1Jan Amos Komeński ojcem nowoczesnej dydaktyki

Dydaktyka jako nauka pochodzi od słowa greckiego dydaktykos- pouczający, nauka o nauczaniu i uczeniu.

Dydaktyka-def. (Wincenty Okoń) dydaktyka w nowoczesnym ujęciu staje się nauką o treściach procesach wszelkiego nauczania i uczenia się.

W 1657 roku Komeński napisał „Wielką dydaktykę” mówi ona o tym jak powinno się nauczać, Komeński mówi że dydaktyka to sztuka nauczania i wychowania wszystkiego i wszystkich zarówno młodych jak i starych.

Dydaktyka to nie jest nauka którą można porównać do matematyki bo jest ona czystą nauką która istnieje samodzielnie a dydaktyka jest połączona z innymi naukami.

Komeński twierdzi że człowiek w każdym wieku nadaje się do nauki. Komeński stworzył system klasowy (grupy uczniów o tym samym wieku).

Komeński zwracał uwagę na trzy zdolności: na umysł, rękę praca i język-mowa. stworzył cztery szczeble kształcenia:

1. Szkoła macierzyńska do 6tego roku dziecko wychowuje w domu mama,

2. Od 6-12 lat szkoła języka ojczystego- uczy się po polski,

3. Szkoła języka łacińskiego,

4. Akademia od 18-24 roku.

Lekcja odbywała się za pomocą zmysłów (za pomocą zmysłów poznawano daną rzecz) Lekcja jest podstawową formą nauczania, powinno się ja doskonalić.

Komeński mówił że pod wpływem nauczania powinny dokonywać się w ludziach zmiany, człowiek zmienia się nie tylko jako człowiek religijny ale też poprzez kształcenie. Mówi się o Komeńskim że jest ojcem nowoczesnej dydaktyki.

2Rousso Jan Jakub - mówił że dzieciństwo powinno trwać do 12stego roku życia, twierdził że rozum czyni nas ludźmi, mówił że obowiązek wychowania dziecka spoczywa na rodzicach głównie na matce, wychowawca jest rówieśnikiem wychowanka, dziecko nie powinno przebywać wśród mężczyzn którzy przeklinają, występował przeciwko uczeniu się na podstawie podręczników, twierdził że wychowawca powinien dobierać chłopcu towarzystwo. Zajęcia powinno się tak organizować żeby były przyjemne ale bez przesady, zwraca uwagę na wychowanie estetyczne.

Locke John - jest przeciwnikiem nauczania siłą głównie kar cielesnych, mówi o wychowaniu, udzielał rad przyjacielowi jak ma wychowywać swoich 5ciu synów za pomocą listów, prowadził badania nad umysłem ludzkim, był zwolennikiem odrzucenia idei wrodzonych, mówił że jak człowiek się rodzi to ma czystą kartę (tabula rasa), dziecko rodzi się ani dobre ani złe dopiero środowisko czyni go takim jakim się stanie, domagał się szkoły obowiązkowej od 4 r.ż, w szkole każdy uczeń miał dostawać chleb i wodę a zimę owsiankę, powoływał się na religię, zalecał uczyć dzieci na pamięć modlitw, dzieci powinny podlegać surowej dyscyplinie opartej na wskazaniach rozumu, mówi że w zdrowym ciele zdrowy duch, zaczął zalecać wychowanie fizyczne, uczniowie powinni uprawiać sport i dużo przebywać na świeżym powietrzu, mówił o człowieku dżentelmenie,.

Pestalozii Henryk - ostro krytykował łamanie prawa i niewolę ludu, był rolnikiem, założył gospodarstwo rolne, założył szkołę i pragnął do szkoły przyciągnąć dzieci aby nauczyć ich zarabiania na chleb, w lecie dzieci miałby pracować w gospodarstwie a zimą się uczyć, uczyli się czytania pisania i rachowania, program oprócz tego przewidywał wykształcenie zawodowe, dziewczęta uczyły się prowadzenia gospodarstwa szycia , uprawy roślin ozdobnych, farbowania itp., w jego szkole organizowano wieczory pustelnika które polegały na przedstawianiu różnego rodzaju aforyzmy, napisał „Leonard i Gertruda”, było dużo zajęć praktycznych, łączył nauczanie z pracą produkcyjną, prowadził zakład dla bezdomnych, otworzył seminarium nauczycielskie, przy seminarium szkołę ćwiczeń, lekcja trwała godzinę, lekcję cechował radosny nastrój i wewnętrzna dyscyplina, według niego najważniejszym zadaniem szkoły jest rozwijać osobowość ucznia, celem nauczania się jest na podstawie wiedzy rozwijanie różnych funkcji psychicznych, poznanie oparł na trzech pojęciach, liczba, kształt i słowo czyli wszystko co jest policzalne i posiada kształt można wypowiedzieć w słowie, mówimy że jest on ojcem elementarnej szkoły ludowej.

