Prawo karne. Zespoł norm okreslajacych odpowiedzialnosc za przestepstwa. Normy powinnosciowe zakazów i nakazów. Zawiera normy sankcjonowane(nie zabieraj) i sankcjonujące
Funkcje PK. Ochronna - afirmacyjno(przestrzeganie norm) motywacyjna(stosowanie sankcji wzmacnia motywacje do przestrzegania norm); gwarancyjna - nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege, lex retro non agit, humanitaryzm; prewencyjno-wychowawcza celem kary i innych srodkow karnych jest zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawce; sprawiedliwosciowa - spoleczne poczucie sprawiedliwosci; kompensacyjna-proces adhezyjny.
PK:materialne, procesowe, wykonawcze. Materialne - czyny spolecznie szkodliwe, zasady odpowiedzialnosci, kary i inne srodki karne, zabezpieczające; procesowe - normy regulujące postepowanie w sprawach o przestepstwa zmierzajace do realizajci norm prawa materialnego; wykonawcze - wykonywanie kar, srodkow karnych i zabezpieczajacych. Liczne związki - kk zawiera przepisy proceduralne(tryb scigania sprawcy:na wniosek pokrzywdzonego, z oskarzenia prywatnego).
Prawo wykroczen. Normuje odpowiedzialnosc za wykroczenia, czyny karalne o mniejszej spolecznej szkodliwosci, nie zaliczane do przestepstw.
Szczegolne dziedziny PK. Skarbowe: naruszenie finansowych interesów Skarbu Panstwa lub organow ST (wykroczenia i przestepstwa skarbowe). Wojskowe: podmiotowo ogranicza się do zolnierzy, przedmiotem przepisów i cel zapewniajacy dyscypline i gotowosc obronna.
Zrodla PK. Tylko akt rangi ustawowej - nullum crimen sine lege. Akty nizszego rzedu nie sa zrodlem prawa mogą dopełniac dyspozycje przepisow ustawy karnej. Ratyfikowane umowy miedzynarodowe sa czescia prawa karnego PL w sprzecznosci maja pierwszenstwo. TK stanowi o zgodnosci aktow z konstytucja nie okresla kar, nakazow czy zakazow. SN pełni funkcje wykladni nie stanowi prawa.
Budowa KK i struktura przepisow. Cz. Ogolna: zasady odp za przestepstwa, formy ich popełnienia, system kar i srodkow karnych, srodki probacyjne; cz szczegolna: typy rodzajowe przestepstw zaiwerajaca ich znamiona(dyspozycje) i kary(sankcje). Cz wojskowa: zasady odpowiedzialnosci i kary dot zolnierzy. Struktura przepisow: cz. Ogolna: definicje(pojec, instytucji), dyrektywy(zasady wymiaru kary), sytuacje(zw z konsekwenajcmi-niepoczytalnosc); cz szczegolna: dyspozycja (zespol znamion), sankcja(kara lub kary grozace)
Dyspozycja przepisu PK. To okreslenie zespolu znamion, cech charakteryzujacych dany typ rodzajowy przetsepstwa. Podział na: nazwowe (nazwa przestepstwa-niezdefiniowane w ustawie pojecie) opisowe (opis zabronionego zachowania-okreslonosc ustawowa). Opisowe: kazuistyczne(szczegółowy opis zabronionego zachowania wyczerpujacy wszystkie możliwe odmiany) i syntetyczne(wspolczesny art. 156). Proste(jeden zespol znamion-148) i zlozone (co najmniej dwa zespoly znamion-art145 uchylanie się od SłWoj). Stopien kompletnosci: zupelne(ujmuje zespol znmaion zabronionego zachowania) i niezupelne(blankietowa - opis zabronionego zachowania okreslaja inne ustawy 152przerwanie ciazy; zalezna-uzalezniona od zastosowania przepisow dopelniajacych np. 222 w zw z 115§13)
Sankcja. Kara grozaca za czyn wypelniajacy znamiona dyspozycji przepisu karnego. Bezwzględnie nieoznaczona:sedzia okresla rodzaj i wysokosc kary; bezwzglednie oznaczona: sankcja okreslona jest w ustawie, sedzia wykonuje ustawe; względnie nieoznaczona-kara od-do lub co najmniej; względnie oznaczona: okresla granice grozacej kary jako minimum lub maksimum swoboda w granicach ustawy. Sankcja: prosta(jeden rodzaj kary), zlozona(wielorodzajowa), kumulatywna(kara i grzywna)
Wykladnia przepisow PK. Ustalanie ich tresci i zakresu obowiazywania. 1) Autentyczna: wyjasnienie w ustawie karnej pojec przez nia uzywanych, charakter powszechnie obowiazujacy. Wykladnia TK także p.o. orzeka o zgodnosci przepisow z konstytucja. 2) Sądowa: SN ksztaltuje jednolita praktyke stosowania prawa prze sady wydajac uchwaly. 3)Naukowa: nie wiaze lecz wywiera wplyw na kierunek orzecznictwa.
Metody wykladni. Jezykowa: wyjasnia tresc wyrazen zawartych w ustawie na podstawie znaczenia jakie nadaje jezyk powszechny. Logiczna z wnioskowania: a maiori ad minus-jeśli znikoma szkodliwosc czyn uchyla to tym bardziej brak takiego czynu, a minore ad maius- jeśli karane jest zatajanie dowodow to tym bardziej ich zniszczenie, a contrario-jeśli karalne jest uoprczywe unikanie placenia alimentow to nie będzie karany brak cechy uporczywosci. Celowosciowa-wyjasnienie sensu przepisu przez ustalenie celu jaki chciał osiagnac ustawodawca. Systemowa: wyjasnia przepis prze ustalenie miejsc i funkcji w systemie. Historyczna:znaczenie pomocnicze przesledzenie genezy i ewolucji danej kwestii w unormowaniu. Prawno-porownawcza: porownanie do innych systemow prawnych.
Lex criminalis retro non agit.zasada ta ma charakter bezwzglednie wiazacy w prawie polskim takze w aktach praw miedzynarodowych. Odpowiedzialnosci karnej podlega tylko ten, kto dopuszcza sie czynu zabronionego przez ustawe karna obowiązujaca w czasie jego popelnienia.
Wejscie w zycie i utrata mocy obowiązujacej. Nie wczesniej jak data w Dz.U., moze byc vacatio legis. Ustanie przez derogacje pozniejsza, istnieja takze czasowe (epizodyczne) okreslajace z gory czas obowiązywania ustaw.
Ustalanie czasu popełnienia przestepstwa. Przestepstwo uwaza sie za popełnione w momencie gdy sprawca działał lub zaniechał działania do ktorego był obowiazany. Bieg przedawnienia rozpoczyna sie od czasu, gdy skutek nastpił. Art 207 - za czas popełnienia uwaza sie ostatni z czynow. Przestepstwo ciągle-powtarzajace sie zamachy na to samo dobro. Jezeli sprawca popełnia na przelomie 17 lat to odpowiada karnie za czyny po ukonczeniu. Przestepstwa trwałe-wywołanie i utrzymanie przez pwien dluzszy czas stanu bezprawnego, takze z zaniechania ostatni moment w ktorym sprawca mogł zrealizowac ciazacy na nim obowiazek.
Wplyw zmiany ustawy na uchylenie karalnosci (depenalizacja). Jesli nastapi przed orzeczeniem sprawca zostaje uniewinniony, postepowanie umorzone. Po orzeczeniu przerywa sie wykonanie kary i skazanie ulega zataciu z mocy prawa bez restytucji. Zatarcie skazania dotyczy jedynie pełnej depenalizacji nie obejmuje dekryminalizacji(z przestepstwa na wykroczenie)
Zmiana ustaw przewidujacych odpowiedzialnosc karna. Nalezy stosowac ustawe obowiązujaca w czasie orzekania, co jednak nie moze prowadzic do pogorszenia sytuacji sprawcy (wzglednosc ustaw). Reguły: istotne która ustawa jest w ogole wzgledniejsza; nalezy uwzglednic konkretne warunki wymiaru kary i srodkow karnych; niedopuszczalne jest czesciowe stosowanie przepisow jednej i drugiej ustawy. Zmiana ustawy po prawomocnym osadzeniu nie powoduje rewizji (zasada powagi rzeczy osadzonej-wyjatek obnizenie kary orzeczonej do gornej granicy ustawy nowej jezeli jest wyzsza)
Miejsce popełnienia przestepstwa. Przestepstwo uwaza sie za popełnione w miejscu gdzie: sprawca działał lub zaniechał działania do ktorego był obowiażany; gdzie skutek przestepny nastapił; gdzie skutek miał nastapic.(wszedobylstwo) Sprawe rozpoznae sad w którego kregu wszczeto postepowanie przygotowawcze (zas. Wyprzedzania)
Zasada terytorialnosci. Polskiej jurydykcji podlega sprawca popełniajacy przestepstwo na terytorium RP bez wzlgędu na to czy jest obywatelem Polski czy cudzoziemcem. Wyjatek stanowia immunitety dyplomatyczne i konsularne. Terytorium: granice panstwa, słup powietrzny i glab ziemii, wody morskie pasa 12 mil, statki wodne i powietrzne(na nie tylko rozciaga sie jurysdykcja polska).
Odpowiedzialnosc obywatela RP za granica. Zasada obywatelstwa-(narodowosc podmiotowa) ma stosowa sie takze do prawa PL za granica. Po skazaniu za granica kara zostanie mu wliczona na poczet uwzgledniajac roznice miedzy karami. Warunkiem odpowiedzialnosci jest uznanie za przestepstwo rowniz w miejscu popełnienia co nei odnosi sie do funkcj publ PL pełniacych słuzbe zagranicą.
