SYSTEM POLITYCZNY FRANCJI

1. Geneza systemu - konstytucja z 3 .IX.1791 r.

2. System polityczny IV republiki jako podstawa dla ewolucji współczesnego systemu - podstawa to konstytucja z 1946 roku:

1. miała gwarantować republikańska formę rządów oparta na zasadzie suwerenności ludu jako odpowiedz na doświadczenia II wojny Światowej odrzucającej republikańską formę rządów.

2. Odpowiedź na próby powrotu do odnowienia monarchii francuskiej. (art.44) - art. 1 i 2 - republikańska forma rządów nie może podlegać rewizji, zmianie.

3. IV Republika to republika: świecka, demokratyczna, niepodzielna i społeczna.

4. Zasada suwerenności lud miała być realizowana poprzez przedstawicieli oraz w referendum.

5. Władza ustawodawcza (Parlament): zgromadzenie narodowe oraz Rada Republiki.

6. Władza wykonawcza to: Prezydent oraz Rząd.

Premier odpowiadał politycznie przed Zgromadzeniem którego musiał otrzymać votum zaufania. To rodziło w IV Republice częste zmiany rządów i słabość władzy wykonawczej.

3. System polityczny V Republiki jako odpowiedź na słabości poprzedniego systemu.

1. Na treść konstytucji V republiki wpłynęła chęć:

1. wzmocnienia egzekutywy w systemie organów władzy państwowej,

2. zapewnienia większej stabilności legislatywie,

3. uwzględnienia osobowości dominującej tj. gen. de Gaulle'a.

4. chciano także zatrzeć ślad doświadczeń państwa Petine'a.

4. Przygotowanie do stworzenia Konstytucji

1. Parlament udzielił pełnomocnictw dla rządu aby ten przygotował i uchwalił konstytucje poddając ją pod referendum.

2. Z mocy wstępu rangę przepisów konstytucyjnych maja następujące akty (tzw. blok konstytucyjny):

1. Konstytucja z 1958 roku z późniejszymi zmianami,

2. Wstęp do konstytucji z 1946 roku,

3. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku,

4. Podstawowe Zasady prawa uznane przez ustawy republiki.

5. KONSTYTUCJA Z 1958 ROKU

1. Konstruuje ustrój w sposób nietypowy- nie jest to ustrój prezydencki i nie jest to ustrój parlamentarno-gabinetowy. W literaturze nazywany ustrojem mieszanym, pół-prezydenckim, parlamentarno-prezydenckim.

- (Moris Duverger nazywa Francję republiką monarchiczną, gdzie monarcha to Prezydent)

- F. Mitterand mówił, że reżim V Republiki bliższy jest ustrojowi parlamentarnemu niż prezydenckiemu.

2. Podstawowe zasady konstytucji z 1958 roku.

1. Zasada republikańskiej formy rządów - charakter względnie niezmienny.

2. Zasada państwa laickiego- republika nie może być państwem o charakterze wyznaniowym (neutralność religijna i rozdział kościół państwo)

3. Zasada niepodzielności republiki.

4. Zasada republiki demokratycznej - przez przedstawicieli ora w referendum.

5. Zasada pluralizmu politycznego - swoboda tworzenia i zakładania partii politycznych

6. Zasada republiki społecznej. - ze wstępu do 1946 roku.

6. System władz państwowych.

1. Oparty na zasadzie podziału władz - w Deklaracji oraz w orzeczeniach Rady konstytucyjnej.

1. Egzekutywa posiada własną legitymizację demokratyczną - Prezydent z wyborów powszechnych

2. Niezawisłość sądów

3. Parlament z powszechnych wyborów- posiada władze ustawodawczą.

Osobliwości francuskiego podziału władz:

- nadzwyczajnie silna pozycja Rządu w wykonywaniu władzy ustawodawczej.