Herbart - mówił o sobie że stworzył teoretyczne podstawy dydaktyki, mówił że oprze dydaktykę na dwóch podstawowych pojęciach na etyce i na psychologii, stworzył podstawy etyki i psychologii, w ciągu kilku lat zaczęto go krytykować i do dnia dzisiejszego się go krytykuje, ludzie go nie rozumieli, proponował szkołę która według niego powinna odznaczać się cechami: szkoła uczniowi powinna przekazywać gotową wiedzę ta wiedza powinna być bardzo szeroka, oparta na zapamiętywaniu, w szkole bardzo aktywny był nauczyciel przygotowywał lekcje przeprowadzał ją przygotowywał scenki i przedstawienia aby umilić uczniom lekcje, kara cielesna była stosowana, Herbart uważał że może być stosowana ale z umiarem, szkołą Herbartowska charakteryzuje się realizacją obszernego programu z różnych przedmiotów które uczeń musi sobie przyswoić, Herbart wymyślił stopie formalne: jasność (nauczyciel nowe treści przedstawiać i wyjaśniać tak długo aż będą jasne, zrozumiałe), kojarzenie (powiązanie tych wiadomości które mówi wczoraj z tym co mówi dzisiaj), system (jaką metodę zastosowaliśmy w czasie lekcji że uczniowie w czasie lekcji zapamiętali) i metoda (zadanie pracy domowej), Herbart miał dwóch asystentów Rein postanowił rozszerzyć stopnie i rozbił jasność na analizę i syntezę, drugi asystent Ziller postanowił nadać takie pojęcia które będą zrozumiałe dla każdego nauczyciela czyli: jasność zmienił na: przygotowanie uczniów do lekcji, kojarzenie: powiązanie nowego ze starym, system-zebranie wiadomości, metoda- zastosowanie, tych pojęć używamy do dnia dzisiejszego, nie używać czterech pojęć Herbarta nikt z nauczycieli ich nie stosuje, Herbart wymagał od nauczycieli aby na każdej lekcji występowały te momenty. Herbart zmarł w 1841 roku.

3System Lecha zasady:

- Zasada humanizacji pracy - każda praca powinna być wykonywana zbiorowo, powinna wynikać z postawy ucznia, z motywów jego działania, każda praca powinna zmuszać ucznia do wysiłku, do aktywności intelektualnej, każda praca powinna mieć sens, każdy uczeń powinien odpowiadać za to co robi

- Zasada zespołowego wykonywania pracy - stosowano ją na różnych szczeblach kształcenia, praca grupowa dawała dobre wyniki,

- Zasada ekonomi (gospodarności pracy, celowości) - każda praca którą wykonujemy powinna być celowa Zmierzać powinna do optymalnych wyników

Wg Lecha lekcja powinna przebiegać zupełnie inaczej, każdy uczeń powinien się do lekcji przygotować w domu, przeczytać, zrobić notatki,

- Zasada karności ładu i porządku - ciągłość pracy, terminowość

- Zasada racjonalizacji - dokładność organizacyjna nowy system był oparty na organizacji pracy ucznia, pracę powinno się tak zorganizować aby ułatwiała uczniowi pracę

Pierwsze trzy zasady odnoszą się do nauczyciela a następne do uczniów.

4Podstawowe pojęcia pedagogiczne:

Nauczanie, uczenie się, kształcenie, samokształcenie, wychowanie.

Nauczanie - mamy doczynienia wtedy kiedy występuje nauczyciel i uczeń, nauczyciel przekazuje wiedzę a uczeń przyswaja

Uczenie się - kiedy ktoś się uczy

Wychowanie -

Kształcenie - tzw. Kształcić swoją osobowość, myślenie, pamięć, zdolność obserwacji. Zmieniać i nadawać, przekształcać swoją osobowość. Kształcenie jest procesem ciągłym i dość złożonym, końcowym efektem kształcenia jest wykształcenie, kształcenie najczęściej jest samodzielne, najczęściej jest to kształcenie kierowane ale może też być samorzutne. Nadawanie nowej formy. Kształcenie Herbartowskie kształciło głównie pamięć. Kształcić to znaczy rozwijać umysł.

