BANKOWOŚĆ

Rada Polityki Pieniężnej - jest organem NBP. Ukształtowała się 17 lutego 1998 r.. W skład Rady wchodzą: Przewodniczący, którym jest Prezes NBP oraz 9 członków, powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Członkowie RPP powoływani SA na okres 6 lat. RPP dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP. Przewodniczącym RPP jest Marek Belka.

Zadania RPP:

• Ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przekłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej;

• b) składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego;

• c) ustala wysokość stóp% NBP;

• d) ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków;

• e) określa górne granice zobowiązań wynikającyh z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych;

• f) zatwierdza pan finanoswy NBP oraz sprawozdanie z działaności NBP; g) przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP;

• h) ustala zasady operacji otwartego rynku.

RPP jest główną częścią BC.

System Bankowy.

W zakres bankowości wchodzą banki

• Bank Centralny pełni rolę bank banków, bank emisyjny

• Bank Komercyjny - handlują pieniądzem, osiągają wyniki

Do bankowości zalicza się również:

• Nadzory bankowe -rolę, funkcję nadzoru bankowego spełnia Komisja Nadzoru Finansowego ( nadzór ten jest nad bankami, giełdami, wszystkimi instytucjami finansowymi typu bankowego). Nadzorem nie są objęte instytucje finansowe związane z budżetem państwa.

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny,

• Krajowa Izba Rozrachunkowa - podmiot działalności jest na zasadzie spółki, pełni usługi rozliczeń pieniężnych,

• Związek Banków Polskich - ma charakter stowarzyszeniowy (szkolenia banków).

Systemie bankowy ( finansowym, budżetowy) to:

• Instytucje,

• Przepisy (prawo bankowe, prawo budżetowe)

System Bankowy to prawo i przepisy.

Podstawowym dokumentem określającym zasady działalności banków jest Prawo Bankowe występujące w formie Ustawy - Ustawa Prawo Bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku, ostatnia zmian z dnia 01/01/2012 Ustawa ta określa zasady prowadzania działalności, czynności produktów bankowych .

Inne przepisy to: Ustawa o NBP, Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym - gwarantuje zwrotność należności przy likwidacji.

System bankowy - określa się połączenie ogółu instytucji bankowych oraz wszelkich norm, które kształtują wzajemne stosunki, relacje i powiązania z otoczeniem. System bankowy w dużej mierze działa i funkcjonuje o prawo handlowe , ale jest również druga cześć prawa uznającego specyfikację dzialaności banku jest ustawa o Prawie Bankowym, ustawa o NBP, Bank Funduszu Gwarancyjnego. Rozwój systemu bankowego zależy od rozwoju gospodarczego kraju, instytucji finansowych, od tradycji przeprowadzania i rozliczania transakcji bankowych. Na system bankowy składa się: bank centralny, banki komercyjne, w tym: - banki depozytowe, kredytowe; - banki inwestycyjne, zarówno państwowe, jak i prywatne; - instytucje o charakterze doradczym, kontrolnym i koordynacyjny, banki spółdzielcze; wzajemnych powiązań między nimi a otoczeniem; infrastruktury prawnej regulującej dzialanośc tych instytucji.

System bankowy pełni następujące funkcje: emisyjną i regulacyjną - pełni bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza; depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich pożyczki i kredyty; rozliczeniową- bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych; alokacyjna - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych; finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów; stymulacyjną - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

Nadzór Bankowy

Głównym celem nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych bankach oraz stabilności sektora bankowego. Cele i zadania nadzoru bankowego SA realizowane poprzez prowadzenie polityki nadzorczej oraz sprawowanie nadzoru analitycznego i inspekcyjnego nad sektorem bankowym. Celem nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpieczeństwa wkładów oszczędnościowych i lokat zgromadzonych w bankach oraz zgodności działalności banków z przepisami prawa bankowego.

Podstawowymi funkcjami nadzoru bankowego są:

1. Funkcja licencyjna, czyli dopuszczanie do działalności bankowej odpowiednich ludzi i kapitału, tak aby od początku funkcjonowania bank mógł¸ był traktowany jako instytucja zaufania publicznego. W procesie licencjonowania wydawane są zgody na utworzenie banku oraz rozpoczęcie przez niego działalności i zmiany w statucie, a także weryfikowani są właściciele i zarząd banku.

2. Funkcja regulacyjna, czyli określanie zasad funkcjonowania banków poprzez ustalenie minimalnych standardów bezpieczeństwa w ich działalności, tzw. nadzorcze regulacje ostrożnościowe. Banki są zobowiązane do posiadania funduszy własnych dostosowanych do rozmiaru prowadzonej działalności, w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego. Z punktu widzenia nadzoru bankowego fundusze ważne są bardzo istotne, ponieważ stanowią dla banków swoistą strefę buforową do absorpcji ewentualnych strat z działalności.

