FUNDACJE PRAWA PUBLICZNEGO

Fundacja jest jedną z form prawnych administracji zdecentralizowanej. (Barbara Kozłowska) .

Fundacja to instytucja oparta na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone, niegospodarcze cele, zazwyczaj naukowe, kulturalne, oświatowe bądź dobroczynne. Mogą je tworzyć osoby fizyczne i prawne. Zakłada się je poprzez oświadczenia woli składane w formie notarialnej.
Niezbędnymi elementami fundacji są:
• Istnienie majątku przeznaczonego na określone cele, a zwłaszcza cele użyteczności publicznej
• Trwałe źródła dochodu
• Posiadanie osobowości prawnej - uzyskują ją poprzez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego
Fundacje prawa publicznego ustanowione są aktem publicznoprawnym - ustawą albo aktem administracyjnym. Taki charakter mają obecnie Zakład Narodowy Ossolińskich, Centrum Badania Opinii Społecznej oraz Zakłady Kórnickie. Zostały one utworzone ustawami, które określają ich ustrój zostały wyposażone przez państwo w majątek i są nadzorowane przez naczelne organy administracji rządowej, które nadały im statuty. Ustawę o fundacjach stosuje się do tych podmiotów jedynie w sprawach nieuregulowanych w poświęconych im ustawach.
Tworzone są przez państwo drodze ustawy albo na podstawie upoważnienia ustawowego. Fundacje te uzyskują od państwa kapitał i inne środki majątkowe w celu wykonania zadań publicznych i są one wyposażone we władztwo państwowe. Cel takiej fundacji jest ustalony na trwałe w akcie o ustanowienie fundacji przez fundatora. Fundatorem ich jest państwo. Ono też określa zasadniczą strukturę organizacyjną i cele które ma realizować fundacja.
1.Ustawą z 5¬ stycznia 1995r. o fundacji- Zakład Narodowy imienia Ossolińskich (Dz. U. Nr 23, poz. 121) ustanowiono fundację pod nazwa „Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ( Ossolineum)”. Jej siedzibą jest Wrocław. Zajmuje się ona: utrzymywaniem Narodowej Biblioteki Ossolineum i pomnażaniem jej zbiorów, działalnością wydawniczą, wspieraniem i prowadzeniem prac naukowo- badawczych; utrzymywaniem i pomnażaniem dóbr kultury polskiej, szczególnie w zakresie rękopisów, kartografii, zbiorów sztuki
Jej organami są Rada Kuratorów i Dyrektor. Fundacja działa pod patronatem Prezydenta RP. Nadzór na nią sprawuje Minister Edukacji Narodowej, który nadaje jej statut i ma prawo stosować środki nadzoru określone w powyższej ustawie.

2.Ustawą z 20 lutego 1997r. (Dz. U.¬ Nr 30, poz. 163) ustanowiona została fundacja pod nazwą „Centrum Badania Opinii Społecznej” Jej celem jest prowadzenie badań opinii społecznej na użytek publiczny czyli:
inspiruje, organizuje prace w zakresie badania opinii społecznej, gromadzi, opracowuje oraz udostępnia dane z tych badań, przekazuje je organom państwowym, instytucjom publicznym oraz społeczeństwu, upowszechnia w społeczeństwie wiedzę o stanie i tendencjach zmian opinii społecznej, prowadzenie działalności wydawniczej i szkoleniowej związanej z realizacją wymienionych zadań.
Siedziba CBOS jest Warszawa. W Skład fundacji wchodzi Rada i Dyrektor. Źródłami finansowania CBOS są dotacje z budżetu państwa, dochody z majątku i działalności gospodarczej CBOS oraz subwencje, darowizny, spadki i zapisy. Statut fundacji nadaje Prezes Rady Ministrów, który również sprawuje nad nią nadzór.
3. Ustawą z dnia 18¬ września 2001 roku (Dz. U. Nr 130, poz. 1451) została ustanowiona fundacja „ Zakłady Kórnickie” Celami tej fundacji są:
wspieranie i rozwijanie nowoczesnego rolnictwa przez upowszechnianie kultury rolniczej, oświaty, wartościowych rozwiązań agrotechnicznych oraz prowadzenie wzorcowych gospodarstw rolnych, działanie na rzecz edukacji rolnej i działalności naukowo- badawczej poprzez zakładanie szkół rolniczych, wspieranie nowoczesnego kształcenia, fundowanie, organizowanie działalności upowszechniającej racjonalne gospodarowanie zasobami rolnymi propagowanie idei pracy organicznej, działanie na rzecz poprawy warunków życia i pracy mieszkańców związanych z terenami Zakładów, zamieszkałych na terenach lub w pobliżu terenów Zakładów, w tym także wspieranie inicjatyw społecznych, wspieranie placówek Polskiej Akademii Nauk- Biblioteki Kórnickiej i Instytutu Dendrologii.
Siedziba jest miasto Kórnik. Organami fundacji jest Rada Kuratorów oraz zarząd. Nadzór nad nią sprawuje minister właściwy do spraw nauki. Fundacja została wyposażona w majątek pochodzący z zasobów Skarbu Państwa.

