Metody Badań Medioznawczych

Wykłady

1. Ogólna charakterystyka.

Pojęcia do oswojenia: Przedmiot badań, problemy badawcze, pytania badawcze. Hipoteza. Operacjonalizacja hipotez. Najnowsze tendencje w metodologii i praktyce badawczej w zakresie nauk społecznych.

Trzy poziomy refleksji metodologicznych:

• Ogólnometodologiczna, porusza się problemy podstawowe; Lata 30. XX w. przeniesie metod z badań przyrodniczych do nauk społecznych, model przeniesienia napotkał trudności;

• Rozważania o zasadach przydatności różnych technik badawczych, które narzędzia są dobre, przydatne, właściwe; każdy instrument ma swoje ograniczenia; narzędzia należy optymalizować;

• Na ile orientacje teoretyczne nadają ton nurtom metodologicznym; od 30 lat nie ma jednego wiodącego nurtu metodologicznego; tendencje na gruncie nauk społecznych mają właśnie taki charakter.

Po co potrzebna jest metodologia?

• Dla celów praktycznych, dla logiki myślenia, jak zdobywać informacje o rzeczywistości.

Tendencje badawcze w naukach społecznych:

• Poszukiwanie związków między praktyką a teorią, teorią a praktyką; np. czy dziś mamy do czynienia ze społeczeństwem informacyjnym, czy raczej społeczeństwem medialnym;

• Poszukiwanie związków przyczynowo-skutkowych, np. co spowodowało, że najczęściej stosowaną usługą telefoniczną jest sms;

• Holizm, dążenia do holizmu, poszukiwania metod, technik pozwalających badać całe grupy społeczne, społeczeństwa, np. całościowe badania w wymiarze kontynentalnym; dziś to podejście jest szeroko stosowane, w przypadku np. badań opinii publicznej;

• Powrót do analizy jakościowej

Wyróżniamy analizę:

- ilościową - kwantytatywną, to są wszystkie opracowania statystyczne np. procentowa słuchalność danej stacji radiowej,

- jakościową- kwalitatywna; od 20 lat obserwowany jest zwrot ku tej analizie, bowiem pozwala ona na ujawnianie struktur ukrytych; np. Kim są osoby, które kupują „Rzepę”, ale nie w prenumeracie, tylko w kiosku? Te badania dają nam więcej informacji;

• Coraz szersze i wszechstronne wykorzystanie źródeł zastanych;

Źródła dzielimy na:

- zastane, te które już są,

- wywołane.

Dziś dziennikarze korzystają głównie z źródeł zastanych.

• Sceptycyzm wobec badań empirycznych, w których mamy informacje socjodemograficzne (płeć, wiek, wykształcenie itd.), bo mamy rozkład cech, ale nie wiemy dlaczego tak się dzieje;

• Szerokie stosowanie w naukach społecznych, obliczeń komputerowych, silna standaryzacja danych, np. baza danych dot. lokalnych baz danych; Tworzenia banków danych, katalogowanie, tworzenie baz danych;

• Dążenie do prowadzenia badań porównawczych u wyciąganie z nich wniosków; np. porównywanie wizerunków dwóch organizacji, z tej samej branży.

2. Etapy badań, procesu badawczego.

Pojęcia do oswojenia: Wstępne sformułowanie problemu. Eksplikacja problematyki badawczej. Operacjonalizacja problematyki badawczej. Przygotowanie narzędzi badawczych. Pilotaż badań. Dobór próby. Realizacja badań empirycznych. Weryfikacja zebranego materiału empirycznego. Wstępne grupowanie materiału surowego. Analiza materiału empirycznego. Testowanie hipotez i uogólnienie wyników badań. Raport końcowy z badań.

Algorytm procesu badawczego - schemat, jak należy prowadzić badania, zbierać informacje; ten algorytm nie może być sztywny.

Typ idealny wg Maxa Webera.

Etap I

Wstępne sformułowanie problemu, tematu badawczego.

Określenie co chcemy badać, czego chcemy się dowiedzieć, jakie informacje zebrać.

Czynnik decydujące o sformułowaniu problemu:

- obiektywna rzeczywistość (czy taki problem istnieje),

- dotychczasowa wiedza o rzeczywistości,

- metody badawcze, jak informacje możemy zdobyć.

Etap II

Eksplikacja, uszczegółowienie problematyki badawczej; „ustawienie tematu”:

- wyrażenie problematyki badawczej w formie prostych, zrozumiałych zdań, jednoznacznych,

- proces przygotowawczy, uszczegółowienie.

a. kryterium teoretyczne: pytania centralne, co jest osią przewodnią, wokół których będziemy formułować hipotezy;

b. kryterium metodologiczne: jak zbieramy informacje; czy wywiady, czy ankiety itp.;

c. kryterium techniczno - organizacyjne - jak organizujemy badania, jak je przeprowadzimy.

