1. Budowa (rysunek) i biologia wypławka białego(Dendrocoelum lacteum).

oko

jelito

gardziel

otwór gębowy

układ rozrodczy

Wypławek biały (Dendrocoelum lacteum) - pospolity płaziniec stojących wód słodkich, o długości do 3 cm. Wypławek biały prowadzi drapieżny tryb życia. Budowa wewnętrzna wypławków uznawana jest za typową dla całego typu płazińców.

Wypławek biały, którego ciało tworzy wór skórno-mięśniowy wypełniony narządami oraz komórkami parenchymatycznymi. Wór okrywają komórki nabłonkowe zaopatrzone w liczne gruczoły produkujące śluz. Na brzusznej i bocznej części ciała nabłonek zaopatrzony jest w rzęski usprawniający poruszanie się. Pomiędzy komórkami nabłonka występują drobne pałeczki zwane rabditami. Przednie części ciała tworzy charakterystyczny trójkąt z parą prostych oczu.

Ciało wypławka odznacza się giętkością i elastycznością. Dzięki skurczom mięśni może się ono wydłużać i skracać. Wnętrze ciała wypełnione jest tzw. parenchymą, tj. masą gąbczastą zawierającą nieregularne komórki, powiązane ze sobą wypustkami. W parenchymie mieszczą się wszystkie narządy wewnętrzne, jak: przewód pokarmowy, narządy wydalnicze, rozrodcze itd.

Przewód pokarmowy. Przewód pokarmowy wypławka zaczyna się otworem gębowym znajdującym się po stronie brzusznej w połowie długości ciała i prowadzącym do rurki zwanej gardzielą, która może wysuwać się na zewnątrz ciała. Wysuniętą gardzielą przysysa się wypławek do zdobyczy. Gardziel przechodzi z kolei w jelito, które tworzy trzy ślepo kończące się rozgałęzienia. Cząstki pokarmu są trawione wewnątrzkomórkowe przez komórki nabłonka wyścielającego cały przewód pokarmowy. Strawiony pokarm przenika z nich -- wskutek osmozy -- do innych komórek ciała. Niestrawione resztki pokarmu wypławek wyrzuca przez otwór gębowy.

Układ wydalniczy. Płynne produkty przemiany materii pierwotniaki wydalają przez wodniczkę tętniącą. U robaków i innych zwierząt bezkręgowych czynności wydalania spełnia układ wydalniczy, czyli różnie wykształcone nefrydia, u kręgowców organem wydalania są nerki. U poszczególnych grup zwierząt, w zależności od stopnia ich rozwoju, zarówno nefrydia, jak i nerki mają różną budowę.

U wypławka układ wydalniczy składa się z podłużnych rureczek łączących się ze sobą w przedniej części jego ciała. Rureczki wewnątrz ciała zaczynają się tzw. komórkami płomykowymi, opatrzonymi w rzęski. Komórki płomykowe zbierają z ciała produkty-przemiany materii. Ruch rzęsek komórek płomykowych powoduje krążenie w rureczkach wydalanego płynu. Rureczki łączą się w większe kanały, którymi płyn wydostaje się na zewnątrz przez otworki znajdujące się na stronie grzbietowej robaka. Układ wydalniczy tego typu zwie się protonefrydialny.

Układ nerwowy. Wypławek reaguje na podrażnienia za pośrednictwem układu nerwowego i narządów zmysłów (oczka i komórki; czuciowe). Układ nerwowy składa się z parzystego zwoju nerwowego, który położony jest w przedniej części ciała i tworzy rodzaj prymitywnego mózgu, oraz z ciągnących się wzdłuż ciała (podłużnych) pni nerwowych, zbudowanych 2 włókien i komórek nerwowych. Od głównych pni odchodzą na boki ciała liczne spoidła i boczne włókienka nerwowe, unerwiające narządy i powierzchnię ciała. Układ nerwowy o takiej budowie nazywamy pasowym. Od węzła nerwowego odchodzą nerwy prymitywnych pary prymitywnych oczek, znajdujących się w przedniej części ciała. Komórki czuciowe, rozsiane wśród komórek nabłonkowych, skupione są głównie w przednim odcinku ciała i stanowią narząd czuciowy wy-pławka.