W szczególności można tez zaliczyć do fundacji prawa publicznego Fundację „ Polsko- Niemieckie Pojednanie” , która została powołana do życia na mocy umowy polsko- niemieckiej z 16 października 1991 roku, a nie na podstawie aktu ustawowego.
Fundacja „ Polsko- Niemiecki Pojednanie”. Pierwotnym jej celem było świadczenie pomocy ofiarom prześladowań nazistowskich oraz prowadzenie innych działań na rzecz tych osób, czyli bezpośrednia pomoc finansowa dla ofiar prześladowań oraz opieka humanitarno- socjalna, medyczna i prawna. Obecnie fundacja ma również na celu gromadzenie i udostępnianie dokumentacji nazistowskich prześladowań obywateli polskich, prowadzenie działalności edukacyjno- informacyjnej i naukowo-badawczej w celu upowszechniania prawdy o II wojnie światowej oraz inicjowanie przedsięwzięć służących pojednaniu i porozumieniu miedzy narodami, w tym zwłaszcza miedzy Polakami i Niemcami.

Zimmerman dodaje jeszcze do tego wyliczenia fundacje tworzone przez ministrów (Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej) lub przez organy samorządowe.

Dodaje ponadto, że forma podobna do fundacji p. p. Są fundusz państwowe, mające osobowość prawną. Należą do nich m.in. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia.

Są to podmioty o charakterze fundacyjnym, które nie ostały określone jako fundacje.

KORPORACJE PRAWA PUBLICZNEGO

Korporacja prawa publicznego to podmiot administracji publicznej wyposażony we władztwo administracyjne, ukonstytuowany według zasady członkostwa i istniejący niezależnie od liczby lub zmiany członków. Istotą korporacji jest udział w niej grupy osób, które ją stanowią. Pojęcie korporacji prawa publicznego jest pojęciem szerszym od terminu samorządu. Samorząd jest formą decentralizacji administracji sprawowanej przez korporacje.

SAMORZĄD
Podstawową kategorią korporacji prawa publicznego jest samorząd, któremu państwo przekazało część swoich funkcji administracyjnych i wyposaża go w osobność prawną, w tym osobowość prawną w dziedzinie prawa publicznego. Przedmiot działania samorządu nie różni się więc od przedmiotu działania administracji rządowej. Samorząd jest odrębną jednostką od państwa. Wykonuje swoje zadania w sposób samodzielny, niezależny od państwa. Państwo może jedynie sprawować nadzór nad działalnością samorządu biorąc jedynie pod uwagę kryterium legalności i tylko w zakresie określonym przez prawo. Poza tym zakresem państwo nie może się mieszać w działalność samorządu. Co ważne to właśnie podmioty bezpośrednio zainteresowane, sami obywatele sprawują administrację albo mają przynajmniej taki wpływ na działania administracji publicznej, że administracja ta powinna się z nimi liczyć. Wzmacnia to niewątpliwie instytucje demokratyczne państwa i stwarza dla obywateli możliwość rzeczywistego wpływu na bieg spraw publicznych oraz dostosowanie administracji do rzeczywistych potrzeb ludzkich.

