PS interesuje się środowiskiem życia człowieka (śr.wychowawczym)-migracje w skali mikro i makro, -obszary wykluczenia, marginalizacja, -praca socjalna, -edukacja zdrowotna, -rodzina, -czas wolny,
-przestrzenie życia współczesnego dziecka
Geneza PS
Po raz pierwszy termin „PS” wprowadził Adolf Diesterweg w 1834 r. Uważał nauczycieli jako ludzi, którzy mają największy kontakt z dziećmi. Pragnął przygotować ich do zadań pomocy dziecku i ten zakres przygotowania nazwał PS. PS zrodziła się więc jako teoretyczna i praktyczna działalność.
PS w Polsce rozwinęła się na przełomie XIX/XX w. Pojawiły się nowe problemy społ.: brak opieki nad dziećmi, dzieci ulicy, inwalidztwo, kalectwo, bezdomność, żebractwo, chuligaństwo. Masowość tych problemów skłoniła ludzi do szukania pomocy dla rodzin z problemami. W Krakowie pod koniec XIX w. powstał ogród jordanowski dla dzieci z biednych rodzin.
Helena Radlińska to prekursor PS w Polsce. Termin PS wprowadziła w 1908 r. Opracowała podstawy PS. Ukazała współzależność między pracą wychowawczą a wpływami środowiska. Postulowała systematyczne poznawanie środowiska.
Okres rozwoju PS:
1908-1939 kontynuacja w latach 1939-1945. Okres tworzenia się teoretycznych podstaw PS „Z zagadnień PS”
1945-1980
a) 1945-1950 początkowy etap kształtowania się PS w Polsce powojennej, etap kontynuacji dorobku przedwojennego
b) 1950-1956 likwidacja katedry PS w Łodzi-przerwa w jej rozwoju
c) 1957 pierwszy zjazd pedagogów społecznych w W-wie. Powstanie katedry PS na UW w W-wie i innych uczelniach.
Przypada na lata 80
Krytyczne reakcje pedagogów. Definiowanie nowych obszarów zagrożeń społecznych. Kontynuacja poszukiwań empirycznych i przemyśleń teoretycznych na ogół w obszarach dystansujących się od aktualnych wydarzeń politycznych
Od lat 90
Określenie nowych obszarów PS, migracje, praca socjalna.
Przedmiot PS: środowisko wychowawcze
Charakter PS: jest teorią praktycznego działania, czyli dostarcza teorii, którą wykorzystuje praktyka. Ma charakter empiryczny (oparcie na badaniach empirycznych)
Zadaniem PS jest rozpoznanie, dokonywanie opisu i ocena postępowania społeczno-wychowawczego w środowisku w drodze analizy faktów
Kierunki zainteresowań PS:
-aktualne problemy społ.: bezrobocie, bezdomność, samotność, - badania historyczne o charakterze pedagogicznym, -Animacja społeczno-kulturowa w śr.lokalnym, - czas wolny i uczestnictwo w kulturze, - praca socjalna w środowisku, - rodzina (ped. rodziny), - edukacja międzykulturowa, - dziecko i jego dzieciństwo, - ped. zdrowia, - media i multimedia,
- teoria i metodologia PS
Prawie wszystkie dyscypliny naukowe interesują się środowiskiem tylko w różnych dyscyplinach ma inne znaczenie. PS interesuje się śr. w kontekście społecznym, czyli śr.wychowawczym
H.Radlińska „środowisko to zespół warunków, w których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość stale lub przez dłuższy czas”
Pedagodzy zazwyczaj przez „środowisko” rozumieją elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej, kulturowej, które oddziałują na jednostkę stale/okresowo/krótko, lecz ze znaczną siłą jako intencjonalny bądź nieintencjonalny system bodźców.
Śr.społeczne to układ złożony z bogatych form wewnętrznego funkcjonowania i oddziaływania społecznego. Tworzą je ludzie i doświadczone przez nich interakcje społeczne.
Śr.wychowawcze to ogół sytuacji wychowawczych zawierających zarówno wpływy i bodźce celowo zorganizowane jak i okazjonalne nieintencjonalne. Tworzą je nie tylko instytucje wychowawcze, edukacyjne, opiekuńcze, kulturalno-oświatowe, duże i małe zbiorowości, ale przede wszystkim kultura stosunków międzyludzkich i świat symboli kulturowych, w których człowiek żyje.
