Pytania z anatomii porównawczej
. POKRYCIE CIAŁA
Jak zbudowany jest róg nosorożca?
składa się z pręcików rogowych do których od spodu wrastają brodawki skóry właściwej
dolny odcinek pręcika jest rurkowaty, górny lity
wywodzą się ze zrośniętych razem włosów.
Jak zbudowany jest włos?
składa się z 2 części:
korzenia(tkwi w skórze)
łodygi(wystaje poza naskórek)
korzeń:
kończy się cebulką włosową
otacza go podwójna nabłonkowa pochewka oraz mieszek torebki
przez osłonkę przebija się do włosa wywód(?) gruczołu łojowego
od zewnątrz do zgrubienia pochewki przyczepia się mięsień gładki
zbudowany ze zrogowaciałych komórek różnego kształtu
środek włosa - rdzeń - z komórek brylastych
kora - komórki wrzecionowate
powłoczka - 1 warstwa komórek przezroczystych.
Jakie typy gruczołów występują w skórze płazów?
(gruczoły wielokomórkowe, w postaci kulistych lub workowatych pęcherzyków).
gruczoły jadowe
liczne
treść kwaśna
drobnoziarniste
barwy mlecznobiałej
trujące
większe
w małych ilościach.
gruczoły śluzowe
ich wydzielina zapewnia stałą wilgotność skóry
treść zasadowa
jednorodna ciągnista
są mniejsze
występują w małych ilościach.
Wydzielanie holokrynowe, mezokrynowe, apokrynowe.
holokrynowe - odrywa się cała komórka (przemiana koru w wydzielinę i jej wydalenie).
(płazy, gady, gruczoły łojowe ssaków)
apokrynowe - wydzielina zbiera się na szczycie komórki i potem się odrywa, część komórki zostaje zniszczona.
(gruczoły mleczne)
mezokrynowe - wydzielanie na powierzchnię komórki drobnymi porcjami
− komórka nie ulega zniszczeniu ani przekształceniu.
Pochodzenie gruczołów mlecznych.
powstały z plam lęgowych u gadów - miejsca stykające się z jajkiem, bez włosów
najpierwotniejsze u stekowców
powstały z gruczołów potowych - przy podwyższonej temperaturze gruczoły potowe wytwarzały pot i małe, które się wykluło zlizywało pot (preferowane były matki, które miały pot wzbogacony w różne składniki).
Poroże
twardy, kostny twór
zbudowany z litej kości
rozgałęzione
cyklicznie zrzucane
wyrastają z kości czołowej możdżeni na głowie samców jeleniowatych (wyjątkiem są renifery - samice też mają poroże - całą zimę chodzą w ciąży - łatwiejsze zdobycie pożywienia).
Rogi
puszki rogowe osadzone na wyrostkach kości czołowych (możdżenach)
są tworami stałymi
nierozgałęzione
u obu płci krętorogich (krowy, owce , kozy).
Jakie dodatkowe struktury związane z włosem?
Narządy świetlne
fotofory
u 250 gatunków ryb morskich
powstały z komórek surowiczych gruczołów skórnych
kuliste twory zawierające grupę świecących komórek i wyścielone błoną pigmentową
mogą być umieszczone w oczodołach, wzdłuż brzucha lub boków, w okolicy odbytu, na trzonie ogonowym, płetwach grzbietowych.
Budowa łuski plakoidalnej
płytka podstawowa z zębiny
przyrośnięty do płytki ząbek z zębiny
od zewnątrz ząbek pokryty kapturkiem wibrodentyny, która może być także wytworem naskórka.
Z czego wywodzą się zęby?
zęby wywodzą się z łusek plakoidalnych
o ich homologii świadczy identyczność budowy wewnętrznej i istnienie tworów pośrednich.
Mechanizm zmiany barwy rzekotki.
komórki barwnikowe mogą tworzyć narządy somatyczne umożliwiające wzbogacenie palety barw
żabka ma pod naskórkiem żółte ksantofory, pod nimi guanofory, jeszcze głębiej melanofory (obejmujące wypustkami guanofory)
w zależności od stanu rozproszenia barwnika w melanoforach żabka a barwę zieloną, żółtą lub szarą.
Pazury i kopyta.
pierwsze pazury pojawiły się u płazów (u żaby szponiastej)
u niektórych ptaków - pazury na skrzydłach (fleming, sokół wędrowny)
twory rogowe naskórka chroniące końce palców
składają się z 2 blaszek o różnej twardości:
zewnętrzna - twardsza,
spodnia - stosunkowo miękka
u kotowatych wysuwanie i chowanie pazura.
