Postawa ciała człowieka
Typy konstytucyjne budowy ciała człowieka.
Okolice i linie ciała.
Osie i płaszczyzny ciała.
Kierunki i położenia w przestrzeni.
Określenie postawy prawidłowej.
Typy konstytucyjne budowy ciała człowieka.
Ludzie różnią się między sobą zarówno kształtem całego ciała, jak i jego części. Z pewnymi typami kształtu całego ciała, wiążą się określone cechy psychiczne, a także skłonności do pewnych chorób. Pomimo wielkiej różnorodności można w populacji ludzkiej wyodrębnić pewne typy konstytucyjne.
Klasyfikacja niemieckiego psychiatry Kretschmera:
Pykniczny (jest to typ szeroki, o zaokrąglonych formach, z dużą ilością tłuszczu, krępy, przysadzisty).
Leptosomiczny (jest długi, wąski, wyciągnięty).
Atletyczny (jest muskularny, o szerokiej klatce piersiowej i ramionach, wąski w biodrach).
Klasyfikacja amerykańskiego psychologa Sheldona:
Komponenty endomorficzne (charakteryzuje się kształtami okrągłymi, jego charakterystyczne cechy to okrągła głowa, duży brzuch, ociężałe kończyny górne i dolne, z dużą ilością tłuszczu na ramionach i biodrach, przy cienkich kostkach i nadgarstkach. Typ ten odznacza się skłonnością do tycia. W potocznej mowie określany jest jako „grubas”. Typ endomorficzny ma duże narządy wewnętrzne-wątrobę, śledzionę, jelita).
Komponenty mezomorficzne (to klasyczny Herkules z przewaga kości i mięśni, odznacza się kwadratową masywną głową, szerokim barkiem i klatką piersiową, muskularnymi kończynami z przewaga odcinków dystalnych nad proksymalnymi. Tkanka tłuszczowa jest minimalna, serce stosunkowo duże).
Komponenty ektomorficzne (człowiek szczupły o chudej, wydłużonej twarzy z cofniętym podbródkiem, wysokim czołem, o chudej, szczupłej, wąskiej klatce piersiowej i wąskim brzuchu, podłużnym sercu i długich kończynach-„chudzielec”. Prawie nie ma tkanki tłuszczowej, umięśnienie rozwinięte słabo. Dobrze rozwinięty układ nerwowy).
Określenie typu konstytucyjnego jest najbardziej miarodajne między 20-25 rokiem życia. Istnieje skłonność niektórych typów konstytucyjnych do chorób: typ ektomorficzny (gruźlica płuc, schizofrenia), typ mezomorficzny (niedokrwienna choroba serca, psychoza maniakalno-depresyjna, cyklofrenia, paranoja, histeria, depresja), typ endomorficzny (cukrzyca wieku dorosłego, psychoza maniakalno- depresyjna, cyklofrenia, histeria, depresja).
Okolice i linie ciała.
W celu określenia miejsca na powierzchni ciała służą następujące linie umowne:
1. Linia pośrodkowa przednia.
2. Linia pośrodkowa tylna. Linie 1 i 2 przebiegają w płaszczyźnie symetrii na powierzchni przedniej i tylnej. Pierwsza przez środek czoła i nosa, warg, bródki, szyi, mostka i wzdłuż kresy białej brzucha ośrodka spojenia łonowego, druga- od połączenia oby kości ciemieniowych z potyliczną do kręgosłupa i wzdłuż niego do szczytu kości guzicznej.
3. Linia sutkowa, biegnąca pionowo przez brodawkę sutkową, leżącą zazwyczaj u mężczyzn na wysokości czwartego międzyżebrza. Ze względu na to, że u kobiet położenie brodawki sutkowej jest zmienne zależnie od rozwoju i czynności gruczołu sutkowego, możemy określić położenie tej linii, puszczając ją pionowo ze środka obojczyka, jako linię środkowoobojczykową, która pokrywa się z linia sutkową.
4. Linia pachowa, biegnąca pionowo po ścianie bocznej klatki piersiowej, od szczytu dołu pachowego do jego brzegu dolnego.