Śr.kulturowe tworzą określone dobra, wartości materialne i symboliczne przekazywane jednostkom przez inne osoby, grupy społ., instytucje zmierzające do wywołania określonych przeżyć, postaw, uczuć.
Cechy współczesnego śr.wychowawczego:
Możemy zaznaczyć, że współczesny świat staje się coraz mniejszy tworząc globalną wioskę (rozwój nowych technologii, mediów, multimediów, wzajemne powiązania gospodarcze, polityczne, kulturalne). W związku z tym śr.wychowawcze jest nie tylko tym, co dzieje się w naszym bezpośrednim otoczeniu, ale też wszystko, co dociera do nas dzięki przekazowi pośredniemu.
Świat jest coraz bardziej zróżnicowany. To zróżnicowanie dotyczy kultury, religii, syt.materialnej, ideologii (wszystkich aspektów życia) w obrazie współczesnego środowiska wychowawczego dominuje zróżnicowanie, różnorodność, wielość wpływów, oddziaływań
Śr.wychowawcze jest charakterystyczne w kontekście lokalnym (kraj, region). Polskę charakteryzują zjawiska typowe dla społeczeństwa „przejściowego” np.bezrobocie, bezdomność, agresja i przemoc, rozpad więzi, anonimowość.
Śr.wychowawcze tworzą instytucje wychowania pośredniego (media, multimedia). Ich rozwój i upowszechnianie stwarzają nowe szanse edukacyjne, ale także zagrożenia dla rozwoju poznawczego, emocjonalnego, fizycznego, społecznego.
Badanie i poznanie śr.wychowawczego:
Badania nad środowiskiem sięgają XVIII w. chociaż ich intensywny rozwój miał miejsce w XIX w.
Pod koniec XIX w. nastąpiło wiele zmian społecznych m.in. urbanizacja, industrializacja itp.
La Play był Francuzem, inżynierem górnikiem. Pracował w różnych kopalniach i oglądał nędze ludzi. Wystąpił z programem reform społ. w oparciu o przeprowadzone przez siebie badania. Idąc śladami przyrodników nadał badaniom społecznym konkretną postać określając fakty i zjaw.społ. Za podstawowy fakt uznał rodzinę.
Charles Boot-„O ludności Londynu”. Wykorzystał informacje od pracowników służ społ.: lekarzy, nauczycieli, inspektorów.
Polska-H. Radlińska (prekursor badań środowiskowych) postulowała systematyczne poznawanie środowiska w toku pracy pedagogicznej.
W naukach społ. wyróżniamy 2 orientacje badawcze:
1. Pozytywistyczna (ilościowa) wynika z założenia, iż człowiek jest istotą zdeterminowaną biologicznie i społecznie. Jest wypadkową rządzących nią praw. Zadaniem badacza jest wiec odkrywanie tych praw, reguł.
Badane osoby nie uczestniczą w proc.przygotowania koncepcji badawczej, nie mają wpływu na przebieg badań. Badania powinny spełniać wymóg powtarzalności. Badacz opiera się na poszczególnych etapach proc.badawczego.
Czyn.śr.rodzinneg:
Czyn. społ.-ekonomiczne w rodzinie: sytuacja materialna, wykonywany zawód, struktura rodziny
Czyn. kulturalne: poziom wykształcenia, śr.lokalne, uczestnictwo w kulturze.
Czyn.psychopedagogiczne: stosowane kary i nagrody, atmosfera życia rodzinnego, więzi rodzinne
Metody badawcze stosowane w PS: met.indywidualnych przypadków, sondaż diagnostyczny (najczęściej stosowany, poznawanie opinii), eksperyment pedagog. (prowadzi badania na temat dzisiejszy), monografia instytucji (charakterystyka działalności instytucji.
Każda metoda dysponuje swoimi technikami i narzędziami badawczymi.
