res iudicata - powaga sprawy osądzonej). Następowało stadium apud iudicem, wyrok (ustny) sędziego prywatnego był nieodwołalny. Niestawienie się przez stronę przed sędzią do południa powodowało wydanie niekorzystnego dla niej wyroku.

Niewykonanie wyroku przez zasądzonego pozwanego (teraz już dłużnik) w terminie 30 dni dawało powodowi (wierzycielowi) możliwość egzekucji osobistej - legis actio per manus iniectionem (egzekucja na osobie, a nie na majątku) - przyprowadzał go przed pretora in iure , kładł na nim rękę manus iniectio wypowiadając odpowiednią formułkę, co dawało mu nad nim pełną władzę. Jeżeli w tym czasie i w późniejszych 60 dniach więzienia i trzykrotnym wyprowadzaniu (pozwanego/ dłużnika) na rynek i ogłaszania ceny wykupu, nie znalazł się vindex - osoba która by „odrzuciła rękę” - dłużnik mógł być sprzedany do niewoli, a nawet zabity. Od lex Poetelia Papiria z 326r.p.n.e. ograniczono możliwości więzienia i umożliwiono odpracowania długu. Druga forma - legis actio per pignoris capionem - polegała na pozasądowym zajęciu rzeczy zasądzonego i domagania się świadczenia, dopuszczone to było w nielicznych przypadkach (np. zapłatę żołdu, czy należności podatkowych)

jurysdykcja - właściwość - sądu

→ właściwość sądowa określająca kompetencje urzędnika do sądzenia spraw, wyróżniamy:

Iurisdictio - ewolucja uprawnienia do sprawowania sądów w poszczególnych okresach:

Wraz z powiększaniem się terytorialnym państwa i terenów administrowanych przez pretorów oraz delegowanych przedstawicieli praefecti iuri dicundo.

jurysdykcja sporna (procesowa) i niesporna (nieprocesowa)

Jurysdykcja ius dicere → ustne oświadczenie, co jest prawem w danej sprawie, tj. ustalenie w niej prawa, odszukiwanie prawa adekwatnego do danej sprawy - stadium in iure.

Władza jurysdykcyjna magistratury (pretora) obejmowała:

sędzia w prawie rzymskim

W stadium in iure - sędzia prywatny wybierany przez strony spośród wybitnych obywateli zamieszczonych na specjalnych listach album iudicum - ustalał prawdę materialną i wydawał wyrok. Zwykle jeden sędzia - iudex (unus iudex).

sądy kolegialne

niektóre sprawy wymagały innego podejścia: przy podziale spadku trzeba było wybrać jednego lub trzech arbitrów arbiter; dla spraw z cudzoziemcami powoływano 3 lub 5 rekuperatorów.

Istniały też stale urzędujące trybunały:

zdolność procesowa

Możność występowania w procesie jako strona procesowa w ogóle. Nie mieli je niewolnicy, osoby pozbawione zdolności do czynności prawnych - dzieci, niedojrzali i chorzy umysłowo. Samodzielnie nie mogły występować kobiety i osoby podlegające władzy ojcowskiej filii familias.

W procesie legisakcyjnym mogli brać udział jedynie obywatele rzymscy, w procesie formułkowym - także peregryni i Latyni.

legitymacja procesowa

→ wyznaczona jest przez konkretny stosunek prawny, leżący u podstaw sporu, realizowanego na drodze procesowej (np. w sprawie dotyczącej zwrotu przedmiotu dzierżawy legitymację czynną, o zwrot rzeczy, ma właściciel, a legitymację bierną dzierżawca, który nie jest właścicielem).

zastępstwo procesowe

Działanie alieno nomine - występowanie w miejsce i w imieniu stron stosunku materialnoprawnego. W procesie legisakcyjnym praktycznie nie występuje (z wyjątkiem adsertor in libertatem w procesie o wolność, opiekun infans, curator - chorzy psychicznie i marnotrawcy).

Rozróżniamy:

Rodzaje zastępców:

W procesie kognicyjnym istniał tylko procurator.