Narządów oddechowych brak -- wypławek oddycha całą powierzchnią ciała.

Układ rozrodczy. Narządy rozrodcze męskie i żeńskie występują u każdego osobnika; wypławki są więc obojnakami, czyli hermafrodytami. Narządami męskimi są jądra, w których powstają plemniki, wydostające się przez przewody nasienne. Narządy żeńskie, składają się z jajników których tworzą się jaja, i z jajowodów. Zapłodnienie następuje przy łączeniu się dwu osobników. Każdy z nich zapładnia partnera i sam zostaje zapłodniony. Jest to .tzw. zapłodnienie krzyżowe. Następnie robak składa zapłodnione jaja na różnych przedmiotach podwodnych; z tych jaj wylęgają się młode wypławki z wyglądu podobne do osobników dorosłych.

2. Wykorzystanie wirków do oceny czystości wód.

Wszystkie gatunki są wrażliwe na warunki tlenowe, a także są wrażliwe na wysychanie. Formy wodne występują w wodach alkalicznych, rzadziej w kwaśnych( pH 4,2-9,5), ale nie znoszą zanieczyszczeń przemysłowych. Gatunki słodkowodne, ze względu na złe natlenienie, nie występują w ciepłych wodach stref tropikalnych, natomiast spotyka się je w gorących źródłach, o temp. do 45^oC .

3. Przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne tasiemców do pasożytniczego trybu życia.

-ciało silnie wydłużone, spłaszczone, podzielone poprzecznie na segmenty(człony), zwane proglotydami

-zespół narządów czepnych zwanych skoleksem lub główką(przyssawki, haczyki)chroniące przed wypłukaniem.

-nabłonek pokryty dodatkowo oskórkiem, który chroni przed strawieniem przez enzymy gospodarza.

-zewnętrzna okrywa w postaci wora powłokowo-mięśniowego, nadająca kształt zwierzęciu.

-wewnętrzna jama ciała wypełniona prymitywną formą tkanki łącznej zwanej parenchymą (gromadzenie substancji odżywczych i jednoczesne rozprowadzanie ich po organizmie)

-brak układu pokarmowego, ponieważ całkowicie są zanurzone w strawionym pokarmie i mogą chłoną go cała powierzchnią ciała

-oddychanie beztlenowe

-„zwielokrotniałe” obojnaki, w każdym członie z osobna rozwija się komplet narządów rozrodczych męskich i żeńskich.

-ogromna rozrodczość

4. Przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne nicieni do pasożytniczego trybu życia.

-zdolność do encystancji lub życia przez lata w stanie anabiozy. Mało wrażliwe na warunki tlenowe.

-wydłużony, nitkowaty kształt ciała

-ciało pokryte 4-warstwowym, grubym, gładkim oskórkiem(kutikulą), przepuszczalny tylko dla wody i gazów. Stąd duża odporność na trucizny i niekorzystne warunki

-oskórek pokryty kolcami lub łuskami, okresowo zrzucany-proces lnienia

-otwór gębowy otoczony jednym lub kilkoma wieńcami ząbków, duża zarówno silnie umięśniona gardziel

-oddychanie zarówno tlenowe i beztlenowe

-zapłodnienie wewnętrzne, jaja po zapłodnieniu wytwarzają osłonę

-jamę ciała wypełnia surowiczny płyn, który spełnia rolę hydraulicznego szkieletu i zastępuje układ krążenia

5. Przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne kolcogłowów do pasożytniczego trybu życia.

-posiadają ryjek z kolcami lub hakami, służący do przyczepiania się do ściany jelita

-nabłonki zastąpione przez syncycja

-ciał o kształcie obłym, robakowatym, wydłużonym, wyróżniającym w nim:ryjek, szyjkę i tułów

-występowanie lemnisków, taśmowych struktur służących jako magazyny pokarmów dla ryjka