2. Fenomenologiczna (jakościowa) człowiek jest świadomym autonomicznym podmiotem działań. Rzeczywistośc ma postać wielowarstwową. Zdarzenia wpadają na siebie wzajemnie. Możliwe jest wyjaśnienie tylko tu i teraz, tylko dla jednego czasu i miejsca. Badacz nie jest tylko obserwatorem, ale stara się tworzyć relacje partnerskie z osobą badaną, unika narzucenia, nawiązuje rozmowę. Badacz posługuje się metodami jakościowymi: metoda biograficzna, wywiad nieustrukturalizowany, obserwacja uczestnicząca, jakościowa analiza tekstu.
RODZINA
Ujęcia rodziny:
1) Tradycyjne
grupa-traktowana jak każda inna grupa społ.: niewielka, mała, składająca się z osób, między którymi zachodzą bezpośrednie interacje. Członkowie grupy posiadają wspólne cele, podobne normy moralno-społeczne, mają poczucie odrębności. W stosunku do innych grup wyróżnia się: sposobem wchodzenia do niej, podziałem międzypokoleniowym, wspólnym nazwiskiem i miejscem zamieszkania, układ więzi emocjonalnych i ich trwałość.
instytucja-rodzinie przypisuje się cechy instytucjonalne tzn. powinna przygotować dzieci do ról społ. w dorosłym życiu.
środowisko-środowisko wychowawcze i kulturalne. Rodzina poprzez swoją specyfikę, bezpośredniość itd. tworzy warunki rozwoju i wychowania. Przekazuje normy zachowań, wiedzę elementarną o świecie i tradycję.
wspólnota-wynika z psychologii personalistycznej (przeżycia, doświadczenia, interakcje), ped.humanistycznej, filozofii chrześcijańskiej. Wspólnota rodzinna jest poszerzoną i pogłębioną emocjonalno wspólnotą małżeńską i rodzinną.
2) Uniwersalne
Przyjmuje, że rodzina jest grupą pokrewieństwa normatywnie określoną, która ma na celu wypełnianie zadań prokreacyjnych i socjalizacyjnych.
Rodzina-pełna i monoparentalna z dziećmi.
Małżeństwo-normatywnie określony związek pomiędzy mężczyzną a kobietą, zakładany z intencją trwałości, legalizujący współżycie seksualne do realizacji prokreacji.
3) Strukturalne
Zwraca uwagę na skład i członkowstwo. To przynajmniej 1 rodzic i 1 dziecko biologicznie ze sobą powiązani i wspólnie zamieszkujący.
Małżeństwo-związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali społecznie akceptowany związek
4) Funkcjonalne
Podkreśla cele i funkcje, które powinna spełniać rodzina.
Rodzina-grupa przynajmniej 1 rodzic i 1 dziecko realizujące podstawowe funkcje rodziny, zwłaszcza emocjonalne.
Małżeństwo- związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali społecznie akceptowany związek
5) Otwarte (inkluzywne)
Podkreśla znaczenie między członkami grupy rodzinnej. Odchodzi od instytucjonalnego definiowania rodziny i postrzega ją jako gr.społeczną o szczególnych związkach
Rodzina-grupa dorosłych i dzieci podtrzymujących wzajemne relacje. Zamiast dzieci i dorosłych możemy „podstawić” tutaj „grupę osób”
Rodzina-jakiekolwiek połączenie 2 osób lub więcej, które wiąże umowa.
Charakterystyczne, szeroko rozumiane przeobrażenia społeczeństw wywierają wpływ na obraz współczesnej rodziny. Teoria drugiego przejścia demograficznego zaproponowana przez Van de Kaa - przypisuje się wpływ przeobrażeń na płaszczyźnie:
technologiczno-informacyjnej: rozwój wiedzy, postęp techniczny
ekonomicznej: pojawienie się nowych sektorów gospodarki, co spowodowało wzrost miejsc pracy i aktywność społeczną kobiet
społecznej: pojawienie się nurtów społecznych, rewolucji feministycznej i seksualnej, osłabienie więzi społ., przejście do indywidualizmu
kulturowej: nowe wartości, normy, prądy, ideologie, pojawienie się tożsamości ponowoczesnej, konsumentaryzm.
