Relacje pomiędzy państwem a religią ukształtowane w Rzymie pogańskim.
nakazane przez państwo czynności kultowe miały większe znaczenie niż osobiste przekonania;
posiadanie przez cezara przymiotu pontifex maximus powodowało, że był zwierzchnikiem zarówno władzy świeckiej jak i religijnej;
wraz z końcem III w. dochodzi do prób sakralizacji władzy - idei boskości cezara;
Periodyzacja stosunków państwowo - kościelnych na przestrzeni dziejów.
w pierwszym okresie chrześcijanie utożsamiani Żydami nie byli przedmiotem stosunków z Cesarstwem; pierwsze wzmianki o prześladowaniach za Nerona - brak ustawodawstwa wymierzonego w chrześcijan - synkretyczna kultura rzymska nie mogła zrozumieć radykalizmu chrześcijańskiego; chrześcijanie jako nieznana sekta raczej byli kozłem ofiarnym; Terturlian próbował prostować mity na temat chrześcijan, pokazując, że mogą być dobrymi obywatelami; w Apokalipsie św. Jana dochodzi do utożsamienia Cezara z bestią; Zmiany w relacjach pojawiły się w III w. Septymiusz Sewer wydał edykt wymierzony w katechumenat chcąc przerwać ekspansję chrześcijaństwa - w rzeczywistości edykt stosowano łagodnie. W połowie III w. Cesarstwo znalazło się w kryzysie, a chrześcijanie zaczęli być postrzegani jako zagrażający jedności. Decjusz wydał nakaz ofiar doprowadzając do prześladowań; Walerian zaś zasłynął nienawiścią do chrześcijaństwa i jednocześnie dążył do odrodzenia się religii rzymskiej; ostatnia faza prześladowań miała miejsce za Dioklecjana, który chciał zreformować Cesarstwo w oparciu o religię pogańską.
wraz z edyktem mediolańskim z 313 r. doszło do przełomu w relacjach państw-Kościół. Na skutek polityki wyznaniowej Konstantyna doszło do współpracy. Przerwę stanowił jedynie okres panowania Juliana Apostaty. W IV w. cesarz pozbawiony zostaje tytułu pontifex maximus i dochodzi do pewnego rozdziału między władzą świecką a Kościołem. Teodozjusz opowiadając się po stronie ortodoksji chrześcijańskiej czyni chrześcijaństwo religia państwową. Już za czasów Konstantyna Kościół jest wspierany przez władzę, duchowni otrzymują zwolnienia fiskalne a biskupi własne przywileje w zakresie sądownictwa.
na początku średniowiecza katolicy są prześladowani w Królestwie Wandalów; na czoło wysunęła się wizygocka Hiszpania zakończona jednak najazdem Arabów; w V w. dochodzi do chrystianizacji Irlandii, a potem za przyczyną monastycyzmu irlandzkiego rechrystianizacja Brytanii przez Grzegorza wielkiego - powstaje arcybiskupstwo w Canterbury i Londynie.
w VIII w. dochodzi do wzrostu znaczenia Stolicy Apostolskiej - która sprzyja Karolingom. Dochodzi do powstania państwa kościelnego. Podboje Karola Wielkiego powodują, że Karolingowie obejmują całą Europę, a Karol wielki otrzymuje koronę cesarską od Leona III. dochodzi do powstania imperium chrześcijańskiego, w którym cesarz widzi siebie jako krzewiciela chrześcijaństwa. Najazdy barbarzyńskie powodowały, że biskupi przejęli także rolę polityczną, a papieże stali się uniwersalnymi przywódcami. Papiestwo stało się przedmiotem przetargów politycznych.
w XVI w. pojawia się ruch reformacyjny. Trafia na podatny grunt zapotrzebowania książąt niemieckich, którzy chcą autonomizacji od władzy Kościoła - ze względów gospodarczo-politycznych. Idea Kościoła narodowego, niezależnego od papiestwa sprzyjała odpowiedzi na to zapotrzebowanie. Dochodzi jednak do wojen religijnych. Szczególna sytuacja ma miejsce w Anglii, gdzie Henryk VIII doprowadza do powstania Kościoła anglikańskiego.
