I. Mechanizm rynkowy działa poprzez popyt, podaż i ceny
Rozwiązują one trzy problemy ekonomiczne:
co produkować a wiec jakie rodzaje i ilości dóbr lub usług wytwarzać czy świadczyć?
* o tym decydują konsumenci dokonujący zakupów. Przedsiębiorstwa dążą do osiągnięcia zysków produkują te dobra na które jest wysoki popyt
jak wytwarzać dobra czyli z jakich zasobów i za pomocą jakich technik i technologii?
* o tym decyduje konkurencja miedzy producentami. W warunkach konkurencji cenowej, producenci mogą maksymalizować zyski przez obniżkę kosztów.
dla kogo maja być wytwarzane dobra i usługi oraz jaki powinny być rozdzielane.
O tym decyduje podaż i popyt na rynkach czynników produkcyjnych. ( ziemia praca kapitał). Rynki te określają place, rentę gruntową, zyski które łącznie stanowią dochody ludności.
II. ZASOBY ( czynniki produkcyjne ) - są to rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług:
*ZIEMIA:
Obejmuje obszar powierzchni ziemi i wszystko to co w naturze jest użyteczne w procesie produkcji ( minerały, chemikalia, rośliny)
*PRACA ( siła robocza)
Obejmuje każdy sposób w jaki ludzka energia fizyczna lub umysłowa może być sensownie wydatkowana
*KAPITAŁ RZECZOWY (dobra inwestycyjne):
Obejmuje wszelkie wyniki procesu produkcyjnego który przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym
*KAPITAŁ FINANSOWY:
Reprezentowany przez rożnego rodzaju środki finansowe do zapewnienia operacji służących do produkcji
TECHNOLOGIA - to wiedza jak zasoby mogą być łączone w sposób produkcyjny
RZADKOŚĆ - jest to fakt ze nie możemy mieć wszystkiego co chcemy przez cały czas
Społeczność stoi przed kilkoma kwestiami:
co będzie wytwarzane?
w jaki sposób te rzeczy będę wytwarzane
Biorąc pod uwagę zasoby znajdujące się w dyspozycji
kto otrzyma dobra i usługi które będę wytwarzane?
( istotna kwestia ) - jak będziemy odpowiadać na te pytania?
Implikacje rzadkości zasobów:
zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobu
musimy dokonywać wyborów spośród alternatywnych sposobów wykorzystania zasobów
z każdym wyborem łączy się kategoria kosztu
dlatego tez ekonomie należy w tym aspekcie traktować jako teorie wybór
1. co wytwarzać - cele
2. jak wytwarzać - metody
3. dla kogo wytwarzać - odbiorcy
III. PRZEDSIEBIORCA
Jest to osoba ( fizyczna lub prawna ) zajmująca się działalnością gospodarcza która odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości, organizuje i kieruje przedsięwzięciami mającymi produktywny charakter
Osoba fizyczna (prywatna) - jest to osoba fizyczna uzyskująca dochody z pracy najemnej i nie zarobkowych źródeł
Osoba prawna
- organizacja ( organizacja gospodarcza) , instytucja posiadająca zarejestrowany statut w odpowiednim sądzie
- organizacja gospodarcza ma prawo zawierać transakcje odpowiadające zadaniom i celom wymienionym w statucie a także może przyjmować na siebie:
+ prawo majątkowe
+ podejmować zobowiązania i odpowiadać za te zobowiązania
WP = P/Z TWP = M/Z
MENADŻER
To osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym posiadająca wielostronna wiedze i umiejętności niezbędne do kierowania ludźmi i zarządzania organizacjami w warunkach niepewności i stałej zmienności otoczenia w którym te organizacje działają.
Zadaniem menadżera jest ( bez względu na wielkość zarządzanej przez niego organizacji):
- kierowanie własnym rozwojem i działaniami, zdobywanie nowych umiejętności i doskonalenia cech osobistych oraz własnej pracy menadżerskiej
- kierowanie ludźmi poprzez zrozumienie ich potrzeb i oczekiwań oraz właściwe wykorzystanie ich umiejętności i uzdolnień dla dobra przedsiębiorstwa
- sterowanie przedsiębiorstwem poprzez znajomość jego celów i misji, jego mocnych i słabych stron oraz zagrożeń i szans, jakie stwarza otoczenie
- rozwiązywanie i podejmowanie problemów oraz podejmowanie decyzji i wprowadzanie ich w życie
PRZEDSIEBIORCZOŚĆ - to zachowanie człowieka lub organizacji polegające na poszukiwaniu i stosowaniu nowych rozwiązań wymagających więcej energii, inicjatywy i pomysłowości oraz umiejętnego oszacowania koniecznych nakładów ( czasu, wysiłku, środków ) i możliwych do osiągnięcia korzyści w obszarze występujących ograniczeń i możliwości oraz skłonności do brania na siebie ryzyka i odpowiedzialności za swoje decyzje i działania.
WŁASNOŚĆ
Jest to zbiór uprawnień czy praw jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności.
Składa się z dwóch podzbiorów uprawnień:
korzystanie z tego obiektu
udział w podejmowaniu decyzji
Własność oznacza jednoznacznie:
- USUS - prawo użytkowania
- FRUCTUS - pr
awo pobierania pożytku z przedmiotu własności
Wyróżniamy własności:
- prywatną
- państwową
- ( spółdzielcza )
Własność prywatna oznacz prawa osób i przedsiębiorstw prywatnych co do:
- kupna
- posiadania
- użytkowania
- rozporządzania
- pozbywania się
- sprzedaży
- odstępowania w użytkowanie
- przekazywania
- zapisywania w testamencie
Następujących dóbr:
Ziemi, kapitału, majątku, i innych wartości
Własność państwowa oznacza posiadanie przez państwo praw własności do środków produkcji i innych dóbr.
Własność spółdzielcza odnosi się do dwóch form: spółdzielnie mieszkaniowe i spółdzielczość w handlu…
PRAWO WŁASNOŚCI
Podstawą stosunków społecznych są stosunki własnościowe. Oznaczają one jakie relacje własności występują między ludźmi w stosunku do posiadania czynników produkcji.
Prawo własności - jest to zbiór uprawnień, jakimi dysponuje dany przedmiot, czyli właściciel prywatny lub publiczny w stosunku do określonego zasobu dóbr.
Wyróżnia się ekonomiczny i prawny aspekt problemu własności.
Aspekt ekonomiczny decyduje o zakresie efektywnego wykorzystania uprawnień wobec dóbr materialnych ( np. w zarządzaniu przedsiębiorstwem, prawo kupna lub sprzedaży majątku trwałego )
O aspekcie prawnym mówią uprawnienia wynikające z prawa własności, zapisanego w obowiązujących ustawach ( np. w Konstytucji, w Kodeksie Cywilnym ).
STOSUNEK PRAWNY
Powstaje miedzy podmiotami prawa ( osoby fizyczne i osoby prawne ) na podstawie norm prawa w związku z powstaniem określonego faktu prawnego.
Podstawowe elementy stosunku prawnego:
podmiot ( co najmniej dwa podmioty )
obowiązek
uprawnienia
- obowiązek i uprawnienia są ściśle ze sobą związane
4. przedmiot - to zachowanie się do którego jest zobowiązany ( albo uprawniony ) podmiot.