Do istotnych cech samorządu należy zaliczyć:
1. korporacyjny, zrzeszeniowy charakter (przepisy prawa powinny zapewnić określonym grupom społecznym i wyłonionym przez nie organom prawo do zarządzania swoimi sprawami) - muszą być organy
2.obligatoryjność, obowiązkowość przynależności-członkiem samorządu staje się z mocy ustawy, a nie dobrowolnie na podstawie własnego oświadczenia woli
3 .grupy te i ich organy wykonują zadania należące do administracji publicznej -przywilej i obowiązek
4.zdecentralizowany sposób wykonywania zadań administracji

5. atrybut władztwa wobec członków korporacji

Wyróżniamy samorząd terytorialny i samorządy specjalne: wyznaniowy (kryterium przynależności: wyznanie), narodowościowy (kryterium przynależności: narodowość), gospodarczy oraz zawodowy.
Samorząd terytorialny jest inaczej nazywany komunalnym lub powszechnym. Kryterium przynależności jest zamieszkanie na danym terytorium. Samorząd terytorialny wprowadza bezpośrednio sama konstytucja w art. 16 ust.1. W Polsce możemy wyróżnić samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki.
Samorząd zawodowy to grupy społeczne wykonujące ten sam zawód. Jego tworzenie przewiduje konstytucja RP w art. 17 ust.1. W Polsce tylko niektóre zawody z mocy prawa mają swoje samorządy. Są to przeważnie wolne zawody. Przykłady samorządów zawodowych: adwokacki, radców prawnych, lekarski, aptekarski, komorniczy.
Konstytucja RP w art. 17 ust. 2 przewiduje również możliwość tworzenia w drodze ustawy także innych samorządów. Można więc tworzyć także samorząd gospodarczy. Jednak zawsze trzeba brać pod uwagę wolność podejmowanie działalności gospodarczej. Samorząd gospodarczy jest więc dobrowolnym zrzeszeniem osób wykonujących daną działalność gospodarczą, jest związkiem publicznoprawnym, którego uczestnicy są powiązani więzią gospodarczą. Biorąc więc pod uwagę cechę samorządu jaką jest obowiązkowa przynależność, samorząd gospodarczy nie jest typowym samorządem.

Kwestie sporne w literaturze co do istnienia osobowości prawnej

W literaturze z pojęciem samorządu łączy się element istnienia osobowości prawnej określanej jako osobowości prawa publicznego. W ślad za osobowością prawną wyodrębnia się kategorię praw majątkowych w przypadku samorządu terytorialnego - mienie samorządowe.

Rola samorządu:

• Rola społeczna, która dosłownie poleca na oddawaniu administracji publicznej w ręce grup społecznych

• Wzmacnianie instytucji demokratycznych państwa

• Stwarza możliwość rzeczywistego wpływu obywateli na bieg spraw publicznych

• Zapobiega zbiurokratyzowaniu administracji,

• poddanie jej bieżącej kontroli społecznej

• wzmocnienie jej skuteczności przez dostosowanie jej do rzeczywistych potrzeb środowisk ludzkich i warunków w jakich żyją

ZAKŁADY PRAWA PUBLICZNEGO

wg Zimmermanna - wyodrębniona jednostka organizacyjna, która otrzymuje do wykonania określony zestaw zadań publicznych od podmiotu adm. publicznej, która ją tworzy i która z tego powodu pozostaje pod stałym wpływem(nadzorem) tego podmiotu. Zakłady, nie będąc organami adm. publicznej, realizują zadania administracji, zwłaszcza w szeroko rozumianym zakresie usług niematerialnych, mających szczególne znaczenie społeczne w takich dziedzinach jak: oświata, kultura, ochrona zdrowia itp. Organy tych zakładów są organami administrującymi.