Etap III

Hipotezy badawcze

Hipoteza - zdanie, niepoddane wystarczającemu sprawdzeniu;

Hipoteza badawcza - propozycja naukowego twierdzenia;

• Powinna zostać zweryfikowana,

• Hipoteza nie jest pytaniem. Hipoteza jest zawsze w formie zdania oznajmującego.

• Hipoteza określa nasz obszar niewiedzy.

Źródła hipotez to:

• Wyniki teoretycznych rozważań,

• Badania dotychczasowe,

• Nasza własna pomysłowość.

Hipotezy muszą spełniać wymogi:

- jednoznacznie odnosić się do problematyki badawczej,

- powinna posiadać uzasadnienie, dlaczego przyjęliśmy taką, a nie inną,

- powinna podawać warunki sprawdzalności, kiedy możemy uznać ją za sprawdzoną, na podstawie czego można ją zweryfikować.

Należy określić moc hipotezy. Są 3 poziomy mocy hipotez:

• Słaby - hipotezy egzystencjalne np. zjawisko przestępczości wśród młodzieży,

• Średni - jakie były warunki, kierunki, zjawiska, w ogólnych kategoriach; dlaczego tak się dzieje,

• Mocny - optymalny, (do niego należy dążyć), jednoznaczna propozycja twierdzeń; taka sytuacja ma rzeczywiście miejsce.

Etap IV

Operacjonalizacja tematyki badawczej, zabieg polegający na wyłożeniu założeń teoretycznych w działaniach operacyjnych; zawężenia tematyki, jakie wskaźniki; jakie informacje są nam potrzebne, co będzie komplementarne itp.

Dokonujemy wyboru:

• Zbiorowości,

• Metod i technik badawczych, czyli narzędzi np. z kim rozmawiają, o czym, kim są eksperci, czy nie istnieją przeszkody, czy wystarczy tylko jedno narzędzie, czy badania będą dwuetapowe,

• Bazy źródłowej, czy źródła zastane czy inny,

• Kryteriów na podstawie, których będziemy analizować materiał, czy przedstawimy to graficznie, czy będziemy cytować.

Etap V

Przygotowanie narzędzi badawczych:

1. kwestionariusze, ankiety, wywiady, obserwacje,

2. schematy, klucze kategoryzacyjne (są stosowane w analizie informacji),

3. instrukcje i schemat, umożliwiające gromadzenie informacji; np. co było w informacji, jak zmieniała się ona w czasie.

Dziś do narzędzi badawczych, należy zaliczyć też wszystkie narzędzia techniczne jak np. kamera, czy aparat cyfrowy.

Tworząc narzędzia układamy sobie też listę problemów; np. wymyślając, układając pytania do ankiety, tworząc klucz kategoryzacyjny.

Poddajemy te narzędzia testowi istotności:

- dlaczego jest tak sformułowane,

- co chcemy się dowiedzieć,

- dlaczego w tym, a nie innym miejscu kwestionariusza.

Etap VI

Pilotaż (ang. pilot study) - badania sprawdzające.

Sprawdzamy:

• problem badawczy, czy jest prawidłowo sformułowany,

• narzędzia badawcze, czy uzyskamy odpowiedzi, czy pytania są zrozumiałe, czy możemy uzyskać wiarygodne informacje.

Po tych badaniach pilotażowych możemy odpowiedzieć na pytanie techniczno- organizacyjne, czy uda nam się zebrać informacje w określonym czasie.

Pilotaż przeprowadzam w grupie do 5%wobec próby, którą chcemy wybrać np. przy 50 wywiadach - 3-4 próbne.

Zawsze należy poprawić błędne narzędzia badawcze dzięki informacją pozyskanym z pilotażu.

Pilotaż powinien być robiony w grupie, do której był skierowany. Musi być robiony na grupie, na której będą przeprowadzane późniejsze badania. Grupa ta musi mieć określone cechy. UWAGA! Później nie można robić po poprawionym narzędziu, badań na tej samej grupie, czyli tych, których pytaliśmy w czasie pilotażu, teraz nie mogą nam już odpowiadać.

WAŻNE!

Badań nie robimy wśród osób, które są badaczami i analitykami opinii publicznej.

Nie pytamy fachowców, bo:

- znają metodologię,

- są specjalistami, nie są opinią publiczną ale wyspecjalizowana grupą.

Etap VII

Dobór grupy to nie to samo, co dobór zbiorowości.

Najczęściej badania prowadzimy w części zbiorowości tzw. próbie. Badania te są prowadzone na reprezentatywnej grupie, która spełnia kryteria, które chcieliśmy, żeby spełniała. Próba musi być miniaturą odzwierciedlającą całą populację.

