1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Siarka płynna (stopiona)

Wzór chemiczny: S

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
siarka płynna	98-99	7704-34-9	231-722-6	F	10-16-20/21/22-67

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Zagrożenie pożarowe: Ciecz łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. W wyniku spalania wyzwalają się toksyczne i żrące gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Działa parząco na skórę i błony śluzowe. Pary mogą wywoływać senność i zawroty głowy.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Siarka jest naturalnym elementem środowiska. Zaszkodzić mogą tylko duże zrzuty do środowiska lądowego i wodnego.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego parami płynnej siarki środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeże powietrze.
2.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub w razie potrzeby podać tlen - najlepiej, jeśli tego dokona osoba przeszkolona. Zapewnić pomoc lekarską. Zapewnić szybką pomoc medyczną.
Zatrucie doustne:
1.	Mało prawdopodobne, lecz jeżeli zaistnieje, w pierwszej kolejności skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Przepłukać usta chłodną wodą. Nie wywoływać wymiotów.
2.	Zapewnić spokój, leżenie i ciepło. Zapewnić szybką pomoc medyczną.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach. Przykryć oczy jałowym opatrunkiem.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością chłodnej wody. Oparzone miejsca przykryć jałowym opatrunkiem.
2.	Odwieźć do wyspecjalizowanej w leczeniu oparzeń placówki medycznej.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Substancja łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Stopiona siarka zawiera pewną ilość siarkowodoru.
W przypadku pożaru stosować w kolejności:	woda rozproszona, piana gaśnicza, gaśnice CO2.
Zalecenia szczegółowe:	Mały pożar gasić rozproszonymi prądami wody. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się substancji. Pojemniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą i w miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru. Pożar zwalczać z zabezpieczonych stanowisk.
Sprzęt ochronny strażaków:	Aparaty izolujące drogi oddechowe. Eksplozymetr. Stanowiska ochronne.
Produkty spalania:	Tlenki siarki, toksyczne gazy i dymy.
Uwaga dodatkowa:	Do zbierania używać materiałów absorbujących.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Środki ochrony osobistej:	Ubrania robocze ze zwartej tkaniny, rękawice bawełniane, buty z tworzywa odpornego na działanie podwyższonej temperatury, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par kwaśnych oznaczonym kolorem żółtym i literą E).
Zalecenia szczegółowe:	Usunąć wszelkie potencjalne źródła zapłonu, zabezpieczyć uszkodzone opakowania z zebraną ze środowiska zestaloną substancją, umieścić w opakowaniu zastępczym i skierować do powtórnego zagospodarowania.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W razie potrzeby sypać wokół rozlewiska obwałowania. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.
Metody utylizacji:	Przede wszystkim należy starać się wykorzystać zebraną substancję powtórnie. O ile jest to niemożliwe, zabrudzoną siarkę zniszczyć na drodze spalania, po rozładowaniu opakowań, w wyznaczonych instalacjach - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas wykonywania wszelkich czynności ze stopioną siarką nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać lekarstw, unikać bezpośrednich kontaktów ze stopioną siarką, unikać wdychania par, pyłów, dymów i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej.
Zalecenia szczególne do pomieszczeń magazynowych:	Wszelkie zamknięte pomieszczenia magazynowe muszą być wentylowane, (możliwość wytwarzania się mieszanin wybuchowych z powietrzem). Instalacje elektryczne powinny spełniać wymogi przeciwwybuchowości.
Magazynowanie:	We właściwie oznakowanych, zamkniętych, uziemionych zbiornikach, z informacją w języku polskim zgodną z obowiązującymi normami. Zbiorniki muszą być przystosowane do przechowywania substancji łatwo palnych. Wyeliminować jakiekolwiek źródła zapłonu i niekontrolowanego wzrostu temperatury. Temperatura przechowywania > 120^oC. Chronić przed kontaktem z żelazem piroforycznym, elementami wykonanymi z miedzi, amoniakiem, kwasem azotowym, pyłami metali, chloranami, azotanami, nadchloranami, nadmanganianami, bezwodnikami. Stopiona siarka reaguje z większością substancji utleniających.
Metody postępowania z odpadami::	Za odpad można uznać siarkę, która w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowa siarka odstawiana jest do certyfikowanych instalacji, celem rozładowania opakowań i likwidacji zawartości na drodze spalania.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania stopionej siarki. Sprawna wentylacja, zraszanie wodne.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice tkaninowe, najlepiej bawełniane, z elementami osłonowymi wykonanymi ze skóry.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie podwyższonej temperatury).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z parami siarki i wydobywającymi się ze stopionej siarki (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par oznaczonym kolorem żółtym i literą E).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne. Buty robocze skórzane.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy. Zraszacze wodne (kurtyny).
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się wybuchowych i toksycznych stężeń gazów, par lub aerozoli pochodzących ze stopionej siarki, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy poszczególnych składników par wydzielających się ze stopionej siarki:

Składnik	NDS (mg/m^3)	NDSCh (mg/m^3)
siarka	Polska - NDS (brak) Rosja (MAK) - 6	-
siarkowodór	10	20
ditlenek siarki	2	5
tritlenek siarki	1	3
kwas siarkowy(VI)	1	3