3. Funkcja kontrolna, czyli analiza sytuacji finansowej banków, a zwłaszcza identyfikowanie podstawowych zagrożeń w ich funkcjonowaniu poprzez analizę sprawozdawczości finansowej oraz tzw. kontrole na miejscu, tj. bezpośrednio w bankach. Funkcja kontrolna realizowana jest poprzez wykonywanie czynności nadzoru analitycznego i inspekcyjnego.

4. Funkcja dyscyplinuj.ca, czyli podejmowanie działań zapobiegawczych, a w warunkach szczególnego zagrożenia również naprawczych, przy wykorzystaniu sankcji wobec banków.

Szczególną kategorią działalności nadzoru bankowego są procedury naprawczo-likwidacyjne stosowane wobec banków zagrożonych.

W ramach polityki nadzoru bankowego tworzone są regulacje prawne, których celem jest zapewnienie, banki stosowały się do norm bezpiecznego funkcjonowania. Regulacje te odnoszą się do poziomu kapitału i płynności banków, jak ości kredytów i pożyczek . Nadzór bankowy obejmuje banki, ich oddziały oraz przedstawicielstwa banków zagranicznych. Czynności nadzoru bankowego wykonują pracownicy NBP lub inne osoby upoważnione przez prezesa NBP. Nadzór bankowy podlega bezpośrednio prezesowi NBP, który określa organizację i tryb jego wykonania.

Nadzór bankowy funkcjonuje w oparciu o polskie prawo bankowe.

Komisja Nadzoru Finasowego.

Nadzor bankowy od stycznia 2008roku przejęla Komisja Nadzoru Finansowego (KNF).

Jest to organ administracji rządowej, nadzorującej cały rynek finansowy w Polsce. Nadzór nad dzialanością KNF sprawuje Prezes RM.

W skład Komisji wchodzi 7 osób: Przewodniczący, 2 zastępców Przewodniczącego i 4 członków, którymi są:

• minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel,

• minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel,

• prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego wiceprezes Narodowego Banku Polskiego,

• przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

KNF sprawuje nadzór nad sektorem bankowym i instytucjami finansowymi, które działają na zasadzie komercyjności. Nadzór ten ma za zadanie pomóc bankom komercyjnym, żeby były instytucjami zaufania publicznego. Ponadto do zadań NKF należy udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności, wydaje licencję , zezwolenie na utworzenie banku

Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także ochrony interesów klientów tego rynku.

Bankowy Fundusz Gwearancyjny

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) - instytucja gwarantująca depozyty polskich banków. Realizuje także działalność pomocową w stosunku do instytucji bankowych zagrożonych upadłością. Powstała na mocy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym^[1] z dnia 14 grudnia 1994 r.

Zadania BFG:

• Gwarantowanie środków pieniężnych zgromadzonych w bankach objętych obowiązkowym systemem gwarantowania do wysokości określonej ustawą.

• Udzielanie pomocy finansowej bankom, które mają problemy z wypłacalnością oraz wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi.

• Gromadzenie i analizowanie informacji o bankach objętych systemem gwarantowania.

BFG udziela pomocy finansowej ze środków funduszu pomocowego, tworzonego z obowiązkowych opłat rocznych wnoszonych przez wszystkie banki - ;podmioty objete obowiązkowym systemem gwarantowania.

Podstawowymi źródłami finansowania BFG są:

• obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki objęte systemem gwarantowania,

• kwoty przekazane z Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych pochodzące od podmiotów objętych systemem gwarantowania, tworzonego w razie konieczności wypłat środków gwarantowanych,

• dochody z pożyczek udzielonych przez Fundusz,

• środki uzyskane w ramach pomocy zagranicznej,

• środki z dotacji udzielonych z budżetu państwa,

• środki z kredytu udzielonego przez Narodowy Bank Polski.

Pomoc BFG przyczynia się do:

• utrzymania sieci miejsc pracy

• utrzymania sieci placówek bankowych

• zachowania dostępu do usług bankowych

• poprawy jakości usług bankowych.

Bilans Banku Centralnego - NBP , jego struktura.

Bilans BC to główne sprawozdanie finansowe, to informacja o majątku i o źródłach pochodzenia.

Bank Centralny nie jest przedsiębiorstwem, ani urzedem, ale mino tego występuje zysk, chociaż jego celem działalności nie jest zysk., natomiast głównym celem działalności jest utrzymanie stabilności złotówki. Stabilność złotówki zapisana jest w ustawie na poziomie 2,5%.Bank pokrywa wydatki z własnych wpływów. Z osiągniętego zysku banku część oddaje do budżetu państwa, i to stanowi dla budżetu państwa dochód budżetowy, a częśc pozostawia na zwiększenie swoich wpływow ( na rezerwę, na różnego rodzaju ryzyka).