KONKURENCJA
Jest to proces w którym uczestnicy rynku, dążąc do załatwienia swoich interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych po względem:
- ceny
- jakość
- innych charakterystyk dóbr lub usług
Wpływających na decyzje zawarcia transakcji kupna- sprzedaży
Konkurencja to rywalizacja bądź współzawodnictwo między dwoma ( lub większą liczbą) bardziej lub mniej dorównującymi sobie rywalami.
Na rynku występuje konkurencja:
bezpośrednia rywalizacja o klienta na tych samych rynkach i oferujących podobny asortyment towarów lub usług
substytucyjna - rywalizacja między ofertami rożnych wyrobów lub usług ale zaspokajających te same lub podobne potrzeby
potencjalna - możliwe wkroczenie na rynek nowych przedsiębiorstw które mogą konkurować bezpośrednio lub pośrednio poprzez wyroby i usługi substytucyjne
monopolistyczna - na rynku występuje wielu sprzedawców produktów zbliżonych lecz nie identycznych
doskonała - żaden pojedynczy sprzedawca lub nabywca nie jest w stanie wpłynąć na cenę rynkowa przez zmianę wielkości produkcji
Ekonomiczne funkcje państwa:
1. alokacyjna - polega na podejmowaniu działań stymulujących wzrost gospodarczy w sektorach i regionach czyli poprzez politykę strukturalna
Celem jest optymalna alokacja zasobów.
Państwo wspiera działalność B+R w wielu gałęziach gospodarczych lub poprzez subwencje
Chroni przedsiębiorstwa przed konkurencja międzynarodową. Państwo stymuluje rozwój infrastruktury oraz inwestycje w regionach mało rozwiniętych.
2. Stabilizacyjna w procesach gospodarczych mają miejsce makroekonomiczne zakłócenia równowagi, występują zjawiska inflacji bezrobocia; państwo poprzez politykę monetarna stara się płynąć na stabilizacje procesów gospodarczych oraz pełne manipulowanie przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza. Polityka fiskalna to manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa.
5. ochrony zasobów wyższej użyteczności - państwo poprzez nakazy i zakazy stara się nie dopuścić aby dobra i interesy wysokiej użyteczności nie zostały naruszone przez działalność gospodarcza ( efekty ujemne tej działalności dla osób trzecich ). Obejmują one bezpieczeństwo ludności, BHP, ochronę zdrowia i środowiska naturalnego.
6. popytowa - państwo występuje jako bezpośredni nabywca dóbr i usług w sektorze prywatnym ( zakupy na potrzeby armii, policji, służby zdrowia … ). Państwo wywiera duży wpływ na aktywność gospodarski na gałęzie i firmy, które zależne są od zamówień państwowych ( publicznych ).
7. podażowa - realizowana jest przez przedsiębiorstwa państwowe. Zakres zależy od udziału tego sektora w gospodarce ( od kilku do kilkudziesięciu % ).
8. stymulowania i organizowania przyrostu zasobu ludzkiego - rodzi się kapitalizm bez kapitału dającego się posiadać na własność, czyli kapitał ludzki.
Inwestycje zwiększające zasób tego kapitału wymagają dłuższego horyzontu czasowego ( kształcenie, edukacja, postęp naukowo-techniczny). Powstaje zadanie dla państwa, instytucji zdolnej zapewnić postęp w dziadzinach w długim horyzoncie czasowym.
MAKROEKONOMIA
Jest badaniem gospodarki narodowej jako całości lub tez badaniem jej znaczących części. Odnosi się to do ”ogólnego obrazu”, a nie szczegółów działalności gospodarczej danego kraju?
MIKROEKONOMIA
Jest badaniem pojedynczych rynków, np. zboża, książek, transportu itd, które działają w ramach gospodarki narodowej.
PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA MAKROEKONOMII:
- Co określa ogólny poziom cen ? Stopień inflacji ?
- Co określa poziom produkcji krajowej ?
- Co określa poziom dochodu narodowego ?
- Jakie skutki wywiera polityka monetarna i budżetowa rządu na poziom cen, dochodu, produkcji, zatrudnienia, bezrobocia?
- Co może zrobić rząd dla zwalczania inflacji, bezrobocia, recesji ?
PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA MIKROEKEONOMII:
- Co określa cenę poszczególnych dóbr i usług ? ( ceny jednostkowe )
- Co określa wielkości produkcji poszczególnych przedsiębiorstw?
- Co określa wielkość produkcji gałęzi przemysłu, transportu ?
- Co określa wysokość plac, stopę procentowa pożyczkodawcy, zyski przedsiębiorstwa?
- Jaki jest wpływ narzędzi polityki rządu na: poziom plac minimalnych, podatki, cła ?
GOSPODARKA NARODOWA
Zbiór podmiotów prowadzących działalność gospodarcza, polegająca na produkcji dóbr i usług oraz ich:
- podział
- wymiana
- konsumpcja w ramach społeczeństwa
WG SAMUELSONA G.N. - (system gospodarczy) to układ stosunkow i organizacji, który kształtuje prawa i reguluje rządzące. Działalnością gospodarcza,
- determinuje prawa własności czynnikow produkcji
- rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji
- determinuje bodźce motywujące rozne podmioty gospodarcze
A W OSTATECZNOSCI ROZSTRZYGA KWESTIE:
- Co?
- Jak?
- Dla kogo?
Ma być produkowane dane dobro lub usługa.
O funkcjonowaniu gospodarki decyduje relacja, jak zachodzi miedzy mechanizmem rynkowym a zakresem i metodami ingerencji państwa w procesy gospodarcze.
Gospodarka rynkowa to gospodarka, w której głównym regulatorem procesów jest samoczynnie działający rynek.
Gospodarka nakazowa to procesy regulowane przez nakazy, zakazy i dyrektywy wydawane przez władze państwową.
POTRZEBY
Celem gospodarowania - niezależnie od formy systemu gospodarczego - jest zaspokajanie potrzeb ludzkich.
Potrzeby odnoszą się do wszystkiego co jest nieodzowne i konieczne, a zatem do takich potrzeb, bez których nie można się obejść w życiu.
POTRZEBY WG RODZAJU ORAZ SPOSOBU ICH ZASPOKAJANIA DZIELI SIĘ NA:
- EGZYSTENCJALNE - zdeterminowane przez czynniki biologiczne ( żywienie, możliwość mieszkania, snu, odpoczynku)
- SOCJALNE - to potrzeby egzystencjalne + potrzeby w zakresie higieny i kultury raz oświaty
- KONSUMPCYJNE I PRODUKCYJNE:
+ potrzeby konsumpcyjne obejmują potrzeby egzystencjalne i socjalne oraz tzw. Potrzeby wyższej użyteczności ( np. wczasy )
+ potrzeby produkcyjne związane z działalnością gospodarcza czyli odpowiedniej ilości ich zasobów,
- INDYWIDUALNE I ZBIOROWE
+ potrzeby indywidualne to potrzeby poszczególnych osób
+ potrzeby zbiorowe to: bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, potrzeby w zakresie oświaty i rozwoju nauki, sprawiedliwości, ochrony zdrowia oraz ochrony środowiska naturalnego
PRZEDMIOT EKONOMII
Ekonomia jest dyscyplina zajmującą się opisem kategorii i zjawisk gospodarczych oraz ich analiza teoretyczna, służąca wykryciu prawidłowości procesu gospodarowania. Jest to nauka o metodach oszczędnego gospodarowania ograniczonymi zasobami, o alokacji tych zasobów w celu zaspokojenia konkurujących ze sobą potrzeb w sposób możliwie najpełniejszy. Zadanie polega na takim wykorzystaniu ograniczonych środków aby zmaksymalizować cel, do którego dążymy.