Postępowanie w procesie cywilnym, zwyczajnym

in iure

postępowanie cywilne przed urzędnikiem magistraturalnym (pretorem, edylem kurulnym);

  1. przygotowanie przez urzędnika i nadanie biegu procesowi

  2. udzielenie odpowiednich środków procesowych i zatwierdzenie - wybranego przez strony - sędziego,

  3. wezwanie pozwanego do stawienia się przed pretorem - in ius vocatio, dla umożliwienia wszczęcia procesu, czy też egzekucji następowało z inicjatywy powoda, a nie z urzędu. Postępowanie formułkowe dopuszczało zastępstwo procesowe, osobę prowadzącą proces jako strona cognitor - ustanowiony w obecności strony przeciwnej (z zachowaniem formułki) lub procurator - musiał on in iure wykazać swoje upoważnienie, czasem dać stronie przeciwnej zabezpieczenie - cautio.,

  4. edictio actionis - w stadium in iure, przed pretorem powód oznajmiał pozwanemu jaką skargę zamierza przeciwko niemu wytoczyć; zwracał się też do pretora o zezwolenie o użycie konkretnej skargi (postulatio actionis), wskazując konkretną formułkę w edykcie (jeśli istniała),

  5. pretor po zbadaniu natury procesowej (jurysdykcja - właściwość - sądu, legitymacja procesowa) i materialno - prawnej roszczenia (formułki skargi w edykcie), udzielał powództwa - actionem dare, bądź odmawiał udzielenia skargi - actionem denegare.

apud iudicem

→ postępowanie cywilne przed sędzią(ami) prywatnym(i) (wybranym/i ze specjalnej listy), który(rzy) przeprowadzał proces i wydawał wyrok; mieszany charakter zwyczajnego postępowania sądowego, z dopuszczeniem prywatnego postępowania polubownego, organizowanego i kontrolowanego przez pretora. Ten rodzaj autonomii zlikwidowano w okresie dominatu → proces przeprowadzał urzędnik (sędzia) państwowy. Dla tego rodzaju procesu obowiązywała kondemnacja pieniężna.

in ius vocatio

→ wezwanie pozwanego do stawienia się przed pretorem dla umożliwienia wszczęcia procesu, czy też egzekucji - następowało z inicjatywy powoda, a nie z urzędu. W przypadku oporu przewidziane były środki przymusu.

pozycja pozwanego w stadium in iure

Jeśli pretor udzielił skargi - pozwany mógł:

confessio in iure (sądowe uznanie powództwa)

→ dobrowolne uznanie przez pozwanego żądania powoda za słuszne - confessio in iure (sądowe uznanie powództwa) → w przypadku skargi o dług było to wystarczającą podstawą do egzekucji i kończyło proces, jeśli trzeba było wycenić wartość szkody, proces trwał dalej.

exceptiones - zarzuty procesowe pozwanego

exceptiones (ekscepcje) → zarzuty procesowe pozwanego:

W procesie formułkowym pozwany mógł się domagać zamieszczenia ekscepcji w formułce, na co odpowiadał powód - repliką (praescriptiones); zasada: reus excipiendo fit actor.

litis contestatio

→ skutkowało w pewnych przypadkach konsumpcją skargi - wygasał obligacyjny stosunek między stronami, powód mógł się jednak domagać wykonania wyroku opartego na treści formułki, pozwany miał się dostosować do tego wyroku. Powód nie mógł w tej samej sprawie wnieść kolejnej skargi, ponieważ przez litis contestatio wygasało prawo, na który opierała się skarga (vide: res iudicata - powaga sprawy osądzonej) pod warunkiem jednak, że sprawa prowadzona była w iudicium legitimum, in personam, a także intentio in ius concepta - oparta na prawie cywilnym.