WŁADZTWO

Mają prawo korzystania z władztwa administracyjnego, choć jego stosowanie nie należy do głównego celu działania zakładów. Stosunki prawne, jakie tu powstają „nakładają się” na wszelkie inne stosunki prawne łączące dana osobę z państwem z tego powodu bywają nazywane „szczególnymi stosunkami władczymi”. Wynikają one albo bezpośrednio z ustawy(uczeń w szkole podstawowej), z mocy decyzji adm.(pensjonariusz w domu pomocy społecznej), z samej czynności podjętej przez przyszłego użytkownika(czytelnik w bibliotece) lub wyjątkowo także z mocy wyroku sądowego(więzień w zakładzie karnym). Podlegając władztwu zakładowemu, użytkownik jest związany obowiązkami wynikającymi z aktów zakładowych, a za ich nieprzestrzeganie podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej. Z drugiej strony użytkownik realizuje swoje prawa i w tym zakresie jest poddany szczególnej ochronie.

- WŁADZTWO ZAKŁADOWE dotyczy ono przede wszystkim podmiotów, które korzystają z usług zakładu publicznego, nazywanych użytkownikami lub destynatariuszami zakładu(np. studenci w szkole wyższej, pacjenci w szpitalu). Wyjątkowo władztwo zakładowe rozciąga się na osoby trzecie(np. odwiedzający pacjenta w szpitalu). Istota władztwa zakładowego polega na tym, że organy zakładu adm. mają prawo do jednostronnego , elastycznego i dość swobodnego kształtowania uprawnień lub obowiązków użytkowników zakładu, oczywiście tylko w zakresie odpowiadającym celom działania danego zakładu

władztwo administracyjne- dotyczy kwestii podstawowych, związanych z samym funkcjonowaniem zakładu, jego organizacją i techniką świadczenia usług. Realizacja tego władztwa leży w kompetencjach organów zakładu.

władztwo fachowe- wiąże się z merytoryczną istotą świadczonych usług i służy pracownikom zakładu, którzy przy jego realizacji wykorzystują swoją wiedzę fachową. Można w jego ramach mówić np. o władztwie pedagogicznym nauczyciela nad uczniem w zakresie procesu dydaktycznego lub o władztwie lekarza wobec pacjenta w zakresie leczenia

- ZALEŻNOŚĆ ZAKŁADOWA polega na tym, że użytkownik zakładu poddaje się dobrowolnie lub jest poddawany szczególnemu reżimowi prawnemu, wiążącemu się z celem działania danego zakładu.

NADZÓR

Wyróżnionym rodzajom władztwa odpowiadają kategorie nadzoru nad zakładami, mogącymi mieć charakter administracyjny(prawny, finansowy itp.) oraz fachowy(nadzór pedagogiczny). Nadzór nad zakładami prowadzą upoważnione organy administracji publicznej. Polega on najczęściej na nadawaniu lub zatwierdzaniu statutu lub regulaminu zakładu, powoływaniu jego organów lub zatwierdzaniu wyników wyboru tych organów, uchylaniu aktów wydawanych przez organy zakładu, ustalaniu norm i wskaźników finansowych i In.

STRUKTURA

Struktura zakładów publicznych nie jest jednolita. Reguluje ją zwykle statut wydany przez organ tworzący i nadzorujący dany zakład lub uchwalony przez organy tego zakładu. Funkcjonowanie zakładu określa jego regulamin. W zakładach publicznych obowiązuje na ogół zasada jednoosobowego kierownictwa(rektor, ordynator) przy czym powoływane są kolegialne organy współdecydujące lub opiniodawcze(rada pedagogiczna). W wielu zakładach dopuszczalny jest udział użytkowników w zarządzaniu zakładem(komitet rodzicielski, samorząd studencki).

CECHY ODRÓŻNIAJĄCE

Cechą odróżniającą zakład od przedsiębiorstwa jest ich finansowanie z budżetu państwowego lub samorządowego. Co do zasady działalność zakładów publicznych nie jest nastawiona na zysk. Zakłady publiczne mogą działać nie posiadając osobowości prawnej w rozumieniu prawa cywilnego. W ostatnim czasie niektóre zakłady zaczęły prowadzić obok swojej nieodpłatnej działalności podstawowej, również działalność komercyjną, przekształcając się w ten sposób w swoiste przedsiębiorstwa.