Źródłami zysku są odsetki pobierane przez BC od banków komercyjnych od uddzielach kredytów

Struktura bilansu

W skład aktywów banku centralnego wchodzą zwykle przede wszystkim rezerwy walutowe oraz operacje otwartego rynku i operacje depozytowo-kredytowe, zasilające sektor bankowy w płynność (czyli to, co bank centralny pożyczył bankom komercyjnym w ramach operacji otwartego rynku zasilających w płynność). Do innych aktywów banku centralnego zaliczane są m.in. złoto, należności od międzynarodowych instytucji finansowych oraz majątek trwały banku - samochody, budynki itp.
Najważniejszymi składnikami pasywów są: pieniądz gotówkowy w obiegu, depozyty na rachunkach banków komercyjnych i depozyty rządowe oraz operacje otwartego rynku absorbujące płynność z rynku międzybankowego.
Po stronie pasywów księgowany jest także kapitał banku centralnego, wynik finansowy oraz różnice wartości rezerw walutowych wynikające ze zmian kursu walutowego - ostatnia pozycja jest określana mianem rezerwy rewaluacyjnej.

Analiza zmian składników pasywów bilansu banku centralnego
Bank centralny, przygotowując kolejne sesje operacji otwartego rynku, uważnie analizuje zmiany stanu depozytów banków komercyjnych i rządu oraz pieniądza gotówkowego po stronie pasywnej swego bilansu. Na ich podstawie określa, ile środków "wrzucić" na rynek lub ile z niego "ściągnąć".
Depozyty banków komercyjnych są oprocentowane znacznie poniżej docelowej stopy, jaką chce utrzymać bank centralny na rynku międzybankowym (z wyjątkiem depozytów do wysokości wymaganej rezerwy obowiązkowej).
Jeśli zatem z analizy bilansu banku centralnego wynika, że stan depozytów banków może być większy, niż wynikający z wymogów rezerwy obowiązkowej, a wartość operacji otwartego rynku na kolejnej aukcji pozostałaby bez zmian, banki starałyby się ulokować "nadmierne" środki gdzieś poza bankiem centralnym. Podaż środków pieniężnych byłaby zbyt wysoka, w wyniku czego spadłyby stopy procentowe. Bank centralny powinien zwiększyć wartość operacji otwartego rynku, absorbujących płynność (czyli na przykład przedstawić bankom komercyjnym większą ofertę emitowanych przez siebie bonów pieniężnych). Wtedy uda mu się nie dopuścić do obniżenia stóp procentowych.
Zwiększona oferta bonów pieniężnych banku centralnego sprawi, że bank, który będzie miał nadwyżkę płynności będzie mógł ją ulokować w bony, które mają ustalone przez bank centralny oprocentowanie minimalne. Bank ten nie ulokuje wówczas środków na rynku międzybankowym po oprocentowaniu niższym, niż oferowane przez bank centralny, gdyż byłoby to nieopłacalne

AKTYWA to pieniądze, które są obiegu.

1. Złoto,

2. Kredyty, pożyczki i inne należności od podmiotów krajowych,

3. Papiery wartościowe - wyemitowane przez podmioty krajowe ,

4. Aktywa zagraniczne 263 380 mln zl. - służy do obsługi rozliczeń zagranicznych, to rezerwa dewizowa czyli waluta obca, czyli dolary, EURO. Są tu też papiery wartościowe (obligacje). Pieniądze są na rachunkach zagranicznych bankach i z tego są odsetki, które stanowią główne źródło dochodu. Rezerwę dewizową w państwie prowadzi i posiada tylko BANK CENTRALNY.

Są również pieniądze, które wpływają z eksportu związane z handlem zagranicznym. Przy pomocy rezerwy BC może wpływać na kurs złotowki do innych walut.

5. Aktywa trwałe,

6. Pozostałe aktywa.

AKTYWA OGÓŁEM

PASYWA- to zobowiązania. Główną pozycją pasywów jest pieniądz gotówkowy.

1. Pieniądz gotówkowy w obiegu - banknoty i bilon wyemitowany przez BC - są dla BC zobowiązaniami, 103 064 mln.

2. 
   Depozyty podmiotów krajowych to są rachunki: czyli rachunki dla innych banków komercyjnych i rachunki dla banków zagranicznych ( nie komercyjnych lecz centralnych) oraz rachunki dla budżetu państwa.

- rezerwa obowiązkowa, - pieniądze banków komercyjnych. Banki komercyjne mają obowiązek mieć rezerwę w BC jest to zapisane ustawowo. Rezerwa wynosi 3,5% , te pieniądze są w BC. Banki komercyjne mogą z tej rezerwy skorzystać, w sytuacji kiedy mają problemy lub tracą płynność finansową.