W przypadku postępowania iudicium legitimum

→ w prawie klasycznym postępowanie ustawowe między obywatelami rzymskimi, odbywające się w granicach Rzymu lub w obrębie pierwszego kamienia milowego Rzymu, przed jednym sędzią prywatnym (przy braku jednego z wymienionych warunków obowiązywało postępowanie iudicium imperio continens). W połowie II w. p.n.e. ustawą lex Aebutia zatwierdzono postępowanie formułkowe, które stało się w części postępowaniem ustawowym.

iudicium imperio continens, skargi in rem, czy in factum, skutki litis contestatio nie występowały z mocy samego prawa. Pretor dawał ewentualnie pozwanemu, po raz kolejny, zarzut procesowy - exceptio rei in iudicium deductae, w przypadku sprawy już raz przeprowadzonej przez litis contestatio powodowało to oddalenie skargi powoda (w stadium in iure i apud iudicem).

Pierwotne roszczenie powoda zamieniane było na roszczenie pieniężne - kondemnacja pieniężna.

Inne skutki litis contestatio:

Po litis contestatio pretor wysyłał gotową formułkę, procesową do wybranego przez strony sędziego prywatnego.

Litis contestatio kończyło postępowanie in iure, jednak nie zwoływano teraz świadków, powód natomiast wręczał pozwanemu gotową pisemną formułkę precyzującą ich spór edere iudicium, pozwany przyjmował ją accipere iudicium.

Per formulas - postępowanie formułkowe

→ wykształciło się w wyniku sztywności postępowania legis actio oraz niemożności występowania przed nim ludności nie mającej obywatelstwa rzymskiego. Pretor w oparciu o iudicium imperio continens powoływał w takim przypadku rekuperatorów, których pouczał, kiedy mają pozwanego zasądzić a kiedy uwolnić, co nabrało szybko formy zwięzłych, pisemnych formułek. Prawdopodobnie także pretorzy miejscy zaczęli stosować tę formę w sporach między obywatelami rzymskimi w przypadkach nowych roszczeń nie chronionych przez legis actio. W połowie II w. p.n.e. ustawą lex Aebutia zatwierdzono postępowanie formułkowe, które stało się w części postępowaniem ustawowym - vide: iudicium legitimum.

Bardziej elastyczne postępowanie formułkowe zaczęło wypierać legis actio, co nastąpiło niemal całkowicie w 17 r. p.n.e. za sprawą lex Julia iudiciorum privatorum.

Cechy zasadnicze:

formułka prejudycjalna (actiones preiudiciales)

skarga o ustalenie → w odpowiedzi na skargę powoda sędzia stwierdzał, czy dane prawo (fakt) istnieje bądź nie istnieje; wyrok był podstawą do wszczęcia / lub nie procesu w sprawie.

formułka procesowa

→ zawierała wszystkie informacje potrzebne sędziemu do prowadzenia procesu.

oraz dodatkowo, na wniosek pozwanego lub powoda, zamieszczano zarzuty procesowe:

prawa podmiotowe

podział praw podmiotowych na:

actiones in personam

- skagi wynikające z wierzytelności, skierowane do konkretnej osoby - dłużnika - wymienianej w intentio formułki, mogą być skierowane także przeciw osobie trzeciej (np. w przypadku actio quod metus causa - działanie pod wpływem przymusu), pozostającej w określonym związku z roszczeniem powoda - actiones in rem scriptae.

Skargi in personam dzielą się na

actiones stricti iuris

→ skargi ścisłego prawa, skargi cywilne pochodzące z dawnego prawa Kwirytów, samodzielność sędziego ograniczona treścią formułki (kontraktu)

actiones bonae fidei

→ skargi dobrej wiary, działanie sędziego opierało się na zawartym w intentio poleceniu działania ex bona fidei (zgodnie z dobrą wiarą), co dawało sędziemu więcej swobody. Skargi bonae fidei wymagały intentio incerta poprzedzone demonstratio (wg Gaiusa skargi z kontraktu kupna-sprzedaży, najmu, zlecenia, depozytu, użyczenia, spółki, ze sprawowania cudzych interesów bez zlecenia negotiorum gestio, z opieki, actio fiducie i actio rei unuxoriae), co wynikało z ewolucji z prawa formalistycznego w kierunku negotium bonae fidei - czynności prawnych opartych na dobrej wierze - zasadach słuszności.

actiones in rem

→ skargi wynikające z innych praw, głównie z praw rzeczowych, skuteczne wobec wszystkich (nieokreślonych z góry), dlatego nazwiska pozwanego nie umieszczano w intentio.