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi poszczególnych składników par wydzielających się z płynnej siarki.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Masa cząsteczkowa:	32,06 g/mol
Skład, postać fizyczna, barwa, zapach:	Siarka stopiona jest cieczą barwy jasnożółtej o małej lepkości, zbudowaną z cząsteczek S8.
Gęstość g/cm^3:	1,96/119,3^oC
Temperatura topnienia:	112,8-119,3^oC
Temperatura wrzenia:	444,674^oC
Temperatura zapłonu:	168-207^oC
Temperatura samozapłonu:	> 235^oC (pył)
Rozpuszczalność w wodzie:	Brak
Udział związków organicznych:	< 10 ppm
Zawartość kwasów w przeliczeniu na H2SO4:	2,0 ppm
Zawartość arsenu:	< 0,07 ppm
Zawartość selenu:	< 0,2 ppm
Popiół:	160 ppm
Siarkowodór:	2,0 ppm

10. REAKTYWNOŚĆ I STABILNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:

Siarka stopiona, przechowywana w zamkniętym zbiorniku, jest chemicznie stabilna. Unikać kontaktów z otwartym płomieniem i innymi silnymi źródłami energii. Chronić przed kontaktem z żelazem piroforycznym, elementami wykonanymi z miedzi, amoniakiem, kwasem azotowym, pyłami metali, chloranami, azotanami, nadchloranami, nadmanganianami, bezwodnikami. Generalnie stopiona siarka reaguje z większością substancji utleniających.

Właściwości korozyjne:

Siarka działa korodująco na metale i tworzywa sztuczne.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Informacja ogólna - mechanizm działania toksycznego: Siarka stopiona na organizm działa dwiema drogami. Stopiona, powoduje typowe następstwa kontaktu termicznego. Przyjęta do organizmu w większych ilościach, w pewnych stopniu redukuje się do siarkowodoru, który może wywoływać objawy lekkiego zatrucia. Siarka może się wchłaniać przez skórę. Pył siarki może wywoływać podrażnienie dróg oddechowych.

Drogi narażenia: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Działanie miejscowe:

Wdychanie par: Pojawia się skrócenie oddechu z kaszlem. Pary wydzielające się ze stopionej siarki mogą być wchłaniane przez płuca bardzo szybko.

Spożycie: Wystąpi oparzenie przełyku i dróg pokarmowych, które w efekcie może doprowadzić do zniszczenia organów wewnętrznych.

Kontakt ze skórą: Wystąpi zaczerwienienie, a nawet zniszczenie skóry. Pojawią się pęcherze.

Kontakt z oczami: Wystąpi silne pieczenie i łzawienie. Może nastąpić zniszczenie gałki ocznej, jednoznaczne z utratą wzroku.

Skutki zdrowotne narażenia ostrego wskutek spożycia lub wdychania: Silne podrażnienie błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, znużenie, senność, zawroty głowy, bóle głowy, zaburzenia równowagi, nudności, wysuszenie i pękanie skóry.

Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego: Osoby, które są chronicznie narażone na oddychanie powietrzem z zawartością par i pyłów siarki, mogą uskarżać się na podrażnienia błon śluzowych, bóle i zawroty głowy, podniecenie lub ospałość, problemy z układem pokarmowym, wysuszenie i pękanie skóry.

Nie stwierdzono działania uczuleniowego, kancerogennego, mutagennego, narkotycznego i działania na rozrodczość.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Wskaźnik oceny ostrej toksyczności: wobec bakterii - 1,3,

wobec ryb - 1,2.

Działanie szkodliwe na organizmy wodne: Małe.

Siarka jest trwała w środowisku. Stopniowo jest wchłaniana przez elementy ekosystemu.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 01 09 - inne, niewymienione odpady,

rodzaju 06 04 09 - inne, niewymienione odpady,

rodzaju 06 06 99 - inne, niewymienione odpady.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Klasyfikacja, oznaczenia informacyjne i ostrzegawcze, symbole dla stopionej siarki:

14.1	Numer ONZ:	2448
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	4.1
14.3	Grupa pakowania:	III
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	44
14.5	Klasa IMDG-code:	4.1/III UN 2448
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	10-16-20/21/22-67
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-14-23-35-36/37/39-61
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 4.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE UREGULOWAŃ PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN-ISO 11014-1: 1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Kartę sporządzono zgodnie z dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 czerwca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi siarki płynnej bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy siarki płynnej. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbol na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Materiał wysoce łatwo palny”.
Symbole zagrożenia
R 10	Substancja łatwo palna.
R 16	Substancja wybucha po zmieszaniu z substancjami utleniającymi.
R 20/21/22	Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu.
R 67	Pary mogą wywołać uczucie senności i zawroty głowy.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 14	Nie przechowywać razem z substancjami utleniającymi, żywnością, w pobliżu pomieszczeń mieszkalnych.
S 23	Nie wdychać gazu/dymu/pary/aerozolu.
S 35	Usuwać substancję i jej opakowaniu w sposób bezpieczny.
S 36/37/39	Nosić odpowiednią odzież ochronną, odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy.
S 61	Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Siarka płynna
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na środkach transportu
44	Materiał stały, stopiony, szczególnie łatwo palny.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 4.1/III		Materiał stały, zapalny, mniej niebezpieczny.
Numer: ONZ 2448		Siarka, stopiona.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie: I Data wydania: 15.12.02 Strona/stron 1/7
Nazwa:	SIARKA PŁYNNA

Siarka płynna

---