RODZAJE ZAKŁADÓW PUBLICZNYCH

Regulacja prawna dotycząca zakładów publicznych nie jest spójna i uporządkowana. Wyodrębnienie rodzajów zakładów może więc nastąpić tylko na podstawie bardzo zróżnicowanych przepisów prawnych.

- kryterium podmiotu tworzącego zakład publiczny, można wyodrębnić zakłady tworzone bezpośrednio przez państwo(uniwersytet), oraz tworzone przez inne organy adm. publicznej, np. przez samorząd terytorialny.

- różne stopnie dostępności jego usług. Można więc mówić o zakładach otwartych-powszechnie dostępnych dla wszystkich(biblioteki publiczne, muzea). Zakłady o ograniczonym zasięgu, tylko dla osób, które posiadają określone cechy(uniwersytet). Wreszcie zakłady zamknięte, obowiązek korzystania przez określone kategorie osób(szkoła podstawowa, zakład karny).

-kryterium samodzielności prawnej można wyróżnić zakłady samoistne o przyznanej przez prawo pełnej zdolności prawnej. Zakłady takie cechują się największą samodzielnością także w stosunku do organu je tworzącego. Są one osobami prawa cywilnego, a jednocześnie są osobami prawa publicznego, czyli posiadają osobowość administracyjno-prawną. Dzięki temu przepisy stanowione prze organy tych zakładów(statuty, regulaminy)mają samodzielny byt prawny(uniwersytet). Drugą grupę stanowią zakłady niesamoistne, pobawione zdolności cywilnoprawnej, a mające tylko zdolność administracyjno-prawną, czyli będące osobami prawa publicznego(szkoły podstawowe, biblioteki).

- Podział zakładów administracyjnych ze względu na użytkowanie
Korzystanie z zakładów może być:
• Odpłatne- prywatne szkoły wyższe
• Częściowo odpłatne- izba wytrzeźwień
• Nieodpłatne- szkoły powszechne
• Dobrowolne- sanatorium
• Przymusowe- zakład karny
• Ogólnodostępne- biblioteki
• Ograniczone- uniwersytet (rekrutacja)
-Typy zakładów administracyjnych
a) Zakłady podejmujące działalność oświatową, naukową, wychowawczą (np. szkoły podstawowe, szkoły średnie)
b) Zakłady służby zdrowia (np. szpitale, przychodnie)
c) Zakłady w dziedzinie kultury (np. biblioteki, muzea)
d) Zakłady zapewniające bezpieczeństwo publiczne (np. zakłady karne)

ORGANY ADMINISTRACJI

Spośród organów państwa do organów administracji publicznej zaliczyć należy wszystkie organy działające w zakresie władzy wykonawczej, a więc wszystkie organy które nie są organami działającymi w zakresie władzy ustawodawczej (czyli Sejmu i Senatu) i władzy sądowniczej(czyli organów wymiaru sprawiedliwości).

Pod pojęciem organ administracji publicznej rozumie się więc ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów i inne terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terenowego, oraz inne organy państwowe.

O organie możemy mówić jeżeli spełnia pewne określone warunki.

1. organ administracji rządowej:

• stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji rządowej,

• działa w imieniu i na rachunek państwa,

• uprawniony jest do korzystania ze środków władczych,

• działa w zakresie przyznanych mu kompetencji.

Praktyka jednak wykształciła zasadę dekoncentracji wewnętrznej, zgodnie z którą organy upoważniają pracowników urzędów do wykonywania decyzji w ich imieniu. Ale i w tym przypadku za decyzje technicznie wydane przez urzędników odpowiada organ.

2.Jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania administracji publicznej przez swoje organy, z wyjątkiem rozstrzygnięć podejmowanych w głosowaniu powszechnym, np. poprzez wybory, referendum.