Actio utilis

Actio utilis - udzielenie przez pretora skargi opartej na prawie cywilnym w odniesieniu do przypadków pokrewnych, nie korzystających dotąd z ochrony prawnej. Nadanie normalnej skardze (zwanej wówczas actio directa) charakteru actio utilis następowało w skutek użycia:

formułka z fikcją

→ zawierała intentio in ius, w której pretor wprowadzał fikcję spełnienia określonego warunku, by sędzia przyjął ją jako jedną z przesłanek wyroku (np. udzielenie peregrynowi skargi z powodu kradzieży actio furti fingując jego obywatelstwo rzymskie, czy pretorskiemu spadkobiercy bonorum possessor skarg opartych na fikcji, że jest on cywilnym dziedzicem - heres)

formułka z przestawionymi podmiotami

→ każda formułka, w której wymieniona była inna osoba w condemnatio niż w intentio (np.: w przypadku zastępstwa sądowego w intentio wymieniano nazwisko zastąpionego, a w condemnatio zastępującego, w egzekucji venditio bonorum w intentio figurował dłużnik, a w condemnatio - nabywca majątku dłużnika bonorum emptor, zobowiązujący się zaspokoić wierzycieli).

actiones in ius - in factum conceptae

Actio in ius conceptae - oparte na prawie cywilnym - ex iure Quiritium.(intentio in ius conceptae)

Actiones in factum conceptae - skarga pretorska oparta na konkretnym stanie faktycznym, wymienionym w intentio.

Skargi odszkodowawcze i penalne

Actiones rei persecutoriae → skarga skierowana na świadczenie (ew. uzyskanie odszkodowania)

Actiones poenales (skargi karne) → skierowane na zapłacenie kary przez pozwanego

Actiones mixtae (skargi mieszane) → zarazem odszkodowanie i kara

Actiones arbitriae - pozwalało pozwanemu uniknąć kondemnacji pieniężnej, o ile spełnił na wezwanie sędziego (arbitrium) żądanie powoda (ten charakter miała np. skarga windykacyjna, czy Pauliańska). Przy actio doli pozwalało to pozwanemu uniknąć infamii.

actio popularis

→ przysługujące każdemu obywatelowi quivis ex populo (w okresie późniejszym mieszkańcom gminy) prawo wytoczenia procesu cywilnego w celu ochrony prawnych interesów publicznych np. skarżenia sprawcy (właściciela mieszkania - niekoniecznie sprawcy), śmierci innej osoby wskutek effusis vel deictis (wylania lub wyrzucenia) czy samego zagrożenia życia - positis vel suspensis (wywieszenia lub postawienia).

Accusatio suspecti tutoris - skarga przeciwko opiekunowi nadużywającemu swojej władzy, czy źle ją sprawującemu.

powództwa działowe (actiones divisoriae)

Współwłasność jednej rzeczy (communio inicidens - współwłasność przypadkowa np.: spadek, połączenie rzeczy confusio lub oświadczenie woli) → podlega podziałowi na części idealne, a nie podziałowi fizycznemu. Istnieje dowolność rozporządzania prawem własności, korzystania z pożytków z rzeczy. Podział rzeczy następował wskutek podziału fizycznego, spłaty przez jednego współwłaścicieli reszty właścicieli, czy sprzedaży rzeczy i podział pieniędzy.

W przypadku braku porozumienia korzystano z tzw. skarg działowych :

- actio familiae erciscundae LXIIT - podział wspólnego spadku,

- actio communi dividundo - o podział współwłasności,

- actio finium regundorum - o rozgraniczenie pasa gruntu (miedzy)

Wynikiem wyrok konstytutywny → powstawał nowy stan prawny.

Adiudicatio (przysądzenie) - tylko w tzw. skargach działowych - ta część formułki procesowej pozwalała sędziemu na dokonanie tego podziału

postępowanie apud iudicem

Część postępowania zwyczajnego, poprzedzona in iure

Zasady sędziowskiej oceny dowodów

→ obowiązywała swobodna ocena dowodów przez sędziego (ich wartości i wiarygodności);

Rodzaje dowodów: przesłuchanie stron, zeznania świadków, dokumenty, opinie biegłych oraz oględziny.

