1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Fluorowodór

Wzór chemiczny: HF

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Substancja stwarzająca zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
fluorowodór	100	7664-39-3	231-634-8	T+, C	26/27/28-35

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Gaz niepalny. W ogniu wydzielają się toksyczne i żrące gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: W kontakcie z żywą tkanką fluorowodór działa żrąco, powodując uszkodzenie skóry i błon śluzowych oczu, dróg oddechowych.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Fluorowodór działa trująco na zwierzęta i rośliny.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: Wynieść zatrutą osobę na świeże powietrze; (ratownicy muszą być wyposażeni w ubrania gazoszczelne, ochrony dróg oddechowych zapewniające dopływ świeżego powietrza oraz być połączeni liną, w ostateczności czas przebywania skażonej atmosferze musi być ograniczony do czasu trwania zatrzymania oddechu). Natychmiast podjąć działania reanimacyjne - przy zapewnieniu pełnego własnego bezpieczeństwa.

1. Przy zatruciach wziewnych utrzymać drożność dróg oddechowych (głowę leżącego nieco skręcić w lewo), a potem wygarnąć śluz z jamy ustnej lub gardła.

2. Przy zatruciach doustnych natychmiast podać do wypicia 5g roztwór glukonianu wapnia. Nie podawać nic na wymioty - groźba perforacji organów wewnętrznych.

3. Oparzone powierzchnie ciała zmywać obficie wodą, a następnie wodą z mydłem lub mlekiem. Oparzone oczy przemywać dużymi ilościami wody. Założyć jałowy opatrunek.

4. Niezwłocznie przewieźć do lekarza (szpitala).

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Substancja niepalna. Pojemniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury bezzwłocznie usunąć poza obszar zagrożenia. Nagrzane pojemniki pękają, potęgując zagrożenie.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów:	Stosować środki w zależności od natury i rozmiaru pożaru.
Zalecenia szczegółowe:	Uwaga: W ogniu wydzielają się z fluorowodoru toksyczne gazy, pary i dymy.
Sprzęt ochronny strażaków:	Kombinezony gazoszczelne, przeciwchemiczne. Niezależne aparaty oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się fluorowodoru do środowiska ogłosić alarm, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne w kierunku „pod wiatr”. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. Wezwać specjalistyczne ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Nie dopuszczać do kontaktu z uwalniającym się fluorowodorem. Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów gazowych (filtr par oznaczony kolorem szarym i literą B).
Zalecenia szczegółowe:	Usunąć źródło zapłonu, zabezpieczyć butle i zbiorniki przed nagrzaniem, pary rozcieńczać rozproszonym strumieniem wody, starać się odciąć źródło skażenia środowiska (zamknąć dopływ gazu, uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Osoby dokonujące jakichkolwiek czynności związanych z akcją ratowniczą, w skażonej fluorowodorem atmosferze, powinny być ubezpieczane jeszcze przez dodatkowe dwie osoby. Jedna osoba asystuje wewnątrz skażonego pomieszczenia (obiektu, którym mogą być również zbiorniki, kanały, studzienki kanalizacyjne, studnie, zagłębienia terenowe i inne), zaś druga, która znajduje się na zewnątrz tego pomieszczenia (obiektu), w każdej chwili musi być gotowa do udzielenia lub sprowadzenia pomocy. Skażone pomieszczenia (obiekty) muszą być intensywnie wentylowane świeżym powietrzem.
Zabezpieczenie środowiska:	Obłok fluorowodoru, rozprzestrzeniając się nad powierzchnią ziemi, powoduje zniszczenie życia biologicznego na ziemi i w powietrzu. W wodzie mogą nastąpić zakłócenia związane ze zmianą pH środowiska. Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Gaz niepalny. Reagując z metalami, wydziela wodór, tworzący w szerokim zakresie stężeń mieszaniny wybuchowe z powietrzem. W przypadku pożaru w obecności fluorowodoru należy unikać gaszenia wodą. Zamknięte pojemniki z fluorowodorem, narażone na działanie wysokiej temperatury, należy schłodzić wodą i jak najszybciej, jeśli to możliwe, usunąć z obszaru zagrożenia.
Magazynowanie:	Fluorowodór przechowywany jest w zbiornikach i butlach stalowych wyłożonych ołowiem, naczyniach ebonitowych. Pojemniki z fluorowodorem przechowuje się zazwyczaj w pomieszczeniach nieogrzewanych, wentylowanych zamkniętych. Szyby w oknach malowane są na kolor niebieski lub pomarańczowy w celu ochrony pomieszczeń przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Butle ustawione są pionowo, zabezpieczone przed przewróceniem się, z dala od grzejników. Podłogi powinny być równe, o nieśliskiej powierzchni. Personel magazynowy musi być wyposażony w odzież kwasoodporną, osobiste ochrony dróg oddechowych, ochrony rąk i oczu.
Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania fluorowodoru nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z substancją, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, w warunkach jak dla gazów toksycznych, poza zasięgiem dzieci.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania fluorowodoru. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa odpornego na działanie fluorowodoru.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie fluorowodoru).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z zawartością par fluorowodoru (filtrem gazów oznaczonym kolorem szarym i literą B).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń par lub aerozoli fluorowodoru, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie fluorowodoru w środowisku pracy (NDS):