Jurysdykcja PL nad cudzoziemcami za granica. Zasada przedmiotowa w postaci zwyklej - zeby cudzoziemiec taki nie uniknął odp w PL. Warunki: czyn był skieorwany przeciwko dobrom i interesom RP, oraz zagrozony jest w prawie polskim kara przekraczająca 2 lata pozbakwienia wolnosci. Zasada przedmiotowa postaci obostrzonej-przeciwko istotnym interesom poloitycznym i gospodarczym: bezp wewnetrznemu lub zewn.; polskim urzedom i urzednikom; zlozenia falszywego zeznania przeciwko urzednikowi polskiemu.
Represja wszechswiatowa. Sciganie przestepstw objetych miedzynarodowymi konwencjami: zapobieganie i karanie zbrodni ludobojstwa; zwalczanie:niewolnictwa, handlu kobietami, fałszowania peniedzy, handlu narkotykami; ochrony transportu morskiego.
Polityka kryminalna. Całokształt działlnosci panstwa zmierzajcy do zapobiegania i zwalczania przestepczosci. Polityka karna zajmuje się programowaniem zwalczania przestepczosci za pomoca kar i innych srodkow karnych.
Wiktymologia kryminalna. Nauka o ofiarach przestepstw. Przedmiotem badan jest: dynamika, struktura i uwarunkowania zjawiska pokrzywdzenia przestepczoscią; rola ofiary w genezie przestepstwa; problematyka ochrony ofiar przestepstw.
Kryminologia a kryminalistyka. Przedmiotem kryminologii sa czynniki przyczynowe, skutki przestepczosci. Kryminalistyka jest nauka o srodkach i sposobach wykrywania przestepstw. Dzieli się na taktyke(wiedza psychologiczna) i technike kryminalistyczna(zdobycze nauki).
Definicje przestepstwa. Definicja formalna - okreslanie przesteptswa opiera się na okreslaniu na jego cechach prawnych. Czyn zabroniony pod grozba kary przez obowiązująca ustawe. Definicja materialna - odwoluje się do ujemnej spolecznie tresci przestepstwa. Definicje rozwineła szkoła klasyczna. Kk pomija materialny warunek odpowiedzialnosci akcentujac gwarancyjna funkcje zasady nullum crimen sine lege.
Kryterium spolecznego niebezepieczenstwa czynu kk1969. Karygodne sa takie czyny które osiągneły wyzszy niż znikomy stopien spolecznej szkodliwosci kk1997. Wg art. 115§2 stopien spolecznej szkodliwosci czynu okreslaja rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożacej szkody, sposób i okolicznosci popełnienia czynu, waga naruszonych przez sprawce obowiązkow,jak również postac zamiaru, motywacja sprawcy. Odpowiada doktrynie koncepcji przedmiotowo-podmiotowej
Pełna definicja przestepstwa. Przestepstwem, jest czyn człowieka, zabroniony pod grozba kary przez obowiązującą ustawe okreslającą jego znamiona, zawiniony i spolecznie szkodliwy w stopniu wyzszym niż znikomy. Elementy: zabronienie przez ustwe (wskazanie w ustawie jego znamion), bezprawność karna (sprzecznosc czynu z normami prawa karnego)kary grożace(zagrozenie karne). Kontratypy(obrona konieczna, SWK) mogą wyłączac bezprawnosc.
Pojęcie czynu. Czyn człowieka jest rezultatem skomplikowanego procesu reakcji na bodzce zewnetrzne i wewnetrzne. Zachowanie jest wtedy czynem gdy stanowi rezultat decyzji woli. Czyn przeestepny to czyn o ujemnym ładunku. Nie zachodzi czyn jeśli na człowieka został wywarty przymus absolutny(w sposób niekontrolowany ujawnia tajemnice panstwowa), przymus względny (grozba zastrzelenia).
Podmiot przestepstwa. Może być tylko człowiek (osoba fizyczna) który osiągnał odpowiedni wiek i rozwoj psychofizyczny. Granice odpowiedzialnosci karnej okresla się na 17 lat, chyba ze sprawca ukonczył lat 15 i przemawiają za tym własciwosci i warunki osobiste(stopien rozwoju umyslowego i moralnego, demoralizacji) i dopuscił się przestepstw szczególnie niebezpiecznych(rozboj, zabojstwo, zbrodnie przeciwko bezp RP, zamach terrorystyczny)-nieletni. Wobec młodocianych stosuje się modyfikacje w zakresie odpowiedzialnosci kladac akcent na oddziaływanie wychowawcze.
Przestepstwa powszechne i indywidualne. Powszechne (ogolnosprawcze”kto”-każdy człowiek który osiągnał wiek odpoweidzialnosci) i indywidualne(np.”zołnierz”-osoba która ma okreslone w ustwie własciwosci). Indywidualne: własciwe (indywidualne cechy podmiotu sa warunkiem przestepnosci) i niewłasciwe (indywidualmne własciwosc wpływa na zaostrzenie lub złagodzenie kary). Przestepstwa indywidualne co do czynu (skladanie fałszywych zeznan przez osobe do nich uprawnioną).
Osoba prawna lub inny podmiot zbiorowy podmiotem przestepstwa. Odpowiedzialnosc karna jest winą indywidualna , której nie można przypisac przedsiebiorstwu, chyba ze kary pieniezne za działalnosc szkodliwa dla srodowiska czy inne droga regulacji administracyjnych. Odpowiedzialnosc nastepcza-ponosza podmioty zbiorcze które odniosły bezprawną korzysc w wyniku działania przez osobe fizyczna czego warunkiem jest skazanie osoby fizycznej.
Zbrodnia, wystepek, wykroczenie. Przestepstwa dzielą się na zbrodnie(czyny zagrozone karą pozbawienia wolnosci na czas nie krotszy od 3 lat) i wystepki(czyny zagrozone kara przekraczająca 1 miesiąc pozbawienia i ograniczenia wolnosci), wykroczenia (5-30 dni aresztu, grzywna do 5tys) objęte sa odrebną regulacją zawart a w kodeksie wykroczen.
Ustawowe znamiona przestepstwa. Brak chocby jednego z tych znamion nie pozwala na przyjecie dokonania przestepstwa. Dotyczą: podmiotu (art228-tylko osoba pełniaca funkcj publ), strony podmiotowej (wymaga formy umyslnosci lub zarzucalnej nieumyslnosci), przedmiotu (art148-zycie człowieka urodzonego), strona przedmiotowa (obejmuje zabronione zachowanie się, jego skutek, niekiedy także okolicznosci). Znamione: opisowe (kto zabiera w celu przywłaszczenia), wartosciujące (kto „znieważa”), normatywne (wyłudzenie „pożyczki bankowej”, „kredytu”, przekroczenie „uprawnien”).
Przedmiot ochrony(zamchu). Od strony funkcji prawa karnego jest to przedmiot ochrony(rodzajowy - synteza norm chroniących analogicznedobra pod względem rodzajowym, indywidualny- dobro na które skierowany jest zamach przestepny), od strony treści czynu przestepnego - przedmiot zamachu. Przedmiot rodzajowy zamach: bliższy (280-własnosc), dalszy (280-zdrowie, zycie).
Przestepstwa podobne. Przestepstwa skierowane przeciwko temu samemu rodzajowo dobru chronionemu prawem. Warunki: tozsamosc rodzajowa czynów(p-ko zyciu zdrowiu, mieniu), sposób popełnienia polegajacy na zastosowaniu przemocy fizycznej, działanie w celu osiągniecia korzysci.
Znamiona strony przedmiotowej. Zachowanie (działanie lub zaniechanie), okolicznosci, skutek. Szczególne znamiona: sposób i okolicznosci (przemocą, grozba dokonał gwałtu), a także czas i miejsce (krótkotrwałe uzycie pojazdu, czy istota publicznosci).
Działanie i zaniechanie. Działanie (podjecie czynnosci ukierunkowanych na okreslony cel), zaniechanie (zdeterminowane wola powstrzymanie się przez podmiot od obiektywnie możliwego w danym czasie i miejscu działania wymaganego przez prawo). Zaniechanie wystepuje jako: niedopełnienie obowiązku(własciwe) , bądź jako zachowanie pozostajace w związku z okreslonym w ustawie skutkiem(niewłasciwe).
Skutek. Wywołanie wszelkiej zmiany przez sprawce. Materialne (skutkowe- potrzebny jest skutek, inaczej będzie usiłowanie), niematerialne (bezskutkowe- skutek nie jest wymagany, wystarczy zachowanie sprawcy). Przestepstwa materialne także wymagaja spowodowania stanu niebezpieczenstwa bezposredniego (naruszenie czy narazenie dobra prawnego). Materialny charakter ma narazenie na konkretne i bezposrednie niebezpieczenstwo.
Kwalifikowane i uprzywilejowane typy przestepstw. Okolicznosci kwalifikujace: sposób popełnienia, charakter przedmiotu wykonawczego, szczególne nastawienie psychiczne sprawcy. Przestepstwa kwalifikowane przez nastepstwo -wina kombinowana (zawiniona nieumyslnie art156 skutkiem okazuje się smierc). Uprzywilejowane typy przestepstw wpływają szczególne okolicznosci i sytuacja psychiczna sprawcy: 149 smierc dziecka w czasie porodu przez matke, 150 smierc ze wspolczucia. Także wypadek mniejszej wagi-pozbawia kodeks cech zbednej surowosci.