KATEGORIE EKONOMICZNE
To podstawowe pojęcia które odzwierciedlają najogólniejsze i najistotniejsze związki zachodzące w gospodarce np. towar, cena, koszt, zysk.
ZJAWISKO EKONOMICZNE - to fakty, zdarzenia które można zaobserwować w rzeczywistości gospodarczej np. zmiany cen, zmiany popytu i podaży dóbr i usług.
PRAWIDLOWOSCI EKONOMICZNE
To obiektywna cecha procesów gospodarczych we wszystkich społecznościach o rozwiniętym społecznym podziale pracy.
PRAWA EKONOMICZNE - to słowne sformułowania określające związki miedzy poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego:
- PRZYCZYNOWE - są to związki miedzy elementami procesu gospodarczego polegające na tym ze po pewnym zdarzeniu następują inne określone zdarzenie, przy czym następstwo odbywa się w czasie. Wcześniej zdarzenie to przyczyny, późniejsze to skutek.
- WSPOLISTNIENIA - to związki polegające na łącznym występowaniu dwu lub więcej zdarzeń, które występując stale razem tworząc pewną strukturę zdarzeń.
- FUNKCYJNE - to istnienie związku miedzy ilością wymiennych zdarzeń które można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych np. funkcje popytu i podaży
OBIEKTYWNY CHARAKTER PRAW EKONOMICZNYCH
Oznacza ze działają one niezależnie od tego czy ludzie zdają sobie sprawę z ich istnienia czy nie
ŻYWIOŁOWOŚĆ DZIALNIA PRAW EKONOMICZNYCH
Oznacza działanie niezgodne z zamierzeniami poszczególnych podmiotów gospodarczych ale zgodne z logika rozwoju danego typu stosunków ekonomicznych.
PRAWA EKONOMICZNE MOJA CHARAKTER PRAW STOCHASTYCZNYCH CZYLI STATYSTYCZNYCH
SEKTOR PRYWATNY:
Wszystkie transakcje ekonomiczne podejmowane dobrowolnie przez poszczególne osoby indywidualne lub w stowarzyszeniu z innymi ludźmi.
SEKTOR PUBLICZNY:
Działalność rządu, samorządów wojewódzkich i lokalnych w relacjach miedzy podmiotami na tym szczeblu.
SEKTORY INSTYTUCJONALNE OPARTE O KRYTERIUM:
- celów ekonomicznych
- funkcji wiodącej podmiotów gospodarczych
1. Sektor przedsiębiorstw
- osoby prawne
- samodzielne jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarcza i spolki cywilne
2. sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych
- NBP, Banki
- giełda, kantory, przedsiębiorstwa maklerskie
- firmy ubezpieczeniowe ( PZU, Warta )
3. Sektor instytucji rządowych i samorządowych
- jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, wyższe szkoły, niesamodzielne instytucje ( uczelnie )
4. sektor gospodarstw domowych
- osoby fizyczne pracujące na własny rachunek w gospodarstwie rolniczy,
- osoby fizyczne uzyskujące dochód z pracy najemnej i nie zarobkowych źródeł
5. sektor instytucji niekomercyjnych
- organizacje społeczne, partie, związki zawodowe, stowarzyszenia, fundacje, kościoły
6. sektor zagranica
- podmioty gospodarcze będące własnością jednostek zagranicznych
ZASADY RACJONALNEGO POSTEPOWANIA
Użyteczność - jest to satysfakcja która dana osoba uzyskuje ze spożycia jakiegoś dobra lub usługi lub tez z udziału w jakimś rodzaju działalności
Postępowanie racjonalne - jest to takie wewnętrzne spójne postępowanie które umożliwia jednostce maksymalizacje satysfakcji
Opiera się ono o trzy założenia:
jednostka ma preferencje i potrafi w pewnych granicach określić swoje chęci
jednostka zdolna jest uporządkować swoje chęci w sposób wewnętrznie spójny, od najbardziej intensywnie przezywanych do najmniej pożądanych
jednostka będzie dokonywać wewnętrznie spójnych wyborów w celu maksymalizacji swego zadowolenia
ZASADA RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA
Jako nakaz optymalizacji funkcji celu ( produkcji ) wszelkie działania wytwórcze lub usługowe powinny uwzględniać opłacalność ich realizacji
Optymalizacja może przyjąć postać maksymalizacji lub minimalizacji ( maksymalny efekt - minimalny nakład )
Maksymalizacja polega na dążeniu do osiągnięcia największej wartości funkcji produkcji z rozporządzanych zasobów;
Z dysponowanego zasobu sił i środków otrzymać jak największą ilość dobrych jakościowo produktów w jak najkrótszym czasie.
Minimalizacja - to osiąganie danej wartości funkcji celu (produkcji) przy minimalnym nakładzie;
Na wytworzenie danego produktu (dobra lub usługi) zużyć jak najmniej sil i środków.
PRAWO POPYTU I PODAZY
Przewiduje ze w warunkach doskonalej konkurencji ceny rynkowe osiągają poziom przy którym ilości, które nabywcy chcą kupić równają się ilościom które sprzedawcy chcą sprzedać
PRAWO POPYTU - ilość pożądana dóbr/usług i cena pozostają względem siebie w stosunku odwrotnym, popyt jest większy przy niższej cenie i odwrotnie;
PRAWO PODAZY - oferowana ilość dóbr/usług i ich ceny są względem siebie wprost proporcjonalne, podaż wzrasta przy wzroście cen i odwrotnie.
POPYT
Założona odwrotna relacja miedzy cena dobra lub usługi a ich ilością, która konsumenci sa skłonni i są w stanie nabywać w danym przedziale czasu, przy założeniu ze wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuacje rynkowa pozostaną bez zmian ( CETERIS PARIBLIS )
RELACJE MIEDZY CDENA I WIELKOSCIA POPYTU:
1.Gdy cena obniża się ( a ceny pozostałych dóbr pozostają bez zmian) siła nabywcza konsumentów rośnie
- reakcja konsumenta określana jest efektem dochodowym
2. Gdy cena obniża się ( a ceny pozostałych dóbr pozostają bez zmian ) dobro staje się względnie tańsze i konsumenci zastąpią nimi inne dobra lub usługi
- reakcja konsumenta określana jest efektem substytucji
GLOWNE CZYNNIKI WPLYWAJACE NA POPYT:
Gusty lub preferencje konsumentów
Ceny innych dóbr lub usług
Dochody konsumentów
Liczba konsumentów
Oczekiwania dotyczące przyszłych cen i dochodów
WZROST POPYTU
Wzrost popytu przy każdej cenie
- graficznie wyraża się przesunięciem krzywej popytu w prawo na zewnątrz
SPADEK POPYTU
Spadek wielkości popytu przy każdej cenie
- graficznie wyraża się przesunięciem krzywej popytu w lewo do wewnątrz
PODAŻ
Założona relacja miedzy ilością dobra która producenci sa skłonni oferować w danym przedziale czasu, a cena, przy założeniu, ze inne zjawiska na rynku nie ulęgną zmianie.
DETERMINANTY PODAŻY
Zmiany produktywności wywołane zmiana technologii produkcji
Zmiany opłacalności produkcji innych dóbr lub usług
Zmiany dostępności ( rzadkości ) rożnych zasobów produkcyjnych
FUNKCJA PRODUKCJI
Istnieje ścisły związek miedzy ilością ( wielkością) czynników produkcyjnych zużywanych w procesie produkcji a wielkością wytwarzanych z nich dóbr lub usług.