Na przełomie XVII i XVIII w. mają miejsce dwa ważne wydarzenia. W Europie wybucha Rewolucja Francuska ze swoimi liberalnymi hasłami. Dochodzi do radykalnego i zdecydowanego rozdziału i opozycji państwa do Kościoła. Kościół wschodni zaś dotyka idea dążeń Moskwy do podporządkowania Kościoła carowi - tak rodzi się idea trzeciego Rzymu, pomysł zlikwidowania patriarchatu i pewnych prób sakralizowania władzy cara. Władza świecka postrzega Kościół jako konkurencję.
po przemianach obyczajowo-kulturowych związanych z Rewolucja Francuską na czoło wybija się nurt liberalny; rozdział władzy państwowej i Kościoła staje się standardem relacji tych dwóch sfer. Państwa zaczynają regulować swoje stosunki z Kościołem za pomocą konkordatów.
w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej istotne wydaja się totalitaryzmu antykościelne we Włoszech i Niemczech.
w okresie po Vaticanum II praktycznie idea utożsamienia władzy państwowej z władzą kościelną nie istnieje.
Chrześcijaństwo a państwo w Nowym Testamencie.
Ewangelia wg. Mateusza pokazuje zasadę Bogu - co boskie, cesarzowi - co cesarskie. Późniejsze spekulacje wywiodły z tego tezę o wyższości władzy świeckiej nad kościelną. Jezus przedstawiony na kartach Nowego Testamentu - pomimo chęci wmieszania go w politykę (a to wobec nadziei mesjańskich) jawi się jako apolityczny. W pismach pawłowych - zapewne na skutek aluzji do Kaliguli pojawia się motyw władców jako sług Szatana. W Liście do Rzymian jednak znajdują się wzmianki o tym, że chrześcijanie powinni podlegać władzy państwowej. Pisma nie wydaja się wykazywać tendencji do rewolucjonizowania istniejącego porządku w państwie - nawet wobec istnienia niewolnictwa. W Apokalipsie znajdujemy utożsamienie bestii z cesarzem - najpewniej jako odpowiedź na istniejącą sytuację.
Chrześcijaństwo a państwo w II i III wieku: Ireneusz, Apologeci II wieku, Klemens Aleksandryjski, Tertulian.
Ireneusz - teza o boskim pochodzeniu władzy państwowej - nawet jeśli władza jest tego nieświadoma; od chrześcijan wymaga się posłuszeństwa państwu, płacenia podatków; władca jeśli jest zły i tak zostanie przez Boga ukarany;
Klemens Aleksandryjski - krytykował kult cesarzy, cenił walory instytucji politycznych; obrońca greckiej filozofii, którą wprowadził do chrześcijaństwa;
Orygenes - pomimo pogaństwa państwowego jego cele są zbieżne z chrześcijaństwem; cesarstwo jest darem Boga, a chrześcijanie są dobrymi obywatelami; zła władza jest boska karą; podkreślał, że władza i prawo ludzkie jest ułomne i niestabilne;
Tertulian - pochodząc z kręgu Kościoła północno-afrykańskiego krytykował kulturę rzymską; cesarzy postrzegał jako nieprzyjaciół; wykluczał możliwość chrystianizacji cesarstwa; kwestionował możliwość koegzystowania prawa boskiego i ludzkiego - na zasadzie dualizmu, lansując tezę o konieczności ich utożsamienia; głosił poglądy pacyfistyczne;
Chrystianizacja Rzymu i jej konsekwencje dla chrześcijańskich poglądów na państwo i władzę - początki cezaropapizmu, Euzebiusz z Cezarei.
W VI w. chrześcijaństwo postrzegane jest jako środek integrujący państwo; wszelkie herezje stanowią zagrożenie dla jego jedności; na straży tej jedności i współpracy stawiany był cesarz, który dążył do podporządkowania Kościoła - pojęcie cezaropapizmu; Ezuebiusz z Cezarei głosił pogląd, że cesarz jest namiestnikiem Boga i jako taki dba o jedność religii, która ma być podłożem tradycji polityczne Bizancjum.
Teologia polityczna św. Augustyna.
Jego teoria dotyczyła istnienia Civitas Dei i jego opozycji - civitas terrana. Źli i dobrzy w każdym ziemskim państwie są wymieszani, a więcej jest obywateli civitas terrana. Sama koncepcja państwa jest wynikiem upadku ludzi. Pomimo tego, że państwo nie może prowadzić ludzi do zbawienia swoim prawodawstwem powinno karać grzeszne uczynki. Władza posiada pochodzenie boskie na takiej zasadzie, że zła władza ma służyć doświadczaniu ludzkości. Lansował pogląd o dystansowaniu się chrześcijan od tego świata.
Kształtowanie się modelu stosunków między państwem a Kościołem w Bizancjum.
Zgodnie z zasadą cezaropapizmu cesarz postrzegany był jako namiestnik boski; podkreśleniu tej pozycji służyły takie elementy jak dwuosobowy tron, baldachim, tworzenie figur zestawiających cesarza z Chrystusem, królowej z Marią, a dostojników ze świętymi i wszelka inna ornamentyka bizantyjska. W tak ukształtowanym modelu bunt jawił się jako świętokradztwo.