-pobieranie pokarmu poprzez ścianę, dzięki licznym mikrokanałom i kanałom w naskórku

-są rozdzielnopłciowe, jajożyworodne

6. Przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne przywr do pasożytniczego trybu życia.

Gromada dzieli się na 2 podgromady: przywry monogeniczne (Monogenea), zwane też jednorodnymi, oraz przywry digeniczne (Digenea), zwane dwurodnymi. Przywry monogeniczne są pasożytami zewnętrznymi ryb, płazów i gadów. Cechują się rozwojem prostym, posiadają dobrze wykształcone narządy czepne w postaci przyssawek, haków i inne. Nieliczne gatunki mogą wywoływać schorzenia ryb w stawach hodowlanych.

Przywry digeniczne są pasożytami wewnętrznymi, posiadają jedną lub dwie przyssawki wokół otworu gębowego oraz w brzusznej części ciała, które otacza gruby oskórek. Przechodzą rozwój z występowaniem kilku stadiów larwalnych (miracidium inaczej dziwadełka, sporocysty, redii, cerkarii, metacerkarii) i przemianą pokoleń oraz przynajmniej jednym żywicielem pośrednim, którego rolę pełnią głównie mięczaki. Stadia larwalne mogą rozmnażać się dzieworodnie.

7. Cykl rozwojowy Trichinella spiralis(włosień spiralny)

Włosień kręty (Trichinella spiralis) - pasożytuje we wszystkich stadiach rozwojowych. Cykl rozwojowy odbywa się w dwóch rodzajach narządów: przewodzie pokarmowym i mięśniach poprzecznie prążkowanych. Zarażenie następuje przez zjedzenie, wraz z mięsem larwy inwazyjnej (najczęściej znajdującej się w wieprzowinie, rzadziej w mięsie dzika). W żołądku i jelicie osłonka larwy ulega strawieniu, a sama larwa wędruje do kosmków jelitowych. Tam wwierca się w błonę śluzową i dojrzewa płciowo. Samce po kopulacji dość szybko giną, ale za to samice są jajożyworodne - w ciągu 1 - 2 miesięcy każda rodzi do 2000 larw, które z prądem krwi wędrują do naczyń włosowatych mięśni poprzecznie prążkowanych, gdzie wwiercają się do włókien mięśniowych. Teraz każda larwa odżywia się kosztem włókna, niszczy je, a następnie zwija spiralnie i na skutek reakcji odpornościowej gospodarza ulega otorbieniu (tzw. larwa mięśniowa lub cysta). Włosień kręty wywołuje chorobę zwaną włośnicą. Do najczęstszych zwierząt mogących wywołać zakażenie należą: świnia, dzik, niedźwiedź, a także na niektórych terenach pies, kot rzadziej szczur. A także gatunki wszystkożerne (np. lisy, wilki), dlatego włośnika nazywamy pasożytem poliksenicznym. Źródłem inwazji bywają zwykle surowe lub półsurowe przetwory mięsne, jak kiełbasa „polska”, metka lub befsztyk tatarski z domieszką mięsa świni lub dzika.

8. Cykl rozwojowy kolcogłowa olbrzymiego(Macracanthorhynchus hirudinaceus)

Jaja wydostają się z odchodami żywiciela ostatecznego do ziemi. Zawierają larwy, zwane akantorami, lancetowatego kształtu, wyposażone w liczne drobne kolce naskórkowe pokrywające ciało oraz zespół większych kolców umieszczonych na przodzie cała. Dalszy rozwój zachodzi w żywicielu pośrednim, którym jest owad lub wij. Z jaj, które zostały połknięte przez żywiciela pośredniego wydostaje się larwa, akantonowa, która dostaję się z jelita do jego jamy ciała, gdzie ulega otorbieniu i przekształca się w drugą postać larwalną, zwaną akantellą. Ta druga postać ma ryjek i zawiązki wszystkich układów. Akantella, po dostaniu się do układu pokarmowego żywiciela ostatecznego wraz z żywicielem pośrednim, uwalnia się z cysty i wykształca w postać dojrzałą.