Cechy rodziny:
Tradycyjna: autorytarna, trwała, sakralna, stabilna, wielodzietna, wielopokoleniowa, wielofunkcyjna
Nowoczesna: demokratyczna, nietrwała, laicka, małodzietna, mała, nuklearna, z ograniczonymi funkcjami
Ponowoczesna: kładzie nacisk na wartości ekonomiczne, konsumeryzm, indywidualizm, samorealizacja, określanie się w kat.własnego „ja”, jakościowe relacje międzyludzkie, racjonalne podejmowanie decyzji, własne wybory życiowe.
Zmiany socjopsychologiczne i demograficzne w sferze życia małżeńsko-rodzinnego:
- zmiany w zakresie równości płci, - zmiany w traktowaniu dziecka, - wzrost znaczenia jakości życia emocjonalnego i seksualnego (rozdzielenie funkcji prokreacyjnej i seksualnej), - ograniczenie funkcji rodziny (wyeksponowanie funkcji emocjonalnych)
- racjonalność i indywidualizacja zachowań,
- określanie się w kat.własnego „ja”, nie rodziny (atomizacja życia, pogłębianie się osamotnienia człowieka), - wzrost społecznej akceptacji kohabitacji, która pojawia się w różnych fazach życia, - samotne zaplanowane rodzicielstwo, - wzrost liczby rodzin monoparentalnych, - wzrost akceptacji związków homoseksualnych - miłość jako podstawa zawarcia związku małżeńskiego (miłość rozumiana jest dynamicznie i elastycznie-ma początek ale też swój szybki koniec), - stabilność i trwałość rodziny ulega osłabieniu (rozwód traktowany jako prawo jednostki do godnego życia a posiadanie dzieci nie gwarantuje trwałego związku), - wczesne opuszczenie domu rodzinnego (tendencje odwrotne-Polska, Francja)
- spadek współczynnika dzietności, - zwiększenie się zakresu dobrowolnej bezdzietności, - opóźnienie wieku urodzenia dzieci, spadek płodności młodych kobiet
- opóźnienie zawarcia związku małżeńskiego, - wzrost jednoosobowych gospodarstw domowych
MIGRACJE
Geneza migracji zagranicznych w Polsce:
XVIII w. podłoże polityczne, migracje skierowane głównie do krajów zachodniej Europy
Pierwsza masowa emigracja do Ameryki Pół.miała charakter polityczny, gdyż wyjeżdżali uczestnicy Powstania Kościuszkowskiego, chroniąc się w ten sposób przed prześladowaniami. Następne fale emigracji były konsekwencją kolejnych powstań narodowo-wyzwoleńczych.
II poł.XIX w.-1939 r. wyjazdy uboższej części społeczeństwa „za chlebem” (termin Thomas i Florian Znaniecki). Były m.in. skutkiem przebudzenia wsi i powolnego rozwoju przemysłu w latach międzywojennych.
1939-1944 intensywne migracje trwały przez cały okres okupacji hitlerowskiej, przeniesienia miały charakter przymusowy, gdyż były związane z wydarzeniami wojennymi.
1944-1980 intensywne ruchy migracyjne miały miejsce bezpośrednio po wojnie, w tym okresie przyczynami migracji były: repatriacja Polaków z ZSRR, wyjazdy ludności z Polski pochodzenia niemieckiego na mocy ustaw rządowych, emigracja Żydów
1977-1981 kolejna wala wyjazdów
Lata 80: częstym typem wychodźstwa była emigracja polityczna i kreacyjna
Lata 90: migracje najnowsze na skutek liberalizacji polityki paszportowej. Polacy mieli możliwość swobodnego osiedlania się i podróżowania w obcym kraju w 1989 r.