Nauczanie problemowe czym się różni od badania naukowego ?

Samokształcenie - jest samodzielna dobrowolna działalność której celem jest przyswojenie odpowiedniej ilości wiadomości, dotyczy różnych dziedzin.

Metody badań pedagogicznych oraz metody poznawania uczniów.

Metody badań - wg Kupisiewicza to m.in. obserwacja, wywiad, ankieta opracowanie wyników badań

Metody wg Pilcha eksperyment, monografia, metoda indywidualnych przypadków, sondaż diagnostyczny. Każdej z tych metod odpowiadają techniki badawcze.

Zawsze trzeba podawać metody badań wg kogo (np. Pilch, Zaczyński, Kupisiewicz itp.) gdyż techniki badań wg jednego autora mogą być technikami wg innego.

5Metody badań pedagogicznych

Wg Kupisiewicza: obserwacja, eksperyment, testy, wywiad i ankieta, analiza dokumentów

Wg Okonia: obserwacja, eksperyment, badanie wyników eksperymentu, badania terenowe, metody historyczno porównawcze

Wg Pilcha: eksperyment, monografia pedagogiczna - należy zwrócić uwagę na dwie rzeczy: opisać daną instytucję np. jak mówimy o nauczaniu to należy napisać jak wyglądało, jakie metody były stosowane, metoda indywidualnych przypadków - opisujemy ludzi albo stare instytucje aby mieć dużo informacji , metoda sondażu diagnostycznego - ustalamy stan faktyczny danej rzeczywistości np. robimy dyktando uczniom i sprawdzamy ile zrobili błędów, kto napisał bezbłędnie itp.

Metody poznawania uczniów

Mówią o nim zarówno pedagogowie jak i psychologowie. Podstawową metodą poznawania uczniów jest zebranie jak największej ilości informacji o uczniu aby później napisać o nim charakterystykę - obserwacja, trzeba brać pod uwagę zdolności ucznia, w jakim otoczeniu przebywa, jego aktywność, jak się odnosi do kolegów itp. , można obserwować najwyżej dwóch trzech uczniów, jest techniką mało ekonomiczną, każda sytuacja musi być udokumentowana,

Technika wywiadu - metoda społeczna polega na rozmowie np. z rodzicami, sąsiadem, kolegami itp. wszystko musi być udokumentowane

Uzupełnieniem może być analiza dokumentów, można również zastosować eksperyment możemy dać uczniowi zadanie

Metoda testów - najczęściej testy stosuje się podczas egzaminów, można badać wyniki nauki uczniów, dobry test powinien być standaryzowany ( sprawdzony na dużej ilości uczniów)

Metody nauczania

6Systemy dydaktyczne:

System W. Okoń to inaczej układ elementu oraz związku i zależności, działanie systemu to działanie jego wszystkich elementów

Najważniejsze składniki systemu:

1. Nauczyciel - jego kompetencje i metody pracy jakimi się posługuje, jego zaangażowanie, powinien posiadać odpowiednią wiedzę, jego stosunek do dzieci

2. Uczniowie - ich motywacje do nauki, zainteresowanie, stosunek do nauki

3. Rodzice

4. Treści kształcenia - uczeń powinien przyswoić treści programowe

Trzy podstawowe systemy:

Herbartowski N (nauczyciel) U (uczeń)

Nauczanie - uczenie się › uczenie

Dewey „-„ ‹ „-„

Współczesny „-„ = „-„

7Etapy myślenia Dewey'a:

1. Trudność (człowiek, aby myślał musi stanąć przed jakąś trudnością)

2. Określenie trudności

3. Wyciągnięcie wniosków z trudności

U Herbarta - rozwijanie pamięci, u Dewey'a - myślenia

Dewey Stworzył stopnie formalne lekcji. Ten typ lekcji nazwano lekcją problemową.