• Próbę dobieramy wg cech na których nam zależy.

• Próbę dobieramy już po pilotażu.

• Analizujmy różne przypadki.

• Kryteria doboru próby:

- cechy statystyczne (wiek, płeć wykształcenie itd.; tzw. dane metryczkowe),

- dobór celowy (tematyczny, studia przypadków).

*Casy study (studium przypadku) jest typowym dziennikarskim zajęciem np. Sprawa dla reportera, Eli Jaworowicz.

Etap VIII

Realizacja badań empirycznych.

Pobyt w „terenie” i gromadzenia badan empirycznych - materiał, sondy, focusy.

Można robić badania:

- jednokrotne,

- powtarzalne (panelowe), zadajemy te same pytania, ale w odstępie czasowym, np. co 6 miesięcy.

Rozstrzygamy czy badania:

- w terenie,

- laboratoryjne (np. focusowe).

Rozstrzygamy ile osób bierze udział w badaniach. Uwzględniamy koszty.

Etap IX

Weryfikacja zebranego materiału.

Zwozimy, zbieramy, spisujemy, analizujemy. Sprawdzamy czy wszystkie ankiety zostały wypełnione.

Weryfikacja:

1. wstępna: ile materiałów zebraliśmy, od kogo, czy są reprezentatywne, czy mamy odpowiedzi osób, których kwestia bezpośrednio dotyczy + badania grupy towarzyszącej,

2. pogłębiona: ocena stopnia wiarygodności zebranego materiału, czy te dane materiay wystarczą.

Etap X

Wstępne grupowanie materiału zebranego:

• kodowanie,

• kategoryzowanie,

• grupowanie, łączenie w większe, wyodrębnione klasy tematyczne ( np. Tak dla lustracji, Nie dla lustracji).

To musi opierać się na jakiś zasadach, które ustalamy.

Etap XI

Analiza materiału (zebranego) empirycznego.

Wczytanie pogrupowany materiał, we wszystkie dane, po to, by odpowiedzieć, czy uzyskaliśmy odpowiedzi, na których nam zależało, czy potwierdzają nasze hipotezy, czy dają nam podstawy do jakiś wniosków, np. że jest jakaś geografia poparcia dla lustracji.

Tworzymy „przestrzeń własności” tj. gdzie ten problem leży, jak jest jego intensywność, mamy występującą jakąś przestrzeń własności społecznej.

CO nam wychodzi z tych badań?

Wyniki nie powinny nas zaskoczyć!

Ewentualnie w przypadku, dziennikarstwa śledczego, gdy dziennikarz stosuje specjalne instrumenty.

Analiza:

1. ilościowa (ile rozmów, ankiet przeprowadzono itp.),

2. jakościowa (co znaczy, to co zbadaliśmy, interpretacja należy do badacza, ale nie jest oczywiście jedyną możliwą).

Etap XII

Testowanie hipotez:

• wnioskowanie o dokonanych ustaleniach, czy są to mocne hipotezy,

• Weryfikujemy hipotezy, które teraz mogą stać się tezami.

Etap XIII

Raport końcowy

Na które pytania uzyskaliśmy wartościowe odpowiedzi? Które pytania były kluczowe, ze możemy sformułować, takie a nie inne tezy?

Ogólnie rozliczenie się z tego, co podjęliśmy jako swój temat.

3. Źródła.

Pojęcia do oswojenia: Definicja źródeł w naukach społecznych. Żródła informacji na potrzeby badań zjawisk politycznych. Źródła zastane. Źródła wywołane. Krytyka i weryfikacja źródeł. Kwestia wiarygodności i rzetelności źródeł. Dane ilościowe i jakościowe.

Źródła to w badaniach w naukach społecznych, każdy przedmiot materialny, umożliwiający sformułowanie uzasadnionych wniosków o rzeczywistości społecznej. Mogą to być np., wytwory materialne (narzędzia, budynki, wytwory kultury materialnej, utrwalone wypowiedzi ludzi i ich zachowanie, praktycznie wszystkie wytwory, mapy, zdjęcia itd.)

Kategoryzacja źródeł:

1. wszelkiego rodzaju dane spisowe, np. spis rolny, rejestr, powszechny spis społ.,

2. materiały uzyskane w wyniku zastosowania technik badań społecznych, np. protokoły wywiadów, badania eksperymentalne,

3. opracowania dokumentów i materiałów uzyskanych w wyniku badań empirycznych, np. raporty, ekspertyzy.

W kwestii źródeł najwięcej do powiedzenia maja historycy.

Podział na źródła wg Kazimierza Dobrowolskiego.