Odmienne cechy procesów migracyjnych w porównaniu z dotychczasową historią polskiej migracji. Po zmianach ustrojowych w 1989 Polska wprowadziła politykę pełnej swobody wyjazdów i przyjazdów. W 1991 podpisała układ w Schengen. Straciły na znaczeniu, a praktycznie całkowicie zanikły polityczne przyczyny emigracji z Polski
Pocz. XXI w. przystąpienie Polski do UE
Konteksty migracji zagranicznych:
a) ekonomiczny: wpływają na zasoby siły roboczej
b) polityczny: element kampanii wyborczych
c) socjologiczny: wpływają na struktury społeczne
d) demograficzny: oddziałują na strukturę ludności w kraju pochodzenia i docelowym
e) psychologiczny: podejmowanie wyborów życiowych warunkujących biografie
Konsekwencje migracji w śr.lokalnym:
- łagodzenie objawów kryzysów gospodarczych
- obniżenie stopy bezrobocia
- podwyższenie stopy życiowej ludności
- poprawa warunków mieszkaniowych
- podtrzymywanie wcześniej osiągniętego poziomu życia
- modernizacja lub stworzenie warsztatu pracy
- zakup dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku
- wytworzenie się sfery usługi w śr.lokalnym
- wyjazdy grup zawodowych
- powstawanie miejscowości migrackich
- marginalizacja migrantów
Miejscowości migranckie-cechy:
- migracje są typowym sposobem zarobkowania dla dużej liczby mieszkańców przez długi czas
-wyjazdy mają charakter rodzinny i koleżeński (sieci powiązań)
- występują zróżnicowane typy migracji
- wytworzyły się usługi w kraju i zagranicą (transport i opieka nad dziećmi)
Płaszczyzny migracji migrantów:
1. W kraju przyjmującym
a) marginalizacja w sferze administracyjno-prawnej migracji
- wykonują gorsze prace, mało płatne, o niskim prestiżu
- nie mogą egzekwować praw ze względu na nielegalność pobytu
- zamieszkują w uboższych dzielnicach ze względu na konieczność oszczędzania
b) marginalizacja w sferze konsumpcji
- celem migranta jest zgromadzenie jak największych oszczędności co związane jest z ograniczeniem wydatków
c) marginalizacja w sferze kultury
- nieznajomość języka kraju przyjmującego
- niepowodzenie migracji powoduje nieuczestniczenie w życiu migrantów (marginalizacja wśród migrantów)
- status migranta (ciężka praca zarobkowa, nieznajomość języka, konieczność oszczędzania) powodują, że imigranci izolują się zamykając się w gronie własnej grupy
2. W kraju wysyłającym
- nieuczestniczenie w wielu sferach życia w kraju wysyłającym
- zmiany dotychczasowej tożsamości-imigranci poprzez obserwowanie tego co innego zaczynają krytycznie odnosić się do tego co własne
- nieuczestniczenie w życiu rodzinnym na skutek długiej nieobecności
- trudności w znalezieniu pracy, a tym bardziej w znalezieniu satysfakcjonującej pracy
- migracja jako „nałóg migrowania”, strategia życiowa
- nieuczestniczenie w życiu dotychczasowej gr.towarzyskiej (która np.w związku ze strategią migrowania może się rozpaść)
Typy rodzin migracyjnych:
- czasowo niepełne z powodu zarobkowego pobytu jednego rodzica zagranicą
- czasowo niepełne z powodu zarobkowego pobytu obojga rodziców zagranicą równocześnie
- czasowo niepełne z powodu zmiennych wyjazdów rodziców
- stale niepełne na skutek rozwodu lub porzucenia w trakcie migracji zarobkowej
- stale niepełne przed wyjazdem rodzica zagranicę
-rozłączone z powodu migracji zarobkowej matek
- rozłączone z powodu migracji zarobkowej ojca
Konsekwencje migracji:
+ poprawa syt.materialnej, podwyższenie standardu życiowego, możliwość zapewnienie dzieciom warunków do nauki, zacieśnienie więzi, kontakt z inną kulturą językiem, zmiana syt.emocjonalnej w rodzinach w których dochodziło do kłótni, udział dzieci w prowadzeniu gosp.dom., gromadzenie doświadczeń życiowych przez dzieci obserwujących konstruktywne sposoby radzenia sobie z trudnościami przez dorosłych