Próby realizacji programu równorzędności władzy cesarza i patriarchy (Focjusz, Kerularios).
VIII w. pojawia się koncepcja Jana z Damaszku o rozdziale państwa od Kościoła;
IX w. patriarcha Konstantynopola - Fucjusz - wystepuje z poglądem, że państwo, Kościół i cesarz są równorzędni - co było jedynie teorią. Negował prymat biskupa Rzymu. Zrodziło to konflikt z papieżem Mikołajem I Wielkim (który chciał ugruntować pozycję papieża), gdy nie zgodził się na prymat papiestwa nad wschodnimi diecezjami. Spór dotyczył wchodzenia sobie w drogę Kościołów na terenach Bułgarii i Słowiańszczyźnie. Na skutek nałożonej na niego ekskomuniki doszło do zerwania łączności kanonicznej i tzw. schizmy Focjusza;
XI w. patriarcha Kerularios, za którego w 1054 r. doszło do zerwania łączności kanonicznej z Kościołem rzymskim.
Państwo a cerkiew na Rusi i w Moskwie.
Ostatni cesarz Konstantynopola dążył do podpisania unii z Kościołem rzymskim. Moskwa nie zaakceptowała pomysłu unii i odrzuciła Izydora, który był jej zwolennikiem. Gdy w XV w. (1453 r.) doszło do upadku Konstantynopola, a kilkadziesiąt lat później do odrzucenia jarzma tatarskiego pojawiła się interpretacja, że w ten sposób Bóg ukarał Konstantynopol za paktowanie z rzymskimi katolikami, którzy są heretykami. Wykorzystując populistycznie te wydarzenia stworzono ideę paralelę do konstantynopolitańskiego cezaropapizmu. Z końcem XV w. car ustanowił metropolię moskiewską i rodzi się idea Moskwy jako trzeciego Rzymu. Dochodzi do polityzacji prawosławia, a cerkiew staje się instrumentem władzy politycznej. Piotr Wielki zlikwidował patriarchat i ustanowił święty synod, który był podporządkowany państwu.
Sakralny charakter władzy królów germańskich (VI-VIII w.) i model stosunków z Kościołem po przejęciu chrześcijaństwa (Wizygoci, Ostrogoci, Wandalowie, Frankowie). <Ryszka 110-113>
V-VI słabość władzy „barbarzyńskich” królów-> większa władza niż u plemiennych, jednak są jeszcze elementy militarne.
Stabilizacja-> uznanie praw panującego rodu. (dynastia wywodzona od bogów, herosów)
Germański władca ma swój udział w boskości i jest bliski bogom
Jordanes (Historyk Gotów)-> władców uważano za półbogów (semidei)
Bogowie królom dawali moc-> leczenie chorób, odwracanie nieurodzaju, magiczną moc zwyciężania. (podczas bitwy otaczał ich ogień, sypały się z nich iskry )
Królowie nie umierali, odchodzili by żyć w ukryciu np. świętej górze.
Władcy frankońscy-> długie włosy to siedlisko mocy.
Usuwało się władcę który traci nadprzyrodzoną moc → bunty, możni.
(chrześcijaństwo)-> początkowo w wersji arianizmu, mało brakowało a stałoby się tam ortodoksją.
Popierana zasada elekcji-> wpływ kościoła na obsadę tronu.
Królowie rządzą z bożej łaski, koronacja jest sakramentem.
Król pomazańcem bożym, charakter kapłański i znamię nietykalności
Papież Galezy (Vw)-> monarcha ma przewagę w sprawach świeckich, ale ma harmonijnie rządzić całym światem.
Grzegorz Wielki (VI-VII)-> główny cel prowadzi do bram raju, królestwo doczesne sługą królestwa wiecznego.
Słabość struktur politycznych, biskupi i opaci pełnią role polityczne (pertraktacje), ekonomiczne (rozdzielanie jałmużny), społeczna (protegowanie słabszych)
Próby kontroli barbarzyńców-> dawanie królom moralnych nauk, kontrola ich poczynań, prawa kościelne mają walor praw państwowych.
Królowie nie rezygnują z władzy nad kościołem - mianują i usuwają biskupów, opornym z kościoła śbożej,śmierć i tortury. (uzasadnienie nieposłuszeństwa wobec złego władcy)
Hiszpania Wizygocka-> osłabieni władcy często ulegają biskupom
Izydor z Sewilli - biskup- królem będziesz, jeśli będziesz postępował sprawiedliwie (przestrzeganie prawa bożego)
Chrześcijański król utrzymuje nadprzyrodzoną władzę z woli bożej ale jest poddawany nieustannej kontroli ze strony możnych świeckich i duchownych.