Związek przyczynowy. Na skutek sklada się zwsze szereg warunkow, które łacznie tworza jego przyczyne - teoria rownorzędnosci warunkow (ekwiwalencyjna). Teoria przecietnej przyczynowosci (adekwatna)- uzaleznia istnienie sprawczego związku przyczynowego od oceny sedziego, a także podwaza personalny charakter odpowiedzialnosci w prawie karnym przez przyjecie kryteriow niezaleznych od sprawcy. Zwiazek miedzy zachowaniem a skutkiem musi odpowiadac pewnym cechom( sprawstwo spolecznie niebezpieczne-zachowanie, przebieg i skutek charakteryzuja spoleczne niebezpieczenstwo).
Związek przyczynowy w przestepstwach z zaniechania. Na obiektywna rzeczywistosc można oddziaływac zarówno przez działanie w kierunku zakazanym przez prawo, jak i celowe zaniechanie działania w kierunku nakazanym przez prawo. Przyczynowosc zaniechania pojawia się wówczas, gdy skutek bezposrednio jest wynikiem danego zaniechania.
Wina. Zbrodnie można popełnic tylko z winy umyslnej, wystepek także z winy niumyslnej. Prawo karne opiera się na odpoweidzialnosci za własną wine, także osob wspoldzialajacych w popełnieniu przestepstwa.
Psychologiczna teoria winy. Stosunek psychiczny sprawcy do realizacji czynu zabronionego. Teoria woli - wina polega na złym zamiarze sprawcy, tj chce popełnic czyn zabroniony (bezposredni i ewentualny zamiar), teoria wyobrazenia - swiadomosc sprawcy co do mozliwosci popełnienia czynu zabronionego nie powstrzymuje go przed jego popelnieniem (obejmuje również lekkomyslnosc)
Normatywna teoria winy. Istota winy nie tkwi w procesie psychicznym lecz wiaze się z zarzutem ze sprawca nie powinien takiej woli przejawiac. Naruszenie przez sprawce obowiązujacej normy postepowania jako „obowiązkowosc” wobec prawa. Wina nie wyczerpuje się w samym stosunku psychicznym do czynu. Teoria kompleksowa (nie neguje komponentów psychicznych stosunku sprawcy do czynu) i czysta teoria normatywna (istota winy wyczerpuje się w zarzucalnosci postepowania z pky widzenia okreslonych norm).
Psychologiczne i normatywne definicje winy. Wina jest ujemnie oceniany (naganny) stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistosci objętej znamionami czynu zabronionego. Normatywne warunki przypisania winy: zdolnosc sprawcy do rozpoznania wymaganego przez prawo zachowania; mozliwosc rozpoznawania bezprawnosci przedsiebranego czynu; wymagalnosc zachowania zgodnego z prawem.
Zamiar bezposredni. Sprawca chce popełnic czyn zabroniony. Zamiar popełnienia czynu zabronionego jest aktem woli uwarunkowanym swiadomoscia popełnienia. W formalnych objete swiadomoscią są znamiona zabronionego zachowania, w materialnych skutek. Znamie nastawienia psychicznego sprawcy - jeśli polega na okreslonym w ustawie celu działania jest przestepstwem kierunkowym. (278-„w celu” przywlaszczenia). Zamiar przemyslany (podjęty po głębszym przemysleniu) i nagły (podjety na skutek silnego bodzca).
Zamiar ewentualny. Sprawca wprawdzie nie chce popełnic czynu zabronionego, ale przewiduje realna mozliwosc jego popełnienia i na to się godzi. Wyobrazenie sprawcy o mozliwosci spowodowania skutku, z którym się liczy, nie powstrzymuje go od działania. Zamiar quasi-ewentualny - sprawca chce dokonac czynu zabronionego, ale nie ma pewnosci co do wystapienia któregos z jego znamion i godzi się na jego zaistnienie.
Lekkomyslnosc i niedbalstwo. Lekkomyslnosc - sprawca narusza obowiązek ostroznosci przewidując mozliwosc popełnenia czynu zabronionego, lecz przypuszczając ze tego uniknie (zarzut spotyka go z powodu bezpodstawnego przypuszczenia, gdyz był swiadomy ze nie zachowuje ostroznosci lub starannosci). Niedbalstwo - rozni się brakiem swiadomosci sprawcy co do tego, iż może popełnic czyn zabroniony. (zarzut - popełnienia mogl uniknac gdyby zachował się zgodnie z wymogami ostroznosci).
Wina kombinowana. Dotyczy kwalifikowanych typów przestepstw, w których znamieniem kwalifikujacycm sa nastepstwa czynu objetego znamionami typu podstawowego. (207-czego wynikiem jest targniecie na własne zycie).
Stopien winy. Jest stopniowalna z uwagi na ocene elementow psychologicznych. Zamiar bezposredni jest bardziej naganny niż ewentualny. Wpływa także ocena motywow kierujacych sprawca (dlaczego sprawca dopuscił się danego czynu). Oceny motywów: ujemne (niskie-zasługujace na potepienie) i dodatnie(na uwzglednienie). Wpływa sposób popełnienia przestepstwa (brutalnosc a dazenie do minimalizacji skutkow.
Kontratypy, a okolicznosci uchylajace wine. Bezprawnosc jest zalezna od tresci obowiązujacych przepisów. Okolicznosci uchylajace bezprawnosc nosza nazwe kontratypow. Należa do nich: obrona konieczna, SWK, ryzyko nowatorstwa, dopuszczalna krytyka zwiazana z przestepstwem zniesławienia, działanie w ramach ostatecznej potrzeby wojskowej. Do okolicznosci uchylajacych wine zalicza się usprawiedliwiony bład co do bezprawnosci czynu, niepoczytalnosc, nieletniosc, działanie w warunkach rozkazu.
Obrona konieczna. „siłe siłą odeprzec wolno”tj: zamach i jego odparcie, koniecznosc obrony, wspolmiernosc jej sposobu do niebezpieczenstwa zamachu (przestepne zachowanie w postaci działania lub zaniechania). Obrona konieczna wobec funkcjonariusza publicznego - znecanie się nad osoba zatrzymana, stosowanie niedozwolonych srodkow przymusu, nieszczenie cennych przedmiotow. Prawo do obrony przysluguje wobec rzeczywistego zamachu bezposredniego (natychmiastowe niebezpieczenstwo). Może dotyczyc zamachu zarówno na dobro własne jak i innej osoby (pomoc konieczna).
Wspolmiernosc obrony do zamachu. Osoba napadnieta ma prawo do skutecznej obrony, totez wolno jest uzyc wszelkich dostepnych srodkow, które sa niezbedne do odparcia zamachu, w tym także niebezpieczne narzedzia - chciazby napastnik ich nie uzywał jednakze swa sila i brutalnoscia stwarzał powazne zagrozenie dla napadnietego. Przekroczenie granic- swiadome uzycie nadmiernych srodkow lub sposobow obrony gdy można było odeprzec rownie skutecznymi, a mniej neibezpiecznymi. Niewspolczesnosc - podjecie działan gdy zmach nie wszedł w stadium bezposredniego zagrozenia.
Stan wyzszej koniecznosci. Gdy jakiemus dobru prawnemu grozi niebezpieczenstwo, które odwrocic można jedynie poprzez poswiecenie innego dobra korzystajacego także z ochrony prawnej. Zachowanie sprawcy jest zdeterminowane celem uchylenia niebezpieczenstwa. Warunki ograniczające zastosowanie: subsydiarnosc (gdy niebezpieczenstwa nie można inaczej uniknąc), proporcjonalnosc i wyłączenie. Dobro poswiecone musi przedstawiac wartosc nizsza od dobra ratowanego-uchyla bezprawnosc czynu. Gdy wartosc jest taka sama bądź nizsza w gre wchodzi uchylenie winy.
Obrona konieczna w stanie wyzszej koniecznosci. Wobec działania w stanie wyzszej koniecznosci, które jedynie uchyla wine, można niewatpliwie stosowac obrone konieczna dla odwrócenia powstania jeszcze wiekszych szkod.
Uzasadnione ryzyko. Nie popełnia przestepstwa kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu(zgodnie z aktualnym stanem wiedzy), jeżeli spodziewana korzysc ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne, gospodarcze. Warunkiem dopuszczalnosci jest zgodda uczestnika.
Ryzyko sportowe. Pozakodeksowy kontraty przestepstwa jeżeli spełnia warunki: legalnosci danej dyscypliny; zgodnosc zawodów z regułami ostroznosci; działanie uczestnikow w celu sportowym; dobrowolny udział uczestnikow.
Realizacja uprawnien słuzbowych. To co jest dozwolone przez prawo nie może być zarazem bezprawiem(zasada niesprzecznosci systemu prawnego). Warunki kontratypu pozakodeksowego: działanie podmiotu w ramach uprawnien; komptencja rzeczowa i miejscowa podmiotu; istnienie podstawy prawnej i faktycznej; realizacja czynnosci w sposób zgodny z warunkami okreslonymi w przepisach. Karcenie, samopoc itp.
Karcenie nieletnich. Przesłanka legalizacji takich czynnosci sa wychowawcze uprawnienia rodziców lub opiekunów tj: wychowawczy charakter karcenia; proporcjonalnosc uzytych srodkow do wagi przewinienia; umiarkowanie uzytych srodkow, k™óre nie mogą zagrazac fizycznemu lub psychicznemu rozwojowi osoby karconej. Naduzycie prowadzi do naruszenia prawa z art. 207KK.
Dozwolona samopomoc. Samodzielne zabezpieczenie roszczenia przez jednostke, której interes został naruszony (np.zastawienie rzeczy do uregulowania opłaty czynszowej). To także ujecie osoby na gorącym uczynku przestepstwa lub w poscigu podjetym bezposrednio.