5. Linia łopatkowa, biegnąca pionowo po powierzchni tylnej klatki piersiowej przez kąt dolny łopatki, równolegle do kręgosłupa.
Okolice ciała
1. Okolica głowy: występują tu okolice nieparzyste (czołowa i potyliczna), oraz parzyste (ciemieniowa i skroniowa).
2. Okolice twarzy: okolica nosowa obejmuje grzbiet, powierzchnie boczne i podstawę nosa. Okolica ustna obejmuje wargi i kąty ust. Okolica, bródowa leży na bródce, pod okolicą ustną. Okolica oczodołowa obejmuje, powierzchnię ograniczoną brzegami oczodołu, od góry graniczy z okolicą czołową, od przygrodka z nosową, od dołu z następna okolica podczołową, która od strony bocznej sąsiaduje z okolicą jarzmową. Do tyłu od jarzmowej leży okolica skroniowa. Bocznie od okolicy ustnej przechodzimy na okolica policzkową, która graniczy z okolicą przyusznico-żwaczową, dochodząca do tylnego i dolnego brzegu żuchwy.
3. Okolice szyi: granicą miedzy twarzą a szyją stanowi łatwo wyczuwalny dolny brzeg żuchwy. Na szyi rozróżniamy 4 parzyste okolice. Nad skośnie przebiegającym wałem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowatego leży okolica tej samej nazwy. Miedzy nią a linia pośrodkowa ciała leży okolica przednia szyi, ograniczona od góry brzegiem żuchwy. W tej okolicy odróżniamy trójkąt podżuchwowy, leżący pod brzegiem żuchwy, i nieco niżej trójkąt tętnicy szyjnej. Bocznie od okolicy mostkowo-obojczykowo-sutkowej leży okolica boczna szyi, dochodząca do wyraźnie odcinającego się brzegu mięśnia czworobocznego, przyczepiającego się do obojczyka. Granicę dolną tej okolicy stanowi obojczyk. Okolicę tę zajmuje trójkąt łopatkowo-obojczykowy, zwany też dołem nadobojczykowym większym. Do tyłu od tego trójkąta rozciąga się okolica tylna szyi, zwana potocznie okolica karku.
4. Okolice klatki piersiowej: okolica podobojczykowa leży w dole tej samej nazwy i graniczy od dołu z okolicą sutkową, dochodzącą do poziomu dolnego końca mostka. Między ramieniem a ścianą boczną klatki piersiowej leży dół pachowy, ograniczony powierzchnią klatki piersiowej, zajęta przez okolicę pachową.
5. Okolice brzucha: górny-nadbrzusze, środkowy-śródbrzusze, dolny podbrzusze.
6. Okolice grzbietu: część pośrodkową grzbietu zajmuje okolica kręgowa, na kości krzyżowej jest okolica krzyżowa, bocznie od okolicy kręgowej i do dołu od granicy z karkiem aż do poziomu kąta dolnego łopatki leży okolica łopatkowa, poniżej łopatki na klatce piersiowej leży okolica podłopatkowa, a do kości miedniczej ciągnie się okolica lędźwiowa.
7. Okolica kroczowa: ma kształt ukośnika leżącego na dolnym końcu tułowia. Ograniczają ją linie łączące szczyt kości guzicznej z guzami kulszowymi, oraz guzy kulszowe z brzegiem dolnym spojenia łonowego. Linia poprzeczna łącząca guzy kulszowe dzieli krocze na 2 trójkąty, z których przedni stanowi okolicą, moczowo- płciową, tylny zaś okolicę odbytową.
8. Okolice kończyny górnej: bark jest zajęty przez okolicę naramienną. Ramię ma okolicę ramienną przednią i ramienną tylną. Od stawu łokciowego biorą nazwę okolice łokciowa tylna i przednia, której środek zajmuje dół łokciowy. Na przedramieniu do dłoni odwróconej do przodu w pozycji stojącej, znajduje się okolica przednia przedramienia i okolica tylna przedramienia. Na ręce odróżniamy grzbiet ręki i dłoń.