1. Źródła:

1. pierwotne - surowe, trafiamy, na jakieś dane, odkrywamy, np. dane w roczniku statystycznym,

2. wtórne - przetworzone, zinterpretowane, np. dane z rocznika, porównamy z wcześniejszymi.

2. Źródła:

1. zastane - już istnieją, napotykamy na nie, są już dostępne,

2. wywołane - stworzyć, wywołać źródła, np. zbierając wywiady, tworząc informacje, ale jeśli już powstaną, są źródłami zastanym,

3. Źródła:

1. historyczne

2. współczesne

Jest to podział subiektywny.

Dwie podstawowe cechy źródeł to:

- istotność,

- wiarygodność, rzetelność.

ISTOTNOŚĆ - czy zbierane informacje są przydatne w poznawaniu rzeczywistości, czy są przydatne, np. w wyjaśniau hipotez.

Nie ma bezwzględnych miar istotności. Istotność jest zorientowana na wyjaśnienie problemu.

WIARYGONOSĆ - trudno jest to ustalić, nie ma bezwzględnych miar wiarygodności, musimy być świadomi ograniczeń.

Wiarygodny, gdy:

- ustalmy dane zgodne z obiektywnym stanem rzeczy,

- ustalenie prawdy psychologicznej.

Źródła zastane dzielimy na:

1. surowe - zarchiwizowane dane, np. wypełnione kwestionariusze, protokoły, ankiety, listy płac stypendialnych,

2. pośredni - opracowane, publikacje spisowe, współczynniki, wskaźniki, sprawozdania, bilanse, wskaźniki agregatowe.

Źródła wywołane

Powstają z czyjeś inicjatywy, na czyjaś prośbą, w konsekwencji kontaktów pośrednich lub bezpośrednich.

Źródła wywołane dzielimy na:

1. bezpośrednie - obserwacja ukryta, jawna, wywiad, badania focusowe,

2. pośrednie - obserwacje dokonane przez kogoś na życzenie - dzienniki, pamiętniki, ankiety rozsyłane pocztą, prasowe.

Krytyka i weryfikacja źródeł.

1. ocena pod kątem wiarygodności - do wszystkich źródeł należy przyjąć zasadę ograniczonego zaufania,

2. jeśli informacje z jednego źródła potwierdzają się w drugim, to można im ufać.

4. Techniki i metody badawcze, narzędzia badań (wywiad, ankieta, sondaż, analiza zawartości).

Metody i techniki badań empirycznych - wartość zebranych informacji i ich zastosowanie. Przegląd metod i technik najczęściej stosowanych w badaniach empirycznych.

• Obserwacja socjologiczna.
  Pojęcia do oswojenia: Co to jest obserwacja socjologiczna. Postrzeganie przypadkowe a obserwacja. Obserwacja: pośrednia, bezpośrednia. Obserwacja: uczestnicząca, nieuczestnicząca. Obserwacja: jawna, ukryta. Zalety i słabości obserwacji jako techniki badawczej.

Obserwacja socjologiczna - (łac. obsrevatio) zwracanie uwagi na coś; ma kilka znaczeń, możemy wyróżnić, m.in. obserwacje techniczną, psychologiczną, metodologiczną. W mediach obserwacja to zbieranie informacji.

Obserwacja - zespół czynności, pozwalający zdobyć odpowiedź na postawione pytanie, w wyniku zamierzonego spostrzegania.

Narzędzie badawcze- kwestionariusz.

Obserwacja dot.:

- konkretnych zachowań,

- konkretnych działań (prostych/złożonych),

- interakcji symbolicznych.

Spostrzec jest łatwo, analizować gorzej. Zachowanie ma subiektywny sens, a obserwacja ma obiektywne znaczenie społeczne. Obserwacja wymaga zrozumienia, lub trafnej interpretacji subiektywnego i społecznego zachowania.

Problemem jednak cały czas pozostaje obiektywizacja subiektywnego zachowanie. Trzeba właściwie zinterpretować, jakieś znaczenia.

Zjawisko aprecjacji - powiązanie spostrzeżeń z ogólną treścią życia psychicznego, społecznego, którą prowadzi obserwowany człowiek, dana grupa społeczna.

Na zjawisko aprecjacji składają się:

• Uczucia, komponent emocjonalny, łatwy do obserwacji, trudny do interpretacji,

• Uprzedzenia,

• Stereotypy, które kryją się za określonymi zachowaniami,

• Wiedza badacza o danej zbiorowości, trzeba mieć ją, bo pomoże nam przy interpretacji,

• Cechy osobowości obserwatora,

• Kondycja psychofizyczna obserwatora.