9. Cykl rozwojowy przywry wątrobowej(zwana motylicą wątrobową, Fasciola hepatica)

Rozwój zarodkowy odbywa się w środowisku wodnym. Trwa on od około 9 dni do 2 - 4 tygodni. Po tym czasie w jaju rozwija się orzęsiona larwa, tzw. miracidium. Żywicielem pośrednim motylicy są ślimaki. Także młode osobniki błotniarki stawowej mogą być żywicielami pośrednimi pasożyta wątrobowego. Miracidium wnika aktywnie do ciała mięczaka przez powłoki zewnętrzne i przekształca się w kolejną postać rozwojową - sporocystę. W sporocyście wytwarzają się kolejne postacie rozwojowe tzw. redie. One z kolei przebijają ścianę sporocysty i przenikają do tkanek ślimaka. Następnie w rediach wykształcają się ogoniaste cerkarie. Cerkarie opuszczają redie i wydostają się najczęściej ze ślimaka przez otwór oddechowy. Przez kilka godzin poruszając się swobodnie w wodzie, wytwarzając obficie lepką wydzielinę, przytwierdzają się do roślin wodnych lub przejściowo zalanych wodą. Tam tracą ogonek i otoczywszy się torebką przekształcają się w metacerkarie. Cerkarie mogą również otorbiać się bezpośrednio na powierzchni wody. Inwazyjna larwa w sprzyjających warunkach jest zdolna do zarażenia w ciągu 4 - 6 tygodni.
Motylicą wątrobową żywiciel ostateczny może zarazić się pijąc wodę z metacerkariami z otwartych zbiorników lub spożywając surowe jarzyny podlewane wodą zanieczyszczoną metacerkariami. Zwierzęta roślinożerne, które są żywicielami ostatecznymi zarażają się najczęściej jedząc trawę, na której znajdują się metacerkare. Larwa traci otoczkę w przewodzie pokarmowym, przenika przez ścianę jelita do jamy otrzewnej i w ciągu 2 dób osiąga wątrobę. Przypuszcza się, że larwa może dostać się do wątroby również drogą naczyń krwionośnych. Przywra osiedla się w przewodach żółciowych, dojrzałość płciową osiąga po 2 - 3 miesiącach, po czym składa około 6000 jaj dziennie. Cały cykl rozwojowy trwa 4 - 5 miesięcy. Pasożyt żyje w wątrobie żywiciela ostatecznego do 5 lat i dłużej.

10. Cykl rozwojowy bruzdogłowca szerokiego(Diphyllobothrium latum)

Jaja wydostają się z członu na zewnątrz do światła jelita, następnie wydalane są z kałem. W wodzie, będącej warunkiem dalszego rozwoju bruzdogłowca szerokiego, z jaja wykluwa się larwa, koracidium, która musi zostać połknięta przez planktonicznego skorupiaka (np. oczlika). W jego jelicie powstaje kolejne stadium larwalne: oswobodzona z otoczek onkosfera, przekształcająca się w procerkoid. Jeśli oczlika połknie ryba jednego z określonych gatunków, larwa wewnątrz niej przekształca się w plerocerkoid. Teraz, gdy rybę zje z kolei jakiś drapieżny ssak (kot, foka, niedźwiedź, pies) lub też człowiek, w jego jelitach larwa przeobraża się w dorosłego tasiemca. Zakażenie żywiciela ostatecznego następuje przez zjedzenie surowej lub niedogotowanej czy niedosmażonej ryby z plerocerkoidami.