Stosunki państwowo-kościelne w epoce karolińskiej oraz ich ideologiczne uzasadnienia. <Ryszka 113-118>
- Król Franków, Karol wielki- granice- Łaba na wschodzie, Rzym na Południu.
-Koniec VII w najpotężniejszy władca na zachodzie.
- koronacja na cesarza 800r
- W jego doktrynie imperialnej różne treści, frankońskie, chrześcijańskie i rzymskie.
- Państwo Karola to imperium chrześcijańskie.
- Niewierny winny wobec państwa, przymus praktyk religijnych.
- Karol czuwa nad czystością i szerzeniem wiary.
- ma zwierzchnictwo nad kościołem zachodnim.
- zerwanie zależności papieży od Bizancjum.
- Korzyści z sojusazu papiestwa z władcami frankońskimi-> Likwidacja rządów Longobardów w Italii, Władza świecka papieży w państwie kościelnym, z nadania Pepina Krótkiego, ojca KW, zrzucenie formalnej zależności od Bizancjum.
Reformy Grzegorza VII i rozwój papalizmu. <130-132> <118-119> Ryszka
Papalizm - doktryna głosząca uniwersalną (ogólnoświatową) duchowną i świecką suwerenność papieża. Rozwój teorii nastąpił w XI w. za pontyfikatu Grzegorza VII, który chciał scentralizować Kościół pod absolutną władzą papieża (Dictatus papae 1075 r.); (z jednego z doc. w zal)
XIII w zakończona centralizacja kościoła zachodniego.
Papież- pełnia władzy w kościele zachodnim- niekiedy identyfikowany z kościołem.
Uporządkowanie i rozszerzenie swojego państwa w środkowej Italii.
Rośnie materialna potęga Papiestwa, pozwala na rozbudowanie potężnego aparatu władzy.
Kolegium Kardynalskie-> senat papieskiej monarchii.
Prawo kanoniczne zabezpiecza jedność ustrojową Kościoła.
Wzrasta wpływ papieży na niektóre ważne uniwersytety, nowe zakony-> sprawny aparat realizacji zadań organizacyjnych i ideowych.
Narzucali swój arbitraż lub protekcję jednej ze stron walczących.
Potrafili narzucić zależność polityczną w formie wasalnej jakiemuś władcy.
System państw lennych papiestwa został bardzo rozbudowany.
Główny cel papiestwa-> uzależnienie cesarzy.
W konflikcie z cesarstwem papiestwo bierze górę pod koniec XIII w
Sukcesy z monarchiami narodowymi, nietrwale, sojusznik papiestwa to wewnętrzne walki i słabość monarchii.
Proces desakralizacji władzy monarszej - hierokratyzm. <Ryszka 132>
Hierokratyzm - odmiana ultramontanizmu (papizmu) u, według której władca powinien podporządkować się władzy kościelnej.
Drugi nurt doktryny kościelnej zwany hierokratycznym, dojrzał w XIII w. Zdaniem hierokratów papież może wykonywać władzę świecką bezpośrednio, w każdym wypadku, nie tylko wyjątkowo. Papież zostawia wykonywanie władzy monarchom, ale samą władzę zostawia dla siebie.
- Teoria ta wyrosła na tle politycznych sukcesów papiestwa, rozbudowana przez prawników kościelnych,zaakceptowana przez papieży. Początek XIII w - Inocenty III używa jeszcze sformułowań dwuznacznych i ostrożnych. Grzegorz IX, już wyraźnie twierdził że kościół ma oba miecze, świecki i duchowny. W połowie XIII w doktryna Innocentego VI stała się „ostatnim słowem hierokracji” (J. Riviere) : cesarz jest wasalem papieża, który może też wkroczyć w sprawy każdego monarchy z racji „pełni władzy jaką ma jako namiestnik Chrystusa”.
Średniowieczna filozofia polityczna (Jan z Salisbury, Dante, Marsyliusz, Ockham). I ich poglądy na państwo oraz jego relację z religią i kościołem.
Jan z Salisbury- <Ryszka 121-124> Zw. Z angielską hierarchią duchowną. Człowiek powinien iść za wskazaniami natury.
Wszystko co jest jest tworem boga, natury (natura to dzieło boże które tworzy). Człowiek tworząc imituje naturę.
Państwo → imitacja natury, stanowi organizm (Ciało polityczne ze skoordynowanymi członkami, dusza- kler, głowa monarcha, serce- senat, itd.).