Elementy lekcji problemowej (stopnie formalne wg Dewey'a):

1. Odczucie trudności - sytuacja problemowa

2. Określenie, sformułowanie tematu

3. Wyprowadzenie z hipotez wniosków

4. Sprawdzenie hipotez za pomocą obserwacji

We współczesnym systemie powinna być równowaga między nauczaniem a uczniem. System współczesny opiera się na systemie herbartowskim, ale nie rezygnuje też z systemu Dewey'a (np. lekcje problemowe).

System współczesny charakteryzuje się też tym, że:

- przeciwstawia się jednostronności

- łączy poznanie zmysłowe z umysłowym

- łączy zabawę z uczeniem się

- Elastyczność stosowania ilości ogniw lekcji

- Widzi potrzebę zainteresowania uczniów

- Przeciwstawia się werbalizmowi

- Zachęca nauczycieli do nauczania grupowego (praca w grupach)

8KSZTAŁCENIE

Cel - wewnętrzna pobudka, zamiar, dążenie

Cechy nauczania:

- jedność między nauczaniem a uczeniem się (równowaga)

- jedność oddziaływania dydaktycznego i wychowawczego (nauczanie powinno być wychowujące)

- elastyczność nauczania (metody-trzeba dostosowywać do poziomu uczniów)

Cele kształcenia ogólnego:

- optymalny rozwój jednostki

- rozwijanie zainteresowań (przede wszystkim poznawczych i akceptowanych przez środowisko)

- kształtowanie postaw społecznych

- wdrażanie do samokształcenia

- zapoznanie z ogólnymi procesami produkcji

Można je rozpatrywać od strony rzeczowej i osobowej:

Cele od strony rzeczowej

- zapoznanie uczniów z ogólną wiedzą o przyrodzie, społeczeństwie, sztuce itp.

- ogólne przygotowanie do działalności praktycznej

- tolerancja, kształtowanie postaw

Cele od strony osobowościowej:

- rozwijanie zainteresowań poznawczych

- rozwijanie sprawności umysłowej (poprzez nauczanie problemowe)

- wdrażanie do ustawicznego kształcenia się (zachęcanie..?)

Cele kształcenia zawodowego: Ukierunkowane na zdobycie studiów

- zdobycie wiedzy objętej kierunkiem studiów

- rozwijanie zdolności do wykonywania zawodu - znajomość dydaktyki i metodyki nauczania dla nauczyciela

- rozwijanie zainteresowań zawodowych - muszą iść w kierunku doskonalenia swojej pracy

Cele wychowania: między celami wychowania i kształcenia istnieje związek

- przygotowanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym

- przygotowanie do pracy zawodowej

- przygotowanie do udziału w życiu kulturalnym

- zapewnienie rozwoju: moralnego, intelektualnego, fizycznego, estetycznego

Taksonomia celów:

- zapamiętanie (przyswojenie wiadomości)

- zrozumienie

- umiejętność zastosowania wiedzy w sytuacjach typowych

- zastosowanie wiedzy w sytuacjach problemowych

- ocena

9Elementy procesu kształcenia (lekcji):

1. Uświadomienie uczniom celów i zadań lekcji

2. Zaznajomienie z nowymi rzeczami i zadaniami

3. Kierowanie procesem nabywania pojęć ( jest to proces złożony-trzeba poświęcić czas, by omówić dane pojęcie tak, aby wszyscy uczniowie zrozumieli)

4. Poznanie prawidłowości i prawd naukowych (podstawowa wiedza na dany temat, próby jej usystematyzowania, uporządkowania)

5. Przechodzenie od teorii do praktyki

6. Organizowanie zajęć praktyczno-wytwórczych

7. Sprawdzanie i ocena osiągnięć ucznia

10Treści kształcenia (nauczania)

Treści nauczania, w tradycyjnym rozumieniu, rozumiemy jako listę przedmiotów nauczania. Treści powinny uwzględniać wymagania społeczne, wymagania naukowe i dydaktyczne. Wiedzę należy dostosować do wieku, przekazywać najnowsze wiadomości.

Plany i programy nauczania - zawierają treści:

Plany nauczania: z palanu nauczania prócz dyrektora korzystają programiści. Każdy program, który jest zrobiony musi zostać zatwierdzony przez ministerstwo, by mógł być zrealizowany. Dyrektor może dokonywać w nim zmiany. Wskazania dla programistów to czynniki. Często nazywany jest siatką godzin. Można się z niego dowiedzieć : ile w tygodniu uczeń ma godzin lekcyjnych na danym etapie nauczania, ilu nauczycieli będzie potrzebnych.