3. 
   Emisja dłużnych papierów wartościowych BC emituje nie tylko pieniądze ale

również emituje tzw. bony pieniężne lub certyfikaty. BC jest wtedy dłużnikiem, jest

pożyczkobiorcą tych którzy kupili bony pieniężne. Nabywcami tych bonów są banki

komercyjne. BC proponuje BK kupno bonów pieniężnych,

4. 
   Pasywa zagraniczne to rachunki bankowe

5. Fundusze własne - 2339,00

- fundusz statutowy

- fundusz rezerwowy

6. Wynik finansowy 6 259 mln

7. Pozostałe pasywa

PASYWA OGÓŁEM

Warunki powstania banku:

1. Odpowiednia kwota kapitału założycielskiego norm. Wg. Ustawy - 5 mln. Euro

Później te kapitały muszą się zwiększyć , powinny stanowić ok. 10% sumy bilansowej - współczynnik opłacalności

2. Założyciele (akcjonariusze z dobrym życiorysem , jeśli są to osoby fizyczne, mogą też być osoby prawne,

3. Program działalności banku,

4. Statut banku powinien być opracowany

5. Komisja Nadzoru Finansowego wydaje licencję tzn. zgodę . Komisja może również wycofać czy też zabrać licencję.

Bank Centralny - to instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa, bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

Bank centralny spełnia cztery podstawowe funkcje:

1) jest bankiem emisyjnym, tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza. Następnie prowadza go do obiegu poprzez skup metali szlachetnych, walut obcych oraz w formie długu, czyli udzielając kredytów bankom komercyjnym. Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.

2) jest bankiem banków. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Świadczy usługi bankowe innym bankom (przyjmuje depozyty oraz udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych (polityka pieniężna);

3) jest bankiem państwa. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz;

4) jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju.

Bank centralny współpracuje z bankami centralnymi innych krajów, przede wszystkim w zakresie międzynarodowej wymiany walutowej w celu stabilizacji lub regulacji kursów. Bank centralny jest z reguły własnością skarbu państwa, a jego dochody są składnikiem dochodów budżetu państwa. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski.

Instrumenty polityki pieniężnej - to instrumenty jakimi posługują się banki centralne w calu kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej.

Podzielić je można na:

1. Instrumenty pośrednie - oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów. Banki centralne czynią to za pomocą 3 klasycznych instrumentów:

• Polityka dyskontowa - zmiana oficjalnej stopy redyskontowej,

• Operacje otwartego rynku - sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku,

• Kontrola rezerw obowiązkowych - regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie gromadzonych przez banki

2. Instrumenty typu administracyjnego - związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad systemem bankowym, np. racjonowanie kredytów.

Źródła zysków Banku Centralnego:

• Odsetki od rezerwy walutowej(dewizowej) jest to główne źródło

• Odsetki pobierane od udzielonych kredytów refinansowych bankom komercyjnym.

Podstawową część zysku bank centralny oddaje do budżetu państwa (nie nazywamy tego podatkiem). Dla budżetu państwa stanowi to dochód budżetowy. Część zostawia na zwiększenie swoich wpływów - na rezerwę różnego rodzaju ryzyka.

Narodowy Bank Polski

NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalanie i realizowanie polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. (Konstytucja RP art.227)

Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP (Ustawa o NBP art.3).

Konstytucja RP, ustawa o NBP i prawo bankowe nakładają na NBP następujące zadania:

• - jest centralnym bankiem państwa, prowadzi bankową obsługę budżetu państwa,

• - ma monopol na emisję pieniądza,

• Ustala i realizuje politykę pieniężną,

• Nadzoruje działania banków komercyjnych, reguluje ich płynność i refinansuje je,

• Kształtuje warunki rozwoju systemu bankowego,

• Prowadzi gospodarkę rezerwami dewizowymi państwa, dba o właściwe kształtowanie kursu złotego do innych walut.

Ustawowymi organami NBP są:

• Prezes NBP,

• Rada Polityki Pieniężnej,

• Zarząd NBP.

Prezes NBP jest powoływany na 6-letnią kadencję przez Sejm na wniosek Prezydenta RP Prezes NBP jest Przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej oraz Zarządu NBP, jest przełożonym wszystkich pracowników NBP oraz reprezentuje NBP na zewnątrz. Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych.