Prawo ludzkie imituje naturalna sprawiedliwość. ( dobrowolne używanie darów- rozum i mowa). Państwo i prawo są więc sankcjonowane przez naturę, dzięki ich zgodności z rozumem naturalnym.
Wszystko w sferze polityki musi być zgodne z planem bożym, bo to bóg jest twórcą natury i rozumu naturalnego. Król winien być ziemskim obrazem Boga. Władza pozostaje przy Bogu, władca jej tylko używa, powinien ulegać Klerowi (depozytariusz władzy). W państwie, ustroju, mniej prawa i finansów, więcej moralności chrześcijańskiej. (z Kleru). Tyran jeśli nie przestrzega prawa bożego i ludzkiego, dopuszczalne jest tyranobójstwo . (Zabójca narzędzie sądu bożego). Sprawiedliwe i dozwolone, nie obowiązkowe.
Dante<Ryszka 147-150>
Pesymistyczna ocena stanu politycznego. Papieże są chciwi, pyszni, święto kupcy, uzurpatorzy. Monarchia światowa- władza musi mieć wszystko aby uniknąć pożądania. Brak umiejętności ograniczania pożądań prowadzi do wojen i anarchii. Pod władzą cesarza miała się utrwalać jedność ludzkości-> wspólnie do celu doczesnego, szczęśliwego życia (nie możliwe bez pokoju). Pierwsze nowożytne pojęcie ludzkości, nie z perspektywy zbawienia. Władza cesarza, silna nie związana prawem- ze względu na środki działania pan ludzi, ze względu na cel, sługa.
Państwo i kościół-> cele wieczne i doczesne są równorzędne. Państwo jest od kościoła niezależne, obie instytucje mają źródło w bogu, na równych prawach. Państwo od Boga papież nie pośrednik. Kościół i Państwo powinny współpracować w pełnej harmonii. (własne zadania)
Marsyliusz z Padwy <Ryszka 150-155>
lekarz, filozof, pisarz. Domagał się zerwania z tradycją kościelną, powrotu do pisma wykładanego dosłownie. Kładł nacisk na wartości społeczne i ekonomiczne, państwo miało je gwarantować, cele moralne go nie interesowały. Ważne środki działania państwa, technika rządzenia. Determinizm potrzeb ludzkich (nie można z nich zrezygnować ani się oprzeć).antyindywidualizm. niezależność sądu, radykalne stanowisko w kwestiach religijnych. Filozof może pominąć sprawy życia wiecznego, bo nie może ich rozpatrywać w kategoriach naukowych (doświadczenie). Prawd wiary nie można dowieść rozumem tylko wierzyć. Religia to ważny fakt społeczny-> umacnia moralność, zachowanie pokoju, ale nic więcej. Rozum przed wiarą, rozum popierać wiarę.
Ogólna teoria państwa-> państwo to produkt naturalnych dążeń ludzi. Doskonałość państwa-> kompletność środków którymi państwo dysponuje aby zaspokoić wszystkie ludzkie potrzeby. Najważniejsze zadanie → tępienie występków i rozstrzyganie sporów, represje służą zachowaniu pokoju. Realistyczny ład wewnętrzny - duchowni i wojownicy, 6 części państwa, 3 ważniejsze i władcy. (władza państwowa). Funkcja przymusu w jednym ręku. Monopol na administrację. Suwerenność ludu → prawo ustanowienia praw, ludzie wolą prawa które sami ustanawiają. Ludzie mają prawo wybierać rząd, kontrolować, korygować, gdy źle rządzi. Do ustanawiania znaczna część ogółu. Eksperci od ustaw nie mają przewagi nad ludem. Możliwość przelania praw ustawodawczych na rząd. Prekursor pozytywizmu prawnego → Prawo to norma opatrzona sankcją przymusu i wydana przez uprawnionego ustawodawcę.
Państwo a Kościół → nie relacja równorzędnych partnerów, ale części do całości. Kościół to dobrowolna wspólnota wszystkich wierzących w chrystusa. Prawo kościelne nie jest prawem bo nie pochodzi od ludu (ustawodawcy). Nie może stosować przymusu. Tyle kościołów ile państw (państwo wchłania kościół). MzP nieprzychylny centralizacji kościoła i prymatowi papieża
William Ocham <Ryszka 155-157> (nominalizm)
Antypapalizm
W ostrym konflikcie z kurią papieską w Awinionie. Papiestwo rząd tyrański. Roszczenia papieża do władzy są heretyckie. Autonomii państwa bronił argumentami z pisma świętego. Prawo do ustanawiania władzy pochodzi od boga ni tyle sama władza. Odrzucał tezę o suwerenności ludu, raz dobrowolnie oddana władza nie może być odebrana. Bóg jest władcą absolutnym, daleki od świata ludzi, wszechwładny, niepoznawalny. Wartości moralne zależą od jego arbitralnej woli → może je nagle pozmieniać on im nie podlega. Prawo boże → zakazy i nakazy w piśmie świętym .- nie utożsamiać z prawem naturalnym. (a z naturalnym rozumem(?)) Prawo ludzkie zgodne z wyższymi regułami. Jednostka wolna gdzie nie ma nakazów rozumu naturalnego. Swobodne ustawianie stosunków prawnych. Prawa nie należy odbierać bez winy. Naturalne prawo do wolności i zawłaszczenia rzeczy.