Funkcja produkcji ujmuje zależności miedzy nakładami i wynikami w postaci równania:
Y = f ( K, L, S)
Y - wielkość produkcji
K - kapitał rzeczowy
L - praca
S - surowce
Zależność produkcji od zatrudnienia ma istotna właściwość:
Przy danym kapitale rzeczowym zatrudnienie każdego dodatkowego pracownika przynosi coraz to mniejszy efekt produkcji jt. Tzw. Spadająca produktywność pracy - marginalny produkt pracy ( MPL ) .
MPL= Y : L
MPL informuje o jaka wielkość zwrotnie produkcja w następstwie zatrudnienia dodatkowego pracownika.
Analogicznymi właściwościami charakteryzuje się kapitał.
MPK = Y : K
MPK - malejący krańcowy produkt kapitału
MPK informuje o jaka wielkość wzrośnie produkcja wskutek powiększenia potencjału wytwórczego o jednostkę kapitału.
RELACJE PRODUKCYJNE
1. efektywność środków trwałych - efektywność jest stosunkiem produkcji wytworzonej w określonym czasie ( rok , miesiąc ) do wartości zasobów srodków trwałych
E = P / M
P - wielkość produkcji
M - wielkość ( wartość ) środków trwałych
Na efektywność wpływ maja:
- zmiany w specjalizacji i systemy pracy
- struktura produkcji
- struktura środków trwałych
- postęp techniczny i technologiczny
- powiązania zawietrzne przedsiębiorstw z otoczeniem
- zmiany organizacyjne w podmiotach gospodarczych
2. techniczne uzbrojenie pracy - uzbrojenie to stosunek wartości ( ilości ) środków trwałych do liczby zatrudnionych pracowników
U = M / Z
M - wartość środków trwałych
Z - wielkość zatrudnienia
Techniczne uzbrojenie pracy zależy także od rozkładu zatrudnienia w ciągu doby ( współczynnika zmianowości ) co prowadzi do pewnej osobliwości nazywamy „rozrzedzeniem” uzbrojenia ; należy zatem uwzględnić rozkład zatrudnienia w czasie.
uzbrojenie techniczne pracy charakteryzuje nam w przybliżeniu koszt jednego miejsca pracy
3. wydajność pracy żywej - wydajność to stosunek miedzy wielkością (wartością) produkcji a nakładami pracy żywej;
Produkcja przypadająca na jednego zatrudnionego; stosunek produkcji do czasu niezbędnego do jej wytworzenia
W = P / Z
P - wielkość ( wartość ) produkcji
Z - zatrudnienie ( czas pracy )
4. kapitałochłonność produkcji - kapitałochłonność to stosunek majątku trwałego do wielkości produkcji ( jest odwrotnością efektywności majątku trwałego )
K = M / P
M - majątek trwały
P - produkcja
ZWIAZEK MIEDZY WYDAJNOSCIA PRACY I TECHNICZNYM UZBROJENIEM PRACU
P/Z = M/Z * P/M
P - produkcja
M - majątek trwały
Z - zatrudnienie
RUCH OKREZNY W GOSPODARCE - MODEL GOSPODARKI
GOSPODAROWANIE - to nieustanny proces produkcji i konsumpcji, czyli ciągła zmiana czynników produkcji na dobra finalne i ich zużywanie.
Proces ten polega na nieprzerwanym przepływie wartości pomiędzy podmiotami gospodarczymi.
Ów przepływ to RUCH OKREZNY DOBR I USŁUG.
Co koordynuje decyzje producentów i konsumentów?
Co wyznacza kierunki ich działania?
Tym niewidzialnym podmiotem jest RYNEK , właściwie - MIECHANIZMY RYNKOWE.
INSTRUMENTAMI KOORDYNUJACYMI SĄ:
CENY - DOCHODY - ZYSKI
Parametry te są nośnikami informacji na podstawie których obie strony rynku KUPUJCY i SPRZEDAJACY podejmują DECYZJE.
CENA
Cena to pieniężny wyraz wartości, chociaż równa się wartości tylko wyjątkowo i przypadkowo a zazwyczaj odchyla się od niej i to niekiedy zasadniczo.
Cenę można określić najkrócej jako kwotę pieniężna, której zada producent za produkt lub usługę, względnie która płaci odbiorca.
CENA ROWNOWAGI
To poziom cen przy którym wielkość popytu zgłaszanego przez konsumentów odpowiada dokładnie wielkość podaży oferowanej na rynki przez producentów.
CENA WOLNORYNKOWA
To cena kształtująca się na rynku w trakcie aktów kupna- sprzedaży w wyniku ścierania się obu stron rynkowych.
CENA TRANSAKCYJNA
Wyrażona w walucie krajowej cena towaru wynikająca z przeliczenia jego ceny dewizowej wg obowiązujących kursów.
DOCHODY ( * NETTO )
Wszelkie wpływy osiągane w oznaczonym czasie przez jednostkę gospodarującą po potraceniu kosztów ich uzyskania, niezależnie od tego czy maja one charakter stały czy przypadkowy
DOCHODY PAŃSTWA
Środki materialne ( pieniężne lub w naturze ) pobierane przez państwo na pokrycie wydatków związanych z realizacja jego funkcji. Są one pobierane w rożnych formach np. podatków i opłat. Mogą pochodzić również ze źródeł zagranicznych np. pożyczki zagraniczne.
ZYSK
To nadwyżka wartości sprzedaży nad ogólnymi wydatkami; dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa.
Zysk jest syntetyczny, wskaźnikiem ekonomicznym, pozwalającym na ocenę działalności gospodarczej przedsiębiorstwa a jednocześnie jest podstawa do inwestowania i rozwoju firmy.
1. Gospodarstwo domowe - kapitał, praca, technologia - rynki czynników produkcyjnych .
czynniki produkcji - firmy - dobra finalne - rynki dóbr i usług - produkty . gosp. domowe
2. Firmy - place - rynki czynników produkcji - otrzymywane dochody - gosp. Domowe - wydatkowanie dochodów - rynki dóbr i usług - otrzymywane dochody
CZYNNIKI WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO
Rozwój społeczno-gospodarczy jest to proces wyrażający reprodukcje rozszerzona w skali gospodarstwa narodowego a wiec zmiany w:
- zdolnościach wytwórczych
- produkcji i spożyciu
- stosunkach społecznych
- środowisku naturalnym
- systemie funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa
ROZWÓJ GOSPODARCZY ( EKONOMICZNY )
Obejmuje tylko te sferę działalności ludzkiej która wiąże się z gospodarowaniem czyli z :
- produkcja dóbr i usług
- podziałem dóbr i usług
- wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym od rozwoju gospodarczego.
WZROST GOSPODARCZY OZNACZA ZMIANE
- strumieni dóbr i usług oraz zasobów gospodarowania prowadzi do poprawy ich jakości i zwiększenia ich ilości
Przypadających przeciętnie na każdego członka społeczeństwa.