Organy tych jednostek:

• są wyodrębnione organizacyjnie,

• działają w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu,

• korzystają ze środków władczych,

• działają w zakresie przyznanych im kompetencji.

WYODRĘBNIENIE ORGANIZACYJNE

Organ posiada określoną przez prawo formę organizacyjną, która czyni z niego pewną organizacyjną jedność.

Wszystkie organy administracji publicznej podległe są ustawom i to w nich określone są kompetencje i uprawnienia do korzystania ze środków władczych. Korzystanie ze środków władczych na zewnątrz przejawia się w uprawnieniu do stanowienia aktów prawnych ,posiadających moc obowiązującą, zagwarantowaną możliwością zastosowania środków przymusu państwowego w celu doprowadzenia do ich wykonania.

Co do kompetencji chodzi o to aby organ miał swój zakres kompetencji , wyróżniający go od innych organów i jednostek organizacyjnych , oraz o to aby ten zakres kompetencji był określony przez przepisy prawa.

KLASYFIKACJA ORGANÓW ADMINISTRACJI.

a) Naczelne i inne organy administracji. Wg konstytucji RP obok rady Ministrów władzę wykonawczą w państwie sprawuje prezydent. Przepisy konstytucji przyznają mu dużo kompetencji z zakresu administracji i chociaż prezydent jest organem o podstawowym znaczeniu dla państwa można go jednak zaliczyć do naczelnych organów administracji ze względu na sprawowanie władzy wykonawczej oraz zakres jego kompetencji ze sfery administracji.

b) Organy centralne i terenowe. W przypadku tego podziału kryterium stanowi terytorialny zasięg działania organów. Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa(np. Prezydent, Premier, Ministrowie), a organem terenowym - organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa, np. Wojewoda , Rada Gminy, Wójt. TERENOWE ZESPOLONE I NIEZESPOLONE. Ten podział organów zakłada iż terytorium państwowe jest podzielone na mniejsze jednostki terytorialne przy za stosowaniu zasadniczego bądź specjalnego podziału terytorialnego. Obecnie w Polsce wszystkie organy naczelne są jednocześnie organami centralnymi, ponieważ realizują swoje kompetencje na terytorium całego państwa Wiadomo też że nie każdy organ centralny jest organem naczelnym.

c) Organy decydujące i pomocnicze. Tu kryterium podziału stanowi możność decydującego rozstrzygania spraw w drodze czynności prawnych. Organy decydujące to organy które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, a organy pomocnicze - to takie które mogą tylko występować z inicjatywą czy tez opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać jedynie czynności kontrolne. Przykładowo organem pomocniczym przy wojewodzie jest kolegium wojewódzkie.

d) Organy jednoosobowe (monokratyczne) i kolegialne. Tutaj kryterium podziału stanowi struktura organu, a więc liczba osób tworzących organ, czy jest to jedna osoba(organ monokratyzny), czy wiele osób(organ kolegialny).

e)Organy zawodowe i społeczne. Organ zawodowy jest to organ, który składa się z osób, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenia będące źródłem utrzymania. Chodzi tu o osoby , które są zatrudnione w danym organie, a więc o urzędników służby cywilnej, pracowników państwowych czy samorządowych.

Za organ społeczny uważa się taki organ ,w skład którego wchodzą osoby traktujące swa pracę w organie honorowo. Nie otrzymują one z tego tytułu stałego wynagrodzenia będącego podstawą ich utrzymania. Mogą natomiast otrzymać diety czy ekwiwalent za utracony zarobek, ale nie jest to równoznaczne z otrzymywaniem wynagrodzenia za pracę.

Zlecenie funkcji administracji publicznej (ZFAP)

Funkcje administracji publicznej mogą być zlecane: organizacją społecznym (wg KPA to „organy zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organy społeczne”); organom państwowym; komunalnym jednostkom organizacyj­nym.