Zgoda pokrzywdzonego. Istotny element niektórych kontratypów: zabieg leczniczy, aborcja itp. Brak zgody może stanowic znamie przestepstwa wyraźne (otwarcie cudzej korespondencji), lub dorozumiane (kradziez, przywłaszczenie). Kryterium pomocniczym jest sciganie z oskarzenia prywatnego lub na wniosek pokrzywdzonego. Osoba uprawniona do wyrazania zgody jest osoba poczytalna i pełnoletnia.
Warunki legalnosci zabiegów leczniczych. Wiąża się z głęboką ingerencją w organizm ludzki oraz ryzykiem smierci, uszkodzen ciała lub innego uszczerbku. Warunki: zgoda pacjenta; wykonanie zabiegu w celu leczniczym; wykonanie zgodnie ze wskazaniami wiedzy i sztuki lekarskiej; wykonanie przez osobe uprawniona. Błedy w sztuce lekarskiej opierane są na badaniach biegłych w danej dziedzinie. Eksperymenty lecznicze wchodzą w zakres zabiegów leczniczych i nie wiązą się z zadnymi zakazami, skoro ich celem jest ratowanie zycia lub zdrowia konkretnej osoby.
Spowodowanie smierci dziecka poczetego. Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie plodu ludzkiego i warunkach dopuszczalnosci przerywania ciazy legalizuje aborcje, gdy: utrzymanie ciazy zagraza powaznym niebezpieczenstwem dla zycia lub zdrowia kobiety; stwierdzono trwałe lub nieodwracalne uszkodzenie plodu; ciaza jest wynikiem przestepstwa. Kk 1997 penalizuje aborcja”za zgoda kobiety, lecz wbrew warunkom ustawy”.
Bład w prawie Karnym. Może polegac na urojeniu sobie itnienia okolicznosci czy cech pewnego stanu rzeczy, które nie wystepuja w obiektywnej rzeczywistosci, co powoduje, ze podejmowane przez niego procesy decyzyjne sa wadliwe. Bład co do okolicznosci nalezacej do znamion czynu zabronionego wyłacza wine umyslna (sprawca zabiera cudza rzecz w przekonaniu ze jest jego). Jeśli uznamy ze bład był zawiniony przez lekkomylnosc czy niedbalstwo to w gre wchodzi odpowiedzialnosc za przestepstwo nieumyslne.
Błąd co do faktu. Bład może dotyczyc fizycznych własciwosci przedmiotu wykonawczego(„człowiek” nie „zwierze”) albo jego cech normatywnych („cudza” nie „własna”)- maja charakter istotny, a jeżeli sprawca miał zabic X a zabił Y czy miał skrasc T a skradł S to jest to błąd nieistotny, będzie odpowiadał za zabojstwo i kradziez. Bład sprawcy co do nastepstw kwalifikujacych odpowiedzialnosc karna nie wyłacza odpowiedzialnosci za te nastepstwa, jeżeli był wynikiem lekkomyslnosci lub niedbalstwa. Bład sprawcy co do okolicznosci kwalifikujacej wyłącza odpowiedzialnosc za przestepstwo kwalifikowane. Nieswiadomosc sprawcy co do istnienia takiej okolicznosci, albo przeciwnie urojenie sobie jej istnienia stwarza podstawe do zastosowania tej złągodzonej odpowiedzialnosci, gdy sad uzna, ze błąd był usprawiedliwiony.
Bład nieswiadomosci bezprawnosci czynu. Do uchylenia odpowiedzialnosci wystarczy, ze nieswiadomosc bezprawnosci czynu jest usprawiedliwiona. Usprawiedliwiona nieswiadomosc bezprawnosci uchyla wine, natomiast gdy jest ona nieusprawiedliowiona, sad może zastosowac nadzwyczajne złagodzenie kary.
Bład co do okolicznosci uchylajacych przestepnosc czynu. Nie popełnia przestepstwa, kto dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym, błednym przekonaniu, ze zachodzi okolicznosc wyłaczajaca bezprawnosc lub wine; jeżeli bład jest nieusprawiedliwiony, sad może zastosowac nadzwyczajne złagodzenie kary” - koncepcja błedu prawnego (sprawca nie myli się co do okolicznosci przedsiebranego czynu, lecz jedynie co do jego oceny prawnej - skarcenie dziecka sasiada).
Niepoczytalnosc a poczytalnosc ograniczona. Niepoczytalnosc jest okolicznoscia wyłączająca wine, a jej ustalenie oparte musi być kazdorazowo na opiniach biegłych psychiatrow za pomoca metody biologicznej- podajacej przyczyny tego stanu, metody psychologicznej- wskazujacej jej skutki. Przyczyna niepoczytalnosci może być uposledzenie umyslowe(lekkie, umiarkowane, ciezkie i glebokie- wyłacza mozliwosc rozpoznania przez sprawce czynu zabronionego), choroba psychiczna(podkład organiczny-otępienie, podkład nieograniczony-psychoza), psychopatia(zakłócenia w sferze popedów i woli, poczytalnosc ograniczona), inne zaklocenie czynnosci psychicznych(afekt patologiczny, odurzenie narkotykowe, stany pospiączkowe) i musza wystepowac w czasie popełnienia czynu. Wobec w/w stosuje się srodki zabezpieczające. Ograniczenie poczytalnosci nie uchyla winy a jedynie ja umniejsza.
Odpowiedzialnosc za popełnienie czynu zabronionego w stanie upojenia alkoholowego lub innego srodka odurzającego. Odpowiedzialnosc karna odurzonego sprawcy za popełniony czyn uzalezniona została od zawinienia przezen swego odurzenia wyłaczającego lub ograniczającego poczytalnosc - sadownictwo orzeka w domniemaniu powinnosci takiego przewidywania.
Wykonanie rozkazu a uchylenie odpowiedzialnosci karnej. Obowiązek wykonania rozkazu wiąze się z panującą w wojsku zasada dyscypliny i podporządkowania. Miernikiem odpowiedzialnosci jest nie samo istnienie rozkazu, lecz swiadomosc jego przestepnosci i mozliwosc dokonania faktycznego wyboru przy powziętej decyzji. Nie popełnia przestepstwa zołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego bedacego wykonaniem rozkazu, chyba ze wykonujac rozkaz umyslnie popełnia przestepstwo”.
Formy popełnienia przestepstwa. Pojedyncze sprawstwo wykonawcze - jedna osoba swym zachowaniem realizuje wszystkie znamiona jakiegos typu przestepstwa okreslonego w przepisach czesci szczegolnej PK. To formy stadialne (czynnosci przygotowawcze, działanie może zakonczyc się na usilowaniu),zjawiskowe (wspolsprawstwo, podzeganie, pomocnictwo, kierowanie popełnieniem przestepstwa).
Usiłowanie przestepstwa. Elementy: 1)Usilowanie wystepuje w zamiarze bezposrednim i ewentualnym (wywołuje trudnosci pojeciowe i interpretacyjne, ale przyjmuje orzecznictwo sadowe). 2) zachowanie- działenie lub zaniechanie(przestepstwa z zaniechania maja wymog bezposredniosci czynu), 3)bezposredniosc zmierzania sprawcy do dokonania przestepstwa. Oceniac należy w kryterium przedmiotowo-podmiotowym, czy zachowanie sprawcy już prowadziło do realizacji skutkow czy tez miało charakter przygotowawczy. 4)Brak dokonania oznacza ze sprawca nie zrealizował wszystkich znamion przestepstwa.
Usilowanie ukonczone i nieukonczone, kwalifikowane oraz nieudolne. Ukończone-sprawca wykonał wszystkie czynnosci majace doprowadzic do zamierzonego celu, lecz skutku nie osiągnął(strzelił,lecz chybił). Nieukonczone- zdołał zrealizowac jedynie czesc działan zmierzających bezposrednio do dokonania(przed strzałem obezwładniony). Kwalifikowane- sprawca zamierzonego skutku nie osiągnał, lecz spowodował inny skutek (nie 148 a 156). Udolne- sprawca skutku nie osgiągnął choc mogł go spowodowac, nieudolne- gdy dokonanie przestepstwa od poczatku jest niemozliwe.
Karalnosc usilowania i uchylenie karalnosci. Istotne znaczenie ma odstapienie od usilowania i czynny zal (jeśli odstapił od dokonania bądź skutecznie zpobiegł nie podlega karze, jeśli starał się zapobiec skutkowi przewiduje kk nadzwyczajne złagodzenie kary) ta klauzula bezkarnosci stwarza sprawcy bodzce do odstapienia od usilowania. Bezskuteczny czyny zal może podlegac nadzwyczajnemu zlagodzeniu kary.
Forma rzeczowa i osobowa przygotowania przestepstwa. Przygotowanie ma stworzyc warunki do podjecia działan prowadzacych bezposrednio do dokonania. Wystepuje w formie: rzeczowej (nabycie lub przysposobienie srodkow do popełnienia przestepstwa; zbieranie informacji; sporzadzenie planu działania; inne podobne czynnosci) lub personalnej (porozumienie z inna osoba w celu wspolnego popełnienia przestepstwa. Sa to działania celowe wiec tylko działanie bezposrednie bądź ewentualne.
Przygotowanie przestepstwa-karalnosc. Ustawa wylicza: wszczecie wojny napastniczej, ludobojstwo, zamach stanu, fałszowanie pieniedzy, dezercja- jako ze sa to dobra szczegolnej wagi. Klauzula niekaralnosc w wypadku odstapienia od przygotowania, przy porozumieniu warunkiem bezkarnosci jest podjecie istotnych staran zmierzających do zapobiezenia dokonania.