ROZWÓJ SPOLECZNY OZNACZA ZMIANE
- układu stosunków społecznych
- struktury społeczeństwa
- jego preferencji
- społecznych kryteriów i zasad działalności
- wzorców zachowania
CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO
Czynniki ekonomiczne wymierne:
bezpośrednie
- zatrudnienie - Z
- wydajność pracy żywej - Wp
2. pośrednie
- majątek produkcyjny - Mp
- efektywność wykorzystania majątku produkcyjnego - E
Czynniki wzrostu gospodarczego:
- Ekstensywne - Z, Mp ( zmiany ilościowe )
- intensywne - Wp, E (zmiany jakościowe: kwalifikacje pracowników , postęp naukowo-techniczny organizacyjny )
CZYNNIKI WPLYWAJACE NA ( OGRANICZAJACE ) TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO:
KONSUPCYJNE - relacje miedzy stopa inwestycji oraz stopy wzrostu konsumpcji
SIŁE ROBOCZA - może wywołać wzrost ale i hamować go np. niedostosowanie struktur kwalifikacji do stanowisk pracy, nadmierne zatrudnienie ( maleje Wp ) , niechęć do wykonywania pewnych zawodów
STRUKTURA RZECZOWA - gdy nie ma możliwości substytucji jednych dóbr przez drugie; nie można zwiększać danej inwestycji poza granice wyczerpania produkcji finalnych
HANDEL ZAGRANICZNY - import przewyższa EKSPORT: istnienie blokady gospodarczej
WYMOGI EKOLOGICZNE - PRZEKROCZENIE NORM OCHORNNYCH POGARSZA WARUNKI ZYCIA
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO; DOCHOD NARODOWY
ISTOTA I RODZAJE REPRODUKCJI
Aby produkcja odbywała się nieprzerwanie musi mieć miejsce ciągle odtwarzanie srodków produkcji, siły roboczej, środowiska naturalnego
Proces odtwarzania produkcji stosunków społecznych odbywa się w każdej gospodarce nazywa się reprodukcja społeczna
Niezbędne jest wytwarzanie takich produktow jak:
- trwale środki produkcji ( budynki , maszyny )
- środki konsumpcji niezbędne do odtworzenia zużytej siły roboczej odnowy konsumpcji właścicieli środków produkcji
Proces produkcji w którym w pełni odnawia się środki produkcji ( trwale i obrotowe ) i w którym ilości i kwalifikacje siły roboczej są stale nazywamy procesem reprodukcji prostej
Proces produkcji w którym środki produkcji są w pełni odnawialne a ich ilość z okresu na okres się zwiększa, wzrasta ilość siły roboczej, aby uruchomić dodatkowe środki produkcji nazywamy procesem reprodukcji rozszerzonej.
O rodzaju reprodukcji decyduje zdolność gospodarki do akumulacji.
Akumulacja to proces gromadzenia kapitału , zwiększenia środków produkcji oraz zwiększenia ilości zatrudnionej siły roboczej w gospodarce.
Reprodukcja prosta nie ma akumulacji
Reprodukcja rozszerzona charakteryzuje akumulacja dodatnia,
Reprodukcja prosta i zwężona maja charakter przejściowy: występują podczas kryzysów.
Wartość globalna jest suma wartości ogółu dóbr i usług materialnych i niematerialnych w gospodarce narodowej w ciągu roku.
Obliczana jest w jednostkach pieniężnych i w jednostkach czasowych ( np. RBG ) i w jednostkach rzeczowych.
Produkt globalny jest suma wartości wszystkich dóbr i usług materialnych wytworzonych w ciągu roku w gospodarce.
PKB wytworzonym nazywamy cześć wartości globalnej jaka pozostaje po odliczeniu wartości dóbr materialnych i usług niematerialnych ( bez amortyzacji ) zużytych na jej wytworzenie
PKB podzielony stanowi suma spożycia i akumulacji brutto
Spożycie obejmuje dobra materialne i niematerialne usługi finansowane z dochodów osobistych ludności oraz z funduszów społecznych
Produkt krajowy netto ( PKN ) otrzymuje się przez odjecie od produktu krajowego brutto ( PKB ) wartości akumulacji
Produkt narodowy brutto jest to PKB powiększone o dochody netto z tytułu własności za granica
Produkt narodowy Netto - to PKB pomniejszone o amortyzacje
WARTOSC GLOBALNA - WG
WG= Wpiz + Wd
Wpiz - wartość przeniesiona i wartość zachowania
Wp - wartość dodana
Wpiz = Wa + Wm + Wn
Wa - wartość amortyzacji ( wartość przeniesiona )
Wm - wartość materiałów
Wn - wartość usług
Wp = Wpłn + Wz
Wpłn - wartość plac pracownikow najemnych
Wz - wartość zyskow
WG = Wa + Wm + Wn + Płn. + Wz
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO - PKB
UJECIE DZIALOWO - GALEZIOWE ( w poszczególnych dzialach gospodarki )
PKB = Wpiz + Wd - ( Wm + Wn )
Wpiz - wartość przeniesiona i zachowana
Wd - wartość dodana
Wm - wartość materiałów
Wn - wartość usług
UJECIE DOCHODOWO - ZASOBOWE
PKB = Wiln + Wz + Wkp.
Wiln - wartość plac pracowników najemnych
Wz - wartość zysków
Wkp. - wartość niedochodowych kosztów pośrednich
Wlkp. = Wa + Wpdp
Wa - wartość amortyzacji ( wartość przeniesiona )
Wpdp - wartość podatków pośrednich
UJECIE WYDATKOWE
PKB = Wki + Wpib + Wrz + ( Ex - lmp )
Wki - wartość konsumpcji
Wpid - wartość prywatnych inwestycji majątkowych i przyrostu zapasów
Wrz - wartość zakupów rządowych
Ex - export
Imp - import
Wki = Wdt + Wn + Wbk
Wdt - wartość dóbr trwałego użytku
DOCHOD NARODOWY NETTO - jest to PKB powiększony o dochód netto z tytułu własności za granica
Dochód narodowy ustala się przez sumowanie produkcji czystej czyli wartości dodatniej poszczególnych działów gospodarki narodowej
Dochód narodowy - jest mniejszy od PKN o sumę podatków pośrednich, tj. wszelkiego typu podatków obrotowych łącznie z podatkiem od wartości dodanej i podatków specjalnych
Wartość nowo wytworzona jest to wartość globalna pomniejszona o wszystkie te jej wartości które zostały wytworzone w okresach wcześniejszych
METODA LICZENIA DOCHODU NARODOWEGO
Dochód narodowy analizowany jest w 3 przekrojach
jego tworzenia - przez działy i gałęzie
jego podziału - udział grup społecznych w dochodzie narodowym liczony w koszcie czynników produkcji
ostatecznego wykorzystania - proporcji wydatków na cele konsumpcyjne i cele inwestycyjne
WZORY
ujecie działowo gałęziowe
DN = Wn - Wpdp
ujecie dochodowo zasobowe
DN = Wiln = Wz - Wpdp
Wz = Wzp = Wzwl + Wzop + Wrz
Wzp - wartość zysków przedsiębiorców
Wzgl. - właścicieli nieruchomości
Wzop - z oprocentowaniem kapitału
Wzr - zysków rentierów
SYSTEM PIENIEŻNY
Jest to ogól norm prawnych określających podstawowa jednostkę monetarna i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość sposób zabezpieczenia emisji pieniądza , jego moc zwalniania z zobowiązań, zakres cyrkulacji i jego wymienialność na pieniądz innych państw. Pieniądz kruszcowy ( złoto lub srebro ) staje się niewystarczająca do obsługi rynku, rozwój handlu powoduje rozwój banków, które na masowa skale wprowadzają weksle i czeki, zastępujące pieniądz kruszcowy; pojawia się nowa forma pieniądza - banknot.