W procesie kognicyjnym - swobodna ocena dowodów przez sędziego ewoluowała w kierunku legalnej teorii dowodowej (świadkowie - wartość wg podziału społecznego; można było ich torturować, jeśli nie znano ich pochodzenia; dokumenty ważniejsze, brak wartości jednego świadka), tj. zmiana zasady swobodnej oceny dowodów.

Wyrok i jego treść

Wyrok sędziego sententia następował po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i wysłuchaniu stron. Po stwierdzeniu przez sędziego pod przysięgą, że sprawa nie jest dostatecznie jasna non liquet, powoływano innego sędziego. Wyrok sędzia ogłaszał ustnie, w obecności stron i nie miał obowiązku go uzasadniać.

wyrok deklaratoryjny

→ nie tworzył nowego stanu prawnego, a stwierdzał jedynie fakty.

wyrok konstytutywny

→ powstawał nowy stan prawny (np. przy podziale współwłasności).

W przypadku skargi o świadczenie, sędzia bądź zasądzał pozwanego na świadczenie, bądź uwalniał od tego oddalał powództwo. Mógł jednak jedynie stwierdzić, że dane prawo (fakt) istnieje(bądź nie) - jeśli tylko tego domaga się powód - skarga o ustalenie (prejudycjalna actio praeiudicialis).

prawomocność wyroku

→ wyrok był formalnie prawomocny, jeżeli nie mógł być zaskarżony do sądu wyższej instancji normalnym środkiem odwoławczym. Materialna prawomocność polegała na ostatecznym ustaleniu stanu prawnego między stronami (ius fecit inter partes) - co uniemożliwiało ponowne procesowanie się między tymi stronami w tej samej sprawie res iudicata - powaga sprawy osądzonej; powód mógł domagać się spełnienia świadczenia za pomocą egzekucji.

res iudicata - powaga sprawy osądzonej

→ zasada uniemożliwiająca ponowne procesowanie się między tymi stronami w tej samej sprawie

bis de eaddem re agere non licet - nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie

bis de eadem re ne sit actio - nie można wytaczać ponownego powództwa w tej samej sprawie

Egzekucja

→ postępowanie mające na celu przymusowe wykonanie wyroku, nie wykonywanego dobrowolnie przez zasądzonego dłużnika. Tytułem egzekucyjnym był prawomocny wyrok lub confessio in iure (sądowe uznanie powództwa).

Egzekucję wdrażał wierzyciel za pomocą powództwa egzekucyjnego actio iudicati, które dłużnik (in iure) najczęściej uznawał (w razie odrzucenia - wchodził w spór, co do nieważności wyroku - gdy przegrywał płacił sumę podwójnie). Rodzaje egzekucji:

venditio bonorum - egzekucja majątkowa

(twór prawa pretorskiego) → wprowadzenie wierzyciela w posiadanie majątku dłużnika, co ogłaszano publicznie dla powiadomienia innych wierzycieli. Wybrany spośród wierzycieli magister bonorum sprzedawał w drodze licytacji majątek temu, kto zobowiązał się zaspokoić wierzycieli (egzekucja w trybie tzw. postępowania konkursowego)

Dłużnik tracił cały swój majątek i podlegał infamii.

cessio bonorum - upadłość majątkowa

w przypadku niezawinionej niewypłacalności dłużnik, za zgodą pretora, ogłaszał upadłość i oddawał cały swój majątek na zaspokojenia wierzycieli. Dzięki temu dłużnik nie podlegał infamii, zabezpieczał się przed egzekucją osobistą i mógł ubiegać się o pozostawienie mu środków do utrzymania (beneficium competentiae).