Zlecenie funkcji administracji publicznej to instytucja polegająca na tym, że przepisy powierzają lub pozwalają na powierzenie danemu podmiotowi, który nie jest organem administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, wykonywania zadań administracji publicznej. Także organiza­cja społeczna może mieć też kompetencje do wydawania decyzji admini­stracyjnych. ZFAP organizacją społecznym może nastąpić w drodze ustawowej. Zlecenie nie zmienia charakteru organizacji - w zakresie wykonywania zadań zleconych działa jako organ administracji, w zadaniach własnych zachowuje swoje pierwotne kompeten­cje. Organizacje wykonu­jące zadania zlecone administracji publicznej: ochotnicze straże pożarne i związki OSP (działa w oparciu o Prawo o stowarzyszeniach, a w zakresie ochrony przeciwpożarowej wg ustawy o ochronie przeciwpożarowej); PCK; Polski Związek Łowiecki itd. Obecnie widoczna jest tendencja w ramach prywatyzacji zadań administracji publicznej do przekazywania zadań publicznych podmiotom prywatnym. Celem tego jest zapobieżenie przecią­żeniu i rozrostowi aparatu administracji publicznej.

Wraz ze zmianą ustroju w Polsce, od lat 90-tych możemy obserwować wycofywanie się państwa z udziału w życiu gospodarczym i społecznym, czyli prywatyzowanie zadań publicznych. Dawniej zadania AP były w 100% wykonywane przez państwo. Wykonywanie tych zadań przez państwo w jego różnorodności i formach organizacyjnych stawało się jednak coraz trudniejsze. Wynikało to z jednej strony z ograniczonych możliwości materialnych, kadrowych, poziomu wymaganych kwalifikacji i wyposażenia technicznego AP, a z drugiej strony, z rosnących wymagań obywateli.

Są liczne dowody na to, że działalność prywatna jest bardziej efektywna niż działalność publiczna i rezygnacja z wykonywania zadań publicznych przez państwo w tradycyjnych formach przyczynia się do poprawy stanu finansów publicznych oraz do lepszego zaspokojenia potrzeb. Przekazywanie funkcji publicznych podmiotom prawa prywatnego zapobiega poza tym przeciążeniu państwa zadaniami i rozrostowi aparatu AP.

Są jednak także przeciwnicy prywatyzacji zadań publicznych. (prof. Adam Błaś) Twierdzą oni, że podstawową funkcją państwa jest wykonywanie funkcji publicznych nieodpłatnie. Obowiązkiem państwa jest to, żeby każdy miał powszechny dostęp do dóbr publicznych.

Mówiąc o funkcjach zleconych z zakresu AP, mamy na myśli to, że podmiot, który nie jest częścią aparatu AP otrzymuje w drodze ustawy lub aktu wydanego na podstawie ustawy kompetencje do podejmowania działań ze sfery administracji, obejmujących wydawanie rozstrzygnięć w formach takich jak jest to właściwe organom administracji.

Oznacza to w praktyce, że zadania przypisywane dotąd AP są spełniane przez inne podmioty niż organy administracji, zakłady czy fundacje, a w szczególności przez:

• organizacje społeczne

• przedsiębiorstwa prywatne

• osoby prawne (związki zawodowe, zakłady opieki zdrowotnej, kościół i związki wyznaniowe, spółdzielnie, stowarzyszenia)

W ramach wykonywania funkcji zleconych mamy do czynienia z:

1. prywatyzacją całych dziedzin zadań publicznych: np. prywatyzacja notariatu w 1991r.

2. prywatyzacją poszczególnych zadań publicznych: np. budowa autostrad

c) równoległym wykonywaniem zadań publicznych: np. szkolnictwo, zakłady opieki zdrowotnej

2. Formy prawne prywatyzacji zadań publicznych:

• z mocy prawa - normy prawne rangi ustawowej

• na podstawie aktów administracyjnych - koncesje, zezwolenia

• na podstawie umów

Powstaje pytanie, czy zadania wyznaczone w świetle obowiązującego prawa dla państwa lub samorządu terytorialnego zachowują charakter zadań publicznych także po przekazaniu ich wykonywania podmiotom niepublicznym. Otóż należy uznać, że podstawowym kryterium dla uznania danych zadań za zadania publiczne jest okoliczność, iż państwo lub samorząd terytorialny ponoszą w świetle prawa odpowiedzialność za ich zrealizowanie. Natomiast nie jest konieczne, aby samo wykonywanie zadań odbywało się w ramach struktur organizacyjnych AP. Jednostce, która jest adresatem aktu prawnego wydanego przez podmioty inne niż organy AP przysługują środki ochrony z kodeksu postępowania administracyjnego i ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Są to więc takie same środki ochrony jak w przypadku, gdy decyzje administracyjne wydają organy AP.