- niejasny podział władzy Prezydent - Rząd (prezydent nieodpowiedzialny przed legislatywą - osłabia to kontrolę nad egzekutywą)

2. System organów we Francji:

1. Egzekutywa - Prezydent oraz Rząd

2. Parlament - Senat oraz Zgromadzenia narodowe

3. Rada Konstytucyjna,

4. Wysoki Trybunał Sprawiedliwości

7. Pozycja Prezydenta

1. Wybór na 7 lat ,bez ograniczenia na przyszłość. (po kadencji Chiraca 5 lat)

1. Zgłaszany przez 500 notabli - członkowie zgromadzenia narodowego senatu ciał przedstawicielskich wspólnot lokalnych (rad generalnych)

2. Muszą reprezentować przynajmniej 30 departamentów

3. Z 1- go departamentu nie więcej niż 10% zgłaszającej zbiorowości.

4. Wybór w dwóch turach.

5. Zastępstwo Prezydenta: Premier (na 30 lat tylko 3 wypadki), przewodniczący Senatu.

6. Skrócenie kadencji: 1) śmierć, 2)dymisja Prezydenta, 3) odpowiedzialność konstytucyjna - zdrada.

2. Nie ma zakazu niepołączalności funkcji.

3. Charakterystyka ogólna:

1. Jest uosobieniem jedności władzy państwowej.

2. Ma być zależny tylko od woli narodu i ma być wyrazicielem najwyższych interesów, najbardziej doniosłych całego narodu.

3. Ma być odpowiedzialny przez narodem w następujący sposób:

4. Poprzez kolejne wybory,

5. Poprzez referendum - jeśli niekorzystne to powinien ustąpić.

6. Poprzez udzielnie politycznego poparcia siłom politycznym, które przegrały - powinien czy nie ustąpić w takiej sytuacji?

7. Wg art. 5. ma być gwarantem przestrzegania konstytucji- dwie funkcje z tym złączone:

1. uprawnienie do zgłaszania veta zawieszającego

2. uprawnienie do inicjowania spraw wobec Rady Konstytucyjnej.

8. Ma zapewnić przestrzeganie umów międzynarodowych oraz traktatów,

9. Ma zapewnić jako arbiter prawidłowe funkcjonowanie administracji

10. Wg art. 15 i 50 ma być gwarantem suwerenności narodowej

11. Wg art. 16 Prezydent posiada władze dyktatorska w sytuacji gdy instytucje republiki są zagrożone.

12. Ma być gwarantem niezależności władzy sądowniczej (art.60).

4. Prezydent i jego prerogatywy:

1. Powołuje Premiera i może go odwołać

2. Prawo do rozwiązania parlamentu (art.12).

3. Przewodniczy posiedzeniom Rady ministrów

4. Podpisuje dekrety z mocą ustawy

5. Występuje z orędziem do narodu

6. Przysługuje weto zawieszające w stosunku do ustaw (art.10. ust.2).

7. Zwraca się do Rady konstytucyjnej o zbadanie konstytucyjności ustaw (art.62 ust.2).- w ciągu 30 lat tylko 2 razy zakwestionował ustawy.

8. Pozycja RZĄDU

1. Trzeba rozróżniać pojęcia: Rząd - Rada Ministrów.

1. Rada Ministrów to posiedzenia Rządu pod przewodnictwem Prezydenta i tylko Jego.

2. Rząd to ogół ministrów kierowanych przez Premiera.

3. Rada Gabinetowa to rząd zebrany ba posiedzeniu którym kieruje Premier

2. Wg art.20 - prowadzi i określa politykę państwa oraz dysponuje administracja i siłami zbrojnymi dla wykonywania właściwych zadań.

3. Odpowiedzialność polityczna:

1. Przed Z. N.

2. Przed Prezydentem.

Pozycja Rządu wzrasta w systemie gdy ma oparcie w większości Parlamentarnej a Prezydent takiego oparcia nie ma.