Państwo i władza polityczna w doktrynie św. Tomasza z Akwinu. <Ryszka 143-146>
Genezę państwa wyjaśnia społeczna natura człowieka. Państwo posiada własną naturalną sferę działania własne środki i kryteria. Państwo dostarcza ludziom wszystkiego czego im trzeba do życia doczesnego. Każde państwo ustala własne prawa co jest wyrazem jego suwerenności. Podstawowa zasada porządku naturalnego to hierarchia-> to co jest niższe musi podlegać wyższemu. Naturalna nierówność ludzi musi znaleźć wyraz w politycznej hierarchii. Na szczycie staje władza najwyższa. Preferuje monarszą formę władzy. Najlepiej zapewnia jedność państwa, pokój i dobro powszechne. Potrzebna silna władza króla. Demokratyzm u Tomasza pozorny. Tyrania → Można wystąpić przeciwko, takie powstanie nie jest buntem. Kto jest tyranem ? Władca który nielegalnie zdobył władzę lub źle jej używa. Czasem lepiej znosić tyranię, niż występować przeciw.(kara za grzechy, albo skutki powstania gorsze od tyranii).
Ruchy heretyckie wobec zagadnienia państwa i władzy. <Ryszka 164-165>
- Upadek autorytetu papiestwa XIV w- nastroje antyklerykalne.
- Herezjarchowie to uczeni teologowie. ( Wycliffe, Hus)
- Wycliffe → żadna władza nie może wykonywać swoich funkcji w stanie grzechu śmiertelnego. (w praktyce chodziło o władzę duchowną. Duchowni nie potrzebują dóbr ziemskich (możliwość konfiskaty).
- do zbawienia nie są potrzebni duchowni. (ruchy plebejskie → zbawienie doczesne od nędzy i wyzysku.)
- angielscy kaznodzieje (lolardzi) wędrowni, zniesienie stanów, potępienie pasożytniczego trybu życia.
- Hus → utrata władzy gdy jest się w grzechu.
-radykalne skrzydło husytyzmu, taboryci, zły porządek świata należy obalić siłą.
- heretyk → wróg religii, państwowego ładu, człowiek antypaństwowy.
- drakońskie kary za herezję. (skrajna nietolerancja wobec heretyków)
-Paweł Włodkowić, zrównywał schizmatyków i heretyków, bronił ich ale spalił Husa w swojej obronie.
Wyprawy krzyżowe jako wyraz politycznej roli papiestwa.
- Papierze - rola kierowników krucjat- umocnienie pozycji politycznej.
- liczyli na sentymenty religijne → chęć odbicia grobu pańskiego.
-chęć skierowania władców na inne tory niż wojny prywatne, inne cele dla chrześcijan niż kłótnie
- chęć stworzenia nowego ośrodka w Syrio-Palestynie. (Konkurencja /osłabienie kościoła greckiego)
- Ekspansja polityczna- utworzenie państwa kierowanego przez Papiestwo. (Królestwo Jerozolimy)
- Krucjaty z bożej inspiracji, wojna która zbawia, w przeciwieństwie do potępieńczych wojen prywatnych. 2 w 1 kasa + zbawienie.
- Krzyżowiec walczył o 2 królestwa, Jerozolimę ziemską i niebiańską. (Krzyżowiec- nowy lud wybrany)
- Niepowodzenia to kara za grzechy.
- Krzyżowiec poległy w boju idzie od razu do nieba. (spontaniczny kult)
- Potem deformacja idei.
Kościół i religia a państwo w poglądach protestanckich (Luter, Kalwin, Zwingle, Beza, Hotman, anabaptyści, Bracia Polscy, anglikanie, purytanie).