Weksel jest to dokument dłużniczy wyrażający bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty wymienionej na nim sumy pieniężnej do rak określonej osoby, w oznaczonym terminie i miejscu, potwierdzone podpisem wystawcy.
Często kłopoty i ryzyko związane z realizacja weksli przyjmują banki, kupując weksle przed terminem płatności i po niższej cenie, niż suma na jaka zostały wystawione.
Czek - jest to papier wartościowy zawierający bezwarunkowe polecenie wypłaty przez bank określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej, ze środków ( rachunku ) wystawcy czeku.
Rodzaje czeków:
- imienne - na określonego remitenta czyli osobę na która czek wystawiono
- na okaziciela - które mogą być przekazane przez wręczenie ich innej osobie
Czek jest specyficznym rodzajem weksla. Jest on wekslem bankowym i służy do wielokrotnych rozliczeń bezgotówkowych.
Pieniądz papierowy zestal wprowadzony po kryzysie 1929-1933 - jest niewymienialny na złoto. Obecnie funkcjonuje symboliczny pieniądz papierowy, któremu wartość nadaje prawo i czyni go powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym.
Rozwój systemu finansowego doprowadził do powstania pieniądza bankowego, zwanego także pieniądzem wkładowym lub depozytowym który służy do rozliczeń bezgotówkowych.
Funkcjonuje także pieniądz elektroniczny, przez zapis wartości na karcie magnetycznej. Rachunki bankowe zawarte SA w komputerze i SA obciążane lub uznawane za pomocą kart magnetycznych.
Miedzy bankami a ludnością stosuje się trzy formy transakcji pieniężnych:
BANKOMATY - wpłaty, wypłaty i przelewy za pomocą plastikowej karty identyfikacyjnej
TERMINALE - końcówki komputera bankowego w punktach sprzedaży, umożliwiają sprawdzenie stanu konta kupującego i obciążanie jego rachunku bankowego.
BANKOWOŚĆ DOMUWA - końcówki komputera bankowego zainstalowane SA w domu klienta
PRAWO KOPERNIKA - GRESHAMA
- pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy
Jeżeli w obiegu występują: pieniądz pod wartościowy, pełnowartościowy i nad wartościowy to pieniądz mający lepsza relacje miedzy wartością materiału pieniężnego a obowiązująca prawnie wartością nominalna jest wypierany z obiegu przez pieniądz mający gorsza tę relacje.
W GOSPODARCE RYNKOWEJ PIENIADZ PELNI NASTEPUJACE FUNKCJE:
1. miernika wartości - mierzy i wyraża wartość wszystkich towarów i usług.
* Pozwala określić stosunek wartości poszczególnych towarów i ustalić relacje w procesie wymiany co następuje za pomocą cen, będących pieniężnym wyrażeniem wartości towarów.
2. środka wymiany - cyrkulacji
* Polega ona na pośredniczeniu w transakcji kupna i sprzedaży zawieranych na rynku przez kupujących i sprzedających
3. środka przechowywania wartości - tezauryzacji
* Pieniądz może być gromadzony w postaci oszczędności, jeśli nie traci zbyt szybko na wartości ( wzrost cen )
4.srodka płatniczego
* przy regulowaniu zobowiązań finansowych wynikających np. z kredytow, podatków, kar, czynszów itp.
5. pieniądza światowego
* gdy państwo gwarantuje jego wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach płatniczych i kapitałowych
CZYNNIKI OKRESLAJACE POPYT PIENIADZA
pieniądz jako środek wymiany i środek płatniczy jest transakcyjnym popytem na pieniądz niezbędny do zakupu dóbr i usług. Wielkość tego popytu zależy od ilości nabywanych dóbr i usług oraz ich cen. Terminy otrzymywania dochodów i wydatków są zróżnicowane dlatego przedsiębiorstwa musza utrzymywać pieniądz płynny ( Cash flow )
Wynika z niepewności przyszłych dochodów i wydatków oraz dążenia do bezpieczeństwa - określany jest mianem przezornościowego popytu na pieniądz. Przedsiębiorstwa otrzymują pewne zasoby pieniądza w celu sfinansowania nieprzewidzianych wydatków.
spekulacyjny popyt na pieniądz - polega na dążeniu do posiadania pieniądza w przewidywaniu spadku cen innych aktywów oczekiwania i przyszłych zysków ( np. akcje, obligacje). Działania takie obarczone są dużym ryzykiem.
POPYT NA PIENIADZ ZALEZY PRZEDE WSZYSTKIM OD:
- poziomu dochodu narodowego
- wielkość dochodów osobistych
- wysokość stop procentowych ( depozytów a nie kredytów )
- ogólnego poziomu cen
PODAZ PIENIADZA JEST TO ILOSC PIENIADZA WPROWADZONEGO DO OBIEGU. PODAZ REGULOWANA JEST PRZEZ BANK CENTRALNY W OPARCIU O PRZEWIDYWANYH DOCHOD NARODOWY, WZROST CEN, PREDKOSC OBIEGU PIENIADZA, WPLYW OPROCENTOWANIA NA STRUKTURE ZASOBOW PIENIEZNYCH.
ROWNANIE OBIEGU PIENIADZA
Ilość pieniądza w obiegu określa formuła:
M*V = P*Q
M- ilość pieniądza w obiegu ( zasoby pieniądza )
V - prędkość obiegu pieniądza ( oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna została użyta przy zawieraniu transakcji w ciągu roku )
P - przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład produktu narodowego brutto
Q - ilość wytworzonych dóbr i szlug, czyli realna wielkość produktu narodowego brutto.
Zasoby pieniądza pomnożone przez prędkość jego obiegu równe są cenom dóbr i usług pomnożonym przez wielkość ich produkcji.
Wzrost poziomu cen występuje gdy:
- zasoby i prędkość obiegu rośnie szybciej niż produkcja
- produkcja nie rośnie a rośną zasoby pieniądza
- wielkość produkcji i zasoby pieniądza nie ulęgną zmianom a wzrośnie prędkość jego obiegu
- spadnie poziom produkcji przy nie zmienionych zasobach pieniądza i prędkości jego obiegu
KREDYTY:
- krótkoterminowe - udzielane na okres do 1 roku, służy na finansowanie bieżących operacji przedsiębiorstw ( przyrost zapasów, środków produkcji i wyrobów gotowych). Forma tego kredytu jest weksel handlowy oraz kredyt na roku bieżącym.
- średnioterminowe - na okres 1-5 lat - wykorzystywany do finansowania maszyn i urządzeń większych zakupów zagranicznych, zakupów ratalnych których liczba rat jest większa od 12
- długoterminowe - okres spłat większy od 5 lat. Służy finansowaniu inwestycji o długim cyklu realizacji, np. inwestycje rolne, infrastruktura, budownictwo mieszkaniowe itp. Udzielają go banki inwestycyjne, hipoteczne, instytucje niebankowe.
Warunkiem uzyskiwania kredytu jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej.
BANKI I ICH FUNKCJE
Banki są to instytucje systemu pieniężno - kredytowego pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej.