Cechy dobrego obserwatora:

• Spostrzegawczość,

• Pamięć,(umiejętność przechowania w pamięci obserwacji),

• Umiejętność szybkiego kojarzenia - szybkie łączenie obserwacji w całość, (wymaga przygotowania),

• Poprawne wnioskowania (umiejętność wyciągania logicznych wniosków); trudne w przypadku zachowań silnie emocjonalnych,

• Umiejętność dostrzegania cech ważnych w punktu widzenia prowadzonych badań,

• Kontrolowanie własnych emocji, dystans wobec obserwowanej sytuacji,

• Dokonywanie socjologicznej interpretacji zaobserwowanych faktów.

Rodzaje obserwacji:

• Obserwacja systematyczna (np. przed operacją i po operacji),

• -//- niesystematyczna, prowadzona dla doraźnych celow, bo chcemy wychwycić dynamikę zachowanie.

• Obserwacja bezpośrednia - uczestnicząc w danym wydarzeniu np. w wiecu przed sejmem,

• Obserwacja pośredni - prowadzi ktoś na nasze życzenie, np. stażysta w gazecie,

• Obserwacja uczestnicząca (bezpośrednia),

• Obserwacja nie uczestnicząca (pośrednia),

• Obserwacja prowadzona w warunkach naturalnych; zdarzenia wykreowane przez życie mają swoja dynamikę i logikę,

• Obserwacja prowadzona w warunkach sztucznych np. badania focusowe- od 6 -12 osób rozmawia na określony temat, pod wodzą moderatora; przebieg rozmowy jest rejestrowany;

• Obserwacja jawna, (każdy z uczestników jest w swojej roli),

• Obserwacja ukryta (w sytuacjach szczególnych, wymaga zezwolenia),

• Jest jeszcze obserwacja przypadkowa, ale ma ona mniejszą wartość, niż te pozostałe.

Zalety i wady obserwacji.

+uczestniczymy w wydarzeniu, jesteśmy w stanie przybliżyć się do subiektywnego sensu zachowań,

- obserwator może przekładać swoje emocje na interpretację obserwowanych zachowań.

Obserwacja najczęściej jest stosowana jako technika wspomagająca, ale ma swoje ograniczenia. Niestety nie ma doskonałego narzędzia badawczego.

• Wywiad socjologiczny.
  Pojęcia do oswojenia: Definicja wywiadu. Rodzaje wywiadu: ustny i pisemny; skategoryzowany i nieskategoryzowany; jawny i ukryty; formalny i nieformalny; indywidualny, zbiorowy, i in. Warunki poprawnego wywiadu. Zasady prowadzenia wywiadu: tworzenie przyjaznej atmosfery, pozyskiwanie wyczerpujących odpowiedzi, stwarzanie emocjonalnej satysfakcji osobie udzielającej wywiadu. Błędy najczęściej występujące w wywiadzie.

Wywiad- rozmowa z badanym na dany temat. Rozmowa sterowana. Jedna osoba pyta, druga odpowiada. Asymetryczność.

Wywiad - dziennikarz rozmawia z badanym na dany temat.

Wywiad to metoda badawcza.

Służy ustaleniu danych kwestii:

- pytamy o fakty, fakty sprawdzalne, o płeć itd., tj. dane metryczkowe,

- pytamy o opinie.

Kolejność zadawania pytania, to najpierw fakty, a później opinie!

Poznawanie subiektywnych nastawień- temu służą pytania o opinie. Są pytania o fakty i opinie, ale nie ma czegoś, co je rozgranicza. Pytanie o opinie - może mieć raz charakter pytania o opinie, a raz o fakt.

Kiedy wywiad?

Zakładamy, że rozmówca udzieli nam szczerych i otwartych odpowiedzi.

Wywiad jest najwartościowszą z metod zbierania informacji, ale też najtrudniejszą, bo wymaga rzetelnego przygotowania do wywiadu, podjęcia szeregu decyzji i starań.

Czas optymalny wywiadu to 20 -40 min (wywiad pogłębiony), ale mogą być odstępstwa od tej zasady.

Wywiad opiera się na pytaniach, najczęściej otwartych, przygotowanych przez rozmówcę.

Rodzaje wywiadów:

I.

A. ustny - rozmówca wysłuchuje pytań, np. przez telefon/ na żywo,

B. pisemny - odpisuje się na zadane pytania, często robią tak politycy.

II.

A. skategoryzowany - zawiera listę pytań, które zadawane są w bezwzględnej kolejności,

B. nie skategoryzowany - układamy listę problemów, ale nie formułujemy jej w postaci pytań.

III.

1. jawny - np. konferencja prasowa, pytania i odpowiedzi są jawne,

2. ukryty - np. praca służb specjalnych, nie jesteśmy świadomi, że jesteśmy nagrywani.

IV.