Luter <Ryszka 191-197> (196)
Kwestionował polityczne ambicje kleru oraz świecką władzę papieża. Papież i biskupi nie powinni wtrącać się do spraw świeckich, ani koronować królów. Kler należy poddać jurysdykcji świeckiej. Wpływy polityczne i środki przymusu korumpują kościół. Niechęć do kościoła jako organizacji, preferuje kościół niewidzialny. Państwo nic nie ma do sumień, nie powinno karać za myśli heretyckie, ale publicznie powinno karać głoszenie zgubnych doktryn religijnych. Państwo czuwa nad porządkiem w religii , jeśli pojawią się różnice ma rozstrzygać wedle pisma świętego. Jest też interpretatorem pisma. Książę nie jest formalnie głową kościoła ale ma sprawować nadzór.
Kalwin<Ryszka 197- 201>
Władza jest instrumentem boga , on sam kieruje ręka rządzących. Dyskutowanie nad legalnością władzy jest świętokradztwem, sam fakt ze władza rządzi, wystarczy aby jej słuchać. Potępią wszelka rewoltę z wyjątkiem oporu dla zlej władzy.
Władza istnieje nie tylko po to aby zadbać o podstawy do egzystencji obywateli, ale tez po to aby „ utrzymać wiarę chrześcijańską przez dobre prawa i statut kary” , Państwo powinno pilnować aby ludzie nie znieważali Boga herezja , świętokradztwem, bluźnierstwem. Obywatel = wierny, jednak „NIE” dla kierowania sprawami kościoła przez organy polityczne.(w przeciwieństwie dla Lutra). Rada miejska desygnuje pastorów itp. Ale prawowierny pastor to wielka potęgą. (Konsystorz -> organ laicko duchowny, kontrolował genewczykow czy postępują właściwie, za złe postępowanie, kary doczesne i kościelne. „Kalwinowi udało się sklerykalizować państwo”). Kalwin bronił własności prywatnej. Bogactwo pochodzi od Boga jednak należy umieć być bogatym: zapewnić prace i zapłatę potrzebującym, wspierać chorych i starców. Dopuszczał odsetki przy pożyczkach pieniężnych. Bóg jest doskonale sprawiedliwy, reguła jego doskonalej sprawiedliwości jest wola Boga i mógłby w każdej chwili zmienić porządek natury.
Zwingli < Ryszka 197>
Entuzjasta szwajcarskich urządzeń republikańskich i anty monarchista. Ideał ustrojowy była republika „najlepszych” - rządy zamożnego i oświeconego patrycjatu, w sferze kościelnej - republikańska gmina wyznaniowa. Niewidzialny kościół Chrystusa jest uniwersalny, ale kościół widzialny może być zlokalizowany w gminach terytorialnych, zaś w gminie wyznaniowej władza powinna być rada miejska jako reprezentacja ludu. Wzór takiego kościoła szybko rozpowszechnił się w Szwajcarii. Już w 1522 rada miejska Zurychu zaczęła rozstrzygać kwestie teologiczne, regulować sprawy kultu i kontrolować obyczaje mieszkańców miasta.
Beza <202- 203 Ryszka>+ encyklopedia
Kalwiński teolog. Przyznawał prawo do oporu dygnitarzom oraz zgromadzeniom stanowym jako „hamulcom” na królów. Podstawą oporu jest złamanie przez króla kontraktu, zakreślającego granice jego władzy. Idea umowy społecznej, wiążącej króla z ludem (ale też króla z Bogiem) inspirowana nowym testamentem. Pomagał hugenotom, w noc św Bartłomieja.
Hotman<202 Ryszka>
(nic o religii tam nie widziałam...)
Akcentował germańskie tradycje w dziejach Francji, cofał się do Franków a nawet do Gallów. Dobrze było gdy królestwo nie było dziedziczne a lud mógł władców kontrolować. Krytykował arystokrację.
Anabaptyści <204 Ryszka>
Nie rewoltowali się przeciwko złym stosunkom ziemskim, odrzucali je, ale też wierzyli że królestwo boga na ziemi przyjdzie nawet przy biernym stanowisku ludzi. Separowali się od polityki, propagowali antyintelektualizm, oraz prymat rozważań czysto religijnych nad politycznymi lub społecznymi. Zingliemu zarzucali mieszanie się do polityki.