Rada Polityki Pieniężnej

Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej (RPP) jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

Zarząd NBP

Zarząd kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzi prezes oraz 6-8 członków, w tym 2 wiceprezesów. Członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP. Do kompetencji zarządu należą:

• okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego

• nadzorowanie operacji otwartego rynku

• ocena funkcjonowania systemu bankowego

• przygotowanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

Instrumenty Narodowego Banku Polskiego:

1. Rezerwy obowiązkowe - Stopa rezerw obowiązkowych określa, ile procent od każdego złotego (PLN) zdeponowanego na rachunkach a vista lub terminowych banki komercyjne muszą przekazać na swój rachunek w banku centralnym lub utrzymywać je w swojej kasie w formie zapasów gotówki

2. Kredyt refinansowy - kredyty refinansowe są udzielane w różnych formach:

• kredyt redyskontowy - banki komercyjne udzielają przedsiębiorstwom kredytu dyskontowego, przyjmując od nich weksle handlowe (weksle wystawione przez odbiorców towarów z terminem zapłaty zwykle do 3 miesięcy). Gdy bank komercyjny wyczerpie swoje możliwości kredytowania, może oddać nagromadzone w swoim portfelu zdyskontowane weksle do redyskonta w banku centralnym. Bank centralny od nominalnej kwoty weksli odliczy redyskonto (stopa redyskonta banku centralnego jest zawsze niższa od stopy dyskontowej w bankach komercyjnych) i tak pomniejszoną kwotę wniesie w ciężar rachunku kredytu redyskontowego i na dobro rachunku rezerw banku komercyjnego w banku centralnym. To powiększa płynność banku komercyjnego

• kredyt otwarty (zwany także celowym) - udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym dla umożliwienia im zachowania płynności. Ten kredyt nie ma specjalnego zabezpieczenia w postaci jakichś walorów, jak np. weksle handlowe w przypadku-kredytu redyskontowego. Banki centralne udzielają, takich kredytów w roli „pożyczkodawcy w ostatniej instancji” bankom komercyjnym w przypadkach trudności płatniczych (braku środków na zaspokojenie klientów żądających wypłat depozytów).

• kredyt lombardowy - udzielany bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych, przede wszystkim państwowych (bony skarbowe, obligacje pożyczek państwowych). Kredyt lombardowy jest więc zabezpieczony (w odróżnieniu od refinansowego kredytu celowego).

3. Operacje otwartego rynku - prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego. Polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. Poprzez nie bank centralny ma wpływ na płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych, wysokość stóp procentowych oraz efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

Narodowy Bank Polski, jako bank centralny powinien być niezależny od wpływów politycznych

Kredyty bankowe.

Kredyt bankowy - umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas, a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek.

Standardowa umowa kredytowa zawiera:

• datę i miejsce zawarcia umowy

• dane stron umowy

• postanowienia ogólne

• kwotę i walutę kredytu

• warunki uruchomienia

• cel kredytu

• okres kredytowania

• zasady i termin spłaty kredytu

• wysokość prowizji

• wysokość oprocentowania

• sposób zabezpieczenia kredytu

• zakres uprawnień banku

• termin i sposób postawienia do dyspozycji kwoty kredytowej

• informacje o warunkach zmiany i odstąpienia od umowy przez bank i kredytobiorcę

• informacje o skutkach naruszenia umowy oraz inne ustalenia stron.

Stroną dominującą w stosunku kredytowym wobec kredytobiorcy jest bank, który określa warunki kredytu i jest uprawniony do kontroli jego wykorzystania oraz uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej, przy czym nie jest zobowiązany do udzielenia kredytu, nawet jeżeli osoba ubiegająca się o kredyt ją posiada. Kredyt występuje jedynie w formie bezgotówkowej, pod postacią zapisu na rachunku.

Prawo udzielania kredytów mają wyłącznie banki, a środki na ten cel pochodzą z depozytów powierzonych bankowi przez ich klientów, dlatego umowy kredytowe reguluje prawo bankowe.

W zależności od okresu kredytowania wyróżniamy:

• kredyty krótkoterminowe (do 1 roku),

• średnioterminowe (od 1 roku do 3 lat)

• długoterminowe (powyżej 3 lat).

Podział kredytów bankowych:

W polskim systemie bankowym stosuje się wiele kredytów, klasyfikowanych według różnych kryteriów: przedmiotu kredytowania, okresu kredytowania, formy kredytu, sposobu zabezpieczenia kredytu, waluty kredytu.

Według przedmiotu kredytowania rozróżnia się trzy typy kredytów:

• obrotowe- są przeznaczone na bieżące potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą np.: zakup materiałów. Mogą one mieć charakter krótko- lub średnioterminowy.
  

• inwestycyjne - inwestycyjne służą finansowaniu nakładów gospodarczych na stworzenie nowych lub powiększenie istniejących środków trwałych. Kredyty te mogą finansować inwestycje:
  - materialne, np. zakup sprzętu, armatury, maszyn, nieruchomości, środków transportu
  - niematerialne, np. zakup papierów wartościowych, patentów, finansowanie działalności naukowo-badawczej.
  