Program nauczania:

1. Wstęp - założenia ogólne

2. Cele kształcenia i wychowania

3. Rozkład materiału

4. Podstawy samokształcenia

5. Przewidywalne osiągnięcia absolwentów

6. Uwagi o realizacji

Teoria doboru treści kształcenia:

1. Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) przekazać jak najwięcej wiedzy, głosił Herbart, oparty na idei materialistów francuskich (naukach przyrodniczych), powstał w oświeceniu. Treści poznawcze uczniów powinny być bardzo rozległe.

2. Formalizm dydaktyczny - Wychodzili z założenia, że do rozwinięcia umysłu potrzebne są dwa przedmioty: język klasyczny i historia starożytna. A głównie umysł należy rozwijać. Treści jest bardzo mało, lekceważono praktykę

3. Utylitaryzm dydaktyczny (praktycyzm) - najważniejsza jest praktyka Dewey

4. Materializm funkcjonalny - twórcą jest W. Okoń. Istotą jest to, aby kształcić całą osobowość człowieka - umysł (procesy poznawcze) i działalność manualną oraz walory wychowawcze . Zwraca uwagę na zainteresowania i motywację. Eliminuje materiał przestarzały, wzbogaca treści współczesne. Od 15 lat namawia się nauczycieli do realizacji tej teorii.

Podręczniki szkolne W. Okoń:

1. Informacyjna - przedstawia treści

2. Badawcza - zachęca do badań

3. Transformacyjna - przekształcenie, np. na liczbę mnogą

4. Samokształceniowa - zbadaj, przeprowadź eksperyment

11PROCESY NAUCZANIA - UCZENIA SIĘ

Proces - to słowo łacińskie „procedere” - postępować naprzód, to szereg następujących po sobie zmian, które układają się w pewien ciąg rozwojowy

Proces kształcenia obejmuje:

Nauczycieli, uczniów, środki dydaktyczne, programy, podręczniki, wyposażenie szkolne, warunki lokalowe, organizację pracy, służy do wywoływania zmian w osobowości uczniów.

7 ogniw procesu nauczania na podstawie organizacji zajęć:

Czynności nauczyciela:

1. Uświadomienie uczniom celów i zadań

2. Zaznajamianie z nowymi rzeczami i zadaniami

3. Kierowanie procesem nabywania pojęć

4. Poznawanie prawidłowości i praw naukowych

5. Przechodzenie od teorii do praktyki

6. Organizowanie zajęć praktyczno-wytwórczych

7. Sprawdzanie i ocenianie

12Zasady dydaktyczne to najważniejsze normy które odnoszą się do nauczania wszystkich przedmiotów, posiadają następujące cechy:

- są ogólne i występują na wszystkich szczeblach kształcenia;

- określają różne aspekty procesu kształcenia

- wyznaczają wszelkie poczynania nauczycieli;

- pokrywają się z doświadczeniem najlepszych nauczycieli

- powstały w wyniku praktyki

Najstarszą zasadą jest zasada poglądowości .

Zasady wg Mysłakowskiego:

1. poglądowości

2. świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - nauczyciel przedstawia uczniowi co będzie na następnej lekcji. Nauczyciel chce aby uczeń brał czynny udział w lekcji

3. trwałości wiedzy

4. systematyczności

5. logicznej kolejności

6. zasada wiązania teorii z praktyką - Okoń

Kupisiewicz do tych zasad które podał Okoń dodał jeszcze jedną:

7. operatywności wiedzy

Na lekcji muszą wystąpić wszystkie zasady na raz, zawsze jedna jest dominująca.

Zasada poglądowości - najstarsza zasada, w poznaniu biorą udział zmysły, np. wzrok, słuch i mowa (w prowadzeniu lekcji). W poznaniu biorą udział różne procesy poznawcze. Im więcej zmysłów bierze udział w poznaniu tym większa jest wiedza na dany temat. Ma ona znaczenie w kształtowaniu pojęć. Należy zaczynać nauczanie od tego co jest bliższe kończymy na tym co dalsze. Zaczynamy od tego co jest uczniom znane. Najpierw powinniśmy poznawać rzecz i później słowo. Nauczanie powinno być dostosowane do możliwości uczniów. Tempo w jakim prowadzimy lekcje powinno uwzględniać możliwości uczniów.

Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - nauczyciel przedstawia uczniowi, co będzie na następnej lekcji. Nauczyciele chcą aby uczeń brał czynny udział w lekcji.

Aktywność wg Okonia to samorzutna chęć działania. Cechy aktywności: zaciekawienie, zainteresowanie, zamiłowanie.

W procesie nauczania kierowniczą rolę ma nauczyciel. Aktywizowanie uczniów powinno odbywać się przez przydzielanie im zadań.

Zasada trwałości wiedzy- uczyć tak aby wiadomości były trwałe, decyduje o tym wiele czynników: metody nauczania, środki dydaktyczne. Nauczyciel powinien tak uczyć aby dla uczniów było to zrozumiałe. Program i materiały powinny być systematyzowane. Ważną rolę odgrywa też kontrolowanie i ocenianie wiadomości.

Cele kontroli w szkole podstawowej :

- sprawdzanie czy dziecko wykonuje zadanie

- powinna określić jakie oceny wystawiamy

Zasada systematyczności- planowy układ treści, logiczny, uporządkowany. Jest on uporządkowany do klasy 4. Pełne usystematyzowanie w klasach licealnych. Systematyczność odnosi się do nauczyciela jak i do ucznia. Nie przestrzeganie tej zasady powoduje uczenie się „zrywami”, powoduje niepowodzenia szkolne. Odnosi się do nauczyciela i do ucznia.

Zasada logicznej kolejności (stopniowania trudności)- powinna uwzględniać właściwości rozwojowe uczniów. Na co każdego ucznia stać. Powinno brać się pod uwagę np. naukę w szkole i w domu.

Zasada wiązania teorii z praktyką- zdobywanie umiejętności zdobywania wiedzy, którą można łączyć z praktyką. Stosowanie teorii z praktyką jest bardzo ważne.

Zasady te tworzą tzw. system zasad

13Metody kształcenia

Metoda- (methodos-droga, sposób) to określony sposób pracy nauczyciela i ucznia umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy z umiejętnością stosowania jej w praktyce. Metoda odpowiada na pytanie „ Jak uczyć aby osiągnąć dobre wyniki”

Najstarsze metody nauczania:

1. Metody akromatyczne - metody pytające np. wykład, opis, opowiadanie, praca z książką

2. Metody erotematyczne

3. Metody katechetyczne - pytania wprost, jedna odpowiedź

4. Metody heurezy - nie pytamy wprost

Powojenna klasyfikacja metod wg Okonia:

- metody oparte na obserwacji: pokaz, obraz, rysunki, szkice, wykresy, mapy, film, metoda przezrocza i filmy: audycje radiowe, telewizyjne

- metody oparte na słowie: pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wykład, praca z książką, czytanka, metoda dialogu

- metody oparte na działaniach praktycznych: metoda laboratoryjna (na lekcji fizyki. Chemii, biologii)), prace domowe, praktyczne

- metody programowe: programowanie liniowe, rozgałęzione, mieszane, blokowe. Wszystkie metody służą przekazaniu wiedzy i wiadomości uczniom

Dotyczą zapoznawania uczniów z nowym materiałem.

- metoda utrwalania wiedzy: przetwarzanie, uczenie się na pamięć, prace samodzielne

- metoda sprawdzania i oceny: sprawdzanie w miarę dokładnie, ocena powinna być obiektywna i przyjęta przez ucznia

Nowa klasyfikacja metod wg Okonia „Wprowadzenie do dydaktyki”:

-metody A - podające - wszystkie metody oparte na słowie

- metody P - problemowe

- metody O - praktyczne - metody praktyczne z pierwszej klasyfikacji

- metody E - ekspresyjne

Ta klasyfikacja jest szersza. Okoń dodał eksponujące i problemowe. Każdej metodzie odpowiada sposób uczenia się.