- trudności wychowawcze, rozpad małżeństwa i rodziny (rozwód lub rozpad nieformalny), konsumpcyjny tryb życia, nieobecność rodziców w codziennym życiu rodziny, poczucie osamotnienia dzieci zwłaszcza pod nieobecność matek lub obojga rodziców, brak optymalnej opieki podczas wyjazdu obojga rodziców, rozluźnienie więzi w poszczególnych podsystemach, brak czasu dla dzieci na wypełnianiu wszystkich obowiązków, brak stabilizacji rytmu życia rodziny w przypadku migracji okresowej
Teorie migracji:
czynnik |
Czyn.wypychające |
Czyn.przyciągające |
Prawny |
Liberalne regulacje paszportowe |
Brak wiz,liberalne przepisy imigracyj,status oraz uprawnienia socjalne,łatwość uzyskania azyla |
Ekonom. |
Bezrobocie,syt.materialna, wysokie podatki |
Wyższe zarobki,niskie bezrobocie,zapotrzeb.na siłę roboczą |
Społ.-pol. |
Dyskryminacja mniejszości, konflikty, wojny,zamachy stanu, dyktatura,ogranicz. praw człow. |
Życzliwy stosunek kraju przyjmuj.do cudzoziemców |
Demog. |
Wysoki przyrost natur., przeludnienie, nadwyżki ludności |
Ujem.przyrost powodującyniedostat.podaż siły roboczej |
Historycz. |
Brak skupisk narodowościowych w danym państwie, instytucji danej grupy imigrantów |
stałe centra imigracyjn.lub ogrodów emigranckich |
Obecność osób wykluczonych lub żyjących na marginesie społ.była cechą wszystkich społeczeństw na przestrzeni dziejów. Osoby lub grupy pozbawione praw lub osoby, grupy które same pozbawiły się praw. W Starożytnym Rzymie: prokriptio-oznaczało wszystkie kary które powodowały utratę majątku. Ofiarom proskrypcji nie było można udzielać schronienia ani pomocy. Mogły zostać zabite bez sankcji prawnych. W Średniowieczu istniał zapis wg którego odmawiano ochrony jako reakcja na zdradę stanu. Banicja wyłączała ludzi z życia społeczeństw świeckich a ekskomunika z życia we wspólnocie wiernych.
Pojęcie marginesu społ. dot.osób lub grup gorszych, niedowartościowanych, ale też odmiennych kulturowo, etnicznie, religijnie.
MARGINALNOŚĆ
I kontekst: Kulturowa obecność jednostek lub grup, których obyczaje, wartości, wzory poznawcze i sposoby percepcji, różnią się na tyle od kultury ich społecznego otoczenia, że utrudniają procesy komunikowania się z tym otoczeniem i korzystaniem z jego instytucji.
Dot.emigrantów, osób które próbują zakorzenić się w nowym środowisku lub osób których z różnych powodów odrzucili kulturę własnego społeczeństwa.
II kontekst: mniej lub bardziej ograniczone uczestnictwo w określonym porządku społ. i brak dostępu do jego podstawowych instytucji, tj.rynek pracy, rynek konsumpcji, sys.instytucji wymiaru sprawiedliwości, sys.edulacji, sys.gwarancji socjalnych (Frieske 1999)
Ekskluzja społeczna nie opiera się na wartościowaniu, na ocenach i sądach a dot.relacji społecznych. Zawiera się w procesie „zamknięcia społecznego”
Termin ekskluzja uważany jest za kategorię neutralną, obejmującą także procesy marginalizacji (Kawulak 1998)
Proces wykluczenia ujmowany jest jako proces lub stan nieuczestniczenia w sferach ekonomicznej, politycznej, kulturowej. Cechy wykluczenia społecznego:
- zjawisko powszechnie występujące, uniwersalne, wbudowane w funkcjonowanie sys.społecznego, w których pewne kat.lub grupy osób są poza nimi
- zjawisko wielowymiarowe, kumulatywne
- zjawisko wielostronicowe warunkowane, gdyż jest rezultatem zjawisk wzajemnie powiązanych
Wymiary społecznego wykluczenia:
-ekonomiczny: sfera produkcji i konsumpcji
-polityczny: utrudnienia w uczestniczeniu w życiu politycznym społeczeństw demokratycznych
-społeczny: słaba aktywność społ., ograniczenie kontaktów w relacjach rodzinnych i pozarodzinnych
-świadomościowy: nieobecnośc lub niewystarczająca obecność pewnych kat.osób w kulturze masowej, społecznej komunikacji, publicznej przestrzeni
3 rodzaje wykluczenia-Czapiński (nie ma jednego spójnego syndromu wykluczenia)