Dwustopniowy system bankowy:
- bank centralny ( bank emisyjny, emisja pieniądza gotówkowego)
- bank
SYSTEM FINANSOWY I INFLACJA
System finansowy jest to zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowanych i realizacji decyzji finansowych
System jest niezbędny do funkcjonowania gospodarki rynkowej
pieniężnego odzwierciedlenia, stymulowania i oceniania realnych procesów produkcji, konsumpcji, inwestowania, współpracy z zagranica i dokonywania racjonalnych wyborów ekonomicznych przez przedsiębiorstwa
Do podmiotów systemu finansowego zalicza się
- banki: centralny i komercyjny
- dysponenci funduszy publicznych
+budżet centralny
+budżety regionalne
-pozabudżetowe fundusze publiczne
-fundusze ubezpieczeń społecznych
-giełdy, biura maklerskie, fundusze powiernicze itp.
System finansowy obsługuje podmioty gospodarki rzeczowo - pieniężnej czyli
- przedsiębiorstwa
- jednostki i zakłady sektora publicznego
- gospodarstwa domowe
- otoczenie zewnętrzne z którym współpracuje gospodarka narodowa
Zakres oddziaływania systemu finansowego dotyczy:
- przepływu dóbr i pieniędzy miedzy przedsiębiorstwami ( producenci ) a gospodarstwami domowymi ( konsumenci )
- przepływ pieniądza miedzy przedsiębiorstwami a budżetami centralnymi, regionalnymi, lokalnymi; ustala zobowiązania wobec budżetów, sposoby ich realizacji i sankcji
- przepływów pieniądza miedzy gospodarstwami domowymi a bankami; ustala on warunki gromadzenia oszczędności; banki udzielają również rożnych kredytów
- przepływ pieniądza miedzy gospodarstwami domowymi a budżetami które zasilają gospodarstwa w dochody z tytułu wynagrodzeń; ustala on poziom i dynamikę wynagrodzeń, warunki ich płatności i wstrzymania.
- przepływ pieniądza miedzy budżetem centralnym a bankiem centralnym, który zasila budżet w środki pieniężne, dokonuje operacji na dużą skale
System budżetowy państwa pozwala gromadzić środki pieniężne i rozdysponowywać je na realizacje celów sektora publicznego gospodarki narodowej.
Budżet państwa stanowi zestawienie roczne
1. Ex ante i ex post - dochodów i wydatków związanych przez władze państwowa ( rząd ), określonych zadań ekonomicznych ( ochrona praw własności, równowaga ekologiczna, ograniczanie bezrobocia, zrównoważony bilans płatniczy)
2. społecznych ( rozwój edukacji, kultury, nauki, techniki, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, zapewnienie sprawiedliwości)
Od 1991 r. rozdzielono budżet od budżetu gmin, natomiast budżety regionalne (województw) połączono z budżetem centralnym
Pozyskiwanie dochodów przez budżet polega na tym ze opiera się na przymusie prawnym; są one przejmowane definitywnie i bezzwrotnie.
Pozyskiwanie dochodów do budżetu i rozdysponowanie wydatków należy do władzy ustawodawczej ( sejm ) i władzy wykonawczej ( rząd )
Głównymi źródłami dochodów budżetu są:
dochody z własności publicznej
majątku publicznego
podatki i opłaty o charakterze przymusowym
pożyczki zaciągane przez państwo u podmiotów krajowych i zagranicznych lub na rynku finansowym - pieniężnym i kapitałowym
Budżet spełnia trzy rodzaje funkcji: ekonomiczne, zarządzania i społeczne
FUNKCJE EKONOMICZNE
- fiskalna - ściąganie od podmiotu podatków,
- redystrybucyjna - określa udział budżetu we wtórnym podziale dochodu narodowego.
- alokacyjna - zapewnia dopływ środków na finansowanie określanych potrzeb publicznych,
- równowagi gospodarczej - wpływ na kształtowanie się globalnego popytu i globalnej podaży,
- wzrost gospodarczy - inwestycje budżetu ( w kapitał ludzki, naukę ) pobudzają rozwój ekonomiczny
FUNKCJE ZARZADZANIA
- planowanie - przewidywanie ex ante poziomu i struktury dochodów i wydatków budżetowych,
- administrowanie - konsekwentna i sprawna realizacja ex post zaplanowanego budżetu ( realizacja wydatków i dochodów ),
- kontrola - ma na celu przeciwdziałanie zjawiskom niegospodarności, korupcji w gospodarowaniu środkami budżetowymi
FUNKCJE SPOLECZNE:
- uspołecznienie procesu podejmowania decyzji w procesie budowania budżetu, jak i jego realizacji ( udział w procesie decyzyjnym przedstawicieli grup społecznych)
- negocjacyjno- polityczne - rozstrzyganie sporów i konfliktów dotyczących decyzji budżetowych
- wychowanie społeczeństwa - pobudzające zainteresowanie sprawami publicznymi, funkcjonowaniem rożnych dziedzin sektora publicznego i sposobami jego finansowania
STRUKTURA BUDZETU PANSTWA
Za podstawę oceny redystrybucji D.N. przyjmuje się stopę redystrybucji, która wyraża relacje wydatków lub dochodów publicznych budżetu państwa do PKB lub DN wytworzonego w danym roku.
ROWNOWAGA BUDZETOWA
Oznacza zdolność systemu budżetowego państwa do sfinansowania w ciągu roku z uzyskanych dochodów wszystkich wydatków - uznanych ex ante za uzasadnione przez władzę ustawodawcza danego kraju.
DLUG PUBLICZNY
To suma deficytów budżetowych okresów poprzednich. Jest finansowym zobowiązaniem władz z tytułu zaciągniętych pożyczek na pokrycie deficytów budżetowych. Pożyczki nie są wiec dochodami budżetowymi, lecz stanowią wpływ środków na pokrycie deficytów. Deficyt budżetowy pokrywają środki uzyskane przez budżet w formie zaciąganych kredytów ( krótko, średnio i długoterminowych)
INFLACJA I JEJ SKUTKI
Inflacja oznacza zjawisko wzrostu poziomu cen dóbr w pewnym okresie. Inflacja występuję gdy rośnie ogólny poziom cen, a nie ceny pojedynczych dóbr/usług.
DEFLACJA
To zjawisko spadku ogólnego poziomu cen - prowadzi do ograniczenia produkcji.
STAGFLACJA
Oznacza wzrost ogólnego poziomu cen, któremu odpowiada stagnacja PKB.
INFLACJA PRZEJAWIA SIĘ W DWOCH FORMACH
- JAWNEJ ( cenowej ) - to sytuacja w której nie ma administracyjnego ograniczenia wzrostu cen,
- UKRYTA ( stłumiona ) - pojawia się sporadycznie w określonych okresach gospodarczych. Charakteryzuje się luką inflacyjna, czyli nadwyżki popytu nad podażą; prowadzi to do: sprzedaży spod lady, rozdzielnictwa, czarnego rynku.
INFLACJA UMIARKOWANA
Jest to wzrost cen nie przekraczający rocznie 10 %
INFLACJA GALOPUJACA
To wzrost cen rzędu dwucyfrowego
HIPERINFLACJA
Trzycyfrowy wzrost cen który uniemożliwia sterowanie procesami ekonomicznych. W tej sytuacji pieniądz przestaje spełniać swoje funkcje i następuje ucieczka pieniądza na rzecz wymiany naturalnej.