Możemy podzielić zadania zlecone na powierzone organizacjom społecznym oraz podmiotom prywatnym.

Przykłady OS:

Wykonywanie zadań publicznych przez organizacje pozarządowe (reguluje to ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 24 kwietnia 2003r. Dz.U. nr 96, poz. 873). Sfera zadań publicznych , o której mowa w ustawie, obejmuje zadania m.in. w zakresie:

1. pomocy społecznej

2. działalności charytatywnej;

3. działalności na rzecz mniejszości narodowych;

4. ochrony i promocji zdrowia;

5. działania na rzecz osób niepełnosprawnych;

6. działalności wspomagającej rozwój gospodarczy

7. działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

8. nauki, edukacji, oświaty i wychowania;

9. upowszechniania kultury fizycznej i sportu;

10. porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym;

11. ratownictwa i ochrony ludności;

12. upowszechniania i ochrony praw konsumentów;

działań na rzecz integracji europejskiej

1. Ochotnicza Straż Pożarna - Ustawa z 24 sierpnia 1991r. O ochronie przeciwpożarowej. Wykonują zadania przypisane Państwowej Straży Pożarnej. Ochotnicza straż pożarna i związek ochotniczych straży pożarnych funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy - Prawo o stowarzyszeniach.

2. Uczniowskie Kluby Sportowe - jest to szczególny rodzaj klubu sportowego; działa na zasadach przewidzianych w ustawie - Prawo o stowarzyszeniach.

Przykłady podmioty prywatne:

1. Apteki przez praktycznie całe powojenne półwiecze (nie licząc kilku lat po 1945 roku) apteki mogły być wyłącznie własnością państwową i podlegały Centralnemu Zarządowi Aptek. Po roku 1989 przepisy prawa zmieniły się w ten sposób, że właścicielami aptek mogą być również osoby prywatne.

2. Ustawa z 30 sierpnia 1990 r. o zakładach opieki zdrowotnej,(czyli np. szpitale, żłobki, sanatoria) przewiduje udzielanie świadczeń zdrowotnych bezpłatnych nie tylko przez zakłady publiczne, ale też przez osoby fizyczne wykonujące zawód medyczny, z którymi zawierane są umowy, zwane zamówieniami, na bezpłatne świadczenia zdrowotne.

3. szczególna forma prywatyzacji - Partnerstwo publiczno-prywatne to oparta na umowie o partnerstwie publiczno - prywatnym współpraca podmiotu publicznego i partnera prywatnego, służąca realizacji zadania publicznego, jeżeli odbywa się na zasadach określonych w ustawie (zgodnie zart. 1 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, Dziennik Ustaw z dn. 6 września 2005, Nr 169, poz. 1420). Czyli podmiot prywatny dokonuje inwestycji w obszarze gospodarczym należącym z zasady do sektora publicznego (np. budowa stadionu czy mostu, np. autostrady powstają w oparciu o partnerstwo publiczno-prawne), eksploatuje go do osiągnięcia zwrotu inwestycji ale i zysku, po upływie oznaczonego w umowie okresu przekazuje sektorowi publicznemu.

Pojecie podmiotu publicznego oznacza w ustawie następujące podmioty:

a) organy administracji rządowej,

b) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,

c) fundusze celowe,

d) państwowe szkoły wyższe,

e) jednostki badawczo-rozwojowe,

f) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

g) państwowe lub samorządowe instytucje kultury,

h) Polska Akademie Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,

i) państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych

ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek handlowych.

---