Podzeganie, pomocnictwo i poplecznictwo. Podzeganie (tylko działaniem w zamiarze bezposrednim) polega na naklanianiu (prosba,obietnica korzysci) osoby do zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli osoba naklaniana uzewnetrzni podjety zamiar to w gre wchodzi nie podzeganie a pomocnictwo. Podzegacz ponosi odpowiedzialnosc za czyn zabroniony gdy naklania osobe ktorej winy nie można przypisac-nieletni. Pomocnictwoto ułątwienia innej osobie dokonania czynu zabronionego przez dostarczenie srodkow, udzielenie rady. Zarówno w formie zaniechania jak i działania. Wystepuje w czasie lub przed dokonaniem czynu zabronionego. Pomoc udzielona po jest poplecznictwem. Podzegacz i pomocnik nie odpwiada za eksces sprawcy( dotyczyła kradziezy, a dokonał rozboju). Każdy za wspoldzialajacych odpoweiada w granicach swojej winy.
Karalnosc podzegacza i pomocnika. Rola pomocnika jest często podrzedna wiec sad może zastosowac nadzwyczajne złagodzenie kary. Przy usilowaniu sprawcy ponosza odp jak za usilowanie, gdy sprawca nawet nie usilowac sam może zast NZK lub odstapic od jej wymierzenia. Nie podlega karze pomocnik czy podzegacz jeśli zapobiegł dokonaniu cz zabr. Prowokator ponosi odp jak podzegacz.
Formy sprawstwa. 1) Sprawstwo indywidualne wykonawcze-osoba własnym zachowaniem wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego. 2)wspolsprawstwo. 3)sprawstwo kierownicze- odzwierciedlenie własciwej roli kierownika akcji przestepnej nie bioracego bezposrednio udziału. Sprawca wykorzystuje uzaleznienie innej osoby od siebie wydajac jej polecenia popełnienia przestepstwa jednak nie kierujc realizacja polecenia.
Wspolsprawstwo. Dwie lub wiecej osob działa w porozumieniu którego trescia jest wspolne popełnienie czynu zabronionego przed lub w trakcie realizacji. Wspolsprawstwo sukcesywne- osoba właczajaca się do porozumienia w trakcie realizacji przestepstwa. Wspolsprawcy nie ponosza odpowiedzialnosci za eksces jednego z uczestniko a za wspolne przestepstwo. Sprawstwo rownoległe (wielosprawstwo)- sytuacja w której osoby dziąłajace bez porozumienia dopuszczaja się przestesptw w tym samym miejscu, wykorzystujac te sama sposobnosc. Teoria istotnosci roli w realizacji przestepstwa oparta na tresci porozumienia- wspolsprawca jest ten kto tak istotnie przyczynił się do realizacji przestepstwa, ze bez jego zachowania się dokonanie byłoby niemozliwe lub znacznie utrudnione.
Prawna jednosc czynow i wielosc czynow jako przestepstwo. Prawna jednosc przestepstwa (pozorny zbieg przestepstw) - na podstawie wyraznego przepisu lub reguł wykladni prawa wielosc czynow uwaza się za jedno przestepstwo, obejmuje: przestepstwa o wieloczynowo okreslonych znamionach (207fiz-psych,270przerob albo uzyw); p zlozone(zespol znamion sklada się z dwoch lub wiecej czynow -281); konstrukcje przestepstwa ciaglego; wspolukarane czyny uprzednie (etapy realizacji- jeśli po podzeganiu sam dokonuje odp za dokonanie nie podzeg; czynnosci towarzyszace; nieuchronne skutki- ogr wolnosci) i nastepcze (owoce przestepstwa, czyny pozostaja ukarane jeśli z przestepstwem gł łaczy je bliskosc czasowa i wiez sytuacyjna)
Przestepstwo ciagle, ciag przestepstw. Przestepstwo ciagle- ten sam sprawca dokonuje powtarzajacych się zamachow na to samo dobro w krótkich odstepach czasu przez dwa lub wiecej zachowan, przeslanki: tozsamosc dobra prawnego w które godzi sprawca; jednorodnosc sposobu atakowania dobra; wiez czasowo-sytuacyjna miedzy poszczegolnymi czynami; zamiar obejmujacy z gory całosc akcji przestepczej. Ciag przestepstw- w krótkich odstepach czasu i w podobny sposób dwoch lub wiecej przestepstw.
Przestepstwo ciagłe, ciag przestepst- odpowiedzialnosc. Prawna jednosc czynu wiaze się z zakazem ne bis in idem zakaz ponownego karania. W wypadku ciagu przestepstw sad orzeka tylko jedna kare na podstawie przepisu, którego znamiona kazde z tych przestepstw wyczerpuje, z mozliwoscia zaostrzenia kary do gornej granicy ustawowego zagrozenia zwiekszonego o polowe. Kk z 2001r rezygnuje z podziału i reguluje wieloczynowe przestepstwa ciągłe.
Realny zbieg przestepstw a recydywa. Kara łączna Ten sam sprawca popełnia dwa lub wiecej przestesptw, które sa rozpoznawane łacznie w jednym postepowaniu. San najpierw wymierza kare za poszczególne a w koncu kare łączna. Recydywa - ten sam sprawca popełnił dwa lub wiecej przestepstw, ale rozni się tym ze kolejne przestepstwo popełnia po skazaniu, lub odbyciu kary za poprzednie. Realny zbieg: jednorodzajowy (w jednym postepowaniu podlegaja dota nieukarane czyny tego samego rodzaju: 278), wielorodzajowy (czyny roznego rodzaju: 280,278,222). Modyfikowane kary łaczne: dolna granice kary łacznej stanowi najwyzsza z kar wymierzonych za jedno ze zbiegajacych się przestepstw, gorna stnowi suma kar, nie wieksza jak 15 lat pozb*, 18 mies ogr*, 540 s.d.(*można łączyc w proporcji miesiac:15 dni). Sad może zawiesic wykonanie kary łącznej. Przy karze 25 lat stosuje się zasade absorpcji (kara wyzsza pochłania nizsze).
Pozorny zbieg przepisów. Wyłaczanie wielosci ocen. Pomijalny zbieg - gdy czyn wyczerpuje znamion jednego lub wiecej przepisów ale zbiegu przepisów nie uwzględnia się na podstawie reguł wyłaczania wielosci ocen (redukcja do jednego przepisu). Zasada specjalnosci lex specialis derogat legi generali (279 wyłacza 278). Zasada pochłaniania - przepis zawiera w sobie okolicznosci objete znamionami drugiego przepisu (207 pochłania 216,217). Przepis zawierający łagodniejsza sankcje nie może pochłaniac przepisu surowszego. Zasada subsydiarnosci - przepis zasadniczy wyłacza zastosowanie przepisu pomocniczego (228 wyłacza 231).
Rzeczywisty zbieg przepisów. Jeden czyn wypełnia znamiona okreslone w dwoch lub wiecej przepisach ustawy karnej a nie zachodzi zajwisko wypierania lub pochłaniania jednego przepisu przez drugi (stosunek krzyzowania nie na- i podrzednosci). Zbiegi: kumulatywny ( skazanie sprawcy za jedno przestepstwo na podstawie wszystkich zbiegajacych się przepisow), eliminacyjny (na podstawie przepisu najsurowszego), idealny (może nastapic skazanie sprawcy za przestepstwo i ukaranie za wykroczenie - eliminuje mozliwosc podwojnego karania, jednoczywnowy zbieg: przestepstwa i wykroczenia; przestepstw KKS i innego).
Kumulatywna kwalifikacja prawna czynu. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona okreslone w dwoch albo wiecej przepisach ustawy karnej, sad skazuje za jedno przestepstwo na podstawie wszystkich zbiegajacych się przepisów przewidujacego kare najsurowsza, natomiast srodki karne i zabezpieczające na podst tego samego przepisu bądź innych zbiegajacych się (286i270)
Kara kryminalna. Kara za przestepstwo wymierzana jest w imieniu panstwa i stanowi reaizacje wymiaru sprawiedliwosci, który konstytucja powierzyła sadom. Kary orzekane za wykroczenia nie mają charakteru kar kryminalnych w znaczeniu scislym. Podstawa stosowania kar kryminalnych jest wina ustalona i przypisana sprawcy przestepstwa w okreslonym przez prawo trybie. Ma spełniac funkcje w zakresie prewencji indywidualnej i ogolnej, oparta jest na odpowiedzialnosci osobistej sprawcy przestepstwa.
Racjonalizacja kary. sprawiedliwosciowa (idea sprawiedliwego karania ujmowana jest nie abstrakcyjnie, lecz jako praktyczny miernik wymiaru kary, opartego na proporcjonalnosci kary do winy sprawcy i szkodliwosci czynu) i celowosciowa (utylitarna- kara jako uzyteczne narzedzie zmierzające do zapobiegania przestepczosci). Wspolczesne teorie mieszane akcentuja względna rownorzędnosc sprawiedliwego karania oraz ogolno i szczegolno-prewencyjnego celu kary.