• konsumpcyjne - przeznaczone są na ratalny zakup towarów i usług konsumpcyjnych przez ludność, a także na sfinansowanie potrzeb związanych z budownictwem mieszkaniowym. Kredyty udzielane są w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Kredytobiorcami mogą być tylko osoby fizyczne

Ze względu na okres kredytowania wyróżnia się kredyty:

• krótkoterminowe - udzielane na okres do jednego roku

• średnioterminowe - udzielane na okres do 3 lub 5 lat

• długoterminowe - udzielane na okres powyżej 3 lub 5 lat.

Przyjmując za kryterium formę udzielania kredytu można je podzielić na:

• kredyty udzielane w rachunku bieżącym - w rachunku bieżącym mogą być udzielane kredyty krótkoterminowe na działalność eksploatacyjną i tylko wówczas, gdy osoba ubiegająca się o kredyt ma rachunek bieżący w danym banku. Kredyt ten umożliwia kredytobiorcy zadłużenie się w rachunku bieżącym do wysokości przyznanego kredytu, dzięki czemu posiadacz rachunku bieżącego może dysponować nie tylko środkami zgromadzonymi na tym rachunku, ale również może wystawiać zlecenia płatnicze przekraczające stan posiadanych środków do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Kredyt w rachunku bieżącym charakteryzuje się dużym ryzykiem, dlatego banki udzielają go jedynie długoletnim, solidnym i wiarygodnym w ich opinii klientom.

• rachunku pożyczkowym - Kredyty w rachunku pożyczkowym uruchamiane są przez otwarcie dla kredytobiorcy specjalnego rachunku, na którym bank ewidencjonuje każdą wpłatę i spłatę kredytu.

• kredyty wekslowe - wśród nich można wyróżnić kredyty dyskontowe i akceptacyjne.
  Kredyt dyskontowy jest udzielany w formie wykupu ( dyskonta ) weksli przez bank przed terminem ich płatności.

Według prawnej formy zabezpieczenia kredyty dzieli się na:

• Lombardowe - kredytu lombardowego banki udzielają pod zastaw lub zabezpieczenie papierów, towarów i przedmiotów wartościowych. Cechą tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu, choć właścicielem jego jest nadal kredytobiorca. Maksymalna wielkość tego kredytu nie przekracza wartości zastawu.
  

• Hipoteczne - kredyt hipoteczny jest kredytem średnio- lub długoterminowym na cele inwestycyjne. Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określoną nieruchomością. Jest to forma kredytu wygodna dla banku, gdyż pozwala mu na zaspokojenie roszczeń w tej nieruchomości mimo zmiany właściciela i zapewnia bankowi pierwszeństwo

• i inne.
  
  

Prawne formy zabezpieczenia kredytu

• osobowe:

• poręczenie - osoba fizyczna lub prawna zobowiązuje się do spłaty kredytu z odsetkami, jeżeli kredytobiorca nie spłaci go w terminie

• weksel własny in blanco - kształtuje dodatkową ścieżkę egzekwowania roszczeń banku. Sporządza się deklarację wekslową, wg której bank jest uprawniony wypełnić weksel w przypadku zaprzestania spłaty

• poręczenie wekslowe

• gwarancja bankowa

• przelew (cesja) wierzytelności - bank kredytujący żąda zadeklarowania przez nabywcę, że cedowaną wierzytelność przekaże bankowi kredytującemu

• przystąpienie do długu

• rzeczowe:

• zastaw na rzeczach i prawach

• blokada środków na rachunku bankowym - ustalona pisemnie z wykluczeniem odwołania

• kaucja - wymaga umowy pisemnej, składa się ją na odrębnym rachunku bankowym

• bon na okaziciela

• hipoteka - zabezpieczenie spłaty kredytu na nieruchomości, dla której złożono księgę wieczystą. Przypisana jest do nieruchomości bez względu na to, kto jest jej właścicielem. Nie można ustanowić jej na nieruchomości, którą dłużnik ma tylko do użytku.

Warunki udzielania kredytów

Podstawą do uzyskania kredytu jest wniosek o jego udzielenie. W zależności od rodzaju kredytu oraz podmiotu gospodarczego do wniosku powinny być dołączone dodatkowe dokumenty i informacje. Bank ocenia wniosek pod względem formalnym i merytorycznym.

Jedynie wniosek spełniający wymagane warunki podlega ewidencji, a potem analizie i ocenie. Z kredytów mogą korzystać osoby prawne, fizyczne oraz podmioty gospodarcze niemające osobowości prawnej.