1. formalny - przestrzega się wszystkich form grzecznościowych, nie znamy osoby, z którą rozmawiamy,

2. nie formalny - tu mamy formy bezpośredniego zwracania się do ludzi, zwiększony stopień szczerości, pogłębiona intymność, zmniejszony element oddalenia.

V.

A. indywidualny - twarzą w twarz, rozmowa w fizycznej bliskości, stosunkowo łatwy do przeprowadzenia, dziennikarz/badacz steruje rozmową,

B. zbiorowy - np. debata prezydencka, można zadawać jedno pytanie grupie osób i prosić o udzielenie odpowiedzi maksymalnej liczbie osób.

Warunki poprawnego wywiadu:

• stworzenie przyjaznej atmosfery, która sprzyja otwarciu rozmówcy,

• pozyskiwanie wyczerpujących odpowiedzi - im wyższy poziom rozmówcy, tym bardziej świadomy poziom wypowiedzi,

• stworzenie emocjonalnej satysfakcji, osobie którą pytamy; żeby po jednym wywiadzie rozmówca nie miał nas już dość,

Błędy najczęściej występujące w wywiadzie:

• pytanie o dwie lub więcej rzeczy naraz, w pytaniu,

• uzyskiwanie odpowiedzi nie na temat, należy zapytać drugi raz,

• brak podziękowania,

• pytania ogólne,

• dziennikarz nie powinien oceniać odpowiedzi.

• Ankieta + badania opinii publicznej.
  Pojęcia do oswojenia: Znaczenie terminu : ankieta. Zalety i słabości badań ankietowych. Typy ankiet. Sondaże opinii publicznej i ich zastosowanie w analizach zachowań wyborczych ( marketing polityczny)- b. przydatne, ale dotychczas słabo wykorzystywane źródło informacji!!! w analizach zachowań politycznych obywateli. Typy badań sondażowych.

Ankieta- formularz wypełniony przez samych respondentów (osoba odpowiadająca na pytanie to respondent).

Ankieta jest metodą zbierania informacji, otrzymujemy je w sposób bezpośredni, jest metodą standaryzowaną.

Rola badacza:

• Rozprowadzanie ankiet,

• Zbieranie ankiet.

Kwestionariusz powinien być przygotowany tak by nie wymagał konsultacji z inną osobą.

Ankieta:

• Jest na ogół zestawem pytań,

• Powinna pojawić się tam instrukcja, jak ma być wypełniona,

• Także informacje: kto? przeprowadza badania i po co?, gdzie należy ankietę zwrócić.

• PEWNIK. Ankietę możemy przeprowadzić wtedy, gdy respondenci są na tyle wykształceni, że potrafią zrozumieć pytania i instrukcję wypełniania tej ankiety. Czyli jest to pewne ograniczenie.

• Czynnikiem wpływającym na prowadzenie badań ankietowych jest wykształcenie.

• Musimy uwzględniać układ odniesienia respondentów - poziom wiedzy, języka, wykształcenia.

• W ankietach nie wprowadzamy definicji, ważna jest kompetencja komunikacyjna,

• Ankieta jest zbliżona do wywiadu kwestionariuszowego, bo może zawierać pytania otwarte.

• Lista odpowiedzi możliwych w ankiecie to tzw. kafeteria. Respondent je podkreśla, lub wybiera.

Zalety ankiety:

• Umożliwia szybsze i tańsze zebranie danych w rozproszonej zbiorowości, w jednym i tym samym czasie,

• Eliminowanie wpływu ankietera, ankieta jest personalizowana,

• Sprzyja kształtowaniu się u respondentów poczucia anonimowości, udzielaniu przez to informacji szczerych, nawet w strefach intymnych,

• Wyklucza błędy ankieterskie, bo nie bierze w niej udziału,

• Ułatwia uzyskiwanie daleko idącej jednolitości materiału, w związku z uzyskiwaniem odpowiedzi, na te same pytania, w tej samej konwencji.

Wady ankiety:

• Nie pozwala wniknąć w głąb spraw, bo nie może być zbyt obszerna,

• Nie jest możliwe dopytywanie rozmówcy,

• Uniemożliwiają prowadzenie badań, na grupie reprezentatywnej, w zasadzie, bo nie można uzyskać 100% zwrotów ankiet, na nie odpowiadają ludzie nadaktywni.

• Nie możemy używać jej w zbiorowości, gdzie wykształcenie jest niskie,

• W większym stopniu niż wywiad naraża badania na uzyskanie nie trafnych odpowiedzi, wynikających w niezrozumienia pytań, lub instrukcji wypełnienia ankiety,

• Nie celowe umieszczanie pytań kontrolnych, inteligentny rozmówca pochwycił by, że go sprawdzamy,

• Nie możemy zweryfikować stopnia szczerości badanych.