Cele i funkcje kary. Cele- stany, które za pomoca kary zamierza się osiągnać. Fukcje- faktycze skutki wywoływane przez kare: rzeczywiste (faktyczne nastepstwa kary) i postulatywne (zamierzone nastepstwa). Cele kary: sprawiedliwosciowy (kara powinna być wspolmierna do ciezkosci przestepstwa tj. stopnia winy i szkodliwosci jego czynu), prewencja indywidualna (zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawce zmierzajace do zapobiezenia powrotu do przestepstwa), prewencja ogolna (zapobiegawcze oddziaływanie na spoleczenstwo) wyróznia: prewencje negatywna (odstraszająca) i pozytywna (ksztaltujaca zgodne postawy i oceny prawne)
Kary i srodki karne. Kary to: grzywna, ograniczenie wolnosci, pozbawienie wolnosci, 25 lat pw, dozywotnie pw. Środkami karnymi sa: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania okreslonego stanowiska, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek, obowiązek naprawienia szkody, nawiązka, swiadczenie pienieżne, podanie wyroku do publ wiadomosci. Srodki karne w znaczeniu: szerszym (wszystkie przewidziamne przez prawo srodki reakcji na czyn przestepny) i wezszym (srodki probacyjne i inne srodki karne). Srodki karne zawieraja dolegliwosc: prewencyjnie (przepadek rzeczy), kompensacja szkody i zadoscuczynienie.
Kara smierci w PRL. Po 1966 MPPOiP kare ograniczono o osoby ponizej 18 roku zycia, kobiety ciezarne, potraktowano ja jako wyjątkową do najciezszych zbrodni
Argumenty za i przeciw karze smierci. Przeciwko: niezgodnosc z zasadami humanizmu; negatywny wpływ na kulture spoleczna; nieodwracalnosc naprawienia ewentualnej pomyłki; nieuzytecznosc. Za: zasada sprawiedliwosci wspolmiernosci; odstraszajacy wpływ tej kary; opinia publiczna która aprobuje jej wykonywanie. Moratorium - czasowe zawieszenie kary smierci.
Rozwój kary pozbawienia wolnosci i systemu penitencjarnego. 1791- system celkow (skazany przesiadywał z biblia w osamotnieniu), 1826- system wspolnej pracy i milczenia, 1840 system angielski przewidywał 3 etapy: pełna izolacja, wspólna praca w wydzielonych grupach, przedterminowe zwolnienie.
Kara pozbawienia wolnosci. Jest srodkiem ostatecznym. Gdy chodzi o zbrodnie i ciezkie wystepki, pozostaje podstawowym i niezbednym srodkiem reakcji prawnokarnej. Resocjalizacyjno - zapobiegawczy cel wykonania srodkami takimi jak: praca, kształcenie, zajecia kulturalno-oswiatowe, sportowe. Akcent indywidualizacji oddziaływania na skazanych. Rodzaje zakładów karnych dla: młodocianych, odbywających kare poraz pierwszy, recydywistow penitencjarnych, odbywających kare aresztu wojskowego. Typy: zamkniete, polotwarte i otwarte. Systemy odbywania: programowane oddziaływanie, terapeutyczne, zwykle. Kare dożywotnią można warunkowo skrócic do 25 lat.
Kara ograniczenia wolnosci. Od miesica do 12. polega na nieodplatnej kontrolowanej pracy, na rzecz jednostek panstwowych. Dozor kuratorski i nalozenie srodkow probacyjnych: przeproszenie pokrzywdzonego; łozenie na utrzymanie innej osoby; powstrzymanie się od naduzywania alkoholu lub innych ś.o.; naprawienia w całosci lub czesci wyrządzonej szkody. Mozliwosc orzeczenia zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolnosci na okres proby od 1 do 3 lat.
System grzywien dniowkowych. Wymiernosc i łątwosc w orzekaniu, oraz taniosc wykonania. Zalety indywidualno i ogolnoprewencyjne uswiadamiajace nieoplacalnosc przestepstwa. System taksy dziennej w dwóch etapach: liczba stawek wg spolecznej szkodliwosci czynu i wysokosc stawki stosownie do indywidualnych mozliwosci uiszczenia grzywny przez skazanego. Kodeks ustanawia zakaz orzekania grzywny niesciągalnej. Wysokosc jednej stawki nie może przekroczyc 2tys i być nizsza jak 10zł.
Kary zastepcze. Kary orzekane w miejsce kar pierwotnie orzeczonych. Jeżeli skazany uchyla się od odbywania orzeczonej kary ograniczenia wolnosc sad zamienia na: 1 dzien/ 1 stawka dzienna lub 2dni/1dzien p.w. Zastepcza karą za grzywne jest pozbawienie wolnosci traktowane jako ostatecznosc.
Srodki karne. Ze względu na charakter i funkcje: represyjne (pozbawienie praw, przepadek przedmiotow, pozbawienie korzysci pochodzących z przestepstwa) i prewencyjne (zakaz prowadzenia okreslonej działalnosci, pojazdów, przepadek narzedzi przestepstwa). Katalog obejmuje także obowiązek naprawienia szkody.
Pozbawienie praw publicznych. Obejmuej utrate: czynnego i biernego prawa wyborczego; prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwosci; prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach panstwowych; odznaczen, orderów i tytułów honorowych. Sad orzeka fakultatywnie przy skazaniu na kare na czas nie krotszy od 3 lat.
Zakaz zajmowania okreslonego stanowiska. Podstawe stanowi: naduzycie stanowiska lub uprawnien zawodowych do popełnienia przestepstwa; okazanie, ze dalsze psrawowanie funkcji wykonywanie zawodu zagraza istotnym dobrom (do 10lat)
Zakaz prowadzenia pojazdów. Zakres: mechaniczne i niemechaniczne pojazdy. Podstawa jest skazanie za przestepstwo przeciwko bezpieczenstwu w komunikacji ladowej, wodnej lub powietrznej. Chodzi o kierującego. Zakaz orzeka się obligatoryjnie jeżeli był nietrzezwy (0,25 mg/l), zbiegł z miejsca zdarzenia. Dozywotnio w warunkach recydywy czy spowodowaniu zagrozenia ze skutkiem smiertelnym lub ciezkim naruszeniem ciała. KW także przewiduje za: spowodowanie zagrozenia przez niezachowanie nalezytej ostroznosci; prowadzenie pojazdu po uzyciu; nistosowanie się do sygnałów kontroli ruchu drogowego; nieudzielenie przez uczestnika wypadku pomocy innej ofierze. (od 6 mies do 3 lat).
Przepadek przedmiotów. Grupy przedmiotów: pochodzace bezposrednio z przestepstwa; które słuzyły lub były przeznaczone do popełnienia przestepstwa; których wytwarzanie jest zabronione. Przepadek orzeka się tylko wtedy, gdy przedmiot nie podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi.
Przepadek korzysci majatkowej uzyskanej przez przestepce. Obligatoryjne orzekanie przepadku na wszystkie przypadki, w których sprawca przestepstwa osiągnął z jego popełnienia bezprawną korzysc majątkowa. Korzysc majątkowa to także wierzytelnosci i inne prawa majatkowe. Odwrócony ciezar dowodu wobec sprawcy który osiągnał korzysc majątkową znacznej wartosci z przestepstwa.
Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestepstwem. Sad na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody całosci lub czesci (np.148,156). Obowiązek może być nalozony w ramach srodkow probacyjnych. Fakultatywny w razie warunkowego zawieszenia wykonania kary.
Nawiązka i swiadczenie pieniezne. Polega na zasądzeniu obok kary okreslonej kwoty pienieznej na rzecz pokrzywdzonego, niekiedy także na cel spoleczny. Wysokosc nawiązki nie może przekraczac dziesieciokrotnosci najnizszego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji. Swiadczenie pieniezne nie jest forma naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu a dodatkową dolegliwoscią. Orzeka się na okreslony cel spoleczny i nie może przekraczac trzykrotnosci najnizszego miesiecznego wynagrodzenia.
Podanie orzeczenia do publicznej wiadomosci. Cel: zwiekszenie spolecznego oddziaływania kary (prewencja ogolna); interes pokrzywdzonego (za zniesławienie). Srodek można orzez jedynie w wypadkach przewidzianych w ustawie. Jest to niezbedne dla osiagniecia jednego z celow kary jakim jest kształtowanie swiadomosci prawnej spoleczenstwa.
Probacja. Przkonanie ze proces oddziaływania resocjalizacyjnego przeprowadzic można bez pozbawienia wolnosci. Charakteryzuje się duza efektywnoscią o czym swiadczy niski procent powrotnosci do przestepstw. Rozne formy warunkowego skazania, system anglo-amerykanski polega na warunkowym zawieszeniu orzeczenia o karze w celu poddania sprawcy obowiązkom proby i dozorowi kuratora.
Warunkowe umorzenie postepowania. Swoisty srodek karny polegajacy na nalozeniu okreslonych obowiązkow na sprawce przestepstwa w celu poddania go probie. Przesłanki: zagrozenie czynu karą nie przekraczająca 3 lat pw; wina sprawcy i stopien spolecznej szkodliwosci nie sa znaczne; brak watpliwosci do popełnienia przestepstwa i okolicznosci; sprawca nie był dotad karany za przestepstwo umyslne; wystepuje poztywna prognoza, ze sprawca nie popełni ponownie przestepstwa. Warunkoweg umorzenie nie jest skazaniem, ale rozstrzyga kwestie winy oskarzonego. Gdy sa przesłanki do warunkowego umorzenia prokurator zamiast aktu oskarzenia przesyła do sadu wniosek o wu.
Obowiązki proby przy warunkowym umorzeniu. Okres od 1 do 2 lat. Zobowiązuje sprawce do naprawienia szkody; przeproszenia pokrzywdzonego; powstrzymania się od naduzywania alkoholu itp.). ponadto można orzec swiadczenie pieniezne oraz zakaz prowadzenia pojazdów. Sad może orzec dozor kuratora, osoby godnej zaufania bądź instytucji w której działalnosci lezy troska dobrego wychowania. Sad podejmuje postepowanie karne jeżeli w okresie proby sprawca dopuszcza się przestepstwa umyslnego czy razaco narusza porządek prawny.