Zdolność kredytowa oraz poziom ryzyka kredytowego są podstawowymi elementami branymi pod uwagę przy udzielaniu kredytu przez bank. Można wyróżnić trzy rodzaje zdolności kredytowej:

• bieżącą
• średnioterminową
• perspektywiczną, czyli długoterminową

Okres badanej zdolności kredytowej zależy od rodzaju i charakteru kredytu. Istotne w tej analizie są dane o wysokości kapitału założycielskiego, oraz roku założenia firmy, ponieważ im dłużej działa firma tym większą ma wiarygodność. Zależnie od rynków analizy kredytobiorcy bank różnicuje warunki kredytów. Dla podmiotów, których zdolność kredytowania nie budzi wątpliwości, udzielenie kredytu łączy się z niewielkim ryzykiem banku. Kredyty są udzielane również na dłuższe okresy. Dla kredytobiorców, w wypadku, których są obawy o ich zdolność kredytową, stosuje się gorsze warunki kredytowania, ponieważ wzrasta ryzyko związane ze spłatą kredytu.
Przy utraconej zdolności kredytowej nie ma nadziei na jej odzyskanie, bank zaprzestaje kredytowania, wypowiada uruchomione kredyty i nie udziela nowych.

Ryzyko kredytowe.

Ryzyko kredytowe - w bankowości: ryzyko związane z niewywiązaniem się kredytobiorcy z wynikającego z zawartej z bankiem umowy obowiązku spłaty kredytu. Ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań zawartych w umowie narażając kredytodawcę na stratę finansową.

Ryzyko kredytowe jest to zagrożenie dla banku polegające na tym, że płatności związane z obsługą kredytu nie zostaną przez klienta uregulowane w terminie przewidzianym w umowie kredytu, w całości lub częściowo. Zwłoka w spłacie może być powodem utraty płynności i oznacza stratę dla banku. O ryzyku kredytowym można mówić w sensie stricto i dotyczy ono udzielanych kredytów, pożyczek, skupowanych wierzytelności, otwartych linii kredytowych oraz gwarancji i poręczeń. Natomiast w znaczeniu sensu largo będzie ono dotyczyło również nabywanych przez bank instrumentów dłużnych wyemitowanych przez inne podmioty, pozagiełdowych instrumentów pochodnych, gdyż są źródłem ryzyka kontrahenta.

Ryzyko kredytowe to:

• ryzyko straty albo wypłacalności - wiąże się z niepewnością co do przyszłej sytuacji finansowej kredytobiorcy i obejmuje niebezpieczeństwo, że wynikająca z umowy kredytowej spłata kredytu nie zostanie uregulowana w całości bądź zostanie uregulowana jedynie częściowo (ryzyko czyste);

• ryzyko zabezpieczenia - określa niebezpieczeństwo, które wynika z ryzyka samego zabezpieczenia przyjętego w celu ograniczenia tego ryzyka (np uszkodzenia lub zniszczenia nieubezpieczonego przedmiotu zabezpieczenia);

• ryzyko zmiany stopy procentowej - dotyczy ryzyka, że w okresie spłaty kredytu rozpiętość między rynkową stopą procentową a stopą procentową uwzględnioną dla kredytu zmniejsza się bądź nawet procent rynkowy wzrasta powyżej uzgodnionej stopy procentowej; dotyczy ono kredytów o stałym lub o ograniczonej wysokości oprocentowaniu;

• ryzyko kursu walutowego - uwzględnia niebezpieczeństwo, że wartość spłaconego kredytu zmniejsza się z powodu zmiany kursu walutowego; dotyczy kredytów dewizowych;

• ryzyko wartości pieniądza - odnosi się do niebezpieczeństwa, że realna wartość zwróconego kredytu zmniejsza się wskutek inflacji;

• ryzyko płynności - wiąże się z niebezpieczeństwem spłaty niezgodnej z terminem, tzn. brakiem dopasowania terminów zapadalności i wymagalności aktywów i pasywów.

Niezwykle ważna jest umiejętność zarządzania ryzykiem kredytowym, czyli procesem, który obejmuje następujące etapy:

• identyfikacja ryzyka

• pomiar ryzyka

• sterowanie ryzykiem

• kontrola ryzyka kredytowego

• następstwa występowania ryzyka

Każdy bank stosuje własną politykę zarządzania ryzykiem kredytowym, gdyż stanowi ona przewagę konkurencyjną banku. Oceny ryzyka dokonuje się w różnych bankach w zróżnicowany sposób, więc zasady zarządzania ryzykiem również są objęte tajemnicą bankową podobnie jak projekty nowych produktów, czy polityka bezpieczeństwa. Pozyskiwanie i przetwarzanie wszelkich informacji o kliencie jest elementem polityki zarządzania ryzykiem, ponieważ banki dążą do uzupełnienia brakujących danych o kliencie w oparciu o dane już dostępne.