NDS - 0,5 mg/m³, NDSP - 2 mg/m³

Metody oceny narażenia: Badania dotyczące oceny narażenia polegają na pomiarze stężenia fluorowodoru w powietrzu.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi fluorowodoru.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 20,7 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych fluorowodór jest bezbarwnym gazem, o ostrym, duszącym, silnie drażniącym zapachu.
9.3	Temperatura topnienia: -187oC
9.4	Temperatura wrzenia: 19,91oC
9.5	Gęstość gazu: 0,901 g/dm^3
9.6	Gęstość par względem powietrza: 0,69
9.7	Prężność par w 50oC (hPa): 2740
9.8	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Fluorowodór miesza się z wodą we wszystkich stosunkach, tworząc z wodą mieszaninę azeotropową zawierającą 35,4% HF, która wrze w 120oC. Fluorowodór rozpuszcza się w alkoholach, estrach i eterach. Roztwory wodne fluorowodoru noszą nazwę kwasu fluorowodorowego.
9.9	Inne: W temperaturach powyżej 90oC fluorowodór składa się z cząsteczek o wzorze HF, a w temperaturach niższych o wzorze ogólnym (HF)n.Fluorowodór otrzymywany jest przez działanie kwasem siarkowym na fluoryt w naczyniach ołowianych lub platynowych. Stosowany jest do trawienia szkła, dając matowe powierzchnie, a ponadto do otrzymywania fluoropochodnych związków organicznych, jako katalizator w procesach otrzymywania benzyn, jako środek antyseptyczny.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Fluorowodór gwałtownie reaguje z licznymi metalami, niemetalami i związkami chemicznymi W reakcjach z metalami wydziela się wodór.
Właściwości korozyjne:	Skrajne

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Informacja ogólna: W kontakcie z żywą tkanką fluorowodór działa żrąco, powodując uszkodzenie skóry i błon śluzowych oczu, dróg oddechowych. Najczęściej wchłania się go przez wdychanie par, co prowadzi w efekcie do silnego podrażnienia górnych dróg oddechowych. Objawami są: chrypka, uczucie duszności, katar, kaszel, kłucie w klatce piersiowej, krztuszenie, bóle i zawroty głowy. W dużych stężeniach wywołuje zmiany zapalne i martwicze dróg oddechowych, kończące się obrzękiem płuc i zgonem. Objawy obrzęku płuc często pojawiają się po kilku godzinach po narażeniu i są wzmagane przez wysiłek fizyczny. Wskutek kontaktu z wodą, już jako kwas fluorowodorowy, działa żrąco na błony śluzowe dróg oddechowych, spojówki i skórę. Powoduje zjawisko kalcemii (hypokalcemia), charakteryzujące się zaburzeniami sercowymi i nerkowymi. Narażenie na działanie fluorowodoru jest przyczyną zejść śmiertelnych.

Dane toksykologiczne:

LC_{50(inhalacyjnie, szczur)} = 265 mg/m³/4 godz.

Wdychanie gazu/par/aerozolu: Wystąpi skrócenie oddechu z kaszlem i pobolewanie w klatce piersiowej. Może rozwinąć się zapalenie oskrzeli. W groźniejszych przypadkach może powstać bezdech z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Pojawią się zaburzenia widzenia i spazmatyczny skurcz mięśni z „drapiącymi” rękami (szponowate wygięcie).

Spożycie: Pojawią się wymioty, ból brzucha i biegunka. W wymiocinach i kale może pojawić się krew. W ostrych przypadkach występują skurcze mięśni ze szponowatym wygięciem rąk i nóg oraz gwałtowny spadek ciśnienia krwi. Mogą powstać zaburzenia widzenia i drgawki.

Kontakt ze skórą: Wystąpi ostry ból i zaczerwienienie Skóra może być natychmiast uszkodzona jak po poparzeniu termicznym. W innych przypadkach powstanie utrzymujący się ból i zaczerwienienie w miejscu kontaktu wskazujące na uszkodzenie tkanki podskórnej. Dlatego przez wiele dni powierzchnia skóry nie wykazuje objawów uszkodzenia.

Kontakt z oczami: Działanie par i cieczy na oczy powoduje stany zapalne spojówek i uszkodzenie rogówki. Objawami są bóle okolic oka, łzawienie i światłowstręt. W cięższych przypadkach podrażnienie może doprowadzić do utraty wzroku.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Wskaźnik oceny dla ostrej toksyczności: wobec ssaków: 7,

wobec ryb: 6,3-7,2,

wobec bakterii: 9,0.

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

Dopuszczalne stężenie w powietrzu atmosferycznym (związki rozpuszczalne w wodzie jako F):

Dopuszczalne stężenie zanieczyszczeń w mg/m3
Obszary chronione			Obszary specjalnie chronione
w ciągu 30 min	średnio-dobowe	średnio -roczne	w ciągu 30 min	średnio- dobowe	średnio- roczne
0,03	0,01	0,0016	0,01	0,003	0,0004

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 01 99 - inne niewymienione odpady.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1052
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	8-6
14.3	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	886
14.4	Numer indeksowy (EC):	009-002-00-6
14.5	Symbole niebezpieczeństwa (R):	26/27/28-35
14.6	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-7/9-26-36/37/39-45
14.7	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 8 + 6.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi fluorowodoru, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy fluorowodoru. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja bardzo toksyczna, żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 26/27/28	Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu.
R 35	Powoduje poważne oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi.
S 7/9	Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w pomieszczeniu dobrze wentylowanym.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.
S 36/37/39	Nosić odpowiednią odzież ochronną, odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Fluorowodór
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
T+	Substancja bardzo toksyczna.
C	Substancja żrąca.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
886	Materiał silnie żrący, trujący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-6		Materiał żrący, trujący.
Numer ONZ: 1052		Fluorowodór.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z Rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 05.01.03 Strona/stron 7/8
Nazwa:	FLUOROWODÓR

Fluorowodór

---