Warunkowe zawieszenie wykonania kary. Typowy wyraz racjonalizacji szczególno-prewencyjnej. Kk przewiduje warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolnosci nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolnosci i grzywny samoistnej. Kk przewiduje mozliwosc stosowania instytucji warunkowego skazania wobec recydywistów w typie podstawowym bez szczególnych ograniczen, zas w wypadku recydywy wielokrotnej gdy zachodzi wyjatkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznosciami.
Obowiązki proby przy warunkowym zawieszeniu. W wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolnosci okres proby wynosi 2-5 lat, w stosunku do mlodocianych i recydywistów 3-5 lat. Zawieszając wykonanie kary można nałozyc na sprawce odpowiednie obowiązki proby: informowanie sadu, kuratora o przebiegu proby; przeproszenie pokrzywdzonego; łozenie na utrzymanie innej osoby; wykonywanie pracy zarobkowej, nauki przygotowania się do zawodu; powstrzymania się od naduzywania od alkoholu; poddania się leczeniu, odwykowemu w szczególnosci; powstrzymania się od przebywania w okreslonych srodowiskach. Ponadto sad może zobowiązac do naprawienia szkody. Można skazanego poddac dozorowi. Istota warunkowego skazania jest uzaleznienie skutkow prawnych od przebiegu okresu proby i jej wynikow. Pozytywny zaciera skazanie jeśli w 6 miesiecy nie doszło do odwieszenia skazania. Negatywny gdy dopuszcza się nowego przestepstwa obligatoryjnie. Fakultatywnie gdy raząco narusza porządek prawny, nie uisci grzywny, uchyla się od dozoru.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie. Jest wyrazem indywidualizacji kary pozbawienia wolnosci. Przesłanką merytoryczna jest prognoza kryminologiczna oparta na ocenie i warunkach osobistych skazanego. O warunkowym zwolnieniu orzeka sad penitencjarny na wniosek skazanego lub jego obroncy, dyrektora zakladu, kuratora sadowego. Przesłanka formalna jest odbycie czesci kary - ogolna przesłanka jest odbycie polowy kary, w przypadku recydywy po 2/3 odbytej kary. Przy dozywociu po 25 l, przy 25 po 15l.
Obowiązki proby przy warunkowym zwolnieniu. Odwołanie warunkowego zwolnienia jest obligatoryjne, jeżeli zwiniony w okresie proby popełnił przestepstwo umyslne, za które orzeczono prawomocnie kare pozbawienia wolnosci, fakultatywne jeżeli w okresie proby zwolniony razaco narusza porządek prawny, w szczególnosci popełnił przestepstwo nie będące podstawą obligatoryjną, uchyla się od dozoru. Pozytywny upływ okresu próby stanowi zrealizowanie celu warunkowego zwolnienia.
Recydywa. Ponowne lub wielokrotne popełnianie przestepstw przez tego samego sprawce. Recydywa w znaczeniu: kryminologicznym (zjawisko przestepczosci powrotnej przez te sama osobe), prawnym (ogólna- uprzednie skazanie za przestepstwo, szczególna- powrót do okreslonej kategorii przestepstw przed upływem 5 lat od odbycia kary), penitencjarnym (ponowne odbywanie kary pozbawienia wolnosci w wyniku skazania nie tylko za przestepstwa popełnione w warunkach ustawowo okreslonej recydywy szczególnej). Przestepczosc powrotna stanowi dowod na nieskutecznosc polityki kryminalnej, orzekania i karania. Brak pomocy i opieki postpenitencjarnej i zjawisko stygmatyzacji- odrzucenia.
Recydywa ogólna i szczególna. Ogólna: powrót do przestepstwa po uprzednim skazaniu za jakiekolwiek przestepstwo umyslne; powrót do przestepstwa po uprzednim skazaniu za wystepek umyslny na kare pozbawienia wolnosci na czas nie krótszy niż 6 miesiecy, bez warunkowego zawieszenia. Szczególna tyczy się osob które odbywały kare pozbawienia wolnosci: recydywa szczególna podstawowa- skazany po odbyciu kary w przeciagu 5 lat ponownie zostaje skazany za podobne przestepstwo; recydywa szczególna wielokrotna: sprawca był już skazany w warunkach recydywy podstawowej, odbył łacznie co najmniej rok kary pw, w ciagu 5 lat od odbycia kary powrócił do przestepstwa przeciwko zyciu zdrowiu, gwałtu. Recydywa w typie podstawowym - gł kryterium to podobieństwo przestepstw.
Nadzwyczajne obostrzenie kary wobec recydywistów szczególnych. Sad może zwiekszyc gorną granice kary o polowe. W przypadku multirecydywisty skazanie na pw sad musi wymierzyc kare którą może zwiekszyc o polowe gornej granicy ustawowego zagrozenia. W kk 1997 podkreslono ze wobec recydywisty wielokrotnego wymiar kary musi nastapic powyzej dolnej granicy sankcji przypisanej za dane przestepstwo.
Przestepczosc zawodowa. Przesłanka czynienia sobie z przestepstwa stałego zrodła dochodu jest spełniona zarówno wtedy, gdy działalnosc przestepcza stanowi dla sprawcy główne jak i wtedy gdy stanowi uboczne zrodło dochodu, byleby dochody były czerpane regularnie.
Przestepczosc zorganizowana. Przestepczosc zorganizowana w Polsce nie ma charakteru mafii - z uwagi na brak tradycji, zaplecza spolecnzo-kulturowego, wystepuje w formie zorganizowanych grup i związkow przestepczych.
Przeciwdziałanie zorganizowanej przestepczosci. Wobec sprawców popełniających przestepstwo w ramach działalnosci zorganizowanej grupy lub związku przestepnego stosuje się obostrzenia przewidziane wobec recydywistow wielokrotnych, tj orzekanie kary pozbawienia wolnosci nadzwyczajnie obostrzonej. Skuteczną jest kara konfiskaty lub inna forma pozbawienia korzysci z przestepstwa.
Przestepstwo terrorystyczne. Obostrzenia odpowiedzialnosci wprowadziła dyrektywa RE rozciagająca przestepczosc zawodową, zorganizowana do sprawców przestepstw o charakterze terrorystycznym. Definicja przestepstwa zawiera: powazne zastraszenie wielu osob; zmuszanie organu władzy publicznej RP do podjecia lub zaniechania okreslonej czynnosci; wywołania powaznych zaklocen w ustroju lub gospodarce RP. Przestepstwa te mają charakter celowy zmierzajacy do osiągniecia efektu o charakterze politycznym.
Sądowy wymiar kary. Swoboda oceny sadu, humanitaryzm, indywidualizacja kary. Granice swobody sedziowskiej okresla sposób kształtowania ustawowego wymiaru kary, przyjeto względna swoboda sądów przy wymiarze kary. Zasada swobody sadu w granicach ustawy: konstytucyjnie gwarantowana niezawislosc sadow, które podlegaja ustawom. Swoboda sadu jest ograniczona wskazanymi w ustawie zasadami i dyrektywami wymiaru kary oraz innych srodkow karnych. Zasada humanitaryzmu nakazuje kierowanie się godnoscią człowieka, dazenie do minimalizacji dolegliwosci wynikajacych z kar. Zasada indywidualizacji polega na dostosowaniu do indywidualnych własciwosci i warunkow osobistych sprawcy.
Zasada zaliczania tymczasowego aresztowania na poczet kary. zalicza się na poczet kary rzeczywiste pozbawienie wolnosci, co obejmuje nie tylko tymczasowe aresztowanie, wszelkie inne formy faktycznego zatrzymania.
Zasada preferencji kar nieizolacyjnych. Jeżeli ustawa przewiduje mozliwosc wyboru rodzaju kary, sad orzeka kare pozbawienia wolnosci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy, gdy inna kara lub srodek karny nie może spełnic celow kary. mozliwosc orzeczenia zamiast pozbawienia wolnosci kary ograniczenia wolnosci lub grzywny za przestepstwo zagrozone wyłącznie karą pozbawienia wolnosci nie wyzsza niż lat5
Dyrektywy rządzace wymiarem kary i innych srodkow karnych. Sa to zawarte w ustawie wskazania, którymi sad ma obowiązek kierowac się przy ich wymierzaniu. Ogólne (kształtują wymiar kary wobec ogolu sprawców), szczególne (dotycza jedynie okreslonej kategorii sprawców). Dyrektywy wspolmiernosci kary maja zapewnic orzekanie kar zasłuzonych. Dyrektywa spolecznego oddzialywania kary (ksztaltuje własciwe oceny i postawy prawne w spoleczenstwie). Dyrektywa oddziaływania na sprawce realizuje wskazania prewencji indywidualnej.
Spor o wzajemny stosunek dyrektyw wymiaru kary. wspolmiernosc kary do winy sprawcy i spolecznej szkodliwosci czynu nie da się wyrazic w jakiejs jednej scisle okreslonej liczbie czy wielkosci kary - pewne granice sprawiedliwosci kary lub srodka karnego, w ramach których porusza się sad.
Szczególne dyrektywy wymiaru kary. to dyrektywy które modyfikują dyrektywy ogolne. Wobec nieletnich i młdocianych sprawców jest prymat wychowawczego oddziaływania. Wprowadzając system grzywien dniowkowych szkodliwosci czynu i winie sprawcy odpowiadac ma jedynie liczba dniowek, wysokosc dniowki ustala się zawsze indywidualnie w oparciu o ocene mozliwosci platniczych skazanego.