DEPRECJACJA
Spadek siły nabywczej pieniądza; za te sama liczbę jednostek pieniądza można nabyć mniej towarów / usług
APRECJACJA - wzrost siły nabywczej pieniądza
MIERNIKI INFLACJI - indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych tzw. INDEKS WZROSTU KOSZTÓW UTRZYMANIA ( Consumer Price Index - CPI )
W pomiarze bierze się pod uwagę tzw. Koszyk towarów konsumpcyjnych
* wyniki zależne są od wyboru dóbr / usług w koszyku - reprezentatywnych dla społeczeństwa
SKUTKI INFLACJI
Inflacja powoduje negatywne skutki ekonomiczne, społeczne i polityczne.
spadek płac realnych
spadek realnych emerytur, rent i świadczeń socjalnych
zmniejszenie realnej wartości majątku przedsiębiorstw
amortyzacja nie wystarcza na zakup nowych srodków trwałych
różnica czasowa miedzy zaplata a otrzymanym świadczeniem ( odroczenie spłat )
transfer a sektorem prywatnym; gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
szybciej osiągane są progi podatkowe, pomimo że dochody realne nie rosną
w czasie inflacji zyskują właściciele dóbr rzeczowych ( ziemi, budynków ), tracą posiadacze majątku wyrażanego w postaci pieniężnej.
POLITYKA PRZECIWDZIALANIA INFLACJI:
1. POLITYKA ADMINISTRACYJNEGO OGRANICZENIA WZROSTU PALC I CEN.
Polityka taka w dłuższym okresie jest nieskuteczna. Wymaga rozbudowanego systemu nadzoru co wywołuje dodatkowe koszty. Zniesienie ograniczeń placowych i cenowych powoduje
2. POLITYKA PIENIEZNA - zgodnie z teoria monetarystów zjawiska inflacji nie występują jeśli wzrost nominalnej podaży pieniądza nie będzie przekraczał dynamiki PDB. Sterowanie podążą pieniądza jest domena banku centralnego. Skuteczność polityki pieniężnej w zwalczaniu inflacji zależy od równoczesnego prowadzenia POLITYKI FISKALNEJ PLACOWEJ I CENOWEJ
3. POLITYKA FISKALNA - ma na celu obniżenie inflacji poprzez oddziaływanie na trone popytowa.
4. POLITYKA PLACOWA - place to podstawowy
POLITYKA CENOWA
*WSPOMAGANIE ROZWOJU GOSPODARKI PRYWATNEJ
jest realizowana przez stosowanie stosownej polityki fiskalnej wobec tworzonych przedsiębiorstw
*ODDZIAŁYWANIE A PROCES PRYWATYZACJI GOSPODARKI PUBLICZNEJ - stosowanie zróżnicowanych opodatkowań
*TWORZENIE WARUNKOW DO ISZCZEDZANIA ZASOBOW
PODATEK
Jest to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez pastwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych.
Podatki są pobierane w celu:
- zdobywania pieniędzy na finansowanie wydatków sektora publicznego
- Redystrykcji dochodów między rożnymi sektorami gospodarki i grupami ludności dysponującymi rożnymi dochodami
- Ograniczania konsumpcji niektórych produktów
- Wykorzystania podatków jako narzędzi polityki antyinflacyjnej i kształtowania koniunktury
- aktywizowania niektórych rodzajów działalności
RODZAJE PODATKOW
- podatki majątkowe - mogą być ustalone w zależności od stanu posiadania majątku ( jego wartości ), od przyrostu majątku, od nabycia praw majątkowych, np. od spadków, darowizn
- podatki przychodowe - podatki gruntowe, podatek od nieruchomości, podatki przemysłowe, podatki od przychodów z kapitału i od przychodu z pracy
- podatki dochodowe - są ustalone na podstawie rzeczywistego dochodu płatnika z poszczególnych źródeł lub ze wszystkich źródeł łącznie
- podatki konsumpcyjne - płaca przedsiębiorstwa sprzedające dobra i usługi ale ich ciężar ponoszą nabywcy tych dóbr i usług. Do tych podatków zalicza się podatek obrotowy ( akcyzowy ) który obciążają niektóre wyroby np. tytoń, alkohol, środki transportu.
- podatek od towarów i usług VAT - jego stawki SA zróżnicowane i ustalone odrębnie dla określonych grup towarów i usług. Podstawowa opodatkowania jest wartość ich sprzedaży. W Polsce stosowane są stawki 22%, 17%, 7%, 0%.
WEDLUG ZRODEL POKRYCIA SWIADCZEN PODATKOWYCH PODATKI DZIELI SIĘ NA:
- bezpośrednie - uzależniają wprost wymiar podatku od dochodu lub majatku
- pośrednie - to podatki od wartości dodanej i podatki specjalne
WEDLUG PODSTAWY KLASYFIKACJI PODMIOT POBIERAJACY PODATKI DZIELI SIĘ NA
- centralne
- lokalne
RODZAJE SYSTEMOW PODATKOWYCH W ZALEZNOSCI OD SPOSOBOW USTALANIA I EGZEKWOWANIA PODATKOW WYROZNIA SIĘ:
- SYSTEM PROGRESYWNY - jest tak skonstruowany, ze procent dochodu płaconego w formie podatku do budżetu państwa rośnie wraz ze wzrostem dochodów podatnika.
- SYSTEM PROPORCJONALNY - to taki sposób ustalania i pobierania podatkow, w którym wszyscy podatnicy plącą te sama stopę podatkowa
- SYSTEM REGRESYWNY - polega na tym ze procent dochodu płaconego w formie podatku zmniejsza się w miarę wzrastania dochodu podatnika. Wybór systemu zależy od prowadzonej przez państwo polityki gospodarczej.
Polityka podatkowa państwa ma ograniczona skuteczność na co wpływa:
- niepewność co do wyboru właściwego systemu podatkowego
- niebezpieczeństwo wywołania inflacji gdy aktywna polityka fiskalna powiększa rozmiar deficytu
- trudności zdobycia środków na rynku pożyczkowym, co może skłonić do emisji pieniądza bez pokrycia,
- nadmierny fiskalizm który doprowadza do wypychania części pieniądza poza obieg gospodarki rzeczowo - pieniężnej, co może powodować wzrost stopy procentowej, spadek skłonności do inwestowania i procesy recesyjne w gospodarce.
ZASADY SYSTEMU PODATKOWEGO W POLSCE
CENTRALNEGO WŁADZTWA
* Decyzje podatkowe pozostają w CENTRUM
KONCENTRACJA DOCHODÓW WŁADZ PUBLICZNYCH; ZA POMOCA PODATKU:
- OD TOWAROW I USLUG
- AKCYZOWEGO
- DOCHODOWEGO OD OSOB FIZYCZNYCH
- DOCHODOWEGO OD OSOB PRAWNYCH
3. PRZEKAZYWANIE CZESCI PODATKOW I OPLAT W GESTIE WLADZ
SAMORZADOWYCH JEST TO ZRODLO ZASIALANIA BUDZETOW
GMINNYCH
OPARCIA SIĘ NA PODATKACH POSREDNICH
*jako pewniejszych dla państwa i łatwiejszych do kontrolowania przez aparat skarbowy
POWSZECHNOSCI PODATKU OD DOCHODOW OSOB FIZYCZNYCH
* jako jedno z głównych źródeł dochodów budżetowych
PARTYCYPACJI WLADZ GMINNYCH W PODATKACH WLADZ GMINNYCH W PODATKACH WLADZ CENTRALNYCH; z mocy ustawy
MOZLIWOSCI UZYWANIA PODATKOW DO REALIZACJI CELOW POZAFISKALNYCH
REFORMOWANIA SYSTEMU PODATKOWEGO ZGODNIE Z ZASADAMI OBOWIAZAUJACYMI W UE