9. Kończyna dolna: powierzchnię zewnętrzną miednicy zajmuje okolica pośladkowa. Przednią i tylną powierzchnię uda obejmują okolice tej samej nazwy. Okolice przednia i tylna kolana otaczają staw kolanowy. Między stawem kolanowym a stopą leżą okolice przednia i tylna goleni. Na stopie leży okolica piętowa, występuje tez grzbiet stopy i podeszwa.
Osie i płaszczyzny ciała.
Osie ciała
Osie pionowe, czyli podłużne - przebiegają pionowo w stosunku do ziemi. Najdłuższa oś pionowa nazywa się osią główną.
Osie poziome lub poprzeczne - przebiegają prostopadle do osi pionowych od strony lewej ku prawej.
Osie strzałkowe, inaczej przednio - tylne: przebiegają w kierunku strzały wystrzelonej od przodu prostopadle do osi pionowej.
Płaszczyzny ciała
Płaszczyzny strzałkowe są wyznaczone przez osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna strzałkowa przebiega w osi głównej, dzieląca ciało na 2 symetryczne połowy prawą i lewa, nazywa się płaszczyzną pośrodkową.
Płaszczyzny czołowe wyznaczone przez osie poprzeczne i podłużne przebiegają równolegle do płaszczyzny czoła.
Płaszczyzny poziome (poprzeczne) wyznaczone przez osie poprzeczne i strzałkowe przebiegają prostopadle do dwóch poprzednich.
Kierunki i położenia w przestrzeni.
Na każdej z płaszczyzn określamy kierunek przestrzeni:
1. Przedni i tylny (brzuszny i grzbietowy), na płaszczyznach strzałkowych
2. Górny i dolny - na płaszczyznach czołowych i strzałkowych
3. Boczny i przyśrodkowy - oraz przedni i tylny na płaszczyznach poziomych.
Na kończynach odróżniamy kierunek BLIŻSZY i DALSZY w odniesieniu do tułowia. W celu określenia położenia narządów stosujemy nazwy: zewnętrzny, wewnętrzny, środkowy, powierzchowny, głęboki, podłużny, poprzeczny, prawy i lewy.
Na oznaczenie kierunku ruchu stosujemy nazwy: ODWODZENIE kierunek od ciała i PRZYWODZENIE kierunek do ciała.
ROTACJA-obrót -ruch wokół osi kończyn długich lub kręgosłupa.
PROSTOWANIE i ZGINANIE tułowia i kończyn.
POCZĄTEK-koniec mięśnia mniej ruchliwy, PRZYCZEP- koniec mięśnia bardziej ruchliwy.
Określenie postawy prawidłowej.
Rozwój postawy ciała
Postawą nazywamy odruchowy sposób utrzymywania równowagi ciała w pozycji stojącej. Kręgosłup u płodu i noworodka ma kształt pojedynczego łuku. Krzywizny kręgosłupa kształtują się stopniowo po urodzeniu - w dzieciństwie, by ostatecznie ustalić się w okresie pokwitania. Krzywizny te zwiększają wytrzymałość kręgosłupa, a elastyczne krążki międzykręgowe nadają mu sprężystości.
Ocena postawy ciała Postawa ciała zmienia się w czasie całego życia człowieka. Jest wypadkową różnych czynników, takich jak: okresy rozwoju, różne typy budowy, stan zdrowia, płeć czy tryb życia. Nie ma jednego wzorca, według którego pragnęlibyśmy ją ukształtować. Złożoność zagadnienia postawy doprowadziła do powstania bardzo licznych metod, różnorodnych sposobów i technik oceny postawy ciała człowieka.
Prawidłowa postawa ciała charakteryzuje się:
prostym ustawieniem głowy;
fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i prostym w płaszczyźnie czołowej;
dobrze wysklepioną klatką piersiową, przednia ściana klatki piersiowej jest częścią ciała najdalej wysunięta ku przodowi;
dobrze podparta miednicą na głowach kości udowych;
prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi stopami.
4