11. Choroby ludzi i zwierząt wywoływane przez tasiemce

bruzdogłowczyca- wywoływana przez bruzdogłowca szerokiego objawia się ciężką niedokrwistością i zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu, a w skrajnych przypadkach doprowadzić może nawet do śmierci.

tasiemczyca (u świń wągrzyca)- wywoływana przez tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego; objawią się u człowieka poprzez mdłości, silne bóle głowy, lub całkiem przeciwnie brak jest jakichkolwiek objawów. Zależy to od tego czy choroba przebiega przewlekle czy też nie, oraz od miejsca zlokalizowania tasiemca.

bąblowica- wywoływana tasiemcem bąblowcowym; od zarażenia do wystąpienia objawów wągrzycy może upłynąć od kilku miesięcy do około 20 lat. Rozwój procesu chorobowego przypomina u ludzi proces nowotworowy. Postać larwalna - rozwijająca się z onkosfery - zagnieżdża się w 99% przypadków w wątrobie, rzadziej w płucach lub mózgu. Objawy kliniczne pojawiają się często dopiero po 15 - 20 latach utajenia.

tasiemczyca wywołana tasiemcem psim-tasiemiec psi atakuje płuca i może powodować kaszel w wyniku podrażnienia płuc. Dotyczy głównie psów i kotów, ale może również pasożytować w ciele człowieka.

12. Choroby ludzi i zwierząt wywoływane przez nicienie

Włośnica objawy: obrzęki powiek i twarzy oraz krwawe wybroczyny, występuje biegunka, natomiast osiedlaniu się larw w mięśniach towarzyszy gorączka, bóle mięśni i złe samopoczucie(świnie,,dziki,konie,nutrie).

Toksokaroza- zespół wędrującej larwy trzewnej

Zespół larwy wędrującej skórnej-larwy tych nicieni odbywają wędrówki w skórze żywiciela i wywołują tym zmiany zapalne najczęściej okolic stóp i pleców.

13. Znaczenie biologiczne pasożytniczych robaków

14. Systematyka płazińców

15. Wyjaśnij pojęcia

Rabdity-drobne pałeczki znajdujące się pomiędzy komórkami nabłonka, służą one do obrony(czasem do ataku), ponieważ z chwilą wyrzucenia na zewnątrz pęcznieją i śluzowacieją, krępując ruchy potencjalnego napastnika.

Skoleks(główka)-zespół narządów czepnych(np. ssawki, haczyki)

Tasiemczyca(cestodoza)-ogólna nazwa chorób wywoływanych przez tasiemce

Strobila-ciało tasiemców, człony różnicują się wiekowo. Najmłodsze powstają w obrębie szyjki, a najstarsze po przeciwległym końcu„tasiemki”. Przypomina to proces strobilizacji, jak u parzydełkowców.

Komórki płomykowe- komórki układu wydalniczego zawierające liczne gwieździste wypustki oraz skierowany do światła kanalika ruchliwy pęczek zlepionych rzęsek przypominający płomyk.

Żywiciel pośredni - organizm, w którym pasożyt realizuje część cyklu rozwojowego, przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. W cyklu danego pasożyta może występować kilku żywicieli pośrednich.

Żywiciel ostateczny - organizm, w którym pasożyt finalizuje swój etap rozwoju i osiąga zdolność do rozmnażania.

Żywiciel główny(stały) - organizm, który jest docelowym i najbardziej preferowanym żywicielem określonego pasożyta. Żywiciel główny ulega masowej i intensywnej inwazji - zakażeniu pasożytem. Inwazja to wniknięcie pasożyta do organizmu żywiciela.

Żywiciel ekologiczny-

Akantor- larwa kolcogłowa lancetowatego kształtu, wyposażona w liczne drobne kolce naskórkowe pokrywające ciało oraz zespół większych kolców umieszczonych na przodzie cała.

Cerkaria-stadium larwalne przywr pływające swobodnie w środowisku wodnym, o wydłużonym ciele, z wyrostkiem ogonowym i narządami lub zaczątkami narządów typowych dla form dorosłych; rozwija się ze sporocysty lub redii, a przeobraża się w metacerkarię lub postać dorosłą.

Ootyp- rozszerzona część jajnika, w którym zachodzi zapłodnienie

Skoleks- czerwioch, główka tasiemca, wyodrębniona przednia część ciała, pozbawiona gęby i organów czuciowych, zaopatrzona zwykle w utwory czepne (bruzdy, przyssawki, haki, kolce) służące do przyczepiania się do ściany jelita gospodarza.