Okolicznosci przy wymiarze kary. dotycza przedmiotowej (wspolmiernosc kary do stopnia winy i spolecznej szkodliwosci czynu) i podmiotowej charakterystyki (dyrektywa prewecji indywidualnej). W zaleznosci od sadu działac mogą na korzysc, albo na niekorzysc oskarzonego. Wspoldziałanie z nieletnim w warunkach recydywy ogolnej trzeba traktowac zwsze jako okolicznosc obciazajaca. Sposób działania - z czynem wiaze się motywacja jego popełnienia, podlegajaca ocenie sadu (motywy uwzględniające i potepiajace). Okolicznosci objete znamionami nie mogą stanowic podstawy do surowszego wymiaru kary.
Nadzwyczajne złagodzenie kary. polega na wymierzeniu kary łagodniejszej niż przewidziana w sankcji za dane przestepstwo. Zbrodnia podlega obnizeniu do 1/1 dolnej granicy zagrozenia, wystepek na orzeczeniu grzywny, ograniczeniu wolnosci, pozbawieniu wolnosci (od 1 miesiaca). Pierwsza grupa przesłanek (mozliwosc NZK przewiduje przepis ustawy): usilowanie nieudolne, bezskuteczny czynny zal, pomocnika, wypadki przekroczenia granic obrony koniecznej, nieusprawiedliwiony bład co do okolicznosci uchylajacej bezprawnosc. Druga grupa (osoby sprawcy, jego postawy lub sytuacji): wobec młodocianego; gdy sprawca czynił starania o naprawienie szkody; gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawca; gdy sprawca przestepstwa nieumyslnego lub jego najblizszy poniosł powazny uszczerbek w związku z popełnionym; gdy sprawca ujawnił wobec organu powołanego do scigania informacje odtyczace osob uczestniczacych w popełnieniu przestepstwa; na wniosek prokuratora. Motywy ustawodawcze: wiktymologiczny- uwzględnienie interesów pokrzywdzonego i dazenie do rozwiązania konfliktu w drodze mediacji; humanitarny- uwzględnienie poniesionego przez sprawce lub osobe mu najblizsza uszczerbku; polityczno-kryminalny- rozbijanie solidarnosci grup przestepczych.
Odstąpienie od wymierzenia kary. rezygnacja z wymierzenia kary i poprzestanie na orzeczeniu srodka karnego, albo na odstapieniu od wymierzenia jakiegokolwiek srodka karnego. Podstawa: przewidzenie takiej mozliwosci przez przepis ustawy; przekroczenie granic obrony koniecznej jeżeli było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznosciami.
Odpowiedzialnosc nieletnich. Kk z 1932 przewidywał ze nieletni którzy przed ukonczeniem 13 roku zycia popełnili czyn zabroniony, sa karnie nieodpowiedzialni, a sad może zastosowac tylko srodki wychowawcze. Kryterium rozeznania stopnia rozwoju umyslowego i moralnego.
Nieletni w u z 1982. w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji - osoby które nie ukonczyły 18 lat; w postepowaniu o czyny karalne - które ukonczyły 13 a nie ukonczyły 17 lat; w zakresie wykonania srodkow wychowawczych - które nie ukonczyły 21 lat. Zasada celowosci np. przekazanie sprawy nieletniego szkole z uwagi na brak koniecznosci orzekania srodkow wychowawczych.
Katalog srodkow wychowawczych. Obejmuje: upomnienie; zobowiąznaie do okreslonego zachowania; nadzor odpowiedzialny rodzicow lub opiekuna; nadzor organizacji lub osoby poreczającej; nadzor kuratora; skierowanie do kuratorskiego osrodka pracy z mlodzieza; zakaz prowadzenia pojazdów; przepadek rzeczy uzyskanych z przestepstwa; umieszczenie w rodzinie zastepczej.
Srodki poprawcze. Jest nim: umieszczenie nieletniego, kóry po ukonczeniu 13 lat przejawia głeboką demoralizacje w zakladzie poprawczym; warunkowe zawieszenie wykonania (1-3lat);
Wyjatkowe mozliwosci orzekania kary. nieletni który: w chwili orzekania ukonczył 18 lat, zachodza przeslanki do umieszczenia w zakladzie poprawczym; ukonczył 18 lat przed rozpoczeciem wykonywania orzeczenia o umieszczeniu go w zakladzie poprawczym; postepowanie zostało wszczete przez sad rodzinny po ukonczeniu 18 lat. Odpowiedzialnosc karna od 17 lat, chyba ze po ukonczeniu 15 lat dopuscił się szczególnie niebezpiecznego przestepstwa, przeslanki warunkow osobistych. Stosuje się obnizenie granic ustawowego zagrozenia.
Srodki zabezpieczające typu nieleczniczego polegaja na orzeczeniu pozbawienia praw lub przepadku przedmiotow bezterminowo, jednakze sad orzeka o przywroceniu praw lub uchyla zakaz gdy ustana przyczyny dla których je zastosowano.
Izolacyjne srodki zabezpieczajace. Do zastosowania srodka w postaci umieszczenia w zamknietym zakladzie psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakladzie wymaga się, aby sprawca dopuscił się czynu o znacznej szkodliwosci spolecznej, a ponadto wysokiego prawdopodobienstwa ponowienia czynu.
Leczenie odwykowe i rehabilitacja sprawców uzaleznionych. Sad może orzec o umieszczeniu w zakladzie leczenia odwykowego jeżeli skazanie jest za przestepstwo w zwiazku z nałogowym uzywaniem. Kk ogranicza okres pobytu w zakladzie leczenia odwykowego przyjmujac minimum 3 miesiecy. Jeśli natsepuja postepy może je zmienic na ambulatoryjne od 6mies do 2 lat.
Okolicznosc uchylajaca karalnosc. Sprawca popełnia przestepstwo, jednakze z mocy prawa nie jest dopuszczalne wymierzenie mu kary lub jej wykonanie: immunitety materialne, przedawnienie karalnosci, smierc sprawcy, klauzule niekaralnosc, abolicja. Odroznic należy darowanie kary co może być skutkiem amnestii, ulaskawienia.
Immunitet materialny i formalny. Immunitet materialny przysługuje: adwokatowi w wypadku dopuszczenia się zniewagi strony procesowej, jej pełnomocnika lub obroncy; radac prawny, prokurator (obejmuje także zniesławienie). Immunitet procesowy nie powoduje uchylenia karalnosci, lecz uzaleznia jej realizacje od zgody odpowiedniego organu. Przysluguje: sedziom (jedynie za zgoda sadu dyscyplinarnego); posłom; senatorom; RPO; pracownikom NIK oraz immunitety dyplomatyczne i konsularne przysługujące personelowi dyplomatycznemu.
Przedawnienie karalnosci. Polega na uchyleniu karalnosci czynow przestepnych po znacznym upływie czasu od ich popełnienia. Wyłaczone sa: zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkosci, umyslne zabojstwo, ciezkie uszkodzenie ciała, ciezki uszczerbek na zdrowiu; zbrodnia zabojstwa: 30 lat, inna zbrodnia: 20 lat; wystepki: 10 lat ( zagrozony kara powyzej 3 lat) i 5 lat (kary nizsze). Uzasadnienie materialno-prawne: po znacznym upływie czasu oslabione zostaje wrazenie wywołane przestepstwem; wzgledy procesowe: od czasu popełnienia natrafia się na znaczne trudnosci dowodowe. Terminy karalnosci ulegaja przedluzeniu jeżeli w okresie przedawnienia wszczeto postepowanie karne przeciwko osobie. Ustawa przewiduje przerwe przedawnienia wypadku wystapienia przeszkod prawnych: immunitet formalny. Nie jest podstawa zawieszenia biegu przeszkoda faktyczna (ukrywanie się), może jedynie spowodowac zawieszenie postepowania.
Klauzule niekaralnosci.podstawowym warunkiem jest dobrowolnosc zachowania się sprawcy przejawiającego czynny zal, przepisy mogą uzalezniac niekaralnosc od dalszych warunkow np. zawiadomienie organu o wszystkich znanych okolicznosciach przestepstwa. Klauzule wystepuja przy formach zjawiskowych i stadialnych przestepstwa i w ustawach szczegolnych.
Amnestia, abolicja, ulaskawienie. Amnesta - zbiorowy akt łaski, który polega na darowaniu lub złagodzeniu kar prawomocnie orzeczonych za przestepstwa. Ułaskawieniem jest akt odnoszocy się do indywidualnie oznaczonych osób stanowiący przywilej głowy państwa. Abolicja polega na zakazie wszczecia postepowania karnego lub nakazie jego umorzenia wskutek uchylenia karalnosci pewnych czynow. Klauzule denuncjacyjne uzalezniają umorzenie postepowania, darowanie lub złagodzenie kary od ujawnienia organom w okrelsonym czasie faktu popełnienia przez siebie przestepstwa.
Zatarcie skazania. Polega na uznaniu skazania za niebyłe i usunieciu wpisu o skazaniu z rejestru skazanych. Nastepuje z: z mocy prawa (wskutek zmiany ustawodawstwa; w wypadku pozytywnego upływau okresu próby, na który warunkowo zawieszono wykonanie kary; w wypadku upływu od daty wykonania kary- 10lat w razie skazania na kare pw, 5-ograniczenia wolnosci, 1-w razie odstapienia od wymierzenia kary); na wniosek skazanego (po upływie 5 lat gdy skazany sprawca był na pw do 3 lat; po upływie 3 lat gdy skazanie dotyczyło kary grzywny lub ograniczenia wolnosci).