Formy organizacji nauczania:

-lekcja

-wycieczka

- praca domowa

- organizacje młodzieżowe

- kółka zainteresowań

Formy organizacyjne pracy ucznia:

- zbiorowa - cała klasa

-grupowa - kilkuosobowe grupy,

- jednostkowa - uczeń samodzielnie pracuje np. praca domowa(najstarsza forma kształcenia)

14Podstawowa forma nauczania- lekcja

Lekcja- powstała w XVI w. Jest najstarszą formą organizacyjną nauczania. Próbowano później zastąpić ją:

1. Szkoła pracy: uczniowie wykonywali prace produkcyjne, np. rzemieślnicze, rolnicze, gospodarstwa domowego, wykonywali towary, wiedzę zdobywali okazjonalnie

2. System daltoński - rezygnacja z lekcji, opierał się na systemie „pracowniczym” (obecnie nawiązuje się do niego) samodzielna praca ucznia sprawdzana przez nauczyciela po wykonaniu. Brak drugoroczności .

3. System (metoda) projektów - stosowany przez Gill Patric, zwraca się uwagę na projekty, które mają odpowiadać zainteresowaniom ucznia.

Projekty: produkcyjne (coś produkować), konsumpcyjne (doznania estetyczne), problemowe (pokonywanie trudności intelektualnych, wymyślanie, krytykowanie), sprawnościowe (osiąganie sprawności w jakimś działaniu)

Każda lekcja ma swój czas trwania, musi być dostosowany do wieku i możliwości uczniów.

15Tok Lekcji (budowa):

- nauczyciel powinien zrealizować cel, który postawił sobie przed lekcją (cele dydaktyczne, wychowawcze)

- nauczyciel ustala treść lekcji, metody i zasady, przebieg pracy

- panująca atmosfera w klasie i szkole

- ogniwa lekcji (momenty, części) poznanie faktów, uogólnienie nowego materiału, utrwalanie, ukształtowanie umiejętności nawyku, nawiązania teorii z praktyką, kontrola i ocena

Zakładamy, że budowa lekcji uzależniona jest od cech i zagadnienia poruszanego na lekcji. Najmniej czasu poświęcamy na część organizacyjną (pogawędka, pogadanka wstępna 1-2 min) Sprawdzanie pracy domowej (spr. Ilościowe). Pogadanka wprowadzająca do tematu 5-6 min. Podanie nowego materiału 10-20 min. Utrwalanie wiadomości 5-10 min. Zadanie pracy domowej.

Lekcja obejmująca ćwiczenia - najwięcej zajmuje miejsca samodzielna praca ucznia.

Lekcja obejmująca ćwiczenia:

1. Podanie tematu i ustalenie nazwy ich znaczenia, umiejętności i nawyku jakie mają być ukształtowane

2. Ustalenie zasad i reguł w stosowaniu (uogólnienie nowego materiału)

3. Pokaz danej czynności wzorowo wykonanej (utrwalenie)

4. Wykonanie 1 lub kilku zadań przez uczniów pod kontrolą nauczyciela (kształtowanie umiejętności i nawyków)

5. Wykonanie kolejnych zadań w celu utrwalenia umiejętności (wiązanie teorii z praktyką)

6. Kontrola i ocena

16Lekcje powtórzeniowe:

- nauczyciel ustala plan powtarzania

- ustala treść, zakres powtarzanego materiału

- lekcje powinny być przeprowadzone

Ocena lekcji:

-Obiektywna

-indywidualna

Lekcja problemowa:

Początkowo istniały opory stosowania lekcji problemowej.

Problem wg. Kozieleckiego - jest zadaniem którego podmiot nie jest w stanie rozwiązać. Rozwiązanie jego wymaga myślenia produktywnego i prowadzi do poszerzenia wiedzy podmiotu.

Podstawowe cechy problemu:

- posiada złożoną strukturę, nie można na niego odpowiedzieć wprost

- wymaga postawy badawczej podmiotu

- jest trudniejszy od zwykłego zadania

W formie jakiego zdania może być przedstawiony problem.

- w formie zdania pytającego np. jakie są czynniki rozwoju bakterii?

- w formie zdania oznajmującego - czynniki rozwoju bakterii

- w formie zdania rozkazującego np. Uzasadnij jakie są czynniki rozwoju bakterii.

Momenty lekcji problemowej:

- przygotowanie uczniów do lekcji

- sprawdzanie pracy domowej i nawiązanie do lekcji poprzedniej

- stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie zadania głównego - sytuacja problemowa powinna ucznia zainteresować tematem i sprawić żeby uczniowie zredagowali ten temat.

- ustalenie planu pracy

- ustalenie pomysłów rozwiązania

- sprawdzenie pomysłów rozwiązania

- usystematyzowanie i utrwalanie nowych wiadomości

- zastosowanie ich w nowych sytuacjach

Lekcja problemowa wymaga samodzielnej pracy ucznia.