Typy ankiet:

I. kryterium stopnia rozprowadzania ankiety:

• Ankieta pocztowa - odsyłana drogą pocztową, anonimowa,

• Ankieta prasowa zamieszczona w gazecie,

• Ankieta dołączona do kupowanych towarów i zwracana pocztą,

• Ankieta radiowa lub tv

• Ankieta telefoniczna, dobra bo można ją przeprowadzić, w krótkim czasie, np. w przypadku gorących tematów.

• Ankieta rozdawana,

• Ankieta audytoryjna - rozdawane, przez badacza, tu uczestniczy ankieter, jak rozdający określonemu audytorium ankietę i zbierając ją później,

• Ankieta ogólnodostępna, np. gdzieś leży i możemy ją wziąć i wypełnić,

Konstrukcja ankiety:

• Nazwa instytucji, która robi ankietę,

• Apel, co będzie tematem badań, że informacje będą wykorzystane w sposób anonimowy, ze prosimy o szczere odpowiedzi,

• Podziękowania, za wypełnienie ankiety.

II. kryterium przekazywania:

• Pisemne,

• Dźwiękowe, radiowe i telewizyjne.

Ankietę pocztową stosujemy gdy chcemy dotrzeć do dużej grupy osób. Niższe zwroty są długa, większe gdy krótka ankieta.

Kafeteria - rodzaje:

• Zamknięta - wyczerpuje wszystkie możliwe odpowiedzi,

• Półotwarta - są podane odpowiedzi i możliwość dopisania swojej, w działce tzw. Inne.

Wartość informacyjna odpowiedź, jest wątpliwa, bo:

• Zdarzają się informacje niewiarygodne - respondenci dają nam odpowiedzi, które by były pożądane,

• Niewiarygodne, bo nie ukazują stanowiska, pomimo tego, że osoby te mają takie a nie inne stanowisko,

• Niewiarygodne, bo udzielane są odpowiedzi, chociaż badany nie ma zdania na dany temat.

Błędy w badaniach ankietowych:

• Zadawanie pytań, w sposób drażliwy,

• Używanie niezrozumiałych, dla respondentów słów,

• Umieszczenie nie trafionej kafeterii,

• Brak pytań kontrolnych - to ograniczenie, ale niekoniecznie błąd.

Badania opinii publicznej. Badania sondażowe.

Sondaż - (franc. sondage, public opinion pools).

Georg Gallup założył Instytut Badani Opinii Publicznej, zał. W 1936r.. W Stanach Zjednoczonych, są jeszcze dwie duże instytucje - Roper Polls i GFK.

Specyfika - często swoim zasięgiem obejmują całe społeczeństwo. Próba jest reprezentatywna, w sensie statystycznym tj. np. 1008 próby to 52% kobiet i 48% mężczyzn.

Typy badań:

• Sondaże jednorazowe na próbie nie ważonej; np. kryterium jest wybieranie co n-tego studenta,

• Sondaże jednorazowe na próbie ważonej, dominuje w praktyce, jest świadome nadreprezentowanie pewnych grup społecznych,

• Sondażowe na próbach kontrastowych, na grupach, które się czymś różnią,

• Sondaże powtarzane - badania panelowe, np. sondaże comiesięczne, badające nastroje społeczne, zaufanie do instytucji społecznych. To pozwala uchwycić, pewne zmiany, ich dynamikę.

Badania na próbach udziałowych. Np. korzystanie z Internetu przez osiemnastolatków to badamy grupę 18-19, albo np. badania konsumenckie gospodyń domowych.

Czynniki demograficzne, są podstawą doboru próby.

• Analiza zawartości.

Pojęcia do oswojenia: Klasyczna analiza zawartości - Bernard Berelson. Cechy analizy zawartości. Jednostki analizy i kategoryzacji. Jednostki pomiaru. Techniki ilościowe i jakościowe. Klucz kategoryzacyjny. Obliczenia statystyczne i wnioskowanie. Sposoby prezentacji wyników.

Za twórcę analizy zawartości uznajemy Bernarda Berelsona, który stworzył Biuro ds. Faktów i Informacji Wojennej, w USA, które składało się, z różnych badaczy - psychologów, socjologów, prawników. DO 1946 r. prowadzono badania.

Definicja analizy zawartości wg Berelsona, cz. I.

Analiza zawartości powinna zaczynać się tam, gdzie kończą się tradycyjne metody badawcze.

Analiza zawartości:

->np. „Polityki”- podział na działy tematyczne, kategorie.

Analiza treści:

• np. teksty z : „Polityki”, analiza języka, co i jak zostało powiedziane.

Definicja analizy zawartości wg Berelsona, cz. II.

Analiza zawartości - technika badawcza służąca obiektywnemu, systematycznemu i ilościowemu opisowi jawnej zawartości komunikacji.

Dziś badacze maja zastrzeżenia do tej definicji, przede wszystkim do określenia, jawna zawartość komunikacji, bo nie jest dostrzegane tzw. drugie dno danego przekazu. Słabością jest też człon dot. analizy mówienia o obiektywizmie.

Schemat Lassuella:

1. Kto? 2.co?, 3.do kogo? 4. Jakim kanałem?, 5.z jakim skutkiem?

Hermeneutyka to nauka o źródłach.

Każdy z nas uprawia amatorsko analizę treści, poprzez analizę wypowiedzi innej osoby.

Analiza zawartości odnosi się do pewnych tekstów, które zawierają sekwencję treści.

Cechy poznawane poprzez analizę zawartości:

• Cechy dysponenta i twórcy przekazu,

• Cechy kodu, jakim się posługują twórcy przekazu,

• Analiza cech odbioru, prawdopodobnego efektu, jaki w świadomości społ. wywoła dany przekaz.

• Badanie tzw. grup docelowych.

Klucz kategoryzacyjny- narzędzie stosowane w analizie zawartości, to lista problemów, rodzaj kwestionariusza w formie listy problemów, a nie pytań.

Zastosowanie analizy zawartości:

• Analiza książek, recenzje,

• Analiza gazet, filmów, audycji, fotografii, rysunków, konkursów,

• Dokumentów archiwalnych, pamiętników, dzienników,

• Gestów.

Obszary, w których znajduje zastosowanie, analiza zawartości:

• Wykluczenia autorstwa anonimowego tekstu,

• prowadzenie badań porównawczych,

• badanie związków między treścią, a rzeczywistością przekazu,

• wykrywanie błędów zawartości np. w programach telewizyjnych,

• analiza podobieństw i różnic w przekazie, przedstawionym w różnych mediach, np. analiza porównawcza programów informacyjnych,

• badania diachroniczne, badania w różnych okresach czasu.

Procedura badawcza, z analizą zawartości ma trzy etapy:

1. analiza wstępna, preanaliza

- planowanie analizy,

- sformułowanie celów badawczych, wybór dokumentów,

- określenie na podstawie czego jest analiza,

- określenia uniwersum - wybrany przekaz, dokument przeznaczony do badań; np. gromadzic wyniki prasowe, zamawiać wcinki do badań. Jak już określimy uniwersum to tworzymy korpus, czyli wykaz dokumentów, które zostaną poddane analizie, metoda doboru materiałów do badań.

Jak się wybiera korpus?

• Wszystkie materiały - zasada wyczerpania,

• Zasada reprezentatywności - wyselekcjonowany materiał, który możemy dobrać wg trzech losowań:

• losowanie proste (wybieramy niezbędną ilość artykułów, materiałów),

• losowanie rotacyjne (wybieramy co n-ty materiał, element),

• losowanie warstwowe (np. wg kryterium gatunku dziennikarskiego)

• zasada homogeniczności, dokumenty muszą być jednorodne,

• zasada trafności, zawiera elementy subiektywności, badacz rozstrzyga, czy dokonał dobrego wyboru.

• Temat

• Znaczenie,

• Postać, bohater,

• Wypowiedź

Dokonuje się analizy materiału, intensywności perswazji. Jak badany np. wizerunek polityka, to jak wyglądał, wydźwięk zdjęć, na których był, analiza przemówień.

Te materiały grupujemy.

3. obliczenia ilościowe i jakościowe

W tym etapie mamy trzy modele badań:

• model statystyczny - nasilenie danego zjawiska, frekwencja,

• modle korelacji - (np. polityka redakcji, w odniesieniu do konkretnych państw)

• model dyskursywny - bada się wątek tematyczny w mediach.

Ustalenie procentowe są punktem wyjścia do dalszej analizy jakościowej, która skupia się m.in. na języku i emocjonalności przekazu.

***

Trzeba też wiedzieć, o co chodzi w tych zagadnieniach wypisanych po niżej, ale to da się wywnioskować, z poprzednich notatek, a nie które to są jakieś szczegóły, których na wykładzie nie było, więc pewnie w książce jakiejś są, ale może ich na egzaminie nie będzie

• Sposoby formułowania pytań w badaniach empirycznych.
  Pojęcia do oswojenia: Podstawowe zasady konstrukcji pytań. Budowa kwestionariusza. Rodzaje pytań: otwarte, zamknięte, z kafeterią półotwartą, itd. Apel. Dane socjo-demograficzne, czyli metryczka ankiety/wywiadu. Jak zakończyć wywiad/ankietę?

• Dobór próby.

Pojęcia do oswojenia: Czynniki określające wielkość próby. Czynniki wyznaczające rodzaj próby. Próba reprezentatywna, próba udziałowa - ich możliwości i ograniczenia.




---