4. Powołanie

1. Prezydent powołuje Premiera na wniosek jego ministrów.

2. Nastepnie wotum zaufania w Parlamencie - nie jest określona data

5. Odwołanie całego Rządu przez Parlament

1. Na „życzenie” Prezydenta z art. 8.

2. Z.N. wotum nieufności - Prezydent - przyjmuje albo rozwiązuje

3. Wyjątki odwołania Ministra:

1. Prezydent na wniosek Premiera lub na wniosek Prezydenta Premier

2. gdy minister przyjmuje stanowisko niepołączalne z udziałem w Rządzie. (np. wybór do Rady konstytucyjnej)

3. postawienie w stan oskarżenia przed Wysokim Trybunałem Sprawiedliwości.

6. Skład Rządu

1. Premier

1. Druga osoba w państwie

2. Pierwszy doradca i konsultant Prezydenta (art.12)

3. Kontrasygnuje akty Prezydenta

4. Jest przywódca większości parlamentarnej popieraj alej dany rząd

5. kieruje pracami rządu

6. może wnioskować o dymisje danego ministra

7. przysługuje mu prawo inicjatywy ustawodawczej co jest cecha szczególną wpływu egzekutywy na prawodawstwo- uczestniczy we władzy reglamentacyjnej.

Co to jest włada reglamentacyjna? Szukaj w literaturze.

2. Ministrowie - liczba nie jest określona konstytucyjnie (30-40 osób)

1. Incompatybilitas z udziałem w Z.N. (art. 23) - mogą zachować mandat przedstawicielski w wyborach do samorządu - w ciągu miesiąca musi zdecydować.

2. Nie dysponuje władza prawodawczą - nie uczestniczy we władzy reglamentacyjnej.

3. Odpowiada tylko wobec Premiera, Prezydenta ale nie Parlamentu.

4. Ministrowie stanu - inaczej niż w RP - honorowi.

5. Akty prawne Premiera kontrasygnowane są przez właściwych ministrów.

6. Hierarchia ministrów francuskich: o miejscu decyduje kolejność w dekrecie powołującym - pierwszy na liście jest wicepremierem.

1. Minister delegowany - prowadzący dana sprawę przy Premierze

7. Akty prawotwórcze rządu dzielą się na:

1. Dekrety z mocą ustawy wydawane przez Rząd w zakresie materii ustawowej w zasadzie w zakresie art.34 wydawane na podstawie upoważnienia parlamentu i po zasięgnięciu opinii Rady Stanu

2. Dekrety z mocą ustawy poza materia ustawową z mocy samej konstytucji na mocy art.37. i art.38. Są to tzw. ordonanse - zwykłe lub po konsultacji z Radą Stanu.

3. Rozporządzenia wykonawcze do ustaw.

4. Rozporządzenia służące sprawności działań administracji, mając charakter wewnętrznego kierownictwa.

9. PARLAMENT V REPUBLIKI

1. Konstytucja została uchwalona z zamiarem ograniczenia nadużyć władzy parlamentu w IV republice. Znalazło to odzwierciedlenie w rozczłonkowaniu władzy ustawodawczej. Wraz z upływem czasu rola parlamentu zaczęła jednak rosnąć pod wpływem dwóch okoliczności:

1. Cohabitaion

2. Orzecznictwo Rady konstytucyjnej korzystne dla parlamentu.

2. Struktura Parlamentu( pochodzenie i skład):

1. Zgromadzenie narodowe - wybory bezpośrednie i powszechne (nieobowiązkowe)- reprezentacja narodu

1. 577 deputowanych na 5 lat w 1 mandatowych okręgach wyborczych w wyborach większościowych.

2. Wybory większościowe w dwóch turach:

1. Pierwsza - mandat bezwzględna większością

2. Druga- zwykła większość

3. System ten preferuje partie duże poprzez tworzenie koalicji.

2. Senat - wybory wielostopniowe i nie powszechne - ma reprezentować społeczności lokalne

1. 322 senatorów na 9 lat (co 3 lata odnawiany skład izby) - obowiązkowe

2. Bierne - po 35 roku

3. Są wielostopniowe wybierają tzw. wielcy elektorzy (trzy grupy):

1. Deputowani do Z.N. wybrani z okręgów wyborczych położonych na danym departamencie.

2. Wszyscy członkowie Rady Generalnej

3. Członkowie rad municypalnych (gminnych) - przedstawiciele.

4. Wybory w 2 turach:

1. Pierwsza - absolutna większość pod warunkiem uczestnictwa >25% uprawnionych wielkich elektorów.

2. Druga - zwykła większość.

3. Funkcje Parlamentu:

1. Ustawodawcza - trzy rodzaje ustaw:

1. ustawy konstytucyjne - ustrój państwa

2. ustawy organiczne - zapowiedziane w konstytucji i które rozwijają ich zasady.