a) strukturalne-dot.miejsca zamieszkania, wykształcenia
b) fizyczne-skorelowane z wiekiem i inwalidztwem
c) normatywne-powiązane z uzależnieniami, samotnością, konfliktem z prawem
Problemy marginalizacji i wykluczenia można rozpatrywać w kontekście:
a) globalnym-Edmunt Wnuk Lipiński. „Na jednym biegunie świata niewyobrażalne rozmiary bogactwa skupiają się w rękach nielicznych, a na przeciwstawnym biegunie w nędzy umierają niedożywieni”
Przyczyn wykluczenia poszukuje się w kontynentach, obszarach geogr., które wynikają z ich specyfiki lub problemów globalnych
b) lokalnym-dot.danego kraju i jego regionu
PRACA SOCJALNA profesjonalne działanie społ.realizowane w określonej przestrzeni i czasie. Niezależnie jaki przybiera charakter ukierunkowana jest na pomoc jednostkom, grupom lub zbiorowości. Koncentruje się na:
a) wzmocnieniu zdolności do rozw.problemów, radzenia sobie w trudnych sytuacjach i rozwoju osobowym
b) doskonalenie zdolności klientów do prawidłowych interakcji z innymi
c) w skutecznym interweniowaniu na rzecz jednostek i grup dyskryminowanych, najsłabszych z powodu niedostosowania, niepełnosprawności, choroby, ubóstwa
d) w tworzeniu nowych lub ulepszaniu istniejących sys.wsparcia
Cele pracy socjalnej:
a) ratowniczy-zapewnienie podstawowych warunków do życia tym którzy są ich pozbawieni
b) kompensacyjny-zaspakajanie potrzeb indywidualnych, których jednostki nie mogą zaspokoić we własnym zakresie
c) ochronny-minimalizowanie negatywnego wpływu czynników, które mogą ulec zmianie
d) promocyjny-wspomaganie w rozwiązywaniu problemów i trudności w celu pomocy jednostkom i grupom w osiągnięciu bardziej satysfakcjonującego stylu życia
Modele pracy socjalnej:
1, Model pr.socjalnej w którym głównym przesłaniem jest wiara w człowieka, w siebie jako przedstawiciela profesji społecznej i wiara warunki zewnętrzne, sprzyjające człowiekowi i jego rozwojowi.
2. Model pr.socjalnej zracjonalizowanej, ukierunkowanej na identyfikację problemu i na rozwiniętą diagnozę zróżnicowanych społecznie grup ryzyka (samotnych rodziców, rodzin wielodzietnych, osób bezrobotnych, imigrantów, dzieci i młodzieży zagrożonej niedostosowaniem)
Zasady stosowane w obszarze pr.socjalnej:
1. miłosierdzia (filantropizmu)
2. sprawiedliwości społecznej
Współcześnie:
1. pomocniczości i wsparcia społecznego
2. komplementarności
3. interwencjonizmu
Kompetencje-zakres wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności
Cechy charakteryzujące zawód pr.socjalnego:
-oparcie prowadzonych działań na usystematyzowanej wiedzy naukowej
-społeczne przesłanie i użyteczność
-odpowiedzialność za efekty
Umiejętność-sprawność w wykorzystaniu pewnej wiedzy naukowej podczas wykonywania określonych zadań, sprawdzonej możliwości osiągania celu z uwzględnieniem sposobów działania w danej sytuacji
Kategorie podstawowych umiejętności pr.socjalnej (Polska):
1. umiejętności metodologiczne
-udzielanie porad i stosowanie elementów psychoterapii
- obserwowanie, dokonywanie analizy i formułowanie wniosków
2. umiejętności społeczne
-komunikacyjne i nawiązywania kontaktu
- rozumienie sytuacji osoby czy rodziny
- okazywanie ciepła i empatii
- współprac z przedstawicielami innych zawodów, instytucji oraz wolontariuszami
3. umiejętności związane ze stosowaniem wiedzy w zakresie prawa
- posługiwanie się przepisami prawa i stosowanie ich w praktyce
- uświadamianie uprawnień podopiecznego, pracownika socjalnego, instytucji oraz sposobów ich egzekwowania
4. umiejętności wskazywania kompetentnych instytucji
-informowanie klientów o funkcjonowaniu różnego typu instytucji pomocowych
- kierowanie do instytucji, które są najbardziej kompetentne w udzielaniu wsparcia i pomocy adekwatnie do sytuacji
5. umiejętności menadżerskie
- twórcze rozwiązywanie problemów społ.