Extra ordinem cognitio - postępowanie nadzwyczajne (proces kognicyjny)

Za dominatu IV-V w. n.e. postępowanie nadzwyczajne extra ordinem cognitio stało się jedyną formą procedury sądowej (w III w.n.e. wyparło proces formułkowy). Sądownictwo w Rzymie i Konstantynopolu sprawował wtedy praefectus urbi, w prowincjach - w sprawach większych (pow. 300 solidów) i większej wagi - namiestnik prowincji praeses. Sprawami mniejszymi zajmowali się sędziowie delegowani przez namiestnika oraz magistratury municypalne lub tzw. defensores civitatis. Wyższe instancje stanowili wikariusze w diecezjach vicarii, od ich wyroku można było odwołać się do cesarza lub do praefectus praetorio.

Charakterystyka:

cechy procesu kognicyjnego

Postępowanie w procesie kognicyjnym za czasów justyniańskich (proces liberalny)

Środki ochrony pozaprocesowej

Ochrona roszczeń następowała przez pretora drogą procesową, a także środki prawne natury administracyjnej, będące niekiedy środkiem przygotowującym i usprawniającym proces. Środki ochrony pozaprocesowej:

interdykty

Interdykty - zamieszczany w interdykcie pretorski nakaz lub zakaz określonego działania, użyty na wniosek jednej strony procesu w stosunku do innej osoby, która znalazła się w sytuacji określonej w edykcie, stanowił podstawę do ochrona określonego dobra. Rodzaje interdyktów:

- interdykt posesoryjny - celem ochrony posiadania,

- interdykt restytutoryjny - np. o zwrot rzeczy,

- interdykt ekshibitoryjny - o przedłożenie rzeczy do wglądu,

- interdykt prohibitoryjny - zabraniający określonego działania.

Wydawane były celem ochrony dobra publicznego użytku np. drogi, rzeki, czy kultu - świątyni, a także w sporach sąsiedzkich. Rozróżniamy także:

- interdicta simplicia - skierowany do jednej strony procesu,

- interdicta duplicia - skierowany do obu stron procesu.

restitutio in itegrum

→ wyjątkowy środek ochrony pozaprocesowej osoby, która po zawartej czynności prawnej znalazła się w niekorzystnej sytuacji prawno-majątkowej udzielany w uzasadnionych przypadkach, gdy normalny środek ochrony procesowej nie mógł być wykorzystany. Przypadkami uzasadniającymi użycie restitutio in integrum były:

- małoletność strony (wiek do 25 lat),

- usprawiedliwiona nieobecność,

- błąd error,

- podstęp dolus,

- groźba vis ac metus,

o ile czynniki te doprowadziły do zawarcia niekorzystnej czynności prawnej bądź upływu nakazanego prawem terminu. Udzielenie restitutio in intgrum powodowało uznanie niekorzystnej czynności czy terminu za niebyłe, a sytuacja osoby poszkodowanej wracała do stanu pierwotnego.

Plik: PrawoRzymskie-Postepowanie.doc

Aktualizacja: 09.06.2004

Spis treści

termin (dies)

Prawo rzymskie - postępowanie (09.06.2004)

Prawo rzymskie - postępowanie (09.06.2004)

Strona 2

Strona 11



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo bankowe - NBP, pliki zamawiane, edukacja
PRAWO BANKOWE(11), pliki zamawiane, edukacja
prawo rolne opracowanie, pliki zamawiane, edukacja
prawo cywilne skrypcik, pliki zamawiane, edukacja
Prawo cywilne ćwiczenia, pliki zamawiane, edukacja
prawo karne ściąga, pliki zamawiane, edukacja
prawo karne, pliki zamawiane, edukacja
pytania prawo rodzinne, pliki zamawiane, edukacja
Paweł Wilas - Prawo a moralność - praca zaliczeniowa, pliki zamawiane, edukacja
prawo wykroczeń pytania z egzaminu 2007 - 2008, pliki zamawiane, edukacja
POSTĘPOWANIE SĄDOWO ADMINISTRACYJNE - kompletne wykłady 2008-2009, pliki zamawiane, edukacja
Ustawa - prawo dewizowe, pliki zamawiane, edukacja
prawo cywilne Skrypt calosc, pliki zamawiane, edukacja
Postepowanie-administracyjne, pliki zamawiane, edukacja
Instytucje i prawo w islandzkich sagach z XII i XIII wiek1, pliki zamawiane, edukacja

więcej podobnych podstron