3. zwykłe.

2. Kontrolna - nad działalnością rządu.

10. Kontrola parlamentarna nad rządem

1. Debaty nad polityką rządu w Z.N. i w Senacie - w Senacie nie ma środków dla dezaprobaty

2. Rząd może projekt ustawy związać z wotum zaufania przed Z.N. - (w ciągu 30 lat ani razu nie został obalony).

1. Wotum zaufania uchwala ZZ.N. zwykła większością głosów

2. Wotum nieufności opozycja wnosi na wniosek 1/3 ogólnej liczby członków - uchwala absolutna większością głosów.

3. Zapytania - pisemne i ustne

11. Rada Konstytucyjna

1. Jest to pozaparlamentarny organ kontroli konstytucyjności prawa.

2. Jest odpowiednikiem Trybunału konstytucyjnego w innych krajach demokratycznych. Ale jest wiele odmienności. Jakie?

1. Nie jest organem sądowniczym - członkowie Rady nie posidaja przywileju niezawisłości

2. Skład jest polityczny - 9 osób - po 3 powołuje Prezydent, Z.N. , Senat.

3. Prezydent powołuje przewodniczącego spośród swoich ludzi powołanych do Rady.

4. Jest organem doradczym - wydaje opinie z art. 16; opinie dot. przeprowadzanych referendum; spełnia funkcje Trybunału Wyborczego.

Rada Konstytucyjna jeśli nie jest sądem konstytucyjnym to takim się staje - głos w literaturze naukowej.

12. Prezydent a parlament

1. Wpływa na rządzenie państwem przez rząd odpowiedzialny przed parlamentem

2. Występuje w roli arbitra, rozjemcy w sporach pomiędzy rządem i parlamentem - może rozwiązać parlament i zmusić rząd do dymisji.

3. Nie może rozwiązać parlamentu w ciągu roku po wyborach, gdy użyte zostały środki nadzwyczajne,

4. Występuje z orędziem do parlamentu (inne niż do narodu)

13. Referendum

1. Dla przyjęcia ustawy, organizacji władz państwowych, ratyfikacji umów z art. 11 konstytucji.

2. Dla wypowiedzenia się w zakresie zmian terytorialnych państwa art. 53 konstytucji.

3. Dla zmiany konstytucji z art. 53.

14. System partyjny

1. Jest to wielopartyjność oparta na dwóch stale występujących siłach politycznych - prawicy i lewicy.

2. Nurty programowe we francuskim systemie partyjnym:

1. Zgromadzenie na rzecz republiki (RPR)

2. Unia na rzecz Demokracji Francuskiej (UDF)

3. Partia Socjalistyczna (PS) oraz Ruch lewicowych Radykałów(MRG)

4. Francuska Partia komunistyczna(PCF)

5. Front narodowy(FN)

Ad i) Prawicowy ruch - korzenie w ruchu gaullistowskim

Ad ii) Powstała w 1978 roku z inicjatywy W. Giscarda d'Estainga.- partia o obliczu centrowym.

Ad iii) Powstała w 1969 roku.- nawiązywała do Francuskiej Sekcji Międzynarodówki Robotniczej - pierwszy premier L. Blum w 1936 roku.

Zasadniczy przełom w 1971 roku , gdy przyłączył się F. Mitterrand.

Ad iv) Utworzono w 1920 roku. Zawsze znajdowali się w opozycji. Marginalizacja w ostatnich latach.

Francja - WSP

1

---