• Model IS - LM

Model IS - ML to konstrukcja która pozwala łatwo przewidywać dostosowania w gospodarce przy zastosowaniu polityki pieniężnej lub fiskalnej, łagodnej lub restrykcyjnej.

Model ten odpowiada na pytanie „Czego należy się spodziewać po stronie produkcji finalnej i stopy procentowej jeżeli Bank Centralny lub państwo zastosuje określony wariant polityki restrykcyjnej lub łagodnej?”

Łagodna polityka fiskalna to polityka ekspansywna - niskie podatki, wysokie wydatki państwa, rosnący deficyt.

Łagodna polityka pieniężna to polityka niskich stóp procentowych i wysokiej podaży pieniądza.

1. Linia IS

1. Definicja IS

Linia IS wyraża wszystkie kombinacje stopy procentowej (S) i dochodu realnego (Y_l) przy których rynek dóbr i usług znajduje się w równowadze (istnieją mechanizmy które zawsze doprowadzają rynek do równowagi).

r - stopa procentowa

2. 
   
   
   Wpływ polityki fiskalnej na IS

Łagodna polityka fiskalna przesuwa linię IS w prawo, a restrykcyjna w lewo.

2. Linia LM

1. Definicja LM

Linia LM to zestaw kombinacji wszystkich stóp procentowych i dochodów przy których rynek pieniężny jest równoważony.

2. Wpływ polityki pieniężnej na linię LM

Jeżeli państwo zastosuje politykę restrykcyjną, podaż będzie malała.

Restrykcyjna polityka pieniężna przesuwa linie LM w lewo, a łagodna w prawo.

3. 
   Dostosowania makroekonomiczne w modelu IS - LM

Rynek automatycznie dąży do uzyskania stanu równowagi na rynku dóbr i usług, w wyniku czego następuje zrównoważenie obu rynków równocześnie.

Punkt jednoczesnego zrównoważenia się rynku to punkt przecięcia linii IS z linią LM.

Łagodna polityka fiskalna prowadzi do zwiększenia dochodu i stopy procentowej.

Występuje efekt wypierania (aktywności sektora prywatnego jest wypierana przez rosnącą aktywność sektora państwowego).

- w polityce ekspansywnej

-
w polityce restrykcyjnej

-
przy łagodnej polityce pieniężnej

- przy restrykcyjnej polityce pieniężnej

4. Podsumowanie

1. Model IS - LM odpowiada dostosowaniom wyprowadzonym z popytowej teorii wzrostu.

2. Odzwierciedlone na modelu IS - LM dostosowania mogą występować silniej lub słabiej w zależności od innych pojawiających się wyników.

Z modelu wynika, że najlepsza jest łagodna polityka pieniężna (to co proponuje Rząd). Istnieje jednak kilka przeciwwskazań:

• dostosowania wynikające z łagodnej polityki pieniężnej z dużą inercją przekładają się na rynek dóbr i usług

• bardzo trudno przewidzieć na ile polityka pieniężna wywoła reakcje w gospodarce i w jakim czasie one wystąpią

• aby model IS - LM zadziałał muszą istnieć wolne, aktywne moce wytwórcze

• łagodna polityka pieniężna może spowodować napięcia inflacyjne i zwiększyć ryzyko, co spowoduje przesunięcie linii IS w dół. W tym przypadku oczekiwany wzrost produkcji może nie wystąpić

3. W przypadku stosowania narzędzi polityki fiskalnej ponownie zwiększone zostaną wydatki państwa. Podobnie przy stosowania narzędzi łagodnej polityki fiskalnej produkcja będzie wzrastała przy zwiększonej stopie procentowej.

4. Wzrost stopy procentowej wyhamuje inwestycje, co może doprowadzić do spadku dochodu w sektorze prywatnym.

5. W przypadku uzyskania środków finansowania dzięki zwiększeniu opodatkowania powstaje efekt mikroekonomiczny ograniczający efektywność przedsiębiorców prywatnych - wzrost dochodów znów zostanie w gospodarce ograniczony.

Wynika z tego, że polityka gospodarcza powinna stanowić wyważoną relację pomiędzy polityką pieniężną, a polityką fiskalną.

Rynek pracy

Rynek pracy w ujęciu makroekonomicznym

Rynek pracy to popyt na pracę, czyli łączne zapotrzebowanie na pracę zgłaszane w gospodarce przez przedsiębiorstwa. Zapotrzebowanie to wyrażane jest miejscami pracy przy danej, przeciętnej płacy realnej.

Rolę ceny na rynku pracy pełni przeciętna płaca realna.

Popyt reprezentują przedsiębiorstwa jako agregat.

Podaż pracy czyli zagregowana chęć podjęcia pracy przy danej płacy realnej, jest kreowana przez gospodarstwa domowe. Ma ona dwa wymiary: podaż efektywną i podaż potencjalną.