- organizowanie pracy i kierowanie zespołami ludzkimi
- inicjowanie i współrealizowanie projektów społecznych
6. umiejętności podejmowania decyzji i szybkiej interwencji socjalnej
- podejmowanie decyzji wspólnie z podopiecznym lub indywidualnie
-umiejętności ponoszenia konsekwencji podejmowanych decyzji
7. umiejętności stosowania w praktyce wiedzy naukowej
- interioryzacja teorii naukowych ułatwiających rozumienie i interpretowanie problemów społ., sytuacji klientów
- umiejętność teoretycznie uzasadnionych i empirycznie sprawdzonych modeli działań
8. umiejętność wykorzystywania zdobyczy techniki podczas wykonywania pracy zawodowej
- posługiwanie się nowoczesnymi środkami pozyskiwania i przekazywania informacji
- nowoczesne opracowywanie diagnoz społecznych, raportów i ewaluacji w pracy własnej i pracy instytucji
PRZESTRZEŃ i czas należą do podstawowych kategorii życia człowieka. Są przedmiotem zainteresowania wielu dziedzin i dyscyplin naukowych.
Przestrzeń dzieciństwa to zespół elementów otaczających dziecko, które warunkują jego sytuację życiową. Przestrzeń szkolna, pozaszkolna, pozalekcyjna, rodzinna, medialna, rówieśnicza, publiczna, rozrywkowa, wypoczynkowa, wyznaniowa.
PEDAGOGIKA ZDROWIA subdyscyplina pedagogiki, której przedmiotem zainteresowań badawczych są społeczno-środowiskowe uwarunkowania zdrowia i choroby, wieloaspektowe działania (edukacja, diagnozowanie, projektowanie zmian, kompensacja, praca socjalna) środowiskowe (instytucjonalne i poza instytucjonalne) na rzecz zdrowia różnych grup społecznych oraz proces wychowawczo-dydaktyczny ukierunkowany na doskonalenie zdrowia fizycznego, psychicznego, społecznego i umiejętności życiowych sprzyjających zdrowemu stylowi życia i poprawie jakości życia w każdym okresie życia człowieka (Krawański 2003 Teoretyczne podstawy edukacji zdrowotnej…,2001)
Pedagogika zdrowia wykorzystuje metody badań stosowane w naukach społecznych. Posługuje się aparatem pojęciowym pedagogiki, wykorzystuje pojęcia zaczerpnięte z medycyny, biologii, psychologii, socjologii i innych nauk. Podstawowymi pojęciami związanymi z pedagogiką zdrowia są: zdrowie (w ujęciu historycznym), choroba, środowisko, edukacja (wychowanie i kształcenie), umiejętności i sprawności, diagnoza pedagog., terapia, kompensacja, pr.socjalna, wsparcie społ., profilaktyka, rehabilitacja (społeczna) i inne.
Ma charakter interdyscyplinarny, wykorzystuje wiedzę z zakresu innych dziedzin nauki, a przede wszystkim PS, andragogiki, medycyny społ., socjologii zdrowia i choroby, socjologii rodziny, psychologii zdrowia, psych.społecznej, psych.wychowawczej, gerontologii, ekologii, polityki społ. i innych.
Damel-Wychowanie zdrowotne zostało uznane za integralną część składową kształtowania pełnej osobowości i polegało na:
-kształtowaniu nawyków bezpośrednio lub pośrednio związanych z ochroną i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego
- kształtowanie odpowiednich sprawności, woli i postaw, które umożliwiają stosowanie zasad higieny, pielęgnację, zapobieganie chorobom i leczenie
- inspirowaniu pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia przez pogłębianie i wzbogacanie wiedzy o sobie i prawach rządzących zdrowiem publicznym (Damel, 1980)
Helena Radlińska-podkreślała, że PS musi sięgać bezpośrednio do nauk biologicznych i lekarskich. Akcentowała również, iż w zestawieniu z ped.leczniczą ped.społeczna korzysta z „badań nad zahamowaniami i skrzywieniami rozwoju indywidualnego, wprowadza dane o ich społecznych przyczynach, o możliwościach i sposobach zapobiegania im i wyrównywania”