Bracia Polscy
Anglikanie
Purytanie
Myśl polityczna Machiavellego jako wyraz laicyzacji poglądów na sferę polityki. <Ryszka 174-181>
Do dziś makiawelizm oznacza polityczną hipokryzję i dążenie do celu bez względu na środki Podstawa wnioskowania → doświadczenie bieżące, polityczne. (sens istnieje w wyciąganiu wniosków z rzeczywistości.). Metoda → indukcja do uogólnień. Nie kwestionował wyraźnie egzystencji boga, brak większego znaczenia boga dla jego rozważań. Na ziemi tyle samo dobra co zła. Los przesądza tylko połowę ludzkich poczynań, reszta w naszych rękach. (los sprzyja śmiałym). Przyroda jak i ludzie zachowują stałe cechy. Pesymista w ocenie natury ludzkiej Człowiek bardziej jest skłonny do złego. Konieczny jest pewien stan równowagi między klasami. „Wznoszenie się państw do szczytów” → Proces wznoszenia się, tworzenia nowego ustroju i stabilizacji-> centralny problem politycznej refleksji M. (zaczynają się wznosić gdy już nie mogą niżej upaść). Zajmuje go powstawanie nowych państw i ustrojów, rozszerzanie ich stanu posiadania, przechodzenie od anarchii do państwa silnego i trwałego, od uzurpacji do powszechnego uznania władzy. (Z powodu chaosu we Włoszech). Popierał społeczną funkcję religii (popieranie kultu, to ważny czynnik umacniania ustroju). Popierał materializm w filozofii. Niechęć do chrystianizmu → ponieważ popiera bierność i lenistwo. (Papierze odegrali destrukcyjną rolę w Italii.).M. Szedł w kierunku religii państwowej, obywatelskiej na wzór Rzymskiej. Siła religii musi być wsparta siłą państwa.
Państwo trwałe → republika
Zwolennik republiki mieszanej → elementy monarchii, arystokracji i władzy ludu. Rządy ludu to w rzeczywistości rządy burżuazji. (nie lubił pasożytniczej szlachty i cuchnącego plebsu). Wyższość republiki nad monarchią → wolność i trwałość ustroju. Ekonomiczne skutki wolności to nieustanny wzrost bogactwa i bezpieczeństwo własności. Fundamentem republiki powinny być prawa, a za prawami powinna stać siła. → idea armii narodowej. Dyktatura niezbędna w obliczu zagrożenia ustroju i bezpośrednio po przewrocie. Władca powinien być lisem i lwem. „kto chce przestrzegać zasad dobra musi nieuchronnie zginąć wśród tylu którzy dobrymi nie są”.
Kontrreformacja wobec problematyki władzy państwowej - poglądy Piotra Skargi.
< z opracowania od Fakirka>
Skarga głosił kult ascezy, wskazywał na znaczenie celibatu i pielgrzymek. Reprezentując stanowisko katolickie, swoje argumenty opierał na Piśmie św., wskazując na potrzebę wykorzenienia herezji w celu odnowy silnego państwa. Był przeciwny dialogowi wyznaniowemu i tolerancji religijnej. Szczególnie atakował arian (prowadził m.in. dyskusje z pisarzem Hieronimem Moskorzewskim), których wykluczał z grona wspólnot chrześcijańskich i zarzucał im powiązania dogmatyczne z wyznawcami islamu. Polemizował także z kalwinami. Ponadto propagował ideę unii Kościoła katolickiego z Kościołem prawosławnym.
nadworny kaznodzieja Zygmunta III, Kazania sejmowe, potępienie polityki szlachty jako źródła anarchii w państwie, nawoływał do reformy w duchu centralizmu i absolutyzmu, chciał znieść izbę poselską w sejmie, władzę zwierzchnią powierzał królowi, ten miał ją dzielić z możnowładztwem skupionym w senacie, żądał od monarchy zgniecenia reformacji i ugruntowania nietolerancji religijnej
21. Absolutyzm europejski wobec problematyki państwowo-kościelnej.
22. Tendencje do separacji kościołów krajowych od papiestwa.
23. Cerkiew prawosławna a carat w dobie absolutyzmu.
24. Oświecenie i ideologia rewolucji francuskiej wobec religii.
25. Główne nurty ideowo-polityczne wobec religii w XIX wieku (konserwatyzm, ultramontanizm, liberalizm, socjalizm utopijny, socjalizm naukowy, nacjonalizm socjaldarwinistyczny i chrześcijański).
26. Informacje o polityce wyznaniowej ważniejszych państw (konkordaty) - ogólna charakterystyka.
27. Główne nurty ideowo-polityczne wobec religii i kościołów w XX wieku (socjaldemokracja, komunizm, liberalizm, nacjonalizm, faszyzm włoski, hitleryzm, neopoganizm).
28. Informacje o polityce wyznaniowej poszczególnych państw - omówienie ważniejszych konkordatów.
29. Władza polityczna w doktrynie II Soboru Watykańskiego.
Chrześcijańska moralność polityczna.
http://plwikipedia.org/wiki/Historia_doktryn_politycznych_i_prawnych ryszka w skrócie
Opracowanie: 1-9 D. Kadulski, 10- 20 J. Kowalska, 21 Anonim ( Punkt 18 wymaga uzupełnienia!)