Rynek pracy rozpatrywany jest makroekonomiczne. Wielkością generowaną jest przeciętny poziom płacy realnej. Przedmiotem obrotu są miejsca pracy, przy czym podaż oferuje chęć zajęcia miejsca pracy, świadczenia usług na danym miejscu pracy - reprezentują gospodarstwa domowe. Popyt oferuje chęć zatrudnienia usługi pracy na danym miejscu.

Z - zatrudnienie

Jeżeli płaca realna maleje, to popyt na usługę pracy zgłaszany przez przedsiębiorstwa rośnie.

Podaż efektywna pracy (SE) jest reprezentowana przez gospodarstwa domowe w postaci chęci świadczenia usługi pracy przy danej przeciętnej płacy realnej oraz jej podjęcia jeżeli zostanie zaoferowana na pozostałych, przeciętnych warunkach.

Podaż potencjalna pracy (SP) to zapotrzebowanie na pracę zgłaszane przy danym poziomie przeciętnych płac realnych, niekoniecznie poparte chęcią jej podjęcia na przeciętnych, pozostałych warunkach.

Podaż potencjalna jest zawsze większa od podaży efektywnej.

Istnieje sytuacja przy której rynek będzie się znajdował w równowadze w sensie potencjalnej podaży (a) ale w tych warunkach będzie grupa ludzi chcąca regulować warunki (b). Powstaje bezrobocie.

Bezrobocie naturalne (b) to taki poziom bezrobocia, przy którym rynek pracy jest równoważony w sensie efektywnym. Bezrobocie to jest bezrobociem dobrowolnym - nie należy go ograniczać.

Bezrobocie przymusowe (a) to bezrobocie powstałe w warunkach w których rynek nie znajduje się w równowadze. Bezrobocie to jest reprezentowane przez tych ludzi którzy przy danych warunkach płacowych poszukują pracy i chętnie by ją podjęli na przeciętnych warunkach, pozostałych warunkach rynkowych ale jej nie znajdują.

Bezrobocie to stan rynku pracy przy którym występuje nadwyżka podaży pracy.

Popyt na prace może ulegać ograniczeniom technicznym wynikającym ze stanu rynku dóbr i usług.

Linia przerywana to linia załamania wynikająca z ograniczenia popytu globalnego (bezrobocie Keynsowskie)

Liberałowie uważają, że jeżeli płaca realna (P_rł1) jest ustalona decyzją wynikającą z umowy zbiorowej pomiędzy pracodawcami i związkami zawodowymi, to wielkość bezrobocia (a) jest wynikiem zbiorowej decyzji pracodawców i pracowników, a więc również jest bezrobociem dobrowolnym.

Stopa bezrobocia, stopa aktywacji zawodowej, zasób pracy

Zasób pracy to osoby pracujące i osoby bezrobotne.

Stopa bezrobocia, to stosunek bezrobotnych do zasobów pracy

Stopa aktywacji zawodowej to ilość ludzi zdolnych do pracy w stosunku do zasobów pracy.

Stopy bezrobocia

Istnieją dwie stopy bezrobocia. Stopa bezrobocia rejestrowanego i pomiar bezrobocia wg. metody Baelsa, która odpowiada stopie bezrobocia ekonomicznego.

Bezrobocie rejestrowane reprezentują ci bezrobotni którzy są zarejestrowani w urzędzie pracy.

Rejestrowany zasób pracy, to te osoby które są zarejestrowane jako pracujący i bezrobotni.

Bezrobocie ekonomiczne różni się od bezrobocia rejestrowanego o tych którzy są zarejestrowani jako bezrobotni a pracują. Z drugiej strony istnieją bezrobotni którzy poszukują pracy ale nie są zarejestrowani w urzędzie.

Stopa bezrobocia ekonomicznego jest zazwyczaj o 1-2 % wyższa od stopy bezrobocia rejestrowanego.

Według materiałów Ministerstwa Finansów z października roku 2001 prognoza stopy bezrobocia ekonomicznego na rok 2002 to 18,8 %. Jest to bardzo wysoki, niekorzystny wskaźnik.

Lepszym wskaźnikiem bezrobocia jest bezrobocie ekonomiczne, ponieważ bezrobocie rejestrowane jest wyznaczane normami prawnymi, co „tuszuje” prawdziwe bezrobocie.

Przepływy pomiędzy zasobem pracy i ludźmi poza zasobem pracy

Przepływy pomiędzy zasobem pracy i ludźmi poza zasobem pracy

• Część osób traci pracę i staje się bezrobotnymi, a jednocześnie niektórzy bezrobotni dostają pracę

• Ludzie pracujący przechodzą poza zasób pracy (emeryci), ludzie chorujący

Dobre i złe strony bezrobocia (zagrożenia bezrobociem)

Pozytywne strony bezrobocia

• Zagrożenie bezrobociem dyscyplinuje pracowników i pozwala uzyskać należytą wydajność pracy

• Bezrobocie jako zagrożenie poprawia kondycję zatrudnionego zasobu pracy

• Występuje konkurencja między pracownikami, który wciąż starają się doskonalić swoje umiejętności poprzez różnego rodzaju kursy i szkolenia

• Bezrobocie otwarte jest jedyną okazją zmniejszenia bezrobocia ukrytego

• Jest to oferta podaży która może być zatrudniona - bezrobocie krótkookresowe - udrażnia rynek pracy, a to z kolei udrażnia efektywną alokację

Negatywne strony bezrobocia dzielą się na społeczno-psychologiczne i ekonomiczne.