Wągier wągr, cysticerk, postać larwalna niektórych gat. tasiemców; rozwija się z jaja tzw. inwazyjnego (zawierającego onkosferę) w ciele żywiciela pośredniego (wągrzyca); ma postać pęcherzyka wypełnionego płynem, z wpuklonym do wnętrza skoleksem; w żywicielu ostatecznym daje początek postaci dorosłej.

Akantella- larwa kolcogłowu nosi nazwę "akantor", która po wykluciu uzyskuje w ciele żywiciela pośredniego wygląd bardziej podobny do osobnika dorosłego oraz milszą dla ucha nazwę "akantella".

Proglotyd-poszczególne człony składające się na ciało tasiemca

Miracydium- dziwadełko, pierwsze stadium larwalne w rozwoju → przywr; wolno pływające, orzęsione, z plamką światłoczułą, zwojami mózgowymi, zawiązkami jelita i protonefrydiami; po wniknięciu do ciała małża przekształca się w sporocystę.

Fascjoloza- choroba motylicza wywoływana przez przywrę — motylicę wątrobową pasożytującą w ciele zwierząt, czasami ludzi, jako żywicieli ostatecznych; powoduje straty pogłowia owiec i bydła, u człowieka objawia się m.in. zapaleniem wątroby i dróg żółciowych.

Metacerkaria- stadium rozwojowe przywr digenetycznych (Digenea), będące formą inwazyjną, przeważnie otoczoną cystą. Zjedzenie metacerkarii przez żywiciela ostatecznego jest przyczyną zarażenia się danym gatunkiem przywry.

Cenurozacenurus-

Wągrzyca-cysticerkoza, choroba pasożytnicza, zakażenie larwalnymi postaciami niektórych tasiemców, rozsianymi w różnych tkankach ustroju. Powstaje wówczas, kiedy człony pasożyta bytującego w jelicie zostaną rozerwane, a znajdujące się w nich jaja przedostaną się do żołądka. Z jaj uwalniają się onkosfery, które przechodzą do naczyń i wraz z prądem krwi docierają do różnych narządów, tkanek podskórnych, mięśni, mózgu, oczu, płuc, a nawet serca. Wytwarzają się tam wówczas larwalne postacie pęcherzykowe (torbiele), zwane wągrami. Torbiele obumierają, wywołując silne odczyny zapalne ze strony otaczających tkanek. Najbardziej niebezpieczną postacią choroby jest wągrzyca mózgowa, objawiająca się padaczkopodobnymi napadami.

Echinokokoza- choroba pasożytnicza ludzi i zwierząt, wywołana przez larwy tasiemca bąblowcowego; zakażenie następuje doustnie przez spożycie jaj tasiemca, wydalonych z kałem psa, który obok lisa i wilka jest ostatecznym żywicielem pasożyta; wylęgłe z jaj larwy odbywają wędrówkę w organizmie człowieka, tworząc guz bąblowcowy (bąblowiec), który może urosnąć do znacznych rozmiarów, uciskając i przez to upośledzając czynność narządu, w którym się znajduje (zwł. w wątrobie i płucach); guz ten działa także toksycznie; przebieg choroby na ogół ciężki, leczenie operacyjne.

Dypylidioza- Dipylidium-tasiemiec

Glistnica- choroba wywołana przez pasożyta zwanego glistą ludzką. Glisty silnie zatruwają organizm dziecka: powodują wysypki alergiczne, kaszel, bóle brzucha, nudności, rozdrażnienie. Dziecko śpi niespokojnie, nie chce jeść.

Owsika, enterobioza (łac. Enterobiosis lub Oxyuriasis) - inwazyjna choroba pasożytnicza spowodowana przez drobnego nicienia - owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis).

16. Podaj nazwę polska lub łacińską

1. enterobius velnicularis-

2. Trematoda- przywry

3. Turbellaria-wirki

4. Tasiemce- Dipylidium

5. Dendrocoelum lacteum-wypławek biały

6. Fasciola hepatica-motylica wątrobowa

7.Wyplawek biały - Dendrocoelum lacteum

8. Bruzdogłowiec szeroki- Diphyllobothrium latum

---