Lekcja ekspozycyjna

Tok lekcji ekspozycyjnej (ekspresywnej): gdy coś się uczniom pokazuje i ocenia wytwór człowieka:

- Przygotowanie uczniów do lekcji - odbywa się na każdej lekcji

- poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele i jego autorze

- uczestnictwo w ekspozycji dzieła- całego lub jego częśći

- dyskusja na temat głównych wartości dzieła

- formułowanie wniosków dotyczących postępowanie

Lekcja ekspozycyjna - oceniamy, analizujemy wytwór ucznia, wytwór pracy ludzkiej

Lekcja ekspozycyjna rozwija:

1. Stronę emocjonalną, zachęcającą do twórczości i właściwego postępowania

2. Kształci umiejętności oceniania

17Przygotowanie, rodzaje, ocena lekcji

Przygotowanie nauczyciela do lekcji - mamy tu na myśli twórczość nauczyciela, jego wyobraźnię, inspiracje.

Rodzaje przygotowania do lekcji:

1. Rzeczowe- to co nauczyciel w czasie 45 min uczniom przekaże. Musi odpowiednio zredagować temat, przejrzeć wszystkie podręczniki związane z tematem. W jakie sposób będzie to utrwalał. Od jego wyobraźni będzie zależało jakie treści przygotuje , ile tych treści musi być.

2. Metodyczne - nauczyciel musi ustalić zadania dydaktyczne jakie sobie stawia uczniom. Może być zapoznanie uczniów z nowym materiałem, może powtórzyć z uczniami przerobiony materiał.

Zadania nauczyciela:

- gromadzenie pomocy naukowych

- ustalenie zadań i celu na lekcji- kiedyś były to cele: kształtujący, poznawczy i wychowawczy. Obecnie zamieniono je na zdania: uczeń wie (przyswajanie wiedzy), uczeń umie (umiejętność wykonywania), uczeń potrafi (zastosowanie w praktyce)

Przygotowanie lekcji:

Najlepszym przygotowaniem jest konspekt, scenariusz lekcji - to przedstawienie na piśmie przygotowanie do lekcji

Nauczyciel powinien:

- zapoznać się z treścią lekcji - z programem nauczania, z podręcznikami, z dodatkowymi źródłami , z czasopismami dziecięcymi

- powinien ustalić zadania lekcji (co uczniowie na lekcji powinni osiągnąć)

- przygotować plan lekcji ( musi ustalić strukturę lekcji)

- przygotować się do przeprowadzenia lekcji (np. konspekt)

Struktura konspektu:

- temat lekcji

- zadania lekcji - przyswojenie wiadomości np. ukształtowanie jakiś pojęć

- ustalamy metodę nauczania np. opis, pogadanka, opowiadanie, praca z książką

- trzeba ustalić pomoce naukowe

- nauczyciel powinien podać plan lekcji- strukturę lekcji

- zaplanowana praca domowa

Konspekt ma pomóc nauczycielowi w lekcji.

Plan lekcji: powinno się znaleźć wszystko to co jest w konspekcie czyli: temat, zadania, cele, wyszczególniona metoda, środki dydaktyczne, zaplanowana praca domowa

Wycieczka

Jest tak jak lekcja formą organizacyjną nauczania. Pod względem dydaktyczno-wychowawczym posiada bardzo duże znaczenie.

Cele wycieczki: uczniowie zdobywają dokładne wyobrażenia o życiu przyrody, ludzi i kultury (cel poznawczy), łatwo oddziaływać na uczucia (przeżycia)

Wycieczki powinny być organizowane przez nauczycieli wszystkich przedmiotów, wycieczki z kilku przedmiotów mogą być powiązane.

Wycieczka jest trudną lekcją ze względu na utrzymanie dyscypliny.

Na wycieczce ważne jest podzielenie dzieci na grupy i przydzielenie każdej grupie zadań. Uczniowie powinni pracować. Mogą pracować indywidualnie lub grupowo (najmniej efektywna)

W zorganizowanie wycieczki można zaangażować rodziców (bezpieczeństwo i opieka).

Wycieczka i jej temat powinny być dostosowane do wieku dzieci.

Wycieczka powinna:

- być dobrze zorganizowana

- czegoś nauczyć (zwrócić uwagę na element wychowawczy)

---