Negatywne strony bezrobocia

• Bezrobocie przymusowe oznacza niepełne wykorzystanie zasobu pracy - w przypadku osiągnięcia w pełni efektywnej alokacji (wszystkie trzy rynki zrównoważone) - zostaje osiągnięta produkcja potencjalna. W przypadku braku równowagi zasoby te nie są wykorzystywane.

• Istnieje konieczność aktywności państwa wspomagającej osoby które utraciły pracę. W przypadku wzrostu bezrobocia coraz większa część społeczeństwa jest utrzymywana przez mniejszą.

• Płaszczyzna humanitarna

• Warstwa ekonomiczna (brak pomocy państwa oznacza zniszczenie części zasobu pracy)

• Przychody do budżetu maleją i państwo funkcjonuje gorzej

• Wzrost ubóstwa w części społeczeństwa

• Migracja części zasobu pracy (negatywna selekcja)

• Międzypokoleniowe powielanie się bezrobocia

Psychologiczne skutki bezrobocia:

• poczucie klęski

• bezradność

• fatalizm

• ludzie czują, że ich wartość spada

• wzrost odsetka przestępczości

Metody zwalczania bezrobocia

Aktywne metody zwalczania bezrobocia

Aktywne metody zwalczania bezrobocia, to metody zwiększające zatrudnienie (zwiększające popyt na pracę)

Aktywne metody zwalczania bezrobocia:

• Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze publicznym

• Subsydiowanie zatrudnienia i płac

• Promowanie form kształcenia

• Promowanie przedsiębiorczości

Pasywne metody zwalczania bezrobocia

Pasywne metody zwalczania bezrobocia, to metody w przypadku których bezrobocie zwalczane jest poprzez ograniczanie podaży pracy lub poprzez ograniczanie skutków bezrobocia.

Pasywne metody zwalczania bezrobocia:

• Obniżenie wieku emerytalnego

• Podwyższenie okresu kształcenia; nie jest to metoda skuteczna gdyż daje ona jedynie krótkookresową poprawę - 1 rok

• Osłabienie aktywności zawodowej poprzez stworzenie ustawowych możliwości urlopowania

• Dzielenie istniejących miejsc pracy

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie strukturalne jest bezrobociem wynikającym z niedopasowania struktury zawodowej popytu i podaży. Zwalczane jest przez kształcenie.

Bezrobocie Keynsowskie, to bezrobocie wynikające ze zmniejszonego popytu globalnego. Zwalczane jest poprzez politykę fiskalną i pieniężną.

Bezrobocie klasyczne, to ten poziom bezrobocia, który wynika z umów zbiorowych zawartych między pracodawcą a pracownikami, ewentualnie poprzez państwo powyżej przeciętnej płacy realnej równoważącej rynek pracy w sensie efektywnym. Zwalczane jest poprzez zwiększanie inflacji, gdyż wówczas płaca realna sama się obniży.

Bezrobocie sezonowe, to ta nadwyżka podaży która wynika z sezonowości zatrudnienia grup pracowników. Zwalczane jest poprzez możliwość formy kształcenia.

Bezrobocie ukryte to zatrudnieni którzy z punktu widzenia kalkulacji ekonomicznej opartej na wielkościach uruchomionych poprzez rynek nie powinni być zatrudnieni. Likwidacja tego bezrobocia możliwa jest wtedy, gdy bezrobocie ukryte zostaje przekształcone w bezrobocie otwarte, gdyż wtedy możliwa jest realokacja zasobów pracy w skali gospodarki.

P_g

I₂

I₁

Yr

r

r₁

r₂

IS

Yr

r₁

r₁

IS

P_g

Dr

E

ΔG

Yr

r

r₁

IS`

Yr

r

LM

L (r,Yr²)

L (r,Yr¹)

Yr

LM

Yr²

Yr¹

LM`

Yr

r

LM

M

M`

r₂

L (r,Yr¹)

Yr¹

LM

E

r

r₁

r

IS

IS

Yr¹

Yr

Yr

r

r

E

r₁

IS

IS

Yr¹

Yr

Yr

LM

LM`

r

E₁

E

r₁

IS

Yr¹

Yr

Yr

LM`

LM

E₁

r₁

E

r

Yr¹

Yr

Yr

SE

P_płr

a

SP

b

E

DE

Z

SE

P_rlr

P_rł1

a

DE

Z₁

Z

Ludzie poza zasobem pracy

- udzie niezdolni do pracy,

ludzie nie poszukujący pracy)

Ludzie bezrobotni

Ludzie pracujący

Ludzie bezrobotni

Ludzie pracujący

Ludzie pracujący

Ludzie bezrobotni

Ludzie poza zasobem pracy

---