Bilans banku komercyjnego i centralnego jego struktura.

BILANS BANKU KOMERCYJNEGO

Bilans banku różni się od bilansu przedsiębiorstwa strukturą aktywów i pasywów. Aktywa są uporządkowane według stopnia płynności, a więc możliwości spieniężenia. W pierwszej kolejności wykazywany jest majątek obrotowy, a następnie majątek trwały. Pasywa są uporządkowane według rosnącego stopnia wymagalności, to jest terminów spłaty. Po stronie pasywów wykazywane są najpierw kapitały obce, następnie kapitały własne długoterminowe i krótkoterminowe. Charakterystyczną cechą banku jest relatywnie mały, zaledwie paroprocentowy udział środków własnych w łącznej sumie bilansowej oraz duży udział środków obcych.

AKTYWA

1. KASA I OPERACJE Z NBP (kasa, pozostałe środki i operacje z NBP: środki na rachunku bieżącym, rezerwa obowiązkowa, lokaty, odsetki i inne operacje z bankiem centralnym)

2. NALEŻNOŚCI OD SEKTORA FINANSOWEGO (obejmują one środki na rachunkach bieżących w innych bankach (nostro), służące do dokonywania rozliczeń, oraz lokaty terminowe, kredyty i pożyczki. Znaczna część należności w tej grupie to lokaty na rynku międzynarodowym, wśród których dominują lokaty krótkoterminowe. W tej grupie mogą też występować przejęte od instytucji finansowych wierzytelności

3. NALEŻNOŚCI OD SEKTORA BUDŻETOWEGO (należności od sektora budżetowego - stanowią zaciągnięte kredyty przez budżet państwa, budżety samorządowe oraz fundusze ubezpieczeń społecznych (ZUS, KRUS, NFZ). Wielkość zadłużenia sektora budżetowego regulują przepisy prawa dotyczące długu publicznego)

4. NALEŻNOŚCI OD SEKTORA NIEFINANSOWEGO

- KREDYTY DLA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH

- KREDYTY DLA GOSPODARSTW DOMOWYCH

(to zazwyczaj najbardziej znacząca pozycja w aktywach banku. Zawiera ona należności z tytułu wszystkich kredytów (konsumpcyjnych i gospodarczych, obrotowych i inwestycyjnych, krótko- i długoterminowych). Obejmuje ona również pożyczki, skupione wierzytelności, zrealizowane gwarancje i poręczenia)

- INNE NALEŻNOŚCI

5. PAPIERY WARTOŚCIOWE

-BONY PIENIĘŻNE NBP

-BONY SKARBOWE

-OBLIGACJE SKARBOWE

-INSTRUMENTY KAPITAŁOWE

-INNE PAPIERY WARTOŚCIOWE

(lokaty w dłużnych papierach wartościowych o stałej kwocie dochodu emitowanych przez Skarb Państwa, NBP, organy samorządowe, przedsiębiorstwa i inne banki itp.

6. INNE AKTYWA W TYM:

-AKTYWA TRWAŁE

-WNiP

-INWESTYCJE W JEDNOSTKACH ZALEŻNYCH

-AKTYWA Z TYTUŁU PODATKU DOCHODOWEGO

AKTYWA OGÓŁEM

PASYWA

1. ZOB. WOBEC BANKÓW CENTRALNYCH (środki na rachunku Banku Centralnego prowadzonym w banku komercyjnym, depozyty Banku Centralnego, pożyczki udzielone przez Bank Centralny , kredyty zaciągnięte w Banku Centralnym ewidencjonowane na kontach oraz niezapłacone odsetki od kredytów i pożyczek.

2. ZOBOWIĄZANIA WOBEC SEKTORA FINANSOWEGO (DEPOZYTY, PIENIĄDZE BANKU, KLIENTA)

3. ZOB. WOBEC SEKTORA BUDŻETOWEGO

4. ZOB. WOBEC SEKTORA NIEFINANSOWEGO (rachunki oszczędnościowe)

-PODMIOTY GOSPODARCZE

- GOSP. DOMOWE

- POZOSTAŁE

5. REZERWY

6. REZERWA OGÓLNA /IBNR

7. KAPITAŁY

8. POZOSTAŁE PASYWA

9.zyski/strata

PASYWA OGÓŁEM

W strukturze bilansu banku dominują aktywa w formie pieniężnej(gotówka, należności, papiery wartościowe, kapitały własne stanowią stosunkowo niewielki procent w strukturze pasywów; kapitały własne stanowią w bankach około 4-10% sumy bilansowej, a dominują zobowiązania wobec klientów wynikające z przyjętych lokat, depozytów i innych pożyczek zaciąganych przez bank - około 70-80%

18

---