Gruczoły łojowe i potowe.
gruczoły łojowe
w wydzielinie całe komórki
pojedyncze lub rozgałęzione
są gruczołami wielokomórkowymi pęcherzykowatymi - ściana złożona z kilku warstw komórek wydzielniczych
wydzielanie holokrynowe
gruczoły potowe
uchodzą na powierzchni ciała lub do szyjki mieszka włosa
gruczoł wielokomórkowy cewkowaty - ściana z 1 warstwy komórek wydzielniczych
gruczoł apokrynowy
Wylinka gadów.
zewnętrzna część powłoki ciała zwierząt zrzucana przy linieniu
są to zrogowaciałe warstwy naskórka
zwierzę rośnie w swojej skórze, która nie rośnie wraz z nim, po pewnym czasie staje się za mała
zrzucana okresowo z całej powierzchni ciała
tracenie naskórka jest skokowe, na granicy nowego i starego naskórka tworzy siępłyn ułatwiający zrzucanie wylinki
Gruczoły jadowe i kolce jadowe ryb.
u ryb przydennych (skrzydlak) przy kolcach występują 1 komórkowe gruczoły jadowe
kolec podczas ukłucia ofiary dociska gruczoł i powoduje wydostanie się jadu do ciała ofiary
Pióra puchowe.
składają się z dutki oraz osadzonych na jej górnym końcu gałązek prostych lub rozwidlonych
może występować w 2 odmianach:
- młodociany
- podszyciowy
izolacja cieplna
PYTANIA DŁUGIE:
Typy łusek:
lepidomoria
najpierwotniejsze
cienka płytka kostna powstała ze stożkowatych włókien zębiny z dużą jamą w środku
na zębinie warstwowa wibrodentyna
plakoidalna
stopniowo wypiera lepidomoria
pochodzenie naskórkowo - skórne
na brzegu pyska przekształcone w zęby
kosminowe (kosmoidalne)
podstawa z izopedyny i spongiozy
na niej osadzone ząbki (często zrastają się ze sobą)
dolna część ząbka utworzona przez kosminę
wibrodentyna pokrywa od zewnątrz wszelkie nierówności
ganoidalne
u pierwotnych kostnołuskich i przejściowców, do dziś u miastugi
u pozostałych gatunków silnie zmienione
składają się z ganoiny - warstwa powierzchniowa, pod nią kosmina i izopedyna
kształt romboidalny
łuski elastyczne
powstały z ganoidalnych
górna warstwa hialodentyczna
2 typy:
cykloidalne: - okrągława
- np. u dorszowatych, śledziowatych
ktenoidalne: - zgrzebłówate
- łuski z hialodentyny
- w tylnej części drobne ząbki
- np. u flądry
łuska kosminowa:
warstwa lamelarno - blaszkowata
naczynia krwionośne
kosmino - dentyna
na górze ganoina
ganoidalna:
utraciła warstwę kosminy
cykloidalna:
utraciła ganoinę
zachowały się tylko elementy lamelarne
Gruczoły mleczne.
stekowce:
- pola mleczne + zraziki z pęcherzykami
- kanaliki wyprowadzające
torbacze:
- mleko wprowadzane jest do zbiorniczka i poźniej matka może zacisnąć mięśnie i wstrzyknąć do układu pokarmowego dziecka
łożyskowce:
- sutek i uniezależnienie ujścia zrazików mlecznych
budowa:
- tworzą 2 półkuliste lub stożkowate wyniosłości na wysokości III - IV żebra
- na szczycie posiadają brodawki sutkowe
- złożone z 15 - 20 stożkowatych płatów ułożonych promieniście wokół brodawki, do której uchodzą przewody mlekowe
położenie:
- okolice pach - nietoperze
- na klatce piersiowej
- spód ciała - drapieżne
- pachwina - przeżuwacze
- z boku ciała (na plecach) - nutrie (gryzonie) i chomiki (owadożerne)
Gruczoł kuprowy.
gruczoł skórny ptaków
szczególnie silnie rozwinięty u ptaków wodnych
u wszystkich ptaków poza strusiem, dropiem, papugą* i gołębiem (*produkuje puder - chroni przed wilgocią)
złożony z 2 worków przechodzących w szyjkę
jest ponad kością ogonową i nasadą sterówek
wydzielina natłuszcza pióra, pod wpływem UV zmienia się w witaminę D
Budowa, typy i modyfikacje włosów.
Budowa - pytanie krótkie 2.
Typy:
przewodnie
najdłuższe
proste
na końcu zaostrzone
ostre
łodyga w górnej części zgrubiała i ostro zakończona
wełniste
najkrótsze
falisto powyginane
Modyfikacje:
krańcowy przykład grubego włosa, wyłącznie rdzeniowego - kolce jeża, jeżozwierza
szczeć świni - gruba warstwa korowa, włos elastyczny
brak rdzenia, włos z komórek wrzcionowatych - owce merynosy
włosy zatokowe (pytanie krótkie 20)
rogi nosorożca (pytanie krótkie)
Budowa, typy i modyfikacje piór.
Budowa:
elastyczna oś
górna część - przekrój czworokątny - stosina
dolna część - przekrój owalny - dudka (poniżej chorągiewki)
2 chorągiewek
zewnętrznej
wewnętrznej
wewnętrzna część dudki
- zbudowana z delikatnych łusek rogowych
- nosi nazwę „duszy”
chorągiewki składają się z promieni wyrastających z obu stron stosiny
Typy:
puch (pytanie krótkie 24)
pióra konturowe
- pokrywają ciało - rozmieszczone równomiernie (strusie, pingwiny)
- wyrastają ze skóry pasami parzystymi lub nieparzystymi (pozostałe ptaki)
sterówki i lotki
- sztywne - przystosowanie do lotu
- nigdy nie posiadają dodatkowej stosiny
Sterówki:
osadzone na kości ogonowej
tworzą ogon złożony z 8 - 24 piór
ogon może być dowolnie wygięty podczas lotu (kształty: schodkowaty, równo ścięty, widełkowaty)
Lotki:
wchodzą w skrzydła
łączą się z odpowiednimi kośćmi
na kciuku grupa piórek - skrzydełko
Modyfikacje:
puch pudrowy u papug, gołębi na całym grzbiecie ciała
Ubarwienie kręgowców.
zależy od rodzaju i struktury fizycznej barwnika
melanina
czarna, brunatna
rozproszenie - barwa ciemniejsza
skupienie - barwa jaśniejsza
lipochrom
w lipoforach
zawiera:
- barwnik karetotonoidowy - pochodzenia roślinnego
- rozpuszczalny w tłuszczach
- wyróżniamy 2 odmiany barwne
kwantofory - żółte
erytrofory - czerwone
guanina
bezbarwne kryształki
powstają w guanoforach
Poza barwnikami u wielu zwierząt występują BARWY STRUKTURALNE - zjawisko Tyndala, np.szpak wiosną mieni się barwami tęczy.
U ryb: - guanofory po brzusznej stronie ciała
- odbijają promienie co daje barwę
Włosy i pióra - siwe lub białe dzięki pęcherzykom powietrza, które są w nich zawarte.
Komórki barwnikowe mogą tworzyć narządy somatyczne - rzekotka drzewna.
Komórki barwnikowe podlegają kontroli hormonalnej - powolne zmiany (u ryb godowa zmiana barwy) lub nerwowej - nagłe zmiany (kameleon).
U ptaków wycieranie szarych brzegów, odsłonięcie głębszych, jaskrawo ubarwionych części lub całkowita wymiana piór.
Zanik barwnika ALBINOS (czerwone tęczówki)
Zanik melanoforów przy obecności lipoforów SCHIZOCHROIZM (zwierzęta żółte - kanarek).
Rola pokrycia ciała w termoregulacji.
rola przed przegrzaniem i utratą ciepła - np. pióra, włosy
włosy eskimosa - rzadkie, proste
włosy murzyna - silnie skręcone, bardzo gęste - ochrona przed przegrzaniem mózgu.
owłosienie pod pachami - dodatkowa powierzchnia parowania
gruczoły potowe pozwalają przeżyć człowiekowi kilka minut w temperaturze powyżej 100°C - jeśli powietrze jest suche, bo parowanie H2O jest bardzo energochłonne.
u ptaków ważną rolę odgrywają pióra puchowe i okrywowe
Dziób ptaków.
rogowy twór
tworzą go przekształcone kości: szczęki górnej
kości międzyszczękowej
kości żuchwy
kości te tworzą zrąb kostny pokryty pochwa rogową
u większości pozbawione zębów (jedynie u niektórych ptaków - kaczka - zaopatrzony w rogowe wypustki)
różne kształty w zależności od pobierania pokarmu (np. niesymetryczne)
wewnętrzne brzegi szczęki i żuchwy nazywamy krajcami (mogą być gładkie, pofałdowane, z zębem w szczęce pasującym do szczerby w żuchwie, np.. sokół)
rola:
- pobieranie pokarmu
- czyszczenie piór
- budowa gniazd
- obrona
- praca
- odbieranie wrażeń dotykowych
składa się z 2 części obejmujących jak pochwy rogowe szkielet żuchwy i szczęki
powstały ze stopionych w 1 całość łusek rogowych otaczających brzeg jamy gębowej
kształt hakowaty charakterystyczny dla drapieżnych
u kaczki brzegi dzioba działają jak sito podczas cedzenia pokarmu z wody
Znaczenie ubarwienia ciała.
barwniki zawarte w skórze nadają jej charakterystyczne zabarwienie
funkcja odstraszająca
obronna
charakterystyczna dla płci i wieku
ochrona narządów wewnętrznych przed napromieniowaniem
w ograniczonym stopniu reguluje temperaturę ciała (z ciemnej barwy w jasną - wchłania mniej promieni cieplnych)
upodobnienie do otoczenia
Rola i zadania pokrycia ciała.
skóra
bariera ochronna przed fizycznym i chemicznym naciskiem środowiska
informuje o właściwościach środowiska zewnętrznego za pomocą zmysłów
usuwanie produktów przemiany materii, wydzielin
wchłanianie pewnych związków chemicznych
ochrona przed przegrzaniem i utratą ciepła, wysychaniem(gruczoły, parowanie z gł. powierzchni ciała) (pióra, włosy, gruba tkanka tłuszczowa)
pot ma skład zbliżony do moczu, m.in. zawiera feromony
barwniki zawarte w skórze - różne funkcje
wytwory naskórka - gruczoły - liczne funkcje
utrzymanie stałej temperatury (włosy, pióra